Terugtrekking Russen na garanties
1
I
Saoedi-Arabië verhoogt
t
olieprijs met 2 dollar
Nederland wil tweede
marine-eenheid NAVO
Pond profiteert van onverwacht besluit
Voorstel positief ontvangen
Dissident Orlov
in hongerstaking
Mijatovic voor
jaar president
Joegoslavië
werd mislukking
Zuidkoreaanse
studenten lijken
hun zin te krijgen
Kennedy wil zich
terugtrekken
op voorwaarden
Parijse studenten slaags met politie
Alpentunnel op
8 juli open
Britse „actiedag”
POI
“ut
VRIJDAG
M E I
1980
1 6
AARDBEIEN
PAARDEBLOEMEN
NEK
HACHJE
o
i
i
k
BINNEN- EN BUITENLAND
it
k
minister
e
f
n
n
St
ie
al
g
m
door Nico Scheepmaker
-
(Van onze redactie buitenland)
WENEN-MOSKOU. De
van
Amerikaanse
Buitenlandse Zaken Edmund
Muskie heeft gisteren bij zijn
aankomst in Wenen de voor
stellen van de Afghaanse rege
ring voor besprekingen over
de crisis rond Afghanistan als
„dubbelzinnig en zonder se
rieuze basis” van de hand
gewezen.
X
T.: fWIE
i
Muskie sceptisch over
r-
voorstel Afghanistan
ie
-..z-xiiSSdS
•S
moment dat de agent een politiebureau verlaat. Het
stig. Er zijn 140 arrestaties verricht.
Hoeveel studenten gewond zijn ge
raakt is niet bekend.
Muskie zei eraan te twijfelen of de voor
stellen ook de werkelijke terugtrekking
van de Russische troepen uit Afghanistan
behelzen.
Het Russische persbureau Tass haalde
woensdag een verklaring aan van de Af
ghaanse regering, waarin stond dat de
BAHREIN-LONDEN (Reuter/DPA). Ambtenaren van het Saoedische
ministerie van Olie hebben bevestigd dat Saoedi-Arabië zijn olieprijs met
terugwerkende kracht tot 1 april met twee dollar heeft verhoogd tot 28 dollar
per vat (van 159 liter).
Ook vanuit de Verenigde Staten is van
uit verschillende bronnen bevestiging van
Muskie zei het gevoel te hebben, dat de
verklaring meer is gericht op de islamiti
sche conferentie die morgen in Pakistan
wordt gehouden, dan op de ontmoeting
die hij vandaag in Wenen heeft met zijn
Russische collega Gromiko. Hij zei niet
erg optimistisch te zijn over deze ontmoe
ting. Verwacht wordt, dat Gromiko de
Afghaanse voorstellen zal bespreken met
Muskie.
De verhoging van de Saoedische olie
prijs met twee dollar tot 28 dollar per vat
(van 159 liter) heeft op de internationale
valutamarkten vooral het pond sterling
goed gedaan. De oorzaak hiervan ligt in
de Britse oliereserve in de Noordzee.
Exxon zei woensdag te hebben begre
pen dat Aramco een officiële brief van de
Saoedische regering heeft gekregen waar
in wordt meegedeeld dat de verkoopprijs
van de regering voor ruwe olie met ingang
van 1 april met twee dollar per vat is
verhoogd. Mobil sprak in een verklaring
van een „verrassingseffect”.
Exxon en Mobil maken deel uit van het
consortium Arabian America Oil Compa
ny (Aramco), dat per dag acht miljoen
vaten afneemt van de totale Saoedische
produktie van 9,5 miljoen vaten per dag.
De andere maatschappijen in het consor
tium zijn Texaco en Chevron.
Het pond noteerde aan het slot van de
handel in Londen 2,29425 dollar terwijl de
notering vóór het bericht van de Saoedi
sche prijsverhoging bij rustige handel
rond de 2,2835 dollac schommelde en dins
dag op 2,2790 dollar sloot.
