Bevrijders geven concert
Bezetting 25 jaar geleden opgeheven
Sexs en gokken
in staat die
niet bestaat
Eind deze maand tweede lancering Arianeraket
1.
HEN
I
M.
iresenteert
Als je ze zó door laat
gaan, krijg je
niks als narigheid.
Je kunt ze beter nü al
leren dat hun pret niet
ten koste mag gaan van
een anders gezonclheid.
In hun bed.Wat’n pret.
Maar je buurman komt
net uit de nachtdienst.
En wil zjjh bed
gebruiken om te slapen.
Wat een leven!
Dóé d’r wat aan.
13
19 8 0
DONDERDAG 8
M E I
12
(Door Chriet Titulaer)
Tel. 023-
24 12 66
k
l
>auw eva
en nog
kado’s
Tussen 20 en 30 mei wordt de twee
de lancering van de Europese Aria-
neraket verwacht. Bij de eerste, ge
slaagde, lancering op 24 december
1979, werd geen satelliet, doch alleen
ballast in een baan om de aarde ge
bracht. Bij de tweede lancering wer
den meteen twee satellieten meege
voerd: Firewheel, een Duitse kunst
maan, bestemd voor wetenschappe
lijk onderzoek en Oscar-9, een kleine
kunstmaan voor radioamateurs. Bei
de satellieten zullen gratis door de
Europese Ruimte-Organisatie ESA
in een baan om de aarde worden
gebracht, want de eerste vier Ariane-
lanceringen zijn bestemd om de ra
ket te beproeven en worden daarom
betaald uit de ontwikkelingskosten.
vol
schcxiltijd
nfomialie
Dagelijks
verse asperges
Bij goed weer uw lunch of
diner op ons terrasl
--
springlevend
3
«oude
Lil
I ADVERTENTIES)
Oostenrijk viert
(Van onze redactie buitenland)
SUN CITY. Sexs en gokken
zijn verboden vormen van vermaak
in Zuid-Afrika, maar beide tieren
welig in een land waarvan de we
reld zegt dat het niet bestaat.
Een raket kost, inclusief lanceerfaciliteiten, onge
veer 50 miljoen gulden. Per jaar zouden er zes
raketten nodig kunnen zijn, dus Arianespace kan
een jaarbudget van 300 miljoen gulden krijgen.
Nederland is daarin voor 6 miljoen gulden betrok
ken. Het Nederlandse aandeel geeft weer welk deel
van de raket in Nederland wordt vervaardigd.
Fokker maakt onder meer de verbindingsstukken
tussen de verschillende rakettrappen.
De Ariane, die nu wordt gebruikt, wordt slechts
beschouwd als het beginpunt van een lange ontwik
keling. Er wordt intussen gewerkt aan een tweede
generatie raket, de Ariane-2. Bij die nieuwe versie
zullen wat extra aanjaagraketten op de Ariane
worden bevestigd, waardoor de stuwkracht wordt
opgevoerd. Vervolgens zullen de bestaande raket
trappen worden vergroot en vervangen door veel
krachtiger raketten, totdat rond 1990 de vijfde
generatie Ariane in gebruik zal zijn genomen. Bij
de Ariane-5 is de stuwkracht zo groot geworden,
dat een bemand ruimtevaartuig in een baan om de
aarde gebracht kan worden.
De Ariane-5 biedt Europa dan de mogelijkheid
om zelf astronauten in de ruimte te brengen. Zoals
vaak het geval is in de Europese ruimtevaart, is het
Klanten hebben zich intussen volop aangemeld:
de organisatie Intelsat, het Amerikaanse bedrijfsle
ven, de Franse en Duitse overheid (onder meer
voor de lancering van televisiesatellieten) en de
Europese ruimteorganisatie ESA. Het is aardig te
zien dat ESA klant wordt van de eigen raket. De
verklaring daarcoor is dat ESA niet zelf de raket
gaat exploiteren, doch die taak heeft opgedragen
aan een particuliere organisatie ARIANESPACE.
