De symbolen
Hofschrijver Richard Kaan:
van het
koningschap
ft
R1
Koninkrijk Spanje en de
mini-vorstendommen
Wij zijn hier geen Oranje-freaks’
1
w
4
EUROPESE
MONARCHIEËN
s
KM
I
ibis
24
DINSDAG 29 APRIL
Beperkingen
Menti
Fietsen
Zakelijk instinct
sr
LIECHTENSTEIN
MONACO
ANDORRA
i
i
Tel.
4.
:Ax
.V.A.
Ohsawanyi heeft met z’n zilveren wondernaald in Beatrix d’r oorlel
geprikt en nu kan ze weer langs de taartjes lopen zonder dat de
bekoring haar te machtig wordt.
Terwijl de hoofdredacteur van het milde blad Ons Koningshuis,
Richard F. Kaan, in zijn werkkamer de laatste hand legt aan de
zoveelste beschouwing over de inhuldiging, laat een Duits zusterblad
zich lekker weglezen. Want er is weer van alles aan de hand met de
nieuwe vorstin.
Ze zit, staat er, steeds maar aan de taartjes en de chocoladeflikken.
Citaat: „Ik heb al duizend maal gezworen van die zoetigheid af te
blijven, maar het smaakt zo goed”.
Resultaat: de nieuwe majesteit groeit met ponden tegelijk, terwijl
„oma” bromt en Claus zuur toekijkt, want die valt op slank.
Maar er is redding: de bekende Chinese acupuncturist dr. Artzuki
De mensen willen glamour
oV
VS
>itb
rq
i
EJM
int tot
e dag
2822.
„Ja, wat een gelul he”, beaamt de
hofschrijver volmondig, „allemaal duim,
die acupuncturist bestaat natuurlijk niet.
Maar dat is het punt ook helemaal niet.
Neem Das Neue Blatt, oplage 1,8 miljoen.
Die redactie gaat eens per week grondig
rond de tafel zitten en dan wordt er wat
verzonnen. Ze verzinnen bijvoorbeeld de
kop: Juliana naar helderziende. Via een
bureau laten ze dat dan onder een
representatief aantal lezers uittesten: ’s
avonds is de uitslag binnen. Is die positief,
doet de kop het, dan gaat Juliana dus in
het komende nummer naar de
helderziende”.
„Wij hebben daar geen zin in,
Nederland wil zoiets niet, maar je hoeft
het ook niet te proberen, want: aan de
Duitse fantasie, daar kan de
werkelijkheid nooit aan tippen.
Aan al deze inspanningen ligt niet
zozeer een warme belangstelling en
genegenheid voor het Huis van Oranje ten
grondslag, alswel een zakelijk instinct,
ondersteund door een hechte organisatie.
Richard Kaan maakt daar geen geheim
van, „hoewel ik niet steeds in de
publiciteit wil als de man die het allemaal
doet om de centen. Want ik vind het ook
vreselijk leuk werk. Neem zo’n Spaans
statiebezoek, daar moest vooraf al geld
bij, maar we hebben ons rot gesjouwd om
alle bladen te bevoorraden”.
„Maar het moet gezegd: ik voel me geen
verdediger van de monarchie. Ik ga ook
nooit in forums voor radio en tv zitten
over het Oranjehuis, want wij zijn hier
geen Oranje-freaks”
De dag voor onze afspraak is hij naar
Amsterdam geweest om er de plek van de
historische gebeurtenis te verkennen. Met
een bijgewerkte plattegrond van de
Nieuwe Kerk op zak heeft hij metingen
verricht om zich zo te vergewissen van de
afstand tussen de lens en de
„Bij mij staat voorop: er mag niets
misgaan. Ik heb over de hele wereld een
pakket van twintig dia’s beloofd. Of die
erin zitten, weet ik nog niet eens, maar ik
speel volslagen op zeker. Op de goede
positie twee man. Intussen zit ik in een
kleurenlaboratorium in Amsterdam met
trillende handen af te wachten wat er
binnenkomt”.
eedafleggende vorstin. Daarnaast is hij op
pad gegaan om een goéd liggend balkon in
de buurt van het paleis af te huren, „maar
ze schijnen er alles te willen ontruimen.