Het goud voer ook wel bij de prijsverho
ging van de Saoedische olie. In Londen
kwam er een slotprijs van 525 dollar per
ounce (van 31,1 gram) uit de bus en in
Zurich van 525,50 dollar, naar respectieve
openingsnoteringen van 519 en 520.50 dol
lar. De afgelopen weken schommelde de
prijs rond de 510 dollar.
taire training op de universiteiten. Ver
der willen zij dat de huidige president,
Choi Kyu-Hah, en het hoofd van de
geheime dienst, Chun Doo-Hwan, aftre
den. Het was gisteren de derde achter
eenvolgende dag dat in de Zuidkoreaan
se hoofdstad Séoel massale betogingen
hadden plaatsgevonden waaraan tien
duizenden mensen deelnemen en waar
bij honderden gewonden vielen. Woens
dagavond werd het leger ingezet toen
naar schatting 20.000 studenten en scho
lieren massaal optrokken naar het parle
mentsgebouw. Er werden 675 arrestaties
verricht.
se Zaken Mohammed Dost heeft deze con
ferentie gewaarschuwd, zich niet te men
gen in de gebeurtenissen in Afghanistan.
Het idee moet nog nader worden uitge
werkt, maar onder meer de Noorse gene
raal Zeiner Gundersen, voorzitter van het
militaire comité van de NAVO, beoordeel
de het gunstig. Het comité komt op korte
termijn met een rapport.
De Afghaanse islamitische oppositie
heeft gisteren gemeld, dat de stad Herat is
veroverd door de islamitische opstande
lingen. Volgens een Afghaanse oppositie
leider zouden tien dagen geleden vijfdui
zend Tsjechoslowaakse soldaten zijn aan
gekomen in Afghanistan. In Kaboel zou
den de laatste twee weken vierduizend
scholieren en studenten zijn gearresteerd
bij betogingen tegen het pro-Russische
bewind.
De minister deed zijn voorstel tijdens de
speciale NAVO-bjjeenkomst van minis
ters van Buitenlandse Zaken en Defensie
over de situatie die is ontstaan na de
Russische inval in Afghanistan. Scholtens
suggestie werd positief ontvangen.
De NAVO-reactie op de inval valt uiteen
in twee fasen. In de eerste zullen afzonder
lijke landen binnen een jaar maatregelen
nemen die voor een groot deel al zijn
voorzien in het zogenaamde Long Term
Defence Program, dat werd goedgekeurd
op de NAVO-topconferentie van mei 1978
in Washington.
De Amerikaanse minister van Buiten
landse Zaken Muskie zei na afloop dat er
„geen twijfel bestaat over de houding van
de NAVO-bondgenoten”. „Het bondge
nootschap is springlevend”, aldus secreta-
ris-generaal Luns van de NAVO na afloop
van het beraad.
d
n
in
in
'P
n->
el
b-
n-
er
it-
Ü-
in
s)
ie
ik’
h-
ig
Hl
ie
in
o-
e-
in
ïl-
et
ie
ir
is
is
le
LOS ANGELES. Senator Edward
Kennedy heeft gisteren gezegd bereid
te zijn zich terug te trekken uit de strijd
om de democratische presidentskandi-
datuur onder de voorwaarden dat pre
sident Carter met hem in het openbaar
in debat gaat en een overwinning op
hem behaalt tijdens de voorverkiezin-
gen van 3 juni. Het Witte Huis heeft het
voorstel voor een debat onmiddellijk
van de hand gewezen.
Uit een opiniepeiling van het insti
tuut Harris en de televisiemaatschap
pij ABC blijkt dat 39 procent van de
kiezers voor de republikein Reagan
zou stemmen, 33 procent voor Carter
en 23 procent voor de onafhankelijke
kandidaat Anderson. Tussen 26 en 30
april werden 1190 potentiële kiezers
ondervraagd.
n
Bt
x
a-
ïk
is
ip
?n
et
ie
P
JS
ie
n
ie
le
is
n
er
;n
Ie
e-
ct
ie
10
10
rt
et
n
ie
h-
m
e-
m
m
58
m
id
e-
et
as
er
ee
le
in
m
?n
ie
e-
d-
;e-.
le
u-
g-
tl.
t-
s-
g)
ir
le
P
wijk van Parijs, zeker 45 agenten
gewond geraakt van wie twee ern-
De studenten betoogden tegen de
beperking van het aantal buiten
landse studenten aan de Franse uni
versiteiten. Ook in andere Franse
steden is hiertegen gedemonstreerd.
Russische troepen zouden kunnen wor
den teruggetrokken als Iran en Pakistan
bereid zouden zijn tot het onderhouden
van normale betrekkingen met het be
wind in Kaboel. De twee landen zouden
moeten beloven geen vijandige daden te
gen Afghanistan te begaan. Deze beloften
moeten worden ondersteund door de ga
ranties van de VS en de Sovjet-Unie, aldus
de verklaring van de Afghaanse regering.
Tijdens de besprekingen met Iran en Pa
kistan zou ook een gefaseerde terugtrek
king van de Russen uit Afghanistan aan
de orde kunnen komen.
Die betreffen onder meer het inrichten
van opslagplaatsen van materieel voor
drie Amerikaanse divisies die in geval van
toenemende spanning naar West-Europa
worden overgebracht en maatregelen ter
voorkoming van vertraging bij de aan
koop van groot materieel.
de prijsverhoging gekomen. Een functio
naris van het Amerikaanse ministerie van
Energie verklaarde woensdag dat Saoedi-
Arabië verscheidene oliemaatschappijen
van de verhoging op de hoogte heeft ge
steld. Ook de Amerikaanse oliemaat
schappijen Exxon en Mobil Oil hebben de
olieprijsverhoging bevestigd.
Over de tweede categorie zal in decem
ber definitief worden beslist. Daaronder
vallen versterking van de reservetroepen,
uitbreiding van de oorlogsvoorraden en
het beschikbaar stellen van civiele vlieg
tuigen voor militair vervoer.
Grote figuren in de historie zijn vaak
klein van gestalte. Dina Kaminskaja is
een klein vrouwtje, ze moet al in de zestig
zijn want ze is sinds 1940 advocate, en ze
heeft zich onderscheiden van haar colle
ga’s door zich in de loop der jaren steeds
bereid te tonen dissidenten te verdedigen.
Zij, en nog enkele anderen. Ze verdedigde
Boekovski, Gabaj, Galanskov, ze eiste
vrijspraken, hield pleidooien die werden
afgedrukt in de illegale samizdat-pers, en
niet dat het ooit iets uithaalde (er is nog
nooit een politieke gevangene in de Sov-
jet-unie vrijgesproken), maar het gaf de
burger tenminste moed: er waren dan
toch nog een paar pleitbezorgers die zich
niets van alle druk en dreigementen aan
trokken en bereid waren hun nek uit te
steken.
MOSKOU (AFP). De Russische dis-
sidnet Joeri Orlov, die in het gevangenen
kamp Perm, in de Oekraïne zit, is gisteren
begonnen met een hongerstaking vun
twee dagen. Orlov, die de oprichter is van
de Moskouse groep voor toezicht van de
naleving op de akkoorden van Helsinki,
doet dit om amnestie te vragen voor alle
politieke gevanenen en om aandacht te
vragen voor schending van de rechten van
de mens. Dit heeft zijn vrouw, Ira Orlov,
bekendgemaakt. Orlov werd in mei 1978
veroordeeld tot zeven jaar opsluiting met
streng regime, te volgen door vijf jaar
huisarrest wegens „anti-Russiche propa
ganda”.
(Van onze redactie buitenland)
PARIJS. Woensdag zijn bij ge
vechten tussen politie en studenten
in het Quartier Latin, de studenten-
De ministers riepen in hun slotverkla
ring op tot een volledige en onmiddellijke
terugtrekking van alle Russische strijd
krachten uit Afghanistan. „Het volk van
Afghanistan moet zelf, zonder buitenland
se inmenging, over zijn toekomst kunnen
beslissen”, zo werd gezegd.
