Grijze pubers heel treurig
in
Mythologische
maskerdansen
in Bhutan
Demonstranten
tegen opera
aangehouden
Vrolijke discipline
kindermusical Spring
Spel in De Ontdekking
schiet pijnlijk tekort
Studentenproject rond Horvathteksten
I
Kinderen en beroepsacteurs samen
Beloften blijven onvervuld
Kostelijke Hamlet
Crazy Locomotive
THEATRE DES NATIONS
DEN HAAG. Acrobatische
composities met twee of meer li
chamen, ogenschijnlijk in een ste
riele stijl, maar met een ontegen
zeggelijk sensuele, warme uit
straling, kenmerkten de voorstel
lingen die danstheater Pilobolus
gaf in het Holland Festival van
1974. Zes jaar lang kwam de
groep niet in onze contreien,
maar het drong wel tot ons door,
dat Pilobolus een andere richting
was ingeslagen bij het maken van
hun gezamenlijke choreogra
fieën.
KUNST
Leden van het Pilobolus Dance Theatre in Molly 's not dead
(Foto Jaap Pieper)
1
ALMA POST
KO VAN LEEUWEN
i
Het is maar een bescheiden uitzien-
Rezy Schumacher
en Huub van der Lubbe
in De Ontdekking.
(Foto Marjan Lambers)
De Kindermusical Spring is op een heel
vrije manier tot stand gekomen. Vanuit
het gezelschap werd een openbare oproep
gericht aan kinderen om mee te doen aan
een muzikale theaterproduktie. De tek
sten en de speelscènes zijn pas ontstaan
nadat de hele groep compleet was. Samen
met de beroepskrachten hebben de kinde
ren hun verhaal zelf bedacht en uitge
werkt.
ZÜRICH (Reuter). De politie van
Zürich hield maandag 35 jongelui
vast na een weekeinde dat geken
merkt werd door geweld dat aan een
hoge politiefunctionaris het leven
kostte en elf politiemannen verwon
dingen deed oplopen.
Verveling in Spring is er niet. De musi
cal is kennelijk terdege ingestudeerd en
zal vóór de Haagse première vast wel wat
opvoeringen hebben doorstaan. Onder lei
ding van de spelers Jakob Beks, Raymond
Bossaerts en Mia Grijp kwam er welis
waar afgepast, maar toch levendig toneel
op de planken. De strakke regie van Eva
Bal bereikt in een fraaie belichting ver
scheidene uitgekiende spelsituaties. De
scène met de mijnwerkerskinderen vormt
daarbij een onbetwist hoogtepunt.
De demonstranten, die zich hadden ver
enigd in een overkoepelend orgaan dat
twee maanden geleden werd opgericht,
beschuldigden de politie ervan de vrijdag
avond begonnen confrontatie te hebben
uitgelokt door 120 leden van de mobiele
brigade uit te sturen tegen een volgens
hen vreedzame menigte van 200 mensen..
politie die was gestuurd om de toegang
vrij te houden.
We konden in het nieuwere repertoire
meer theatrale elementen verwachten. In
de praktijk blijken die veranderingen te
bestaan uit gimmicks, die qua effect ver-
publiek zit aan weerskanten van de gang,
voor de lege cellen. Daar tussenin het
spelvlak, opgebouwd uit slordig cafémeu-
bilair. Twee uur lang blijft het thema
dansen, vrijen, vechten, Horvath, zich met
kleine varianten herhalend. Weinig afwis
selend, maar door de constante jukebox-
muziek en de rook kom je zelf in een soort
verdoving waardoor het, mij althans, niet
ging vervelen.
De Ontdekking is een produktie gewor
den zonder echte spanning, waarin tel
kens een aanzet tot iets boeiends voor
speld wordt, doch waarin de vervulling
achterwege blijft. Jammer van de inspan
ning en de prettig klinkende muziek van
Henk van der Meulen, live uitgevoerd
door een pittig spelend orkestje.
KO VAN LEEUWEN
B
l
Schiedam: BEWTH (Scheepswerf, 22 uur).
Utrecht: Und die Liebe höret nimmer auf
(RASA), 20.30 uur).
Door de consequente toepassing van de
satirische gedachte was de humor hier
wel volkomen op zijn plaats.