Het is werkelijk niet te geloven”.
„Want wat bij de inhuldiging van
Juliana in 1948 is gebeurd, mag natuurlijk
nooit meer voorkomen. Een kleurendia
van de eedaflegging is er helemaal niet.
En de zwartwit-foto van de eed is een
montage, er is later een arm van Juliana
aangeplakt. Op het kritieke moment
stieten een paar fotografen elkaar aan,
zodat de zaak bewoog. En bij de film die
wel goed was, trok een zenuwachtige
laborant te vroeg de deur van de doka
open”.
lof hebben toegezwaaid voor de manier
waarop hij tot nu toe bemiddelend heeft
gemanoeuvreerd
Van groot belang voor de verdere demo
cratische ontwikkeling en de eventuele
inpassing van Spanje in de EG en de
NAVO is, dat de resultaten van Spanje’s
economische en vooral industriële opbloei
sinds de jaren ’60 door de huidige recessie
niet verloren gaan.
Juan Carlos is vastberaden om het nieu
we democratische regime door de moeilij
ke overgangsperiode heen te loodsen. Hij
is getrouwd met de Griekse prinses So
phia, die hij destijds op de „Agamemnon”,
paar bellen met alle vragen die niet
staatsrechtelijk zijn. Als je wil weten of ze
graag bloemkool lusten, draai je dat
nummer. Je moet dat in Nederland eens
proberen bij de Rijks Voorlichtings
Dienst. Een sneer kun je krijgen. Een
ordinaire sneer!”
Het vorstendom Liechtenstein, met zijn
24.000 inwoners, wordt geregeerd door
vorst Frans-Jozef II. Het landje, dat in
1866 soeverein werd, is een bijwagen van
Zwitserland, waarmee het door een doua
ne- en monetaire unie is verbonden. Lich
te industrie is er de voornaamste bron van
inkomsten. Het aantal boeren daalde van
70 procent in 1930 tot slechts 3 procent op
dit moment. Het is ook een belastingpara
dijs, waar ongeveer 30.000 buitenlandse
ondernemingen zijn gevestigd.
Frans-Jozef (73) is getrouwd met gravin
Gina von Wilczek. Behalve een dochter
zijn er vier zoons, van wie prins Hans
Adam (35) troonopvolger is.
Het „casino”-staatje Monaco met zijn
25.000 inwoners is bekend genoeg dank zij
het toerisme en de populariteit van prins
Rainer II (56), die in 1949 zijn grootvader
Louis II opvolgde, en van prinses Gracia,
de Amerikaanse filmster Grace Kelly, met
wie hij in 1956 trouwde.
Monaco is een erfelijke monarchie met
een gekozen Nationale Raad. In 1945 kre-
kleine prinsesjes op Soestdijk. Ik denk
ook dat Claus het erg afhoudt”.
Nou kan ik me ook voorstellen dat je je
kinderen wat wil afschermen.
„Ja, als vader heeft hij daar ook wel
gelijk in. Maar het gaat nu allemaal zo
vreselijk krampachtig. Laten ze toch een
paar keer per jaar wat informatie geven;
die kinderen een stukje voor ons laten
fietsen of zo. Want dat afhouden leidt nu
tot het tegendeel: het weekblad Privé gaat
in Baam wekenlang voor de school van
Willem-Alexander liggen en dan
publiceren ze een zelfbedachte cijferlijst.
Maar ik ben met de pogingen gestopt om
hier Claus over aan te schieten. Het levert
allemaal niks op”.
gen de vrouwen er het kiesrecht en werd
de doodstraf afgeschaft. Het land is admi
nistratief nauw met Frankrijk verbonden
en de Franse franc is er de munteenheid.
