Galerie Tholen houdt
zomertentoonstelling
te
u
i r r t “i
far
k
0
s
w
Osibisa: organisch luisterplezier
Publieke waardering voor Le Testament de Villon
Makonde-cultuur
Afrikaans octet maakt live reputatie volledig
waar
I
Aanstekelijke
dansvormen uit
Royal Opera House
moet bezuinigen
.1
f
f
f
Vogels van zeer diverse pluimage
i
Pocket Theater
Bob Carroll
Kr
VRIJDAG 13 JUNI
1980
17
KUNST
"A
I
PROGRAMMA
I -
L’*
F THEATRE DES NATIONS
F.
AMSTERDAM. „Voor musici
met enig benul zal duidelijk zijn,
dat de technische kant van „Le
Testament” rot en grof in elkaar
zit en vanuit de moderne muzika
le technieken bekeken zelfs ver
velend is
kg
t1
- F
Opera van Ezra Pound
muzikaal gestumper
Le Testament
Bootje. Aquarel van Evert van Hemert
(A.P.)
(A.P)
ARTHUR BELMON
i
LONDEN (AP). Door de stijgende
kosten van de operaprodukties ziet The
Royal Opera House, Covent Garden, zich
genoodzaakt het programma voor het ko
mend seizoen in te krimpen. Dit is don
derdag door de operastichting in Londen
bekend gemaakt.
Daarnaast zullen de prijzen stijgen met
30 procent. Dit houdt in dat voor de beste
plaatsen in september tijdens de ope-
ningsproduktie, Richard Wagner’s Ring-
Cyclus, 30 pond (130 gulden) zal moeten
worden neergelegd.
inspiratie,
live-reputatie
name de beide blazers duidelijk functio
neerden als meest naar voren geschoven
blik- en oorvangers leed de groep niet in
het minst aan egotripperij. Naar goed
Afrikaans gebruik staat het kollektief
nummer één en daarbinnen krijgt ieder
een op speelse wijze een eigen plaats toe
gewezen.
Osibisa draait nu al zo’n 11 jaar mee.
Hun composities beginnen inmiddels aar
dig het karakter van bescheiden traditio
nals aan te nemen. Een goed voorbeeld in
dat verband is een over-en-weer-zang-
werkje als Aiyko Bia. Maar ook de meer
slaan, zonder dat de bedoeling daarvan
duidelijk is, en drijft hem weer autori
tair naar zijn plaats. Wie dit weekend
iets met de kinderen wil ondernemen
kan beter het Werktheater uitzoeken. Dit
gezeldschap speelt zaterdagmiddag om
15 uur nog een keer de voorstelling Wel
terusten. Gaat over een jongetje dat voor
het eerst alleen thuis moet blijven, als
zijn ouders naar een feestje gaan. In bed
krijgt hij de vreselijkste dromen. Span
nende zotternij, in losse speelstijl uitge
voerd.
Zondag 15 juni
BINNEN. 15 uur: Prague Pocket Theatre,
Leerlingen van ds Academie voor Expressie,
Les Clowns Macloma. 16 uur: Schlicksupp
Theater Trupp. 17 uur: Theatre on a String.
19.30 uur: Toneelgroep Baal. 20 uur: Beel
dend Theater, Farid Chopel, Piccolo Teatro
de Pontedera. 20.30 uur: Jango Edwards
Slotmanifestatie, Black Theatre. 21 uur: Pa-
risiana. 24 uur: Hans Dulfer.
BUITEN. 14 uur: Amsterdams Vuilharmo-
nies Orkest. 15 uur: Air Design, Varend
Variété, Theatre de l’Unité. 17 uur: The
Barreys. 18 uur: Amsterdams Ballongezel-
schap i.s.m. Condor, Gebroeders Flint 22
uurf Dogtroep. 23 uur: Flup Ju Bedrijf. 24
uur: Firesculpture (op het IJ).
Het aardige van een dergelijke tentoon
stelling is dat jonge kunstenaars eens een
kans krijgen te laten zien wat ze maken.