De acte om te komen tot de oprichting van
Arianespace werd op 26 maart 1980 getekend door
alle aandeelhouders’ Een meerderheidsaandeel in
Arianespace heeft Frankrijk (met 59,45 procent),
doch ook het Nederlandse bedrijfsleven neemt deel
voor 2,2 procent (daarvan heeft Fokker 1,9 procent
en de Algemene Bank Nederland 0,3 procent). De
omzet van Arianespace kan aanzienlijk worden.
Niet alleen in vorm lijkt de Hermes op Space
Shuttle. Ook de landing van Hermes op aarde zal
aan de Shuttle doen denken. De Hermes zal name
lijk ook een volledig automatische zweefduik ma
ken bij de terugkeer uit de ruimte. Het grote
verschil met de Space Shuttle is gelegen in de
lancering. Voor de lancering van de Shuttle wordt
gebruik gemaakt van twee vaste brapdstofraket-
ten, een hoofdmotor in de Shuttle en een grote
brandstoftank. Van die onderdelen is alleen de
grote brandstoftank voor iedere lancering nieuw
nodig. Bij de lancering van de Hermes is voor
iedere start een nieuwe Arianeraket nodig.
Een nieuwe generatie communicatiesatellieten, die
onder meer als televisiesatelliet gebruikt kan wor
den, wordt intussen ontwikkeld onder de naam L-
sat. Nederland is een van de drie landen, die een
groot aandeel in de ontwikkeling van die L-sat
hebben.
M
=ER 0 NEILL
SE KENNED)
in STEEL
IVER
CHAPMAN
DAVIS ep
Zoals bekend volgen, een drietal Europeanen,
waaronder de Nederlander Wubbo Ockels, mo
menteel een opleiding tot astronaut. Deze drie
mannen worden voorbereid op een vlucht in het
Europese ruimtelaboratorium Spacelab. Vanwege
problemen met de Amerikaanse Space Shuttle, die
Spacelab moet transporteren, is de eerste vlucht
van dit laboratorium al vele malen uitgesteld en nu
voorzien voor december 1982. Het Spacelab, dat nu
wordt gebouwd, kan vluchten maken die maximaal
twee weken duren. Voor meer langdurige vluchten
is er in de eerste plaats een extra energiebron
nodig. Die energiebron kan worden gevonden in
extra grote zonnepanelen, die op het huidige Spa
celab worden aangebracht. Bovendien kan Space
lab worden gebruikt als bouwelement om grote
laboratoria in de ruimte te gaan contineren. Zowel
voor de zonnepanelen, die langdurige vluchten
mogelijk maken, als voor ruimtestations, worden
nu plannen uitgewerkt. De Fransen zijn echter ook
in dit geval niet tevreden met de mogelijkheden
Ook president Lucas Mangope van
Bophuthatswana is weg van het zes
maanden oude, op geen huidskleur let
tende, bloeiende Sun City. Zijn econo
misch zwakke staat verdient een aardige
cent aan wat de speeltafels en andere
toeristische mogelijkheden opleveren.
Bovendien hebben er 1400 onderdanen
werk gevonden. Mangope komt elke
week een paar keer een kijkje nemen.
Met de derde Arianeraket, die waarschijnlijk in
september van dit jaar vanaf de lanceerbasis in
Kourou (Frans-Guyana) zal vertrekken, wordt de
tweede Meteosat gelanceerd. De Europese weerbu
reaus zitten ongeduldig op dat moment te wachten,
want in november van het vorige jaar viel onver
wacht de eerste Meteosat uit en sedert dat moment
moeten de weerkundigen het doen zonder de voor
hen zo belangrijke weerfoto’s. De vierde en laatste
proeflancering van de Ariane zal rond de jaarwis
seling plaatsvinden en dan wordt een maritieme
communicatiesatelliet in de ruimte gebracht. Na
deze vier proeflanceringen kan de echte exploitatie
van de Europese raket beginnen.
Een onbeschrijfelijke jubel brak los.
Duizenden mensen die naar het slotpark
waren gekomen schreeuwden van vreug
de, vielen elkaar in de armen en begonnen
te dansen. Voor hen was de 15de mei 1955
een dag van vreugde, de dag waarop Oos
tenrijk zijn volle vrijheid en onafhanke
lijkheid had weergekregen na 17 jaar van
overheersing.
Dat is nu 25 jaar geleden. Gezegd kan
worden dat Oostenrijk zich sinds die dag
sterk heeft ontwikkeld, waardoor het land
een van de economische en politiek sta
bielste landen van Europa is geworden.
Veel politici noemen het land dan ook
licht ironisch „het eiland der zaligen”.
Maar niet alleen voor Oostenrijk was de
15de mei 1955 van beslissende betekenis.
Op deze dag, waarop de ministers van
Buitenlandse Zaken van de VS., de Sov-
jet-Unie Engeland en Frankrijk hun
handtekeningen onder het staatsverdrag
zetten, kwam voor de eerste maal een
nieuwe ontwikkeling in de geschiedenis
van na de oorlog aan het licht.
De Koude Oorlog, die de wereld tot de
rand van een derde Wereldoorlog had
gebracht, werd heel voorzichting afgelost
door de ontspanningspolitiek, die, on
danks de crisis om Afghanistan en de
ontwikkeling in Iran, ook nu nog een
beslissende rol speelt in de wereldpolitiek.
Oostenrijk had in maart 1938 door de
Anschluss zijn onafhankelijkheid verlo
ren. Het werd deel van het Duitse rijk en
onderging daarmee de verschrikkingen
van de oorlog. De onverwinnende landen
hadden echter al in 1943 in Moskou in een
plechtige verklaring de verplichting op
zich genomen Oostenrijk weer onafhan
kelijkheid te verlenen.
Daarom werd de Alpenrepubliek na de
oorlog volkenrechtelijk niet als overwon
nen maar als bevrijd land beschouwd.”
Maar vrij was het daardoor nog niet. Net
als Duitsland was het in bezettingszones
van de vier grote mogendheden verdeeld.
De hoofdstad Wenen lag, evenals Berlijn,
diep in Russisch bezet gebied, de stad zelf
was eveneens verdeeld in vier sectoren.
Toch waren er enkele verschillen die
leidden tot een andere ontwikkeling dan
in Duitsland. In Oostenrijk bestond van
het begin af een erkende, voor geheel
Oostenrijk verantwoordelijke regering en
Duitsland had die niet. Sinds november
1945 zat er ook een parlement dat door
vrije verkiezingen was gevormd en waar
in de communisten maar heel weinig ze
tels, slechts vier, hadden kunnen behalen.
Bovendien bestond er in Wenen naast
de aparte sectoren van de bezettende mo
gendheden een eigen internationale sec
tor, die door alle vier bezettende mogend
heden gemeenschappelijk werd bestuurd.
Zelfs in de donkerste perioden van de
Koude Oorlog werkten Russen en weste
lijke geallieerden hier samen. Dat bleef
pen tijdlang het enige voorbeeld van actie
ve samenwerking tussen Oost en West in
de wereld.
Hoewel de bezettende mogendheden
van het begin af aan steeds weer hadden
verzekerd dat zij slechts voorlopig in Oos
tenrijk waren om voor volle overdracht
van het ambtelijk apparaat aan een demo
cratische regering en het volk te zorgen,
duurde het meer dan tien jaar voordat de
laatste vreemde soldaat het land weer
verliet.
In die tijd waren de geallieerden 269
maal in vergaderingen en conferenties
bijeengeweest om een tekst voor een Oos
tenrijks staatsverdrag uit te werken.
Toen tenslotte niemand er meer in ge
loofde kwam in de lente van 1955 de
verrassing. De Russen, die zich al die tijd
tegen de ondertekening van het verdrag
hadden verzet, namen plotseling een ver
zoenende houding aan. Zij nodigden een
regeringsdelegatie onder de toenmalige
bondskanselier Julius Raab uit naar Mos
kou te komen om daar mee te delen dat zij
bereid waren tot ondertekening.
Daarmee was de ontspanningspolitiek
in Europa begonnen. De Russen hadden
De doedelzakband van de Seaforth Highlanders of Canada blies er gistermiddag op de
binnenplaats van het Historisch Museum in Amsterdam vrolijk op los. De band maakt deel uit
van het regiment dat als eerste over de Berlagebrug trok bij de bevrijding van de hoofdstad in
mei 1945.
De Europese ruimtevaart bestaat uit meer dan
Arianeraket, Spacelab en plannen voor toekomsti
ge mogelijkheden. Er worden in Europees verband
Ongeveer 80 procent van de gasten
van Sun City komt uit Zuid-Afrika. De
twee of drie congressen die er per week
plaatshebben, maken het vinden van ka
mers moeilijk.
Kerzners idee was zijn gasten uit Zuid-
Afrika te lokken door zc fantastisch
mogelijk te werk te gaan. Hij bouwde
een hal groter dan een voetbalveld en
vijf verdiepingen hoog. De muren zijn
spiegels, het dak is koper. Het enige licht
komt van zilveren kerstboomballen dat
in het koper en het vele water weer
kaatst wordt.
Het heeft allemaal iets van het ruimte
station in Star Wars en de hoofdbar
van het cabaret verschenen, met de ge
bruikelijke zwarte stroken van de cen
suur, maar Pretoria heeft geen macht in
Sun City.
De Zuidafrikanen hebben erop moe
ten zitten wachten: de opwinding van de
speeltafels en de aanblik van de mooie
meisjes stijgen hen naar het hoofd.
Sol Kerzner, de eigenaar-miljonair
van het hotelbedrijf Southern Sun en
schepper van Sun City, rekent erop dat
zijn gasten spoedig 120 miljoen dollar
per jaar zullefi uitgeven.
ook veel onbemande ruimtevaartuigen ontwikkeld.
Op het gebied van de telecommunicatie wordt er
gewerkt aan een hele serie kunstmanen. Speciaal
voor maritieme doeleinden (verbindingen met
schepen en booreilanden) worden de MARECS-
satellieten gebouwd. De eerste MARECS zal met de
vierde en laatste Ariane testvlucht in de ruimte
worden gebracht. In 1981 en 1982 zullen er nog een
drietal MARECS kunstmanen worden afgeleverd.
Ten behoeve van de Europese PTT’ers worden
ECS-kunstmanen gebouwd. De ECS zal onder
meer telefoonverbindingen tussen Europese lan
den via de ruimte gaan leggen en zal daarnaast
voor Eurovisie-(televisie)doeleinden worden ge
bruikt. De eerste ECS zal eind 1981 met de Ariane
worden gelanceerd en die kunstmaan zal worden
gevolgd door vele andere satellieten van dit type.
De onafhankelijkheid van Bophu
thatswana, het zwarte thuisland dat
door de regering in Pretoria is gesticht,
moge door de Verenigde Naties wordep
genegeerd, voor Zuidafrikanen die op
vermaak uit zjjh is zij te vinden op twee
uur rijden van Johannesburg.
Elk weekeinde steken ongeveer 10.000
Zuidafrikanen de grens van Bophu
thatswana over en gaan naar Sun City,
een hotelcomplex van 50 miljoen dollar
in de rimboe.
Het hotel biedt gokmachines, „zachte”
porno en cabaret met zwarte en blanke
schoonheden met blote boezem.
In de Zuidafrikaanse pers zijn foto’s
waarbij er een vorm van afhankelijkheid van de
Verenigde Staten blijft bestaan. In het verlengde
van Hermes werken de Fransen aan Minos, een
klein automatisch, maar volledig Europees en met
de Ariane te lanceren, ruimtelaboratorium.
XoienineMïjjii
ncfidkoo/i
Hoe.’ raag informatie aan de Nederlandse Stichting Geluidhinder,Postbus 381 2600 AJ Delft.
j
z
vooral Frankrijk dat deze spectaculaire plannen
ontwikkelt. De Franse ingenieurs hebben de plan
nen voor de Ariane-5 heel gedetailleerd uitgewerkt.
Ze hebben becijferd dat die vijfde generatie raket
er in het jaar 1990 kan zijn, maar misschien ook wel
enkele jaren eerder. De datum waarop de raket
afgeleverd kan worden is vooral afhankelijk van
de gelden die beschikbaar zijn voor de ontwikke
ling van de raket. Voor de ontwikkeling van de
Ariane-5 moet een bedrag van ongeveer 5 miljard
gulden op tafel komen (Als er tien jaar voor wordt
uitgetrokken is dat 500 miljoen gulden per jaar, als
Nederland vpor 2 procent deelneemt is dat 10
miljoen gulden per jaar voor ons land). Voor de
ontwikkeling van het '•bemande ruimtevaartuig
moet dan nog eens zo’n zelfde bedrag van 5 miljard
gulden beschikbaar komen.
Voorlopig is Frankrijk in zijn eentje begonnen
met de ontwikkeling van dat bemande ruimtevaar
tuig, dat Hermes wordt genoemd. Het is echter te
verwachten dat het Hermes-project ook voor ande
re landen opengesteld zal worden. Aan de ontwik
keling van nieuwe versies van de Ariane nemen al
andere Europese landen deel. Zo worden de wind
tunnel van het Nationaal Luch- en Ruimtevaartla
boratorium (NLR) in Amsterdam de modellen voor
nieuwe types Ariane beproefd. Bij dat alles blijft de
Ariane echter een overheersend Frans project.
Frankrijk heeft een meerderheidsaandeel in de
ontwikkeling van de Ariane, in Arianespace en de
raketten worden allemaal gelanceerd vanaf Frans
grondgebied.
De belangstelling voor Ariane-lanceringen is nu
zo groot, dat -er al voorbereidingen worden getrof
fen om een tweede lanceerplatform in Kourou
(Frans Guynana) te bouwen. Hermes zal een ruim
tevaartuig worden dat tien ton weegt. Van dat
gewicht is twee ton beschikbaar voor de inhoud, de
nuttige last. Die inhoud kan bestaan uit vijf astro
nauten, of uit twee astronauten en nog 1500 kg
instrumenten. De Hermes lijkt op een kleine uitvoe
ring Van de Space Schuttle, waarbij het hele vlieg
tuigje 12,5 meter lang is. In dat vliegtuigje zit dan
weer een drukvat van 6,3 meter lengte.
ESA houdt zich ook nog steeds bezig met kunst
manen voor wetenschappelijk onderzoek. Op dit
moment werken nog in de ruimte de COS-B, de
ISEE-2, de IUE en de GEOS-2. In aanbouw is de
Exosat (die in het najaar van 1981 wordt gelan
ceerd) en onlangs werden plannen voor de Hippar-
cos goedgekeurd. Om het beeld vollediger te ma
ken: aan kunstmanen voor toegepast onderzoek
werken nu de communicatiesatelliet OTS-2 en wor
den behalve de reeds genoemde communicatiesa
tellieten, binnenkort gelanceerd de Meteosat-2, de
Sirio-2 en de aardonderzoek satelliet ERS.
De Europese ruimtevaart is alles bij elkaar
springlevend en volop actief. Desondanks is er niet
alle reden om te juichen. Een werkelijk meeijaren-
plan ontbreekt binnen ESA, voornamelijk als ge
volg van de moeizame besluitvorming die alle poli
tieke Europese samenwerkingsorganen eigen is.
hangt als een reusachtige koperen ruim
tesonde van het midden van het plafond.