Er zijn 2000 buitenlandse firma’s geves
tigd. Prins Albert Alexander (22) is de
troonopvolger. Er zijn twee dochters, prin
ses Caroline (22), die bekend is geworden
door haar recente huwelijk met een 40-
„Misschien heeft Beatrix door de
manier waarop haar verhouding met
Claus toen is uitgelekt, wel een enorme
koudwatervrees voor fotografen
gekregen. In Lech hoor je de prinsjes
tegen de fotografen roepen: „Jullie
hebben lekker toch niks geleerd, jullie
kunnen alleen maar fotograferen”. Hoe
komen ze daaraan? Je zou toch denken:
daar hebben pa en ma het aan tafel over
gehad”.
„Ik heb Claus eens een brief
geschreven: als u nou toch kennelijk ten
behoeve van ons foto’s van uw kinderen
maakt, wellicht wilt u dan eens letten op
de scherpte, wellicht wilt u ze ook goed
belichten, en af en toe een ander
achtergrondje kan ook geen kwaad. Je
krijgt dan weer een briefje van de Rijks
Voorlichtings Dienst terug. En dan vraag
je je af: Heeft ie het nou gelezen of niet?”
En je gironummer er even bij te
vermelden.
„Okee, maar wij hebben ook nog hoge
investeringen. In die reis met Beatrix en
Claus naar Australië had niets gezeten als
ze niet even waren gaan „neuzen” met de
Maori’s. Die dia wordt nog steeds
verkocht, en zo krijg je de kosten er uit.
De foto van Bernhard die in Venezuela
een adjudant de badbroek van de billen
trekt: dat maakt zo’n hele reis goed”.
Koning Juan Carlos en koningin Sophia van
Spanje.
kruis op de top symboliserrt de eenheid
van het Oranjehuis met het christendom.
Nederlandse koningen dragen dus geen
kroon, maar hebben er wel een. Deze
kroon behoort tot de zes symbolen van het
koningschap. Deze zogenaamde regalia
worden gevormd door de rijksscepter, de
rijksappel, het rijkszwaard, het rijksvaan-
del, de kroon en, omdat Nederland een
constitutionele monarchie is, de Grond
wet. Deze voorwerpen liggen opgeslagen
De rijksscepter is een 69 centimeter
lange zilveren, zwaar vergulde staf met
een bewerking van, zoals dat heet, palmet
ten l’antique. Hoewel weinig er aan doet
herinneren, is de scepter oorspronkelijk
een herdersstok geweest, welke symboli
sche betekenis ook hieraan te hechten is.
Nederlandse koningen worden niet
gekroond. Zij worden ingehuldigd,
als bevestiging van de band tussen
volk en vorst. Volgens de Grondwet is
De Kroon blijvend opgedragen aan
de nakomelingen van Willem I. Een
echte kroning gebeurt over het alge
meen alleen in landen met een staats
kerk. De plechtigheid geeft dan uit
drukking aan de gedachte dat de we
reldlijke macht gegeven is door de
geestelijke.
Er is tijdens de inhuldiging wel een
troon. Dat is geen officiële. De zetel is niet
afkomstig uit de Ridderzaal of de Tweede
Kamer. Het is gewoon een mooie stoel.
•aV
'OS
ete
OQ
em.
una
intree
14
023-
t.tn.
023-
jarige Parjjse zakenman, en prinses Step
hanie (15).
Bij de verkiezingen van 1978 veroverde
de Nationale Democratische Unie alle 18
zetels van het parlement. De communis
ten verloren toen hun enige zetel.
qo
de spelevarende koninklijke huwelijks
markt, leerde kennen.
Juan Carlos heeft eens gezegd dat wat
zijn zwager, de verdreven koning Con-
stantjjn is overkomen, hem beslist niet zal
gebeuren
im
oS
J3S
.on
-oO
nb
lijf
.•sa
oei
'db
»I3
■w
•>tn
TH
v.o
na
eb
H
Jullie komen Beatrix en Juliana
ontzettend vaak tegen. Is er nooit een
blik van herkenning.