Nu het galerie-wezen zulke slechte tijden
doormaakt is het immers niet meer zo
gemakkelijk een eenmans-expositie te
krijgen. Om de kassa nog enigszins te
laten rinkelen moet het risico gespreid
worden. Van de esthetische etsen van Jan
Montijn verkoop je natuurlijk altijd wel
iets, en dat geeft de galerie weer net de
moed om ook een aantal bronzen kikkers
van Joke Nienter neer te zetten. Je weet
maar nooit of er iemand de winkel bin
nenvalt, die de herinnering aan een zwoe
le zomeravond in de tuin tastbaar wil
maken, en besluit zo’n kwakende vriend
op zijn schoorsteenmantel te zetten. Of
(De tentoonstelling bij Tholen, Ane-
gang 31, duurt nog wel even, maar het is
niet precies bekend hoe lang)
tuurgetrouwe dronkemansboeren kracht
werd bijgezet.
Ondanks een soms wel suggestieve be
handeling van de tekst en een paar ople
vingen in muzikaal opzicht (die ik dus aan
de invloed van Antheil toeschrijf) zoals
het kwalitatief onverwacht veel sterkere,
besluitende Koor der Gehangenen, dat
met grote intensiteit door de (in het bij
deze recensie behorende kader met name
genoemde) vocale solisten gezamenlijk
werd voorgedragen, is het mijns inziens
heel begrijpelijk dat destijds niet iedereen
het geduld heeft kunnen opbrengen om de
première ten einde toe uit te zitten.
De historie vermeldt namelijk dat bij
die eerste uitvoering, die nu meer dan een
halve eeuw geleden op 29 juni 1926 plaats
had in de oude Salie Pleyel te Parijs, de
met Pound bevriende dichter T.S. Eliot
voortijdig de zaal uitsloop. Uw recensent
heeft die verzoeking omwille van zijn
functie kunnen weerstaan. Het overige
publiek scheen er geen moeite mee te
hebben en toonde zich na afloop zelfs
bijzonder enthousiast.
JOHAN VAN KEMPEN
Zondag 15 juni
Rotterdam: Le Testament de Villon (De Doe-
len-kleine zaal, 21 uur); Jozef van den Berg
(Theater Zuidplein, 20.30 uur); Poetry in het
Park (Het Park, 12-18 uur); Lindsay Kemp
Company (Luxor Theater, 20.15 uur).
Amsterdam: Thijl (Stadsschouwburg, 19.30
uur); Aap verslaat de Knekelgeest (Tent Fran-
kendael, 14 uur); Collegium Vocale (Oude
Kerk, 20.15 uur); De Ontdekking (Universi-
teitstheater, 20.30 uur); Nationale Ballet (The
ater Carré, 20.15 uur); De Dans voorbij I A (De
Ijsbreker, 20.30 uur); Chhau-dansen - India
(Tropeninstituut - grote aula, 14 uur).
Den Haag: Collegium Vocale (Nieuwe Kerk,
11 uur); Stérker als Superman (Hot Theater,
14 uur); Stuttgarter Ballett I (Congresgebouw,
14.30 en 20.15 uur); Diablada del Oruro (Boli
via) (Hot Theater, 20.30 uur).
Zaterdag 14 juni
BINNEN. 15 uur: Werkteater, Prague Poc
ket Theatre. 16 uur: Schlicksupp Teater
Trupp. 19.30 uur: Toneelgroep Baal. 20 uur:
Farid Chopel, Piccolo Teatro de Pontedera,
Theatre on a String, Beeldend Theater. 20.30
uur: Jango Friends, Wee Wees. 20.45 uur:
Bewegingsgroep Bart Stuyf. 21 uur: Punk-
concert, Werkteater. 21.30 uur: Black Thea
tre. 22 uur: Dichters, CFR, Footsbam Thea
tre, Parisiana. 22.30 uur: Theatre National
de Bucarest. 23 uur: Les Clowns Macloma,
Sail Joia, Graziella Martinez, Busby Berke
leys, Bam Sisters. 24 uur: Xoro-roxo, Cvoci.
