Koninklijke treinen geestig te kijk
k
Klein meesterwerk vol
onverwachte facetten
wij
ontvingen
„Ik zal wel blijven schrijven tot aan mijn dood”
Pieter Terpstra, meer dan
alleen Havanks opvolger
11
Herinneringen aan het Japanse kampleven
lip 1 s
15
BIBLIOTHEEK
1980
MAANDAG
12 MEI
door Henk Kuipers
LEEUWARDEN. Als Pieter
Terpstra uit Leeuwarden niet op
past, heeft hij straks net zoveel
Havank-boeken geschreven als
de echte Havank ofte wel de in
1963 overleden Hendrik van der
Kallen. Pieter Terpstra, die de
legendarische reeks van Havank
heeft voortgezet, heeft nu twintig
detectives op zijn naam staan,
Van der Kallen is tot dertig geko- Production,
men. En nog altijd is hoofdin
specteur Charles C. M. Carlier
alias De Schaduw, de hoofdper
soon. De zestigjarige Pieter Terp
stra schat dat er van zijn twintig
Havanks ruim één miljoen exem
plaren verkocht zijn.
-
-tW
A
WW
I
x F
1(11
d
1
«UW4
Ontwerp voor een nooit gebouwd stoomsalonrijtuig voor koning Willem III.
I
bibliotheek
sn
-
12,10
De journalist Henk Leffelaar, momen
teel redacteur te Londen van de regiona
le dagbladcombinatie G.P.D., voordien
voor dezelfde groep bladen redacteur te
Washington en reisredacteur, was in zijn
jongere jaren ter redactie van Haarlems
Dagblad werkzaam als voorbereiding op
tijn journalistieke oriëntatie in de Ver
enigde Staten. Een doorgewinterd jour
nalist, vlot scribent en talentvol taalkun-
ttenaar, maar niet een romanschrijver,
noch wat zijn ambities noch wat zijn
voornaamste vaardigheid betrof.
Toch explodeerde zijn schrijflust nu en
dan in boeken - zeer leesbare, informatie
ve en boeiende creaties die achtereenvol
gens toch slechts inleidingen moeten zjjn
geweest tot dit „oorlogsboek”. Want ver-
De eerste Havank-Terpstra’s waren ge
heel volgens het Van der Kallen-recept,
daarna heeft Pieter Terpstra er zijn eigen
stempel op gedrukt. En hij heeft hier eri
daar een bepaalde figuur die niet in zijn
straatje te pas kwam weggelaten. Heel
nauwkeurig snuift Terpstra „ter plaatse”
de voor zijn Havanks benodigde „couleur
locale” op. Een voorbeeld: volgend jaar
verschijnt „Schots en Schaduw”, waar-
vooor Terpstra een reis naar Schotland
heeft gemaakt. Om rustig en geconcen
treerd te kunnen schrijven, trekt Terpstra
zich vrijwel altijd terug in zijn vakantie
huis in Dwingeloo.
De plots voor zijn detectives vindt Pie
ter Terpstra vaak in de krant. „Ik las
ning uitzien naar eventuele volgende wer
ken van zijn hand, waarbij we echter wel
moeten bedenken dat het maken van een
dergelijk boek natuurlijk een enorme hoe
veelheid spit- en graaftverk in allerlei ou
de archieven e.d. vereist, zodat we waar
schijnlijk nog wel een héél flinke tijd
geduld zullen moeten hebben.
UKIf
0
o
o
M
0a
0
0
0
o
0
o
<0
o
o
o
o
io
10
10
10
10
•o
•o
V
to
10
10
w
w
to
w
10
w
w
10
10
10
>0
>0
10
w
>0
w
w
n -
to
70
1,55
5,00
7,50
7,25
4,00
gelijkenderwijs voerden zijn reportages
van rassenverhoudingen in de zuidelijke
Amerikaanse staten en de Israëlische oor
log van 1967 in steile helling naar wat men
een culminatie van journalistiek en arti
stiek talent zou kunnen noemen: bovenge
noemd boek, voortreffelijk van kwalita
tieve diversiteit, waarin Leffelaar zich
dan eindelijk ontpopt als prozaïsch dich
ter of dichterlijk prozaïst, die de volheid
van zeer uiteenlopende maar elkander
injecterende talenten baart en daarmee
ongetwijfeld de critici verrast.