„Een fotograaf van ons heeft als enige
de reis van Beatrix en Claus naar
Australië meegemaakt. Duurde weken. Ze
hebben niet één knikje gegeven!”
Verachten ze jullie?
„Ze zien niet in dat we een noodzakelijk
goed zijn. Wat moet een monarchie nou
zonder publiciteit? Zo’n inhuldiging is
natuurlijk ook volslagen overbodig als
niemand er aandacht aan schenkt”.
Staatsrechtelijk moet het wel even
gebeuren.
„Okee, maar een koningshuis bestaat
toch niet meer als iedereen het
doodzwijgt”.
De Grondwet is een vrij nieuw boek,
gevat in perkament, goud op snee en met
een zwaar verguld rijkswapen op beide
zijden, opgesierd met gouden kwasten.
„Ik wou dat het hier met dat hele hof
eens wat professioneler ging. Claus die
met zijn Agfa Clackje om zijn kinderen
heen loopt, het resultaat de pers geeft en:
druk het maar af. Het is toch niet meer
van deze tijd”.
„Morgen komt Beatrix in Zwolle. Tegen
de jongen die er heen gaat, heb ik gezegd:
koppen, alleen maar koppen van haar.
Die hebben we nodig en het is de enige
manier om er aan te komen”.
„De onderkin van Beatrix, daar hebben
wij ook behoorlijk wat last mee. Mij kan
het persoonlijk niks schelen, ook al heeft
ze zes onderkinnen. Maar vooral Duitse
bladen zeggen: een onderkin kunnen we
niet gebruiken, dat schokt het beeld dat de
lezer heeft. Ze willen glamour hebben. En
dan nemen ze liever koningin Sylvia van
Zweden, want die heeft geen onderkin. In
zo’n geval zijn wij natuurlijk wel bereid
die dia van Sylvia even uit het archief te
zoeken”.
De Nederlandse kroon, die er heel an
ders uit ziet dan de rijkskronen van ande
re landen, is een zogenaamde open kroon.
De kroon heeft acht gouden bandeaus die
oprijzen uit de voorhoofdsband en zich
verenigen in een gouden wereldbol met
een kruis. Deze vorm is, evenals de versie
ring van robijnen, saffieren, en smarag
den, vastgesteld volgens de regels van de
wapenkunde. De kroon is vervaardigd
door een Amsterdamse edelsmid ter gele
genheid van de inhuldiging van Willem II.
delen fi
ag 44,
De rijksappel is een gladde vergulde
bal, gevat in een met edelstenen versierde
gouden rand en gekroond met een kruis.
Deze bal stelt de aarde voor. Het gouden
geschilderd. Het vaandel is afgezet met
franjes en kwasten van goud en Nassaus
blauw.
Bij de inhuldiging draagt de nieuwe
koningin een kroningsmantel van rood
purperfluweel, bezaaid met gouden leeu
wen en gevoerd en omboord met herme
lijn. Reeds vier Oranjes hebben deze man
tel gedragen. Onlangs is het gewaad op
nieuw gerestaureerd.
n
En dan is er natuurlijk nog Andorra
(20.000 inwoners), welks soevereiniteit
sinds 1278 wordt gedeeld door Frankrijk
en de bisschop van Urgel. De skisport
vormt er een van de hoofdbronnen van
inkomsten
Spanje werd in 1931 een republiek.
Franco, die na drie jaar burgeroorlog het
democratische regime in 1938 neersloeg,
herstelde in 1947 de monarchie, die pas na
zijn overlijden zou gaan functioneren. In
1969 werd Don Juan Carlos de Bourbon
‘als Franco’s opvolger en toekomstig eer-
-ste koning ingezworen, een keuze die bij
referendum werd goedgekeurd.
Na Franco’s dood was het politieke va-
rcuüm niet zo groot als verwacht werd. Dit
'hielp de nieuwe koning Juan Carlos (42) in
.zijn allereerste taak om het democratisch
proces op gang te brengen en de tegen
stand daartegen van militante Franco-
aanhangers, uit het leger en kringen van
de katholieke lekenorganisatie Opus Dei,
breken*
Hij kon daarbij rekenen op de steun van
krachten die, evenals hij, Spanje uit zijn
isolement wilden halen. Zijn voornaamste
medewerkers in dit opzicht zijn de door
hem aangewezen premier Adolfo Suarez
en de liberale generaal Guttierez Mellado.
Na de eerste democratische verkiezin
gen van juni 1976, die een meerderheid
van gematigden opleverden, en de daarna
tot stand gekomen nieuwe grondwet be
schouwt Juan Carlos zijn actieve politieke
rol als geëindigd en wenst hij voortaan
uitsluitend onpartijdig op te treden, zoals
elke andere constitutionele vorst, die
tracht achter de schermen een positieve
invloed uit te oefenen om de democratie
optimaal te doen functioneren.
Het zegt al heel wat over het succes van
de koning, dat zowel conservatieven als
socialisten en communisten Juan Carlos
Laatst belde me uit Duitsland een man
op die zei: de koningin ziet er steeds zo
moe uit, maar wij hebben het nu: kanker.
En dan denk ik: ah, gat, moet dat nou? Als
haar lijfarts hier binnenkomt om het te
vertellen, dan schrijven wij het keurig op.
Maar om dit allemaal bij elkaar te
bedenken. Wij proberen ’t nog steeds te
redden met wat zakelijke verhaaltjes bij
onze foto’s. Wat de bladen er dan zelf van
maken, dat bekijken ze maar”.
Richard Kaans persbureau Benelux
Press moet het in z’n normale doen voor
twintig percent hebben van foto’s en
verhalen over koninklijke en prinselijke
personen plus wat doorgschoten adel.
Maar sinds koningïn Juliana op 31
januari jhaar troonsafstand
bekenc^naakte, is hal bureau geheel en al
oranje. Tot in de versie uithoeken der
aarde i4 er belangstelling voor wat
verkocht wordt als „ket sprookje”. Kaan:
„Het klinkt wat cru, maar een gijzeling
kan hier echt niet aan tippen.”
Maar toch zul je je met name in Ons
Koningshuis de nodige beperkingen
opleggen. Hoe penibel was bijvoorbeeld
voor je blad de val van Bernhard in de
Lockheed-affaire?
„Dat zat bepaald niet tegen, want net
toen het rapport uitkwam, was Ons
Koningshuis naar de drukker. We hebben
een produktietijd van twee maanden.
Wilde ik er op ingaan, dan zou dat zo’n
vier maanden later verschijnen. Zo
hebben wij dat keurig kunnen omzeilen.
Jij zult dat wel helemaal fout vinden, en
daar ben ik het mee eens”.
Plotseling oogt Richard Kaan wat
somber: „Ik denk dat na de inhuldiging de
hele Oranje-publiciteit in elkaar klapt. Als
je nagaat hoeveel echt huilende abonnees
van Ons Koningshuis we na De
Aankondiging aan de telefoon hebben
gehad. En als je dan analyseert wat de
populariteit van het huis van Oranje is,
dan is dat de populariteit van een
koningin die in al haar ellende overeind is
gebleven: op de vlucht in de oorlog, Greet
Hofmans, Christina, huwelijk van Irene,
Lockheed: ze is erdoor gegroeid”.
„Beatrix is te afstandelijk om haar
plaats te kunnen innemen. Max Koot, de
officiële hoffotograaf, heeft me aleens
gezegd: het meest vrees ik de dag van de
officiële statiefoto’s van koningin Beatrix:
ze kan alleen maar lachen”.
„Ik moetje ook eerlijk zeggen, ik ben
vreselijk benieuwd hoe het haar in die
kerk afgaat”.