BUITEN. 14 uur: Amsterdams Vuilharmo-
nies Orkest. 15 uur: Veulpoepers, Air De
sign, Zimba, Theatre de ‘Unité, 18 uur: Am
sterdams Ballongezelschap i.s.m. Condor,
Dr. Tarre en Prof. Fethyr. 20 uur: Flup Ju
Bedrijf. 22 uur: Dogtroep.
FILM. 20 uur: films van Raquel Servais
i.s.m. Holland Animatie. 22.30 uur: Films
over Jango Edwards.
VONDELPARK: 14 uur: Stage Space en
Foolsschool. 21 uur: Bloolips.
Op een steeds voller en vuiler wordend
festival, waar nu ook bezoekers clow
nesk uitgedost rondstappen, zag ik ’s-
middags een tegenvallende voorstelling
van het Pocket Theater uit Praag. Het
beoogt kinderen van 5-10 de wereld van
de „theatrale magie” binnen te leiden,
Bob Carrol is voor Mickerybezoekers
geen onbekende. Zijn optreden heeft het
meest weg van vertellen, op een heel spe
ciale, bijna rituele manier. Terwijl zijn
stem zingzeggend omhoog en omlaag gaat
blijft hij zich met voeten, benen of zijn
hele lijf ritmisch begeleiden. De short
pieces waarmee hij op het festival te zien
is gaan over twintigste eeuwse mensen en
dingen: Jean Genet, Mao, Sartre, Colette,
de Chinese revolutie. Het zijn meer sfeer
tekeningen dan verhalen. In Sartre bij
voorbeeld speelt hij de moeder van de
filosoof, Annemarie, die door haar ouders
werd kortgehouden. Bordurend beeldt hij
uit hoe ze thuis achter de ramen haar
schoonheid zit te verspillen. Hij eindigt in
een hoge klaagtoon, die het leed van alle
meisjes met bekrompen ouders uitdrukt.
Bij Carroll is het een druk in- en uitlopen
van bezoekers, en iedereen wordt door
hem begroet of uitgeluid. Daarvoor on
derbreekt hij zonder moeite zijn verhaal.
Ook voor het geven van uitleg, om te
vragen hoe een woord in het Nederlands
luidt, om een foto door te geven. Sierlijk
wipt hij door de ruimte, lang blond haar
golvend achter hem aan. Bob Carroll is
een persoonlijkheid en alleen al daarom
waard om gezien te worden. Dat kan nog
zaterdag om vier uur.
Bij Tholen in Bergen (Breelaan 28)
opent 15 juni een tentoonstelling onder de
naam „15 keramisten”, en omdat de potte-
bakkersovens deze winter kennelijk op
volle toeren gedraaid hebben, is een deel
van het aanbod overgeheveld naar de
Anegang. Hoewel het een beetje tegen
mijn principes indruist (u bent immers
mans genoeg om zelf uit te maken wat u
mooi vindt of niet) zal ik nog even vertel
len wat ik zelf mooi vond op deze exposi
tie: de miniatuuraquarellen van Evert van
Hemert. Niet alleen buitengewoon fraai
van kleur en verfbehandeling, maar ook
in al zijn bescheidenheid, uitgekiend van
compositie. En of dat nog niet genoeg is
stopt Van Hemert ook nog kleine grapjes
in zijn voorstellingen. Maar dan zonder
dat deze grapjes op zelfgenoegzame wijze
hinderlijk zijn. Over een gracht hebben
we uitzicht op het kasteel Haarzuilen. Het
kasteel wordt in het water weerspiegeld
als een boom, terwijl de bomen aan de
waterkant zich reflecteren als transen,
torens en kantelen. Of kijkt u eens goed
rond naar het bootje op bijgaande illus
tratie, dat schijnbaar onbemand ronddob
bert. Zo zout heeft u het vast in Giethoorn
nog nooit gegeten!
HAARLEM. Wat vliegt de tijd! Rondwandelend op de zomerexpositie van
Galerie Tholen drong het tot me door dat de uitverkoop al weer voor de deur staat.
Een galerie is een winkel, en vanzelfsprekend moet ook daar van tijd tot tijd het
magazijndn het kunstbedrijf „Stock” geheten) worden gezuiverd van winkeldochters.