Maar zullen ze het ooit vragen? Zal er,
over twintig jaar, nog enige belangstelling
zijn voor Russische dissidenten en hun
strijd van zachte sector tegen harde sec
tor? Is de dissidentia in 2000 letterlijk of
figuurlijk „doodgebloed”, of is het een
„houding in de tijd” waaraan geen be
hoefte meer is in het „nieuwe” Sovjet-
Rusland, omdat al haar doeleinden al ver
wezenlijkt zijn? Of zal de belangstelling
voor die unieke strijd tussen machteloze
eenlingen en een oppermachtig staatsap
paraat dan juist opbloeien, zoals bij ons,
vijfendertig jaar na de oorlog, de belang
stelling voor de jaren ’40-’45 groter is dan
ooit tevoren? Zullen we in het jaar 2000 in
een wereld leven waarin iedereen zich
erover verwondert, hoe paardebloemen in
staat waren zich door de schier onzichtba
re opening in het asfalt naar boven, naar
buiten te wringen en tot bloei te komen?
In gezaghebbende kringen in Saoedi-
Arabië is ook vernomen dat het land van
plan is zijn olieproduktie op langere ter
mijn te verminderen en dat van een snelle
re uitbreiding van de produktiecapaciteit,
waarover geruchten de ronde doen in het
Westen, geen sprake is.
Vorige week zei de Saoedische minister
van Olie, Achmed Zaki Jamani, dat zijn
land weliswaar meer olie kan produceren
dan de 9,5 miljoen vaten die het nu gemid
deld per dag haalt, maar dat het dat niet
wil. Over handhaving van die produktie in
de tweede helft van dit jaar, is nog niets
besloten, zo zei Jamani na afloop van het
overleg van de OPEC (de Organisatie van
Olie-exporterende Landen) in Taif.
In beginsel hanteert Saoedi-Arabië een
plafond voor zijn olieproduktie van 8,5
miljoen vaten per dag. Vorig jaar besloot
het echter een miljoen vaten (per dag)
extra te produceren in een poging om in
het tekort op de wereldmarkt te voorzien
dat was ontstaan door een stagnatie in de
olie-aanvoer uit Iran.
Pakistan wees gisteren het Afghaanse
voorstel voor besprekingen van de hand.
Zolang de Russen niet weg zijn uit dat
land, is iedere discussie onmogelijk, aldus
Pakistan. Iran liet gisteren weten, dat het
geen standpunt over het voorstel zal inne
men voor het einde van de islamitische
conferentie, die morgen in Islamabad
begint.
De Afghaanse minister van Buitenland-
Een Parijse politieman in burger en een demonstrant belagen elkaar op het
kwam woensdag tot ernstige ongeregeldheden in de Franse hoofdstad.
(Van onze redactie buitenland)
BRUSSEL. Minister Scholten van Defensie heeft woensdag de NAVO-
landen voorgesteld een tweede permanente Atlantische vlootmacht op te
richten. Dit eskader zou de aanvoerroutes op de Atlantische Oceaan moeten
beschermen tegen vijandelijke onderzeeboten.
De eerste Atlantische vloot (Stanavfor-
lant-Standing Naval Force Atlantic) be
staat uit schepen van Nederland, Enge
land, Amerika, West-Duitsland, België, af
en toe aangevuld met schepen uit Noorwe
gen, Denemarken en Portugal. Nederland
levert één schip aan dit smaldeel. Minister
Scholten verklaarde zich bereid ook een
schip af te staan aan een tweede Stanav-
forlant.
(Van onze redactie buitenland)
LONDEN. De eendagsstaking die de
Britse overkoepelende vakbond TUC
voor woensdag had uitgeroepen, is op een
mislukking uitgedraaid. Het overgrote
deel van de 26 miljoen bij de TUC aange
sloten werknemers ging gewoon aan de
slag. De „actiedag” was bedoeld als pro
test tegen het sociaal-econornisch beleid
van de regering-Thatcher. De Britse pre
mier zei woensdagavond, dat „het gezon
de verstand” had gezegevierd.
De Westduitse minister van Buitenland
se Zaken Genscher zei dat zijn regering
het Afghaanse voorstel „met grote belang
stelling zal bestuderen”. Zijn Franse colle
ga Jean-Francois Poncet verklaarde,
evenals de Britse premier Thatcher, dat
het voorstel geen nieuwe elementen bevat.
LYON (AFP). De nieuw aangelegde
Frèjustunnel tussen Frankrijk en Italië
wordt met ingang van 8 juli voor perso
nenverkeer opengesteld. Goederenver
keer mag pas na 4 augustus van de tunnel
gebruikmaken. De 13 kilometer lange tun
nel loopt van de Franse stad Modane naar
de Italiaanse stad Bardonèchia. Met de
aanleg ervan is begonnen in 1974. Het
karwei was vorig jaar april geklaard. Men
verwacht dat per dag ongeveer 2000 voer
tuigen de tunnel zullen passeren.
SEOEL (UPI). De Zuidkoreaanse
regering staat op het punt de eisen van
de demonstrerende studenten in te willi
gen. Dit heeft een Zuidkoreaanse rege
ringsfunctionaris gisteren bekendge
maakt. De voornaamste eisen van de
studenten zijn het invoeren van demo
cratische hervormingen en het opheffen
van de staat van beleg, die een half jaar
geleden na de moord op president Park
is ingesteld. De studenten hebben met
name bezwaar tegen de verplichte mili-
Overigens wezen functionarissen in
Muskies gezelschap erop, dat uit de Af
ghaanse verklaring blijkt, dat Moskou
voor het eerst erkent dat de aanwezigheid
van Russische troepen in Afghanistan van
betekenis is in het kader van het zoeken
naar een algehele oplossing van de kwes-
tie-Afghanistan. Van ambtelijke zijde in
Washington is gisteren vernomen, dat de
VS voorstander zijn van een islamitische
vredesmacht in Afghanistan als de Sovjet-
Unie bereid is haar troepen uit dat land
terug te trekken.
Het tweede permanent eskader zou be
doeld zijn ter ontlasting van de Ameri
kaanse marine, die onlangs eenheden
heeft overgeplaatst naar de Perzische
Golf en de Indische Oceaan.
trijfël
Ik heb met haar gepraat, ik heb .haar
hand geschud, ik heb haar haar adres in
mijn notitieboekje laten schrijven: Dina
Isakovna Kaminskaja. In sommige din
gen kan ik nog heel kinderlijk zijn, in
andere trouwens ook. Andrew Young, die
op voorspraak van rabbijn Soetendorp bij
Maccabi mocht tennissen, had ik ook wel
even willen aanspreken of om zijn handte
kening willen vragen, maar dat vond ik
toch weer net iets te ver gaan. En Avital
Sjaranski’s handtekening met opdracht
keeg ik automatisch toen ik haar boek
„Next year in Jerusalem” kocht. Zij is een
diepgelovig, grijsharig meisje, dat met
rabbijn Soetendorp, op zoek naar een
kosjere lunch, in Bodega Keyzer naast het
Concertgebouw terecht kwam, waar ze
toastjes met aardbeien aten, waarna zij
met gebed dankte. „Want we hebben Hem
nu harder nodig dan ooit”, zoals ze ver
klaarde.
Mario Soares, Ramsey Clark, Joop den
Uyl, ze waren allemaal present op het
Sjtsjaranski Tribunaal, maar toch was
het Dina Kaminskaja, met wie ik het liefst
een paar woorden wisselde, en die ik het
liefst even de hand drukte, zodat ik later,
als mijn kinderen ernaar zouden vragen,
altijd zonder te hoeven jokken kan zeg
gen: „Kaminskaja? Jazeker, daar heb ik
nog wel eens eeij tijdje mee staan praten!”
BELGRADO (Reuter/DPA/AFP/UPI).
Cvijetin Mijatovic is gisteren benoemd
tQt voorzitter van het Joegoslavische col
lectieve presidentschap voor een periode
van één jaar. Daarmee is de 67-jarige
vertegenwoordiger van de deelrepubliek
Bosnië-Herzegowina voor een periode van
een jaar de fungerend president van het
land geworden. Tot zijn plaatsvervanger
is de Sloween Sergej Kraigher benoemd.
Hiertoe heeft het collectief president
schap gisteren in Belgrado besloten.