Als je dit soort dingen persoonlijk
mocht organiseren, hoe deed je het dan?
„Daar droom ik van: Beatrix legt de eed
af, en wij zijn de enige fotografen die er
bij mogen zijn”.
„Een tweede droom is dan: zo’n
inhuldiging elk jaar”.
TONY VAN DER MEULEN
Een Duits blad aan de telefoon. Kaan:
„Nee, er wordt niet gekookt. Er is alleen
een koud buffet. Nee, een menukaart kan
ik u niet geven. Wat het lievelingseten van
Beatrix is: ik weet het echt niet”.
Nadat onze Duitse vakgenoot
gedeprimeerd heeft opgehangen, zegt
Richard Kaan: „Dit is nou typisch Duits.
Deze man wilde voor zijn blad het hele
diner nakoken en op de foto zetten. En
dan een verhaal erbij: op haar mooiste
dag kreeg Beatrix haar lievelingseten”.
Daar houden zich volwassen mannen
mee bezig?
„Ja, hoor, deze volwassen kerel was een
adjunct-hoofdredakteur”.
Ik hoorde dat jij op het moment dat
Juliana de troonswisseling aankondigde,
werkelijk even ontroerd was. Kwam dat
met name door de gouden tijden die
daardoor aanbraken?
Een afwerend gebaar. „Je zult het niet
geloven, maar ik voelde echt even iets.
Hoe je er ook tegen aan kijkt, ik heb me
wel acht jaar met dat Koninklijke Huis
beziggehouden, het is wel een deel van je
leven geworden”.
„Hoewel ik de laatste jaren niet meer
achter hen aan ben gaan sjokken. Want
het is me toch een frustrerende bezigheid:
wij bepalen hier voor een heel aardig deel
in binnen- en buitenland het beeld van het
koningshuis. Daarnaast is het
koningshuis nog steeds Nederlands beste
exportprodukt. Maatje moet niet menen
dat er ook maar enig contact is. Als
hoofdredacteur van Ons Koningshuis zou
je toch zo af en toe eens een koninklijke
secretaris moeten kunnen bellen. Maar
dat is er niet bij. Voor niemand.
Ongelooflijk”.
„In Zweden kun je als journalist een
particulier secretaris van het koninklijke
„Maar ze houden alles af. Elk jaar een
uurtje Porto Ercole en een uurtje Lech,
stomvervelend. In dat Lech liep ik eens op
Claus af om een praatje over het weer te
maken. En toen riep zo’n functionaris van
de Rijks Voorlichtings Dienst luid: Wilt u
niet met de prins spreken. Het is toch
onvoorstelbaar: Wilt u niet met de prins
spreken!”
„Drakensteyn, daar is ook nog nooit een
fotograaf toegelaten om die kinderen eens
op z’n gemakte fotograferen. Bij Juliana
kon dat wel: er zijn allerlei foto’s van de
De kroon, de scepter, de rijksappel en
de grondwet liggen tijdens de inhuldiging
op de zogeheten credenstafel. Het rijks
zwaard wordt gedurende de plechtigheid
onbeweeglijk gedragen door een naast de
troon opgestelde hoge militair. Het
zwaard heeft een antiek lemmet en een
greep die met rood fluweel is bekleed en
met edelstenen en goud bezet.
Aan de andere zijde van de troon staat
de drager van het rijksvaandel. Dit em
bleem wordt, net als het rijkszwaard, in de
stoet meegevoerd. Het vaandel hangt aan
een vergulde speer, is gemaakt van witte
moiré zijde, waarop het rijkswapen is
Richard F. Kaan, hoofdredacteur Ons Ko
ningshuis, handelaar in Oranjepublicitelt:
„De onderkin van Beatrix, daar hebben we
behoorlijk wat last mee".
in de zilverkluis van paleis Noordeinde en
komen alleen bij inhuldigingen te voor
schijn.