Tholen brengt een hoeveelheid grafiek, aquarellen, tekeningen en keramiek van wel
zeer diverse pluimage. Gelukkig wordt de tentoonstelling zonder enige pretentie
gebracht. Het is meer een laten zien van wat er zoal in de mappen en kasten lag en
stond, dan dat men de indruk wil wekken een revolutionair overzicht te geven van de
moderne kunst anno nu. De liefhebbers van de kunstmarkten zullen in Tholen dan ook
wel aan hun trekken komen.
Le Testament de Villon, opera van
Ezra Pound. Uitvoerenden: ASKO-en-
semble en ASKO-koor. Muzikale lei
ding: Reinbert de Leeuw. Vocale solis
ten: Rita Dams, Lucia Meeuwsen,
Jard van Nes, Marius van Altena,
Harry van der Kamp, Charles van
Tassel, Lieuwe Visser. Centrum Belle
vue, Amsterdam, 12 juni 1980. In het
kader van Jiet Holland Festival.
Ondanks de inkrimping staan ook een
aantal nieuwe produkties op het program
ma. Een daarvan is de opera van Hof-
finan’s Vertellingen van Jacques Offen
bach, die een eeuw geleden overleed.
Concert: Osibisa. Bezetting: Teddy Osei; saxofoon, zang, percussie. Mac Tontoh;
trompet, zang, percussie. Sol Amarfio; drums, zang. Potato; conga's, zang, percus
sie. Emmanuel Rentgoz; toetsinstrumenten, zang, percussie. Kari Bannerman:
sologitaar, zang, percussie. Abia: ritmegitaar, zang, percussie. Dikoto Mandengue:
basgitaar, zang, percussie.
De Hoeksteen, Amsterdam. 12 juni 1980.
Reinbert de Leeuw dirigeert het ASKO-ensemble tijdens de uitvoering van
de Villon Op de achtergrond de zeven vocale solisten.
maar wat ze te zien krijgen is een num
mer pantomime uit de oude doos, dat
bovendien niet eens goed, want bijzon
der slecht getimed, wordt uitgevoerd. De
speelster, een vrouwelijke clown, lijkt
maar wat rond te huppelen, en als ze
bijvoorbeeld moet schrikken zien de kin
deren eerst heel lang dat ze moet schrik
ken, en dan komt de schrik pas. Ze
speelt een paar sprookjes, begeleid door
Nederlandse tekst die op domineestoon
uit een luidspreker klinkt. Ik kan er met
de beste wil niets leuks over bedenken.
Ze haalt een driejarig toeschouwertje op
het toneel, laat hem even op een belletje
misschien heeft een kunstminnaar op het
Festival of Fools een paar grammetjes
Rode Libanon op de kop kunnen tikken.
De beschilderde bijouteriedoosjes van
Lies Bossinade kunnen wellicht dienen
als veilige bergplaats voor de zojuist ver
worven geestveeruimende schat. Weer
een ander heeft in een Amerikaans tijd
schrift net een artikel gelezen over de
grootste Picasso-tentoonstelling ever die
New York momenteel in zijn greep houdt,
en zal in de kleurentekeningen van Wim
Vellekoop de nagalm van het kubisme
horen doorklinken.
Een citaat uit het schriftelijk commen
taar dat de Amerikaanse componist Geor
ge Antheil gaf op de partituur van Ezra
Pounds opera „Le Testament de Villon”.
Woorden die bij de, overigens bijzonder
gewetensvolle uitvoering ervan onder
Reinbert de Leeuws leiding in het huidige
Holland Festival, inderdaad maar al te
waar bleken te zijn.
Antheil assisteerde Pound destijds nota
bene zelf bij de notatie. En het lijkt mij
daarom ook niet onwaarschijnlijk dat de
ietwat meervoudig samengestelde gedeel
tes uit dit - ten onrechte „opera” genoem
de - muzikaal declamatorium, het nodige
aan Antheils bemoeienis te danken heb
ben. Want al hetgeen Pound aan monolo
gen aan de orde stelt is niet alleen op zich
zelf al van een schrijnende muzikale ar
moede, ook de opvallend summier gehou
den orkestbegeleidingen zijn hoogst onbe
holpen, stumperig te noemen.