Het is moeilijk een treffende kenschet
sing te geven van de vorm, waarin Leffe
laar zijn herinneringen aan het Japanse
kampleven gestalte heeft gegeven. Het is
geen journalistiek verslag, geen geroman
tiseerd of gedramatiseerd epos, het is in
„Majesteit, Uw trein staat gereed” 39,75 een
uitgave van Kluwer Technische Boeken te De
venter. Auteur G. F. van Reeuwijk.
ding. Het bevat namelijk van alle materi
eel dat als koninklijk materieel dienst
heeft gedaan een tekening.
Er wordt tevens het een en ander uit de
doeken gedaan over de periode, helemaal
in het prille begin van de „ijzeren spoor
weg”, dat men hier in Nederland met
breed spoor werkte, en over de gevolgen
daarvan toen men enkele decennia later
toch maar lever overging op normaal-
spoor.
door Nina en Jean Kéhayan, uitgave Am-
boboeken 24,50).
„De biecht” door Marianne Philips, uit
gave Agathon 19,50; herdruk).
„Imperial 109”, een avonturenroman
door Richard Doyle, uitgave Het Spec
trum 26,50).
„Tranen over Babylon”, roman door
Nelson De Mille, uitgave Het Spectrum
29,50).
„Het maansteenrif’, wandelingen door
de antieke wereld, door F. L. Bastet, uitga-
ve Em. Querido 29).
In de bekende Salamander-serie zijn
In het boek Majesteit, Uw trein staat
gereed belicht de Rotterdamse fotograaf -<
G. F. van Reeuwijk op boeiende en geesti
ge wijze de geschiedenis van het konink-
lijk spoorwegmaterieel in Nederland.
Aan alle mogelijke zaken rond de com
binatie koningshuis-spoorwegen zaten in
1 de vorige eeuw de nodige haken en ogen.
Zoals in dit boek uit de vele citaten en
anekdotes blijkt. Het leuke van het boek is
dat het een uiterst onbekend en als het
ware vergeten facet van een vrij recente
geschiedenis uitvoerig behandelt, zonder
dat dit tot het, voor de hand liggende,
onleesbare en gortdroge resultaat heeft
geleid.
„In de hemel zijn geen monniken”,
uitspraken en gesprekken verzameld en
bijeengeschreven door Bruno-Paul De
Roeck, uitgave De Toorts 19,50).
„In liefde weer mens worden”, door
Phil Bosmahs, uitgave Lannoo 19,90).
„Jungleboek” naar de oorspronkelij
ke Mowgli-verhalen van Rudyard Kip
ling met tekeningen uit de gelijknamige
film van Walt Disney, uitgave Oberon
16,50).
„ABC-leesboek” met illustraties van
Mary Cartwright, uitgave Free Spirit
Productions 14,90).
de eerste plaats een realistische lyriek,
een in de tijd heen en weer golvende
expressie, altijd feitelijk maar nergens de
sporen van een reportage vertonend. Hoe
kan men deze vorm van gepersonifieerde
geschiedschrijving noemen? De inhoud
van dit boek geeft geen antwoord op die
vraag, zoals hij ook nergens de vraagstel
ling beantwoordt waarom de schrijver nu,
na zoveel jaren, zonder zwaarwichtige
aanleiding in zijn onbewust bewaarde
herinneringen duikt en bovenkomt met
een klein meesterwerk van zoveel onver
wachte facetten.
Laten wij het een document noemen
een documentaire van bonte en toch egale
verscheidenheid, waarin de herinnerin
gen en gewaarwordingen tijdelijk elkan
der vinden. Hun ontmoetingsplaats is het
Voor wie in de geschiedenis van de
spoorwegen en de ontwikkeling daarvan
belang stelt is dit boek natuurlijk zonder
meer een „must”, maar ook voor model
bouwers biedt het zeer veel van hun ga-
„Ieder heeft zijn eigen dromen”, door J.
W. Ooms. Uig. Zomeren Keuning 24,50).
„Leven met een bestseller”, door Sheila
Haily (echtgenote van de auteur Arthur
Hailey). Uitg. Unieboek 27,50).
„Het onzichtbare front”, door Anthony
Cave Brown. Geheime diensten tijdens de
Tweede Wereldoorlog. Uitg. Meulenhoff
59,50).
„Flitsen onderweg”, door G. M. H.
Veeneklaas. Uitg. Omniboek 27,50).
„Handboek voor de jachtschipper",
door Geoff Lewis. Uig. Hollandia 29,50).
„Bomen in de winter”, door W. de Her
der en C. van Veen. Uitg. Zomer en Keu-
ning 29,90).
„Links-Handig”, door J. Neggers. Uitg.
De Sikkel (112 Belg. Fr.)
„Bob Dylan, het volledige platenver
haal”, door Alan Rinzler. Uitg. Becht -
29,5?).
„Panda en de meester-superman; Pan
da en de wijze meester”, door Maarten
Toonder, Uitg. Panda (per deel 9,90).
„Ik heb óók een moeder”, door Diet
Verschoor. Uig. Omniboek 13,90).
„Poemel trekt naar de Pool”, door Max
Kruse. Uitg. Omniboek (/ae 19,90).
open. Nou, daar is dus wel wat mee te
doen. Dat heb ik dan ook gebruikt voor
„De Schaduw en de zwarte hond”. Hoe het
afgelopen is, weet ik niet meer. Da's te
lang geleden”.
Terpstra tenslotte: „Ik ga gewoon door.
Ik denk dat ik tot aan mijn dood toe zal
blijven schrijven”.
„Maar de laatste jaren doe ik er niet
zoveel meer aan. Vroeger schreef ik zo’n
twee Havanks per jaar, nu misschien één
in de twee jaar. Mijn belangstelling gaat
veel meer uit naar het schrijven van boe
ken met een documentaire inslag, zoals
„Opkomst en strijd van de arbeidersbe
weging in Friesland”, een boek over Le
lystad en volgend jaar een werk over
vijftig jaar Wieringermeer. Dat doe ik op
dit moment toch liever dan romannetjes
schrijven. Daar zijn er al zoveel van. Ik
ben misschien wel een goede schrijver,
maar zeker geen groot schrijver. Ik weet
wat ik kan en vooral wat ik niet kan. Als ik
die documentaire werken niet zou schrij
ven, zouden ze misschien helemaal niet
geschreven zijn. Dat vind ik toch wel een
voordeel boven het maken van Havanks”,
zegt Pieter Terpstra in de werkkamer van
zijn geheel uit hout opgetrokken Oosten
rijkse woning in een buitenwijk van Leeu
warden.
Pieter Terpstra is van huis uit journa-
list. Hij is omstreeks vijftien jaar noorde
lijk correspondent van de NRC geweest,
schrijft in „Kijk op het Noorden” en ver
blijdt de lezers van het Nieuwsblad van
het Noorden elke week met zijn Friese
rubriek „Frysk van de lever”. Kortom,
een veelschrijver deze Pieter Terpstra.
Ja, dat zeggen ze wel eens van mij. Ach,
als je al veertig jaar schrijft en je hebt niet
veel gepubliceerd, vinden ze je een luilak.
Theun de Vries en Johan Fabricius zijn
toch ook nog altijd actief? Alleen die druk
van de journalistiek, dat haastige, ben ik
nu gelukkig kwijt”.
