De Balie blijft permanent open als theater Stanco Skiczuk en de neo-expressionisten Indiaase Maskerdans als element van hofcultuur I I Orkest van Mexico-stad roept enthousiasme op Knappe muziektheaterproduktie uit Berlijn I Scheur in Laatste Avondmaal van Leonardo da Vinci Oogverblindende prestatie Diablada-maskers 'I j ipg I De Graaf’s keramiek: koelte en rust Gestyleerde bewegingen en mystieke sfeer 1 Europese tournee voert langs Amsterdam I top.,, 13 DINSDAG 17 JUNI 1980 KUNST xs'f 'V -'B' H if- I V 1 ak 14 - (Van onze kunstredactie) JAN BAART JAN BAART A- P' i A Krishnattam, een gedanste toneelvorm als uitbeelding van het leven van Krishna, heeft zijn wortels in rituele dansen, waar in naast geschilderde make-up ook echte maskers thuishoren. Het verhaal wordt gezongen door zangers, opzij van het to neel. De uitbeelding gebeurt door panto mimisch toneel, pure dansbewegingen en groepschoreografieën in karakteristieke In het keldertje laat de jonge Haarlemse beeldhouwer Ferry de Graaf een aantal zandstenen plastieken en bronzen beeld- Grof geschut, bedoeld om de Nederlandse voorvechter van de abstracte kunst zich te laten omdraaien in zijn graf? Het kan natuurlijk ook zijn dat deze hele expositie bedoeld is als een aanval op de overschat ting van mensen als Lucassen en Frey- muth, die in alle grote musea mogen expo seren met werk, dat ook gemaakt kan worden door de eerste de beste Oost- Europeaan die zich in Friesland vestigt. De organisatie van deze avond lag in handen van de ambassade van Mexico. Niet het sinds jaar en dag gerenommeerde nationale ensemble van het betreffende Middenamerikaanse land, maar het nog slechts twee jaar bestaande Philharmo- nisch Orkest van Mexico-City kwam hier in een traditioneel klassiek programma de aandacht opeisen. Interessant om te ontdekken dat een nog zo jong orkest zich met zoveel tech nisch en artistiek succes kan manifeste ren, dat het bij vergelijking gunstig af steekt bij de meeste en dan tenslotte ook reeds lang bestaande, Nederlandse pro vinciale orkesten. Het orkest van Mexico-stad dat in 1978 is opgericht met het pedagogische doel om afgestudeerde musici praktijker varing te laten opdoen als voorbereiding voor een plaats in orkesten van gevestigde reputatie heeft in die korte tijd en eigenlijk boven ieders verwachting uit, een eigen artistiek imago verworven. In plaats van de oorspronkelijk bedoelde functie van een doorstromingsorkest te krijgen, is er zo’n stevige kern gevormd dat nu zelfs de stap tot het maken van een buitenlandse tournee als volwaardig sym- fonie-orkest kon worden genomen. Dirigent en artistiek leider Fernando Lozano liet de klankkwaliteit van zijn AMSTERDAM. Zelden zal een zo heterogeen publiek onderdak hebben gevonden in het Amsterdamse Concertgebouw als gisteravond. Terwijl het UTRECHT. Twee momentopnamen uit Die schönste Zeit im Leben. De arts Voigt ontvangt in zijn spreekkamer de 15-jarige Gabi, die het uiterste probeert om straks niet als werkloos schoolverlater door het leven te gaan. „Kan ik bij u geen practicum volgen?”, zo vraagt zij Voigt, in de hoop zoveel beroepsmatige ervaring op te doen in een onbetaald baantje, dat zij daar later profijt van kan hebben. De arts wijst het voorstel beslist van de hand. Zoiets wordt door de wet verboden en geeft ook geen pas. Als Gabi aanhoudt, is hij happiger. Goed, zij kan beginnen, maar zelfs een reisvergoe- ding kan er niet af. AMSTERDAM. Binnen het kader van de maskerkunst heeft India een twee-ledig aandeel, de Krishnattam- en de Chhau-dansen. Met deze twee vormen van gemaskerd theater, heeft het Nederlandse publiek kennis kunnen maken met een zeer uitzonderlijk facet van de Indiase danscultuur, die in principe juist gekenmerkt wordt door het ontbreken van maskers. In de Chhau-stijl, vinden we sporen van krijgsliedenkunst en invloed van het hin doeïsme (verwant aan de cultuur van West-Java). De dansen zijn kort en beel den door expressieve lichaamshouding historische figuren of dieren uit. De gesti leerde bewegingen en uiterst verfijnde maskers maken het tot een uniek theater- gebeuren, met alle aandacht voor esthe tiek en mystieke sfeer. Theater De Balie moet volgens een door de Theaterunie ontwikkeld plan