Ezra Pound (1885-1972) - Amerikaans
dichter die zich met het Italiaanse fascis
me encanailleerde - zoekt duidelijk naar
een middeleeuwse sfeer, die het uit 1460
daterende en aan Francois Villon ontleen
de autobiografische gegeven „Le petit
Testament”, in de moderne en statische
toneelbewerking moet ondersteunen. Hij
houdt daartoe de melodische intervalso-
peenvolging klein en voor de hand lig
gend, terwijl hij wanneer er een priester
in het betreffende veertiendelige gedicht
aan het woord komt, in een quasi-gregori-
aans vervalt.
Antheil spreekt in dit verband dan wel
weer vergoelijkend van een soort
„Middeleeuwse intelligentie die vrij is van
intellectualisme”, maar anderzijds even
eens van een „ongetraind talent”. En dat
laatste is in de praktijk bepaald sterker te
voelen dan de primitieve originaliteit die
in zekere zin ook wel aan deze muzikale
escapades ten grondslag ligt.
Al was het bijvoorbeeld ook best leuk
om met het geluid van een neusfluit uit de
door het ASKO gevormde begeleidings
groep (blazers, strijkers, slagwerk, koor)
W' W
Rense Royaards en Hans Man in 't Veld van het werkteater als de twee verschrikkelijke
tantes in de droom van het jongetje in het stuk Welterusten.
geconfronteerd te worden, de instrumen
tale stemvoering was dermate ongeluk
kig, ook ten aanzien van de half-unisono,
half-tegensprekende accompagnementen
van de vocale partijen, dat buitenmuzika
le elementen de aantrekkelijkheid van de
ze opvoering moesten gaan uitmaken.
Daartoe behoorde - zonder de zes ande
re, stuk voor stuk op hun taak berekende
vocale solisten tekort te willen doen - de
acteerprestatie die Lieuwe Visser leverde
als de beschonken Bozo; een toch al volko
men levensechte uitbeelding die door hem
nog eens door een aantal walgelijk na-
De dansen moeten gezien worden als
het symbool van lotsverbondenheid tus
sen de levende bevolking en de overleden
voorouders. Ondanks alle beperkingen
die een „theateruitvoering” van deze ritu
elen met zich meebrengt, wist de groep uit
Dar es Salaam iets van die verbondenheid
uit te dragen. Langzaam maar zeker ont
stond door de directe en niet van humor
ontblote uitvoeringswijze uiteindelijk
zelfs een hartverwarmend contact tussen
dansers en musici uit Afrika en een dol
enthousiast publiek uit Nederland.
JAN BAART
AMSTERDAM. Ook de maskerdan-
sen van het Makonde-volk, grotendeels
woonachtig in Tanzania, die woensdag
avond vertoond zijn in de Lichthal van
het Tropenmuseum, vormen onderdelen
van initiatie-ceremonies, de gebruikelij
ke geheime riten voor bescherming en
instandhouding van de traditionele Afri
kaanse levenswijzen.
Bij de eerder vertoonde dansvormen uit
Zambia beslaan de rituelen alleen de
mannelijke bevolking; voor de Makonde-
cultuur worden jongens én meisjes be
kendgemaakt met regels en gebruiken,
achtergronden en denkwereld van de leef
gemeenschap. In afgesloten kampen vindt
deze inwijding plaats, voordat de twaalf
jarigen, na besnijdenis, feestelijk in de
volwassen wereld opgenomen worden.
Op de feesten verschijnen Midimu,
geesten van voorouders, voorgesteld door
indrukwekkend lange steltdansers, waar
van de identiteit niet bekend mag worden.
Felrode, primitief-expressieve maskers
zorgen voor een onherkenbare vermom
ming. Zeer effectieve, strakke tromritmen
leveren de bezwerende geluidskadans.
recente hitjes als Sunshine Day en Pata
Pata hebben door hun vanzelfsprekende,
bijna kinderlijke melodielijnen iets wat
hen tot volksmuziek in de goede zin van
het woord maakt. Wijsjes die in je hoofd
blijven hangen en die je op straat kunt
fluiten.