Walklyndon uit 1971 is één van de oud
ste choreografieën van de groep. In kleu
rige korte sportbroekjes zien we vier dan
sers, de oorspronkelijke bezetting van de
groep, atletisch het thema lopen uitwer
ken. In 1974 zagen we dit werk ook al.
Shizen (1977) en Untitled (1975) vormen
artistiek het hoogtepunt van het program
ma. Zuiver gericht op de werking van
lichamen in beweging, in evenwichtsstan-
den, in spanning oproepende houdingen
laten de dansers van Pilobolus op bijzon
der zuivere wijze danskunst, beeldhouw
kunst, sensualiteit inéén smelten, perfect
op muziek gezet, perfect van lichaamsbe-
heersing. De reputatie die de groep ver
worven heeft, maakt ze in ieder geval met
deze werken volkomen waar.
JAN BAART
delen overtuigen meer. Vooral de conditi
oneel zeer beproefde Jonathan Wolken,
één van de oprichters van Pilobolus,
maakt indruk, door zijn acrobatische ei
genschappen, maar niet minder met zijn
zeer natuurlijke expressie.
Moses Pendleton, de andere oprichter
van Pilobolus, trad als solodanser aan
voor Momix, een werk uit 1980. Op reg
gae- en funkmuziek gaf hij een parodie
zo weinig interessant is. Om de onderlinge
verwisselbaarheid ervan te laten zien
knipten ze een aantal dialogen los uit de
stukken (Kasimir und Karoline; Italieni-
sche Nacht; Glaube, Liebe, Hoffnung en
Geschichten aus dem Wienerwald), en leg
den ze in de mond van een groepje onge
schoolde jongeren, die samen in een café
hangen.
Dat soort bijeenkomsten, waar vrijen,
drinken en vechten troef zijn en de con
versatie miniem, zijn vaker op toneel uit
gebeeld. Edward Bond beschreef al in de
jaren ’60 de taalarmoede van pubers.
Nieuw is echter het effect, teweegge
bracht door Horvaths teksten. Ik zag ach
ter de punkies en glittermeisjes ineens de
vermoeide arbeiders en sloverige huis
vrouwen die ze later ongetwijfeld zullen
worden. Grijze pubers, nu de plechtige
DEN HAAG. Het Holland Festival
1980 schenkt ruime aandacht aan theater
voor kinderen en de gemeente Den Haag
doet er zelf een schepje bovenop met een
speciaal kinderfestival. Het achterlig
gende weekeinde ging dat tegelijk met
het Holland Festival van start. Dat ge
beurde in de Koninklijke Schouwburg
met de opvoering van de musical Spring
door een ensemble van beroepstoneelspe
lers en kinderen. Een Belgische theater-
samenwerking uit Gent, mogelijk ge
maakt door een speciale opdrachtsubsi-
die van het Ministerie van Nederlandse
Cultuur in België. Een samenwerking die
rijpe vrucht afwierp en de Haagse ope
ning tot een aantrekkelijk kinderfeestje
maakte.
De Koninklijke Dansers en Musici uit
Bhutan, een bergrijk koninkrijk aan de
voet van de Himalaya, vertoondèn een
programma van korte mythologisch ge
tinte dansen en een tweetal dansdrama’s.
Het naïeve element overheerst bij deze
dans- en theaterkunst. De dansgroep
brengt de boeddhistische kloosterkunst,
zoals die uitsluitend door monniken in
Bhutan zelf uitgevoerd wordt. In tegen
stelling tot bijvoorbeeld de Tibetaanse
volkskunst, die nauw verwant is met de
Bhutanese, kan de getoonde folklore nog
als authentiek beschouwd worden.
De muziek heeft bij de voorstelling een
ondergeschikte rol en dient voornamelijk
om de dansen te accentueren. Spectacu
lair zijn de instrumenten overigens wel.
Er worden blaasinstrumenten gebruikt
van twee meter lang. Schril en oorverdo
vend klinken de bekkens en trommen.
Zowel musici als dansers zijn mannen.
Ook de vrouwrollen worden door mannen
vertolkt. In dergelijke culturen heeft men
geen weet van emancipatie.
jochie in een sloppenbuurt van weleer
wordt belicht.
Er zijn verscheidene morele ondertonen
in de musical waar tè nemen. Aan de ene
kant bijvoorbeeld ontdekken de kinderen
via een terugblik in de historie dat kinde
ren het in vroeger tijden, waarin gedwon
gen arbeid voor velen gewoon was, beslist
niet prettiger hadden. Anderzijds wordt
aangemerkt dat er voor het hedendaagse
kind wel erg veel van te voren geregeld is,
waardoor verveling troef wordt.
Wie het gelukt om voor de voorstel
lingen binnen het Festival kaarten te
bemachtigen - de publieksruimte per
theater is te beperkt voor de enorme
toeloop - kan genieten van aantrekke
lijke voorstellingen. Zo maakte het
uit Polen afkomstige Teatr Stu in
druk met een vooral groots opgezette
voorstelling. In The Crazy Locomoti
ve, een musical gebaseerd op een
selectie uit werk van Stanislav Wit-
kiewicz (ook wel kortweg Witkacy
genoemd) zien we de belevenissen
van een kleine spoorwegambtenaar,
die via een mythologie-achtig verhaal
op weg is naar zelfbevrijding. De
Polen brengen bruisend theater, zin
gen en acteren voortreffelijk en al is
de voorstelling wat tekst betreft niet
te volgen, er blijft door een schitte
rend beeldend element voldoende
over om de enkele kleine inzinkingen
te overbruggen.
AMSTERDAM Een leerjongen
die een punkmeisje aanspreekt met:
„Juffrouw, luistert u nu eens goed
naar me”, is niet alledaags. Het valt te
beluisteren in de voorstelling Und die
Liebe hort nimmer auf, een project
van studenten van de Hochschule der
Kunste, een Berlijnse toneelschool,
onder leiding van regisseur Roberto
Ciuli uit Dusseldorf.
De teksten zijn afkomstig uit vier volks
stukken van Ödön von Horvath (1901-
1938), die naar de mening van de makers
onderling verwisselbaar zijn en louter die
nen als clichématige kapstokken, waar de
armoedige mensen die Horvath beschrijft
hun contactpogingen aan ophangen. Dat
lijkt me juist gezien, en het is mijns inziens
ook de reden waarom Horvath heden nog
Voorstelling: Riante Produkties pre
senteert De Ontdekking. Auteur en
regisseur Bruce Gray. Belangrijkste
spelers: Jeróme Reehuis, Rezy Schu
macher, Huub van der Lubbe, Hans
Daalder, Louise Robben, Han Kerk-
hoffs. Universiteitstheater, Doelen
straat 16 Amsterdam. Première 2 juni
1980, Holland Festival. Nog te zien tm.
22 juni.
Het stadsbestuur van Zürich verklaarde
zondag op een spoedvergadering dat men
zich niet zou laten intimideren door
straatterreur. Het bood nieuwe gesprek
ken met de organisatie van jongeren aan.
Riante Produkties presenteert De Ont
dekking. Zo luidt de complete titel van een
voorstelling die een aantal niet onaardige
vondsten samenbrengt, waarin soms heel
redelijk tot goed wordt geacteerd, maar
waarin het merendeel van de spelers
groep nauwelijks kan voldoen aan de ver-
wachtingen die zijzelf oproept. De Ont
dekking heet uitgebracht te worden door
een maatschappij die zo arm is, dat er
maar drie echte acteurs in dienst zijn. De
rest van de rollen moet gespeeld worden
door de technici en andere medewerkers.
Maar schijn en werkelijkheid draaien in
een pijnlijke vicieuze cirkel rond: wat
verhaal moet zijn wordt realiteit als de
spelers de door Gray bedachte grappen
niet helemaal blijken aan te kunnen. Dan
wordt duidelijk dat zelfs het spelen van
mislukkingen moeilijk kan zijn. De Ont
dekking zit boordevol archetypes die in
elke Amerikaanse speurdersfilm van
voorheen voorkwamen. Louche gangster
types de speurder zelf de blonde sexy
aangestipte vrouw die beschermd moet
worden enzovoort. Allemaal clichés, wat
op zich geen enkel bezwaar hoeft te zijn,
mits er sprake is van artistieke hoogstand
jes die het uitbeelden ervan rechtvaar
digen.
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. Het thema masker-
kunst bindt zeven niet-westerse dans
groepen. afkomstig uit Azië, Latijns-
Amerika en Afrika, bij hun kleurige ver
schijningen op de podia van het Holland
Festival, als een soort promotietournee
voor hun folklore. De eerste kennisma
king voor Nederland met de cultuur van
Buthan vond maandagavond plaats in de
Lichthal van het Tropenmuseum.
Alle goede bedoelingen daargelaten,
ontkom je niet aan de indruk dat het er
wat dat laatste betreft niet zo rooskleurig
uitziet. Er zijn leuke vondsten, maar de
spelers komen steeds juist iets te kort om
ze briljant te kunnen uitvoeren. Eigenlijk
is alleen Jeróme Reehuis in staat zijn
aandeel tot in perfectie af te leveren.
Reehuis speelt een blaaskaak van een
regisseur, die zijn tekort aan artistiek ver
mogen naar holle hunbug ombuigt. Aan
vaardbaar, met leuke uitschieters zijn de
Belgische actrice Rezy Schumacher a’s de
blonde diva en Huub van der Lubbe als
haar tegenspeler, de detective Strong.
De overkoepelende organisatie, ver
noemd naar een fabrieksgebouw van rode
steen dat in 1972 door de overheid was
gekocht om als cultureel centrum te wor
den ingericht, eiste een los van het esta
blishment gebouwd jongerencentrum en
concertzaal in Zurich.
Woensdag 4 juni
Rotterdam: Dialog Curious George
(Schouwburg, 20.15 uur); Circus Emma (Thea
ter Zuidplein, 14 uur). Amsterdam: De Toe
komst gaat het helemaal maken (Stads
schouwburg, 20.15 uur); Jozef van den Berg
(Theater De Balie, 20.30 uur); Humboldt’s Cur
rent (Mickery Theater, 20.30 uur); De Ontdek
king (Universiteitstheater, 20.30 uur;) Und die
Liebe Höret nimmer auf) De Smederij, 20.30
uur);
Den Haag: Vertrouw nooit een trol (Konin
klijke Schouwburg, 19 uur); Residentie-orkest
(Houtrusthallen, 20.15 uur).
Schiedam: BEWTH (Scheepswerf, 22 uur).
Utrecht: Pilobolus Dance Theater (Stads
schouwburg, 20 uur).
Donderdag 5 juni
Scheveningen: Thijl (Circustheater, 19.30
uur).
Rotterdam: ABCDEFG (Doelen, grote zaal,
21 uur).
Amsterdam: Geoffrey Douglas Madge (Cen
trum Bellevue, 20.30 uur). Humboldt’s Current
(Mickery Theater, 20.30 uur); De Ontdekking
(Universiteitstheater, 20.30 uur); Jozef van den
Berg (Theater De Balie, 20.30 uur); Pilobolus
Dance Theatre (Stadsschouwburg, 20.15 uur).
Den Haag: Kamermuziek Rudolf Escher I
(Koninklijk Conservatorium, 20.15 uur); Dan
sers en musici van het koninkrijk Bhutan
(Koninklijke Schouwburg, 20.15 uur).
de tent, waarin de uit Cornwall af
komstige groep Footsbarn Theatre
speelt. Groot is daarom de verrassing
als je er de sterk ingekorte versie van
Shakespeares Hamlet gaat bekijken.
Nog geen twee uur en toch een „com
plete Hamlet” en zelfs een waarom je
zonder gêne smakelijk kunt lachen.
Met grote energie komt Footsbarn
onder regie van de gezamenlijke spe
lers tot een heldere en spirituele op
voering. Humor en relativering gaan
hand in hand en de vindingrijkheid
van de groep, die spelers van uitmun
tende kwaliteit bezit, werkt hartver
warmend. Zo kon een afwisselende
fantastisch opgebouwde voorstelling
ontstaan met juweeltjes van korte
scènes. Uitschieters zijn de scène
waarin Polonius zijn zoon Laertus
onderhoudt, de kostelijke doodgra-
versscène en het slotgevecht tussen
Laertus en Hamlet. Footsbarn Thea
tre speelt op een heel lijfelijke manier
en maakt gebruik van knappe, acro-
batiekachtige lichaamsbeheersing,
zonder hinderlijke overdrijving. Al
thans in deze voorstelling, die ik
warm kan aanbevelen. (K.v.L.).