Het is integendeel een gemakkelijk te
lezen geheel geworden, dat, mede door de
vele en vaak prachtige illustraties, zeer
veel informatie geeft. Hierdoor ontstaat
bj de lezer niet alleen een goed inzicht in
de spoorweggeschiedenis in de behandel
de periode, maar ook een heel aardige
indruk van de sfeer van die tijd en van de
wijze waarop men toen met personen van
koninklijke bloede placht om te gaan.
dichtbundel door
Santen, uitgave Agathon
weer vijf herdrukken verschenen. De ti
tels zijn: „Laatst ging ik spelevaren’, door
Alfred Kossmann; „Wilde lantaarns” door
Theun de Vries; „Madame Tussaud in
Berchtesgaden” door Jaap Harten; .Juf
frouw Brodies beste jaren”, door Muriel
Spark en „Goena-goena” door P. A.
Daum. De deeltjes kosten 6,50 per stuk. Z
„Zeilen op zee”, de beginselen van het
zeezeilen, door Alain Gree, uitgave De
Boer Maritiem 34,50).
„Zeilen en verstaging” door Bruce
Banks en Dick Kenny, uitgave De Boer
Maritiem 27,50).
„Siamezen en Oosterse korthaarkat-
ten”, aanschaf en juiste behandeling, door
Dagmar Thies, uitgave Thieme 12,90).
„Beschermde planten en dieren”, uitga
ve Staatsuitgeverij 15, derde druk).
„Midden-Oosten kookboek” door Clau
dia Roden, uitgave Het Spectrum in de
Prisma-reeks 12,90).
„Borduren” door Nora Jones, uitgave
Het Spectrum in de reeks Compact Boe
ken 10,25).
„Schaken” door Paul Langfield, uitgave
Het Spectrum in de reeks Compact Boe
ken 10,25).
„Back gammon” door Robin Clay, uit
gave Het Spectrum in de Prisma-reeks
6,90).
„Encyclopedie van de zeilvaart”, uitga
ve De Boer Maritiem 85).
„Genetische manipulatie, waarom wel?,
waarom niet?” door prof. dr. ir. A. Rörsch
en G. Douwes, uitgave Stafleu’s Weten
schappelijke Uitgeversmaatschappij in de
serie Medisch Biologisch Perspectief
35,00).
„De markt van welzijn en geluk”, een
kritiek van de andragogie, door Hans
Achterhuis, uitgave Ambo 32,50).
„Bouwstenen voor opbouwwerk” door
Piet Winkelaar, uitgave H. Nelissen
23,90).
„Effektief ouderschap”, praktijkboek
voor het omgaan met kinderen, door
Frans M. Gerards, Toon Gordebeke en
Jeanne Brouwers, uitgave H. Nelissen
18,90).
„Beschouwingen van een ondernemer”
door mr. G. A. Wagner met een voorwoord
van prof. dr. J. Pen, uitgave J. H. Kok
22,50).
„Autotest 80”, elfde Benelux-editie met
uitgebreide overzichten van ruim 1500 au
tomodellen, waaronder personenauto’s,
buggy’s en bestelwagens, uitgave Kluwer
Technische Tijdschriften 22,50).
„De kruidendokter”, de barre avontu
ren van Willem van de Moosdijk, roman
door Arie van der Lugt, uitgave Teleboek
18,90).
9 „Westers”, gedichten van Emily Dickin
son vertaald door Elly de Waard, uitgave
Kwadraat te Vianen 18,50).
„plaatselijke tijd”, een keuze uit de
gedichten van Jaap Harten, uitgave Em.
Querido 27,50).
In de Boekvink-reeks verschenen bij
uitgeverij Em. Querido „Kenteringsson-
netten” van Herman Gorter en de dicht
bundel „Het vaderhuis” van Karei van de
Woestijne. Beide bundels kosten 9,90
per stuk.
Studium „Het vrije woord” bracht twee
dichtbundels uit van Henriëtte Bekkers
en Baptista van Laerhoven, respectieve
lijk onder de titels „Levenspiegel” en
„Ontmoeting met mezelf'. De bundels
kosten 7,50 per stuk.
„Een absoluut muizegat” door Arie van
den Berg, uitgave Reflex in Utrecht 10).
„Bloed van anderen” door Simone de
Beauvoir, vertaald door Ernst van Alter-
na, uitgave Agathon 24,50; negende
druk).
„De naam van mijn moeder” door Han
nes Meinkema, uitgave Elsevier Manteau
14,90).
„Beatrix onze jonge koningin”, fotoal
bum met een inleidend artikel van dr.
Willem Drees, uitgave Zomer Keuning
13,90).
„Moordenaars onder ons”, verslag van
35 jaar jagen op oorlogsmisdadigers, door
Simon Wiesenthal en ingeleid door Floris
B. Bakels. Deze nieuwe editie is door
Wiesenthal geheel bijgewerkt en aange
vuld met de laatste resultaten van zijn
nimrher aflatende speurwerk. Deze her
druk werd door Elsevier Focus uitgege
ven en de prijs is 29,50.
„Winkler Prins encyclopedie van de
Tweede Wereldoorlog”, deel 1. Het tweede
deel verschijnt in april. Deze encyclopedie
wordt uitgeven door Elsevier en kost bij
voorintekening 175, daarna 195.
„Het schaap van Nederland” door S.
Bottema en A. T. Clason, uitgave Thieme
39,50).
,De zwarte magiër”, middeleeuws Engels
verhaal, door Richard Carlyon met illus
traties van Pauline Ellison, uitgave Free
Spirit Productions.
„Chrisjan, de Krummele”, een Gelderse
roman door Ben Bekker, uitgave Streng-
holt 24,50; derde druk).
Pieter Terpstra zet, omdat zijn vrouw er
niet is, zelf koffie en vraagt als Fries met
enige nadruk: „Een plakje Groninger
koek erbij?” Hij is Fries in hart en nieren.
„Ik ben nooit uit Friesland weg geweest.
Het is fijn in dit stadje, al moet je niet te
veel aan de weg timmeren, anders krijg je
gegarandeerd een klap op je kop”. Toch
hééft Terpstra aan de weg getimmerd. Hij
schat zijn totale oeuvre op zo’n tachtig
titels en het einde is nog lang niet in zicht.
Opzienbarend is ook het plan van Marissa
een Amerikaans-Liechten-
steinse filmmaatschappij om Terpstra’s
Friese roman „De dei is forroun” (De dag
is voorbij) te verfilmen.
„Ze zouden er volgend jaar mee begin
nen, maar er kan best weer wat tussenko
men. Ze hebben in elk geval een claim op
de filmrechten, er zijn scripts gemaakt, ze
hebben er al enkele honderdduizenden
guldens aan uitgegeven”, zegt Pieter
Terpstra zonder een spoortje zelfgenoeg
zaamheid. Dat uitgerekend een buiten
landse maatschappij belangstelling toont
voor een in het Fries geschreven roman
komt volgens Terpstra, doordat een topfi
guur van deze filmmaatschappij van Frie
se afkomst is.
Natuurlijk komt ons gesprek zo nu en
dan op de Havank-reeks. Wijlen Hendrik
van der Kallen was, net als Pieter Terp
stra, stamgast van Amicitia in Leeuwar
den. Toen Van der Kallen plotseling
overleed, maakte Pieter Terpstra „Menu
et te middernacht” af. En later ook nog
„De erven Mateor” en „Mysterie op Mal
lorca”. De laatste twee detectives werden
van de wat merkwaardige auteursnaam
Havank-Terpstra voorzien. En zo is het
gebleven. Niet alleen om commerciële re
denen, maar volgens Terpstra ook om de
naam van Van der Kallen in ere te
houden.
Het laatste statiebezoek van een rege
rend vorst in de periode dat Juliana nog
J koningin was, betrof dat van de Spaanse
honing Juan Carlos. Het leek of de tijd
even werd teruggedraaid, want de ko-
ning kwam per trein aan in de hoofdstad.
Wat tegenwoordig tot de hoge uitzonde
ringen behoort, was in vroeger jaren ge-
woon. Er waren zelfs koninklijke treinen,
ware juweeltjes van langs spoorstaven
tUjdende suites.
<r Pieter Terpstra, de man die Havank in leven hield.
bijvoorbeeld een berichtje over een ern
stig verkeersongeluk. Er was een autow
rak langs de weg gevonden met daarin het
lijk van een man. Aan de hand van zijn
papieren heeft de politie toen zijn adres
achterhaald om zijn vrouw van zijn
overlijden op de hoogte te kunnen stellen.
Bellen ze daar aan en doet die man zélf
De genoemde tekeningen zijn, mede in
verband met de uiterst bescheiden afme
tingen van het in die tijd gebruikte spoor
wegmaterieel, voor het grootste deel uit
gevoerd op schaal 1 op 43,5 (spoor 0),
alleen de tekeningen van het meer recente
materieel zijn op hO (1 op 87) weergegeven.
Hierdoor kan de modelbouwer zich na
tuurlijk heerlijk in details uitleven.
Dit spoorwegdebuut van deze schrijver
(althans in boekvorm) doet ons met span-
„Overspel”, roman door Marianne Ben-
ninck, uitgave Strengholt 19,90; tweede
druk).
„Door een zonnebril achtervolgd”,
dichtbundel van Cees de Jong, uitgave
Elsevier Manteau.
„Een eigen dood”, een autobiografische
roman door Gerda Lemer, uitgave We
reldbibliotheek 24,90).
„De doem van de mals” door Miguel
Angel Sturias, uitgave Wereldbibliotheek <'c*
27,50).
•„Laatste oproep”,
Louise van f
(ƒ15).
„Eskimo’s mensen zonder tijd” door
Frans van de Velde met een reisverslag
van H.K.H. prinses Margriet en Pieter van
Vollenhoven, uitgave Van Holkema Wa
rendorf 34,50).
„Ivanhoe”, televisie-editie van de be
kende avonturenroman van Sir Walter
Scott, uitgave L. J. Veen 16,90).
„Oranje zonder mythe” door Anton
Constandse, uitgave Pamflet 7,50).
„De staat van de rode proletariër”, twee
Franse communisten in de Sovjet Unie,
prikkeldraad, waaraan zich de flarden
van een menselijk avontuur hebben ge
hecht en die na bijna veertig jaar met
karakteristieke journalistieke zorgvuldig
heid zijn verzameld, om met een al even
karakteristieke lyrische bewogenheid te
worden prijsgegeven in 170 bladzijden vol
woorden en beelden. Misschien is dit, na
alles, de enige manier om een oorlog te
beschrijven die nooit verdween, een be
schrijving waaruit de chronologie samen
met de Japanners en Duitsers is wegge
vallen en slechts datgene gebleven is wat
nog (en dan slechts door een enkele be
gaafde) verteld kan worden.
J. Lodewijks
De Japanse Regering Betaalt Aan Toonder,
door H.L. Leffelaar.
Uitgeverij A.W. Sljtboff, Alphen a/d Rijn. Prijs
1940.
„Dieren zijn ook mensen: Neem nou die
dierentuindieren”, door Hanne en An
dries van Foreest. Uitgave Tiebosch
11,50).
„Speelse motiefjes in kruissteek”, 85
strooimotieven in kleur, met teltekenin-
gen, Uitgave Zomer en Keuning 19,90).
„Emaille borden”, de geschiedenis van
een ijzersterk reclamemedium, door Jac
ques Stakenborg en Jaap van Zadelhoff.
Uitgave De Viergang 32,50).
„Kijk op kerken”, door C. W. Mönnich.
Uitgave Elsevier.
„Dóórvliegen koetsier”, geschiedenis
van de regionale luchthaven Eelde, door
Harm R. Reinders. Uitgave Oniboek
36).
„Autogids 1980 Prisma”, Uitgave Het
Spectrum 9,90).
„Reiswijzer Schotland”, door J. J. M.
Veltman. Uitgave Het Spectrum (ƒ5,25).
„Dood van een generaal”, door John
Ralston Saul. Uitg. Sijthoff 14,50).
I w
I
I
j
i
7
7
7
7
7
7
7
7 -
9 -