Mijatovic volgt de uit Macedonië afkom
stige Lazar Kolokevski op als voorzitter
van het collectief staatsbestuur.
Het collectief presidentschap van Joe
goslavië telt 8 leden: een vertegenwoordi
ger van ieder van de 6 republieken en één
van beide autonome gebieden. Het voor
zitterschap en het vice-voorzitterschap
rouleert ieder jaar.
Mijatovic is Serviër en een trouwe vol
geling van Tito. Sinds 1933 is hij lid van de
toen illegale communistische partij.
In de Tweede Wereldoorlog was hij poli
tiek commissaris van de partizanen van
Tito in zijn geboortestreek. Na de machts
overname bekleedde hij hoge partij- en
regeringsfuncties in Bosnië-Herzegowina.
In 1958 werd Mijatovic hoofdredacteur
van het partijblad Kommunist, in 1962
ambassadeur in Moskou en in 1965 secre
taris en later voorzitter van de partij in
Bosnië-Herzegowina. In 1969 kwam hij
naar Belgrado, in de partijleiding.
De regering in Belgrado heeft gisteren
bekendgemaakt dat de jaarlijkse viering
van de geboortedag van de op 4 mei
overleden president Josip Broz Tito zoals
het plan was, op 25 mei zal zijn. Tito zou
op 7 mei 88 jaar geworden zijn maar
sedert tientallen jaren werd zijn verjaar
dag officieel op 25 mei gevierd.
De laatste keer dat ze dat deed was voor
Anatoli Sjtsjaranski. Ze was bereid hem
te verdedigen. Daarvoor moest de KGB
echter speciale toestemming geven, en die
kreeg ze niet. Niet dat er enig wetsartikel
is waarop zo’n speciale toestemming ge
stoeld is, maar dat is nooit een bezwaar in
de Sovjet-unie. Het werd Kaminskaja zo
kwalijk genomen dat ze Sjtsjaranski’s
verdediging niet afgewimpeld had (te
druk, afwezig in die tijd, ziek, of een
andere smoes), dat ze prompt haar ver
gunning verloor ooit nog als advocaat op
te treden.
De moeder van Sjtsjaranski wendde
zich nog tot dertig andere advocaten,
maar zonder succes: geen van hen dorst
haar zoon te verdedigen, uit vrees voor
zijn hachje. Niet ten onrechte natuurlijk.
Toen Dina Kaminskaja in 1970 vrijspraak
had gevraagd voor de dissident Gabaj,
omdat hij geen enkele wet had overtre
den, stuurde de rechtbank een boodschap
naar de raad van ministers waarin stond:
„Verdedigster Kaminskaja heeft in
haar pleidooi vrijspraak geëist voor Ga
baj met het argument dat iedereen het
recht heeft te denken wat hij wil, en zijn
eigen overtuiging en opinies te hebben,
zonder dat dit tot een strafbaar feit leidt.
Het pleidooi van verdedigster Kaminska
ja maakt duidelijk dat zij zichzelf niet op
het niveau beweegt waar zij die taken aan
kan die de Sovjet-advocatuur door de
Sovjet en partijorganen zijn opgelegd”.
Tijdens de hoorzitting van de Sjtsja-
ranski-conferentie in Amsterdam zei me
vrouw Kaminskaja: „In de Sovjet-Unie
kunnen alleen meningen en opinies die
nooit zijn geuit, niet worden vervolgd”.
Ik heb haar ë^i/ee dingen ge
vraagd. Ten eerst-fe. of haar en andere
advocaten bij gewone strafprocessen ook
zoveel moeilijkheden in de weg werden
gelegd? Haar antwoord: nee, dat gaat al
tijd geheel volgens de regels, het is me
daarbij ook vaak gelukt vrijspraak te krij
gen. En ten tweede: hoe is het te verklaren
dat er, percentsgewijs, twintig maal zo
veel mensen in de Sovjet-Unie gevangen
zitten als in Nederland? Haar antwoord:
de straffen zijn niet alleen strenger, er zijn
ook meer gevallen waarvoor je in de Sov-
jet-Unie gevangenisstraf krijgt.
,j