Aan Sun City grenst een natuurreser
vaat waarvan men de dierbevolking nog
wil uitbreiden met soorten die ter plaat
se niet voorkomen.
Gasten kunnen golf leren spelen van
niemand minder dan Gary Player, die de
baan zelf heeft ontworpen, zwemmen in
een groot bad in een tropische planten
tuin of tennis of bowling spelen met
Zuidafrikaanse beroepsmensen.
Sun City is uniek in Zuid-Afrika, maar
niet het enige hotel dat geld verdient aan
de preutsheid van Pretoria.
Lesotho en Swaziland, voormalige
Britse protectoraten en nu onafhankelij
ke enclaves op Zuidafrikaans grondge
bied, bieden ook gokken en porno aan de
lopende band in hun hotels.
De gasten van Sun City echter zeggen
dat de porno daar „smaakvol” is, niet de
harde soort van de andere staten. Presi
dent Mangope, een gelovig man, zou het
niet hebben toegestaan.
echter nog andere bedoelingen met hun
veranderde houding: zij wilden de Duit
sers Oostenrijk als voorbeeld voor ogen
stellen en een mogelijke hereniging van
Duitsland laten afhangen van neutralise
ring van het land.
Bovendien konden de Russen met het
staatsverdrag terugtrekking van alle
vreemde troepen bewerken, waardoor
een hiaat ontstond in de linie van de juist
gevormde westelijke verdedigingsalli-
antie.
Op 15 mei 1955 was het eindelijk zover
dat de Franse minister van Buitenlandse
Zaken, Antoine Pinay, Harold MCMillan
(Engeland), Vjatsjeslav Molotov (Sovjet
unie) en de Amerikaan John Foster Dul
les hun handtekening zetten onder het 33
artikelen tellende verdrag.
De wezenlijke inhoud bestaat uit de
erkenning van de territoriale onschend
baarheid van Oostenrijk met verbod tot
aansluiting bij Duitsland. Oostenrijk
moest tevens afzien van het bezit van
„speciale wapens”, dus van atoomwapens
en andere zware wapens „die nu of in de
toekomst als middel tot massale vernieti
ging kunnen worden gebruikt”.
Bovendien moest het land als schade
vergoeding voor het na de oorlog door de
Russen in beslag genomen Duitse eigen
dom een som van 150 miljoen dollar
betalen.
De laatste bezettingstroepen trokken
zich op 25 oktober 1955 terug. Deze dag
wordt sindsdien in Oostenrijk als nationa
le feestdag gevierd.
De bepaling dat het land in de toekomst
neutraal moet blijven staat niet in de tekst
van het verdrag maar steunt op een deel
van de grondwet dat spoedig na de onder
tekening van kracht werd.
Oostenrijk viert de 25ste verjaardag van
de ondertekening met tentoonstellingen,
overzichten en feestelijkheden waarvoor
ook de ministers van Buitenlandse Zaken
van de voormalige na-oorlogse bezetters
naar Wenen zijn uitgenodigd.
Gastheer is bondskanselier Bruno
Kreisky, die 25 jaar geleden als staatsse
cretaris bij hét ministerie van Buitenland
se Zaken aan de: beslissende eindfase van
de onderhandelingen heeft deelgenomen.
zilveren jubileum
(Van onze redactie buitenland)
De Oostenrijkse minister van Bui
tenlandse Zaken Leopold Figl kwam
op een mooie lentedag het balkon op
van het barokke kasteel Belvedère,
zwaaide met een document en riep
met overslaande stem onder ademlo
ze stilte: „Oostenrijk is vrij”.
Je kindeken spelen
tkompcline.
Europese ruimtevaart
ai
L A v v '«LxS
'-.a. x. a- .-«• -