in de volgende seizoenen een eigen gezicht krij gen door een gerichte programmering. In het komend seizoen zal dat nog niet geheel mogelijk zijn, omdat De Balie dan ook de voorstellingen van theater De Engelenbak zal presenteren. De renovatie van het ge bouw van Theater De Engelenbak in de Nes is nog niet gereed en in jeugdtheater De Krakeling, waar in het afgelopen sei zoen de Engelenbak-voorstellingen gepre senteerd werden, is niet voldoende tijd beschikbaar. Daarom moest worden uit gezien naar een andere mogelijkheid voor een tijdelijke oplossing. wordt nu geïdentificeerd met Lucifer en Satan, de zegenrijke aspecten zijn toebe deeld aan de aartsengel Gabriël, wat elk jaar in het mijnstadje Oruro, tijdens een drie dagen durend carnaval, de Diablada del Oruro, als feestelijke ceremonie uitge beeld wordt. Tegenwoordig heeft de mengvorm van origineel Ayamara-ritueel en middel eeuws Spaans mysteriespel het karakter van een Mariaverering. De grote duivels- optocht is een processie naar het altaar van de Virgin del Socavon, de heilige maagd van de tunnel. Fantastisch uitgevoerde maskers, voor zien van uitpuilende ogen, hoorns, slag tanden, driekoppige adders en met een lange haardos tot op de lendenen, sieren daarbij de dansers, die in rijke kleuren en felle schitteringen aangekleed zijn. De uitvoering in het Tropenmuseum tijdens het Holland Festival van deze cul tuurvorm, bestond voornamelijk uit het presenteren van deze oogverblindende uitdossing. Over het eigelijke ritueel werd weinig duidelijk gemaakt. nu een functie als gecultiveerde hofkunst, vooral opgevoerd op binnenplaatsen van de paleizen. ensemble allereerst horen in de nationale hymnes van respectievelijk Nederland en Mexico, waarbij meteen duidelijk werd welk een stralend koper hier de eer op kwam eisen, soms enigszins ten koste van de andere instrumentale groepen, zoals later zou blijken. Maar in de uit eigen land meegebrachte muziek, zoals de met ritmisch elan ge schreven ouverture Sensemaya van Re- vueltas en een (als antwoord op het uitein delijk enorme publieke enthousiasme) als toegift gebrachte folkloristische rapsodie, waren de koperblazers juist zonder meer overtuigend in hun effectvol samengaan met de activiteiten van allerhande speels gebruikt slagwerk. De werkelijke toetssteen was de na de pauze gespeelde Vijfde Symfonie van Tsjaikovski. Dat de klankverhoudingen in het orkest nog niet zo subtiel afgewogen waren, laat zich tegen de achtergrond van zijn korte historie ook wel denken. Maar de vrije geest van musiceren, die, na een weliswaar log en stijf gerealiseerd eerste deel, in al het overige van deze romanti sche symfonie in een gedreven interpreta tie van artistieke allure bereikt werd, wees op een bijzonder hoog gemiddelde aan muzikale begaafdheid van de orkest leden. Fernando Lozano, die kennelijk een grote mate van discipline in zijn orkest heeft opgebouwd, bewees ook in het, via zijn natuurlijke maar temperamentvol uitstralende directie opgeroepen, artistie ke resultaat; dat de samenwerking tussen hem en het orkest, ruimte voor de meest weidse perspectieven open laat. Al is het geen bereikt werd inderdaad heel opmer kelijk, het feit dat dit ondernemende en semble nog niet helemaal tot een eenheid is versmolten om een werkelijk glanzende aura om de klank te vormen, bleek onder meer uit de begeleidingen bij Beethovens Vijfde pianoconcert. Bruno Gelber, die zich al eerder op de Europese podia liet horen, bevestigde in de solopartij ervan zijn reputatie als ras virtuoos met een uitstekend gevoel voor timing. Maar de combinatie van zijn hard vochtig toucher en de inferieure geluids kwaliteit van de door hem bespeelde con certvleugel, maakte zijn voordracht door gaans zeker niet tot een esthetisch genoe gen en bood dus ten aanzien van de ook al dikwijls minder fraai klinkende orkest partijen weinig soelaas. JOHAN VAN KEMPEN Concert door het Philharmonisch Orkest van Mexico-city. Dirigent: Fer nando Lozano. Solist: Bruno Gelber, piano. Programma: Revueltas, Beeth oven, Tsjaikovski. Grote zaal Concertgebouw Amster dam, 16 juni 1980. De kracht van Die schönste Zeit im Leben ligt vooral in de aldus gecreëerde mate van herkenbaarheid. Behalve de on verholