I
I Johfra's hemelse wereld
tussen waken en dromen
Bwl
Robert Smith creëert geen kopie Pink Floyd
Pleidooi voor
instandhouden
van De Balie
De Ontdekking: geraffineerde mengvorm toneel en film in Holland Festival
Nederlander gaat
minder vaak naar
toneel en opera
I
AIRCONDITIONING O
023-320942
in
13
- DINSDAG 20 MEI
i Metarealisten in galerieën Tholen en Kamp
Computer
Skyline
1980
KUNST
I
I
door Alma Post
i
rivella?
R
I
R
I
R
B.V. INDUSTRIEWOLF
-
rns op zïi Zwitsers,
lek^rzonderstiiker.
x
The Cure houdt sfeervol
concept binnen de perken
Flobert Smith, centrale man van The Cure.
JOHN OOMKES
De komst van Leviathan; olieverf schilderij van Johfra Bosschart.
Publiek financiert Riante Films
(ADVERTENTIES)
JAN VAN DER WULP
juden.
I
479
479
598
598
Behalve van Johfra, worden werken
getoond van zijn vrouw en leerlinge Ellen
Lorién, die zich toelegt op natuuromrank-
te dryaden en droomvrouwen in een ver
stilde setting: voor een spiegel- of ook een
schilderij?- zingen twee roodborstjes Een
lied voor Saskia (’s ontwakende vrouwe
lijkheid?). Of tikken ze vooreerst nog
slechts tegen het raam? In de stilte wacht
het antwoord, zoals de band van het geslo
ten boek op Een stille namiddag vermeldt.
044
776
360
1128
1130
1041
'916
kwam te staan als bij The Police of een
Joe Jackson.
simpelweg ontstaan door bas en drums
onverwachts te laten invallen. Een zekere,
misschien wat al te nadrukkelijke mystiek
is Smith niet vreemd. De teksten zoals hij
die in Secrets, In Your House en At Night
uitspuwt, zijn bijna surrealistisch.
Niettemin wérkt die eigen aanpak van
The Cure. Vreemd genoeg vallen te na
drukkelijke verschillen tussen ouder en
nieuw repertoire in concertuitvoering ge
deeltelijk weg. Slechts de synthesizerbe-
speler doet af en toe niet mee; fundamen
teel wijzigt alleen de dynamiek waarmee
ge peeld wordt zich. In een voortdurend
sterk en volwassen optreden wordt een
dwarsselectie uit het gehele oeuvre ge
speeld, dus inclusief oudere singles en
(Foto Lex van Flossen).
Ë.P.-werk (dat onder meer te vinden is op
de „Amerikaanse” Cure-elpee Boys don’t
cry). Voortreffelijke uitvoeringen zijn er
met name van Plastic Passion, Accuracy,
Three Imaginary Boys, Fire in Cairo, Play
for Today, Seventeen Seconds en Boys
don’t cry te beluisteren.
The Cure wordt door het dankbare pu
bliek viermaal voor toegiften teruggeroe
pen. Een eer, die de jonge Engelse groep
The Passions in het voorprogramma een
maal te beurt viel. Met haast minimale
middelen en expressie en een bescheiden
geluidsvolume was bij hen de gevoelsma
tige aanpak nog duidelijker.
'746
730
331
580
555
48
39
8
king
Momenteel wordt er echter nog gewerkt
zonder betaling. Renske Heddema: „Op 31
augustus gingen brieven naar alle subsi
diërende instanties, en ik heb vanmiddag
van CRM gehoord dat overmorgen ons
geld in de computer gaat. Daartussen lig-
seizoen op een geheel eigen wijze ge
profileerd, zodat het aanbeveling ver
dient deze voorziening ook na de her
opening van de Brakke Grond (op 1
oktober a.s.) te handhaven.
Ook de amateur-toneelstichting De
Engelenbak heefh zich opgeworpen als
gegadigde om de bespeling van De
Balie te verzorgen. Zoals bekend is het
gelijknamige theater aan de Nes op het
ogenblik gesloten, in afwachting van
verbouwing. Voor die plannen voelt de
Kunstraad niet zo veel, omdat het de
theaterkleuring niet ten goede komt,
als De Balie afwisselend voor professi
onele en amateur-activiteiten wordt ge
bruikt.
De Engelenbak moet zich daarom
maar blijven behelpen tot de verbou
wing van het theater aan de Nes is
voltooid, zo meent de Kunstraad. Tot
het zover is worden de amateur-voor-
stellingen gegeven in heh jeugdtheater
De Krakeling aan de Marnixstraat.
AMSTERDAM(ANP). De Amster
damse Kunstraad heeft B en W van de
hoofdstad geadviseerd om theater De
Balie aan het Kleine Gartmanplant-
soen ook in het komende seizoen te
laten bespelen door de Theaterunie.
DEN HAAG(ANP). Het aantal men
sen dat in het seizoen 1978-79 een toneel
voorstelling heeft bezocht is met negen
procent gedaald ten opzichte van het
seizoen ervoor. Bijna 890.000 mensen be
zochten 3.700 uitvoeringen van het zoge
naamde repertoiretoneel en er werden
ruim 200.000 bezoekers genoteerd van
overige activiteiten. Dit blijkt uit cijfers
van het Centraal Bureau voor de Statis
tiek (CBS).
De onderzoekingen, die zich voorname
lijk beperken tot gesubsidieerde gezel
schappen, zodat de bezoekersaantallen
voor jazz en pop niet werden geregi
streerd tonen aan dat ook de belangstel
ling in de muzikale sector iets terugloopt.
Het bezoek aan zowel (klassieke) concer
ten als opera liep met vier procent terug
naar 1,4 miljoen mensen, alleen de ballet
uitvoeringen gaven hier een lichte stijging
te zien. Met een toename van zes procent
werden bijna 276.000 betalende toeschou
wers genoteerd.
Voor het eerst zijn ook de cijfers van het
kinder-, poppen- en vormingstheater in de
uitkomsten van het CBS opgenomen. De
ruim 7300 voorstellingen van de honderd
poppentheaters die aan het onderzoek
meewerkten lokten 666.500 toeschouwers.
De 34 kindertheaters konden zich in de
grootste toename van bezoekers verheu
gen: 72 procent meer dan in het vorig
eizoen. De belang: telling voor het vor
ming: theater nam met 21 procent af, ter
wijl het aantal voorstellingen juist met
eenzelfde percentage werd opgevoerd.
Het aantal mimevoorstellingen tenslotte,
steeg met 54 procent. Ook de publieke
belangstelling nam hier ruimschoots toe:
28 procent meer bezoekers.
Voor privé en kantoor/bedrijfsruimten
SNELLE LEVERING
Wagenweg 130, 2012 NK HAARLEM
1
In haar nieuwere werk legt Ellen Lorién
nog meer nadruk op natuurmystiek;
Droomvogels duiken op, een Koraalreis
wordt gemaakt. In Zomerdroompje en
Winterslaapje vertonen zich elfachtige
wezentjes, opstijgend als uit bloemen-
aura’s.
De minutieuze fijnschilderijen worden
bevolkt door bezielde gesteenten en ethe
rische wervelingen, waardoorheen men
sen, engelen, monsters en hybriden hun
helse hebbelijkheden uitleven, dan wel
hemelse banen beschrijven tussen antieke
góden, moderne heksen en apocalyptische
verschijningen.
Zo herkennen we de Grote God Pan,
zinnebeeld van vruchtbaarheid, onstuwd
door myriaden menselijke nevelflarden
op een ruim bemeten triptiek. We deinzen
terug bij de komst van de schrikwekken
de Leviathan en ondergaan het offer aan
Cemunnas, voorloper van de Middel
eeuwse Moenen, met gelatenheid. Uit de
vlammende blik van de Cemunnas
spreekt een in geestelijk vuur omgevorm
de fallische lading; een verstrengeling, die
uitbot tot een soort zonnevlecht in diens
als een toorts oplichtende (een)hoom.
Een oceanisch gevoel dringt zich op aan
wie stil staat bij de Mona Lisa-glimlach
van de verlokkelijke Pan. Johfra verleidt
zjjn Muze, op het gelijknamige doek, af
wisselend met olijke humor, fiolen van
toom en ongeveinsde vriendelijkheid. Op
het doek In Verwachting wordt het resul
taat verbeid en reeds onderscheiden: ver
spreid over een grottenlabyrinth houden
zich op alle dagen lopende vrouwenfigu
ren op, elk met een zandloper binnen
handbereik.
--
gen maanden van knokken en onzeker
heid”.
Toch is ze niet ontevreden over de be
handeling van de aanvraag. De moeilijk
heden hangen samen met het karakter
van de voorstelling, die hem bij CRM in de
ad-hoc pot en bij de gemeente bij Artistie
ke mengvormen deed belanden, een pro
bleem waar ook het muziektheater mee te
kampen heeft.
45 Mille ondersteuning van het Holland
Festival zijn inmiddels zeker. Verder
wordt gehoopt op 180.000 van Rijk en
Gemeente samen, plus 10.000 van filmza-
ken, en misschien nog eens 10.000 van het
Bumafonds voor de veertig minuten nieu
we muziek gecomponeerd door Henk van
der Meulen.
Renske Heddema: „De moeilijkheden
werkten niet ontmoedigend, integendeel.
Het stuk heeft niet een enorme bood
schap, maar wat er wel in zit is constant
geharrewar over geld. Subsidieproble-
men, men wil naar Amerika omdat het
investeringsklimaat hier slecht is, iemand
van de vakbond zeurt over arbeidsvoor
waarden, wat de producent weer niet leuk
vindt. In een brief aan de gemeente Am
sterdam schreef ik over het Droste-cacao-
effect. Dat de gemeente eigenlijk een heel
creatieve club is, omdat zij ons in dezelfde
situatie plaatsten als wij in het stuk af
schilderen. Het grijpt allemaal in elkaar.”
Achterop het toneel staat iemand hon
derden piepkleine raampjes te knippen
uit een afbeelding van torenflats. Het
moet de skyline van New York worden,
bestemd voor de finale, maar voor die tijd
al af en toe te zien door het raam van een
ander zetstuk. Stapels geschilderde doe
ken staan tegen de muur.
Gray: „In een filmstudio kom je dit
soort decor’s tegen. Ze lijken eenvoudig,
maar werken soms heel theatraal. Ik hoop
dat het hier ook zo is. Het is een klein
theater, maar het zal gevuld worden met
de straten van New York, en weet ik veel
wat. Het leuke van film is dat de omgeving
constant wisselt. Dat zal hier ook op het
toneel gebeuren. Decorwisselingen die op
de set uren duren zullen hier in minuten,
of, hoop ik, seconden plaatsvinden.”
Toneel en film lopen dus door elkaar,
en ik neem aan dat daardoor een ironi
sche werking ontstaat?
Gray: „Het is al ironisch dat het publiek
zogenaamd naar een filmopname komt
kijken, die puur als toneelstuk begint, met
doek dicht, doek gaat open, enzovoort.
Ironisch is ook dat het publiek getuige
wordt van dingen die niet in eerste instan
tie voor hen bedoeld zijn, zoals de ruzies
op de set. Er ontstaat een wisselwerking
tussen realiteit en fantasie, waarbij ik de
filmopname fantasie noem, en het gepraat
AMSTERDAM. Een van de deel
nemers aan het komende Holland
Festival is de filmmaatschappij Rian
te. Een noodlijdende organisatie, ma
ker van B-films, die om het Neder
landse subsidieleed te ontvluchten
zijn heil gaat zoeken in het buiten
land, met de Engels-gesproken detec
tivefilm De Ontdekking. De financië
le problemen dwingen de maatschap
pij om betalend publiek uit te nodi
gen bij de opnamen ervan, in het
Universiteitstheater in de Amster
damse Nieuwe Doelenstraat.
Riante Producties presenteert De Ontdekking. Onder meer „starring": Rezy Schumacher
(links) en Huub van de Lubbe.
Concert: The Cure in Muziekcen
trum Vredenburg. Start tweede Ne
derlandse toemee. Verder concerten
in Tilburg (21/5), Paard van Troje, Den
Haag (22/5), Paradiso, Amsterdam (231
5), Arnhem (2415) en De Lantaarn, Rot
terdam (25/5). Bezetting: Robert Smith
(zang, gitaar), Matthieu Hartley (toet
sen), Simon Gallup (bas) en Lol Tol
hurst (drums). Voorprogramma: The
(Passions.
Utrecht, 19 mei 1980.
De Balie was oorspronkelijk bedoeld
als tijdelijk onderkomen voor de
Theaterunie, die in verband met de
verbouwing van de Brakke Grond tot
Belgisch cultureel centrum het veld
moest ruimen. Volgens de raad heeft
De Balie zich echter in het afgelopen
dan opdrong omdat de zang op de plaat
toch wat minder opvallend was uitgemixt
en je daardoor een nogal zweverige in
druk kreeg, stond ik niet dadelijk te jui
chen over de koerswijziging. Een eigen
tijdse Pink Floyd, wie heeft daar nou
behoefte aan? Gelukkig niemand, zo
blijkt tijdens het concert in Utrecht, en
zeker Robert Smith niet. Zijn artistiek
geladen voorkeur voorkomt bombasti
sche geluidsexplosies en hij waakt ervoor
om de muziek zowel sfeervol als dansbaar
te houden.
Vooral in zijn recente repertoire zijn
Smith’s songs als het ware miniatuurver-
haaltjes met een proloog en epiloog en
daarbij passende maatwisselingen, die
I
Een voortreffelijk album, Three Imagi
nary Boys, getuigt hiervan. Jumping so
meone else’s train (één van Smiths’ songti
tels) oftewel het gokken op een stijlrich
ting die in de belangstelling staat, ligt
Smith niet. Zo onopvallend als zijn achter
naam is, zo opgeschroefd zijn ’s mans
ambities. Hij streeft er naar muziek te
maken die onmiskenbaar zijn eigen stem
pel draagt in plaats van te worden verge
leken met grote aantallen new wave
bands. Bassist Michael Dempsey werd
ingeruild voor Simon Gallup en het
groepsgeluid werd verrijkt met een syn
thesizer.
Op een vorige Nederlandse toernee wa
ren de eerste resultaten beluisterbaar en
hield de aanhang zich enigszins op de
vlakte. Thans is er een album (Seventeen
Seconds) voorhanden, dat onmiskenbaar
duidelijk maakt waar Smith naar streeft.
Uitgesponnen, traag aangeslagen gitaar
spel, tegen een achtergrond van een al dan
niet contrasterende synthesizerzoem,
krijgt reliëf door dat de bas puntig en
bijna stevig boogiënd bespeeld wordt en
de drummer in de positie van de menselij
ke ritmebox wordt geschoven. De wanho
pige kopstem van Smtih versterkt daarbij
nog de associaties met symfonische rock a
la Pink Floyd.
Juist omdat die vergelijking zich nu en
HAARLEM. Tot eind mei stelt Galerie Tholen, in samenwerking met de Amster
damse Galerie Kamp, werk van enige metarealisten ten toon. Onder de naam
metarealisme verenigden zich in 1974 zeven schilders ter gelegenheid van een
rondreistentoonstelling door Nederland en België. De bekendste van hen is ongetwij
feld Johfra Bosschart, in Tholen vertegenwoordigd met nieuwe visionaire gezichten
(een zinvol pleonasme) op de wereld tussen waken en dromen, waar geest en stof in
elkaar opgaan, waar mysterieuze symbolen, opwellend uit het collectief-onbewuste,
de beschouwer uitdagen tot mythologische of diepte-psychologische interpretatie.
Wie dit onwaarschijnlijk vindt klinken
heeft gelijk. Riante is een toneelstuk,
waarvan de volledige titel luidt: Riante
produkties presenteert De Ontdekking.
De filmmakerij is een spel in het spel,
waarin de groep van merendeels jonge
spelers zich echter volkomen heeft inge
leefd. Men draagt Riante T-shirts, er is
Riante postpapier, er zijn stickers, luci
fersdoosjes, en zogenaamde „glamour fo
to’s” van beroemde Riante acteurs. Mede
werkers kunnen zelfs met een stalen ge
zicht titels van „Vorige Riante films” op
noemen.
De voorstelling zal van 2 t.m. 22 juni
(behalve maandagen) te zien zijn in het
Amsterdamse Universiteitstheater, en het
publiek is dan tegelijk het filmpubliek.
Het stuk werd geschreven door de inspe-
ciënt van het theater, Bruce Gray, van wie
daar in de afgelopen jaren al meer te zien
is geweest, onder andere de „Ring” van
Wagner in driekwartier. Zijn liefde ligt bij
opvallende decor- en lichtcomposities, die
zijn voorstellingen iets van tableaux vi-
vants geven. Hij is van oorsprong Ameri
kaan en werkte tot 1968 in Hollywood als
technicus en inspeciënt, toneel- en filmac
teur.
Gray: „Ik wilde een detective-toneelstuk
maken, en kwam toen op het idee om dat
in een bepaalde stijl te doen, die van de
jaren veertig. Daardoor kwam toen het
plan om een toneelstuk te maken over het
maken van een film in die stijl.”
Gray voert de regie van het toneelstuk,
de regisseur van de film in het toneelstuk
wordt gespeeld door Jéróme Reehuis. De
rol was aanvankelijk in andere handen,
maar door het uitblijven van subsidie - er
is nog geen speler betaald, hoewel de
toezeggingen er nu wel zijn - was er een
groot spelersverloop. De groep die er nu is
bestaat uit jonge acteurs, toneelschool-
leerlingen, studenten, beeldende kunste
naars, technici en musici.
Ook de technici spelen een rol in de film,
want de producent van Riante films kan
zich maar twee echte acteurs veroorloven.
Zo kan het komen dat iemand die in het
van de filmregisseur tegen het publiek
realiteit. Die twee dingen gaan door el
kaar lopen, ook wat betreft de muziek en
het licht.”
Renske Heddema (zakelijk leider): „De
muziek maakt een zelfde draai als de
andere elementen in het stuk. Er zijn een
paar musici, die moeten de filmbeelden
ondersteunen. Ze spelen ook een keer een
scène „als musici”, zittend in een café.
Later gaat de muziek ook dingen onder
steunen die bij de studiorealiteit horen,
wat dus in feite niet zou kloppen, maar
wat wel naar een heel theatraal iets toe
gaat.”
In de voorstelling zullen ook stukken
film te zien zijn, met opzet klungelig, want
het betreft nu eenmaal een Riante pro
duct. In haar uiteindelijk positief advies
aan de wethouder benadrukte de Amster
damse kunstraad het elkaar ondersteu
nen van film en toneel, en het technisch-
beeldende karakter, waardoor de voor
stelling naar verwacht zal afwijken van
het gebruikelijke.
Naast voomoemde kunstschilders valt
bij Tholen ook nog fantastisch-realisti-
sche keramiek te bewonderen, kleurrijk
en fraai afgewerkt tot in de finesses van
bloeiend gras en wemelend gedierte. Ook
hier fabelwezens en sprookjesdraken, met
zwier gemaakt door Lies Bossinade.
Voor nader inzicht in achtergrond en
samenhang van deze symbolisch-surrea-
listische kunst, die zich via Franse symbo
listen als Moreau en Duitse laat-Romanti-
ci als Böcklin laat terugvoeren op de alle
gorieën van Jeroen Bosch, kan men te
recht in de (niet meer alom verkrijgbare)
prachtuitgave 7 meta-realisten van de
hand van Hein Steehouwer, de in 1977
overleden kunstcriticus van deze krant
aan wie deze tentoonstelling is opge
dragen.
De expositie reist begin volgende
maand af naar Basel, waar van 12 tot 17
juni de internationale kunstbeurs Art
11’80 wordt gehouden. Dus liefhebbers,
Haast u!
toneelstuk decors schildert, in de film een
rol speelt, met gepaste onhandigheid ui
teraard. Het toneelstuk laat het wel en
wee op de set zien, en is daarin weer een
afspiegeling van de film: de crew wordt
belaagd door anonieme brieven en onver
klaarbare vernielingen, een detective
waardig.
rivellais
vemiei rd
De samenstelling van suikervrije Rivella is veranderd. MÊg.
Gevolg: méér smaak en nog minder kalorieën dan
vroeger. Nu nog maar 10 per glas tegen 100 in een glas
gewone frisdrank,
UTRECHT. Langzamerhand
pendelt de slinger van de klok weer
terug. Zijn we de afgelopen jaren
veelvuldig geconfronteerd met op
rock gebaseerde muziek die vooral
energiek overkomt, momenteel slaat
de balans weer door naar bands die
bewust op geluidservaringen en
overdracht van emoties uit zijn. De
grimmigheid maakt plaats voor de
vage glimlach. Het opvallendste voor
beeld van deze tendens vinden we bij
de voortreffelijke Britse formatie
The Cure, die na een wijziging in de
bezetting van new wave getinte mu
ziek overschakelde op een volstrekt
eigen muzikale conceptie.
Deze koerswijziging, die onder meer
valt af te lezen uit de discografie van de
groep, is het werk van één man. Zanger-
gitarist Robert Smith bepaalt al sinds de
tijd dat The Cure in het Engelse graaf
schap Sussex samenklonterde de muzika
le richting. Vorig jaar baarde de band als
trio nogal wat opzien door afwisselend
korte en wat langere composities, waarbij
I de verhouding tussen de instrumenten
R (bas, drums en gitaar) net zo op de tocht