Centraal staat bij Osibisa uiteraard de
overdaad aan percussie-instrumenten,
waaruit een golf van syncopische ritmen
tevoorschijn wordt getoverd. Alle groeps
leden (met uitzondering van de drummer)
nemen om de haverklap een of ander
rammel-, ratel- of schuurding in de hand
en van tijd tot tijd maakt dan de vertrouw
de Afro-rock plaats voor een authentiek
doorzinderend oerwoudgebeuren. Overi
gens is dit maar een van de voorbeelden
die duidelijk maken hoe goed de groep
begrijpt dat afwisseling broodnodig is
voor geslaagd muzikaal entertainment.
Steeds verschillend gestructureerde zang
arrangementen en korte maar functionele
soli (voornamelijk op gitaar en trompet)
doen de rest. Voeg daar nog eens aan toe
de kleurrijke Afrikaanse kleding en de
zowel energieke als humoristische mini-
dansjes van toetsenman Emmanuel Rent-
gos en je hebt het perfecte recept voor een
avond organisch luisterplezier.
In het voorprogamma was treurigheid
troef.De Haarlemse funkformatie L-seven
deed een plompe poging Joan Armatra-
ding te imiteren en dat had als enige
resultaat dat het heel gezellig werd in de
wandelgangen. De zaal bleef vrijwel leeg.
JOOST NIEMÖLLER
Zaterdag 14 juni
Amsterdam: Boven Drijven (Stadsschouw
burg, 20.15 uur); Michaels Jugend/Michaels
Heimkehr (Concertgebouw, 20.15 uur); Hum
boldt’s Current (Mickery Theater, 19.30 en 22
uur); De Ontdekking (Universiteitstheater,
20.30 uur); Nationaal Ballet (Theater Carré,
20.15 uur); De Dans voorbij II (De Ijsbreker,
20.30 uur); Diablada del Oruro (Bolivia) (Tro
penmuseum - Lichthal, 20.15 uur).
Muiderslot: Li Geius de Robin et de Marion
(20.15 uur).
Utrecht: Le Testament de Villon (Muziek
centrum Vredenburg, 22 uur); Jozef van den
Berg (Centrum ’t Hoogt, 20.30 uur); Stérker als
Superman (Stadsschouwburg - grote zaal,
14.30 uur).
Den Haag: Zomergasten (Koninklijke
Schouwburg, 19.30 uur); Spaghetti mit Ket
chup (Hot Theater, 14 uur); Chhau-dansen -
India (Koninklijke Schouwburg, 20.15 uur).
Rotterdam: Spring! (Theater Zuidplein, 14
uur); Nederlands Dans Theater (Schouwburg,
20.15 uur); Yo Kagura - Japan (De Doelen -
grote hal, 20.15 uur); Lindsay Kemp Company
(Luxor Theater, 20.15 uur).
Schiedam: BEWTH (Scheepswerf, 22 uur).
Utrecht: Spaghetti mit Ketchup (Stads
schouwburg - blauwe zaal, 15 uur); Yo Kagu-
ra-Japan/Krishnattam-IndiaZMakonde dan-
sen-Tanzania (Muziekcentrum Vredenburg,
12-18 uur).
AMSTERDAM. Welke pechhebbers
ten grondslag lagen aan de magere op
komst die Osibisa gisteravond ten deel
viel, daarover valt veel te gissen en wei-
nig zekerheid te verkrijgen. Maar wan
neer een muziekformatie ondanks sfeer
loze accommodatie en slechts een hand
jevol aanwezigen een concert weet te
geven dat van begin tot eind krachtig en
boeiend blijft, en wanneer die potentie
zelfs overslaat op dat handjevol aanwe
zigen, dan mag toch zeker getekend wor
den voor doorwrocht vakmanschap en
onverwoestbare inspiratie. Osibisa
maakte haar live-reputatie volledig
waar.
Slechts drie leden van dit van oorsprong
Ghanese octet spelen nog mee in de huidi
ge formatie. Groepsleider Teddy Osei,
meest markante vocalist en daarnaast
saxofonist, trompettist Mac Tontoh en
drummer Sol Amarfio vormen die oor
spronkelijke kern. Hoewel daarvan met