Woensdag 4 juni
tslNNEN. 15 uur: Steve Hansen. Stage Space Theatre Cooperative, Pistol Theatern,
Wespetheater. 16 uur: Toneelgroep Centrum, Theatar Roma. 19.30 uur: Bewegingsgroep Bart
Stuyf, Toneelgroep Baal. 20 uur: Les Enfants du Paradis, Studio K. 20.30 uur: Theatre
Manarf, San Francisco Mime Troupe. 20.45 uur: Wilhelm Birgit en Hein. 21 uur: Forkbeard
Fantasy, The Rousers, Termiek, Footsbarn Theatre. 21.15 uur: Cartoontheater Radeis. 21.30
uur: Shusaku. 22 uur: People Show. 22.30 uur: Chatouilleet Chocolat, Fischer Z, 4L12. 23.30
uur: Patrick Beckers. 24 uur: Jango Edwards, Waso Quintet.
BUITEN. 14 uur: Amsterdams Vuilharmonies Orkest. 15 uur: Air Design. Varend Variété.
Onk Theater Overal - Frans Straatfeest. 19.30 uur: Flup Ju Bedrijf. 21 uur: Dogtroep.
FILM. 20 uur: experimenteel programma van Klaus Telscher, Beeldend Theater. 22 uur:
The Fool van Jacques Kadtmor.
VONDELPARK. 12 uur: Wavoo. 15 uur: kindervoorstelling.
Donderdag 5 juni
BINNEN. 15 uur: Pistol Theatern. 16 uur: Volker Spengler. Theatar Roma. 19.30 uur:
Bewegingsgroep Bart Stuyf, Toneelgroep Baal. 20 uur: Les Enfants du Paradis, Studio K,
Beeldend Theater, Steve Hansen. 20.30 uur: Wespetheater, San Francisco Mime Troupe.
20.45 uur: Wilhelm Birgit en Hein. 21 uur: Rashomon, Padlt Noidet, Termiek, Footsbarn
Theatre. 21.15 uur: Cartoontheater Radeis. 21.30 uur: Stichting Dansproduktie. 22.15 uur:
People Show. 22.30 uur: Chatouilleet Chocolat. 23 uur: The Tapes/Mlni Pops, Bob Downes,
Theatre Manarf, Nola Rae. 23.30 uur: Patrick Beckers. 24 uur: Adams Jazzorkest.
FILM. 20 uur: Nederlandse animatiefilms (van onder anderen Raoel Servais en Gerrit van
Dijk). 22 uur: Videoregistraties Baal en Onafhankelijk Toneel.
Vondelpark. 19 uur: Bob Downes-Sharon Landau.
Spring is een aantrekkelijk en gedisci
plineerd opgevoerde produktie geworden
met een sociale ondertoon. Uitgaande van
onze welvaartsmaatschappij belandt de
toeschouwer samen met een groepje kin
deren op het toneel in vier historische
situaties waarbij kinderarbeid centraal
stond, waarin een rijkelui’s kind het al
evenmin gemakkelijk heeft en waarbij
ook het onaangenaam bestaan van een
De jongelui trokken nadat zij verspreid
waren de stad in en richtten vernielingen
aan ter waarde van naar schatting twee
miljoen gulden.
De politie verklaarde dat de jongelui op
amok uit waren, omdat zij bezoekers van
de opera bekogelden met eieren en zakjes
verf. Er werd niemand aangehouden tot
dat een agent door een projectiel werd
getroffen.
teksten je door hun jeugdig elan heen
laten kijken. Een treurig gezicht.
Het is de ouderwetsheid van de teksen
die het hem doet. De pretentie dat ook
andere kwaliteiten van Horvaths dialogen
belangrijk zouden zijn voor de voorstel
ling lijkt me te ver gaan. De studenten
probeerden ze als voorwerk uit op reizi
gers in de Berlijnse ondergrondse, en, wa
ren verbaasd over de tamme reacties. Tja,
wat willen ze, na tien jaar publiekspartici
patie en -beschimping? Met dit soort
ideeën, verwoord in het programmaboek
je, doet de voorstelling wat ouderwets
aan.
Voor het jongerencafédecor is een treu
rige lokatïe gekozen: de voormalige ge
vangenis aan het Amsterdamse Kleine
Gartmanplantsoen, voor de gelegenheid
De Bajes gedoopt (naast de balie). Het
Holland Festival. Voorstelling: Pilo
bolus Dance Theatre, Verenigde Sta
ten. Molly’s Not Dead (1978), Momix
(1980), Walklyndon (1971), Shizen
(1977), Untitled (1975). Moses Pendle
ton, Jonathan Wolken, Alison Chase,
Michael Tracy, Georgiana Holmes,
Jamey Hampton, Richard Korngute.
Koninklijke Schouwburg, Den Haag,
2 juni 1980.
Pilobolus maakt reputatie waar
wantschap vertonen met cabaretachtige
elementen, die in hun uitwerking nogal
contrasteren met de oorspronkelijke stijl
van het gezelschap, die ook in het reper
toire van de Holland Festival voorstellin
gen van dit jaar vertegenwoordigd is.
Pilobolus opent het programma met
twee recente werken, Molly’s Not Dead en
Momix. Het twee jaar oude Molly’s Not
Dead vertoont in een zeer lijfelijke pre
sentatie, zowel elementen van de oudere
plastische stijl, als meer op slapstick lij
kende situaties. De vier dansers en twee
danseressen gebruiken daarbij niet alleen
ongegeneerd hun lichaam in allerlei facet
ten, maar plukken ook aan maillots en
knijpen in wangen als het zo uitkomt.
Toch komt die humor op den duur een
beetje willekeurig over. Het duurt boven
dien allemaal net even te lang om echt
leuk te blijven. De meer op het totale
verbruik van het lichaam gerichte laatste ten beste op de huidige gezelschapsdans.
Voorstelling: Spring. Gezelschap:
Kindermusicalensemble, Gent. Re
gie Eva Bal. Première Holland Festi
val 1 juni 1980. Speeldata Spring: 7
juni Stadsschouwburg Amsterdam, 8
juni Stadsschouwburg Utrecht, 14
juni Theater Zuidplein, Rotterdam.
Het geweld vloeide voort uit een besluit
van de plaatselijke overheid een lening
van 74 miljoen gulden te verstrekken aan
SW Opera in Zürich. De tegenstanders
willen dat de lening in een plaatselijke
volksraadpleging komend weekeinde
wordt afgewezen.
Gesteund door de jonge socialisten in
Zürich en randbewegingen verstoorden
de demonstranten een optreden van een
aantal koren, braken geluidsinstallaties af
en eisten meer punk-rockconcerten. An
dere betogers verzamelden zich voor het
operagebouw en gooiden stenen naar de
Und die Liebe hort nimmer auf...
Door Düsseldorfer Schauspielhaus-
Hochschule der Kunste, Berlin. Sa
menstelling: Roberto Ciuli-Helmuth
Schaefer, op basis van teksten van
Ödön von Horvath. Regie: Roberto
Ciuli. Dramaturgie: Helmuth Scha
fer. Kostuums: Claus Arzberger-
Franz Lehr. Toneelbeeld: Gralf-Ed-
zard Habben. Geluid: Markus Meyer.
Spelers: Frank Arnold, Manuele
Brandenstein, Hannes Hellmann,
Sabine Herken, Rainer Homann,
Cornelia Kempers, Muzzu Lini,
Christine Sohn. Gezien op 2 juni in
De Bajes te Amsterdam, daar nog op
3 en 4 juni, 5 juni Utrecht RASA.
AMSTERDAM. Toneel en film, twee
toch zo verschillende media waarin acte
ren meestal cemtraal staat. Het Universi
teitstheater heeft zich daarin verdiept en
met steun van CRM. de gemeente Amster
dam, Holland Festival en Buma kon een
toneelproduktie worden gemaakt met
film als onderwerp. Bruce Gray, die zelf
de hand in diverse film- en televisiepro-
dukties heeft gehad, Schreef het stuk De
Ontdekking, dat door de gefingeerde
kleine filmmaatschappij Riante Produk
ties wordt uitgebracht. De Ontdekking
moet een detectivefilm worden, ge
schoeid op Amerikaanse leest, want
Amerika is het beloofde land voor het
broodarme maatschappijtje, waar het
hier om gaat.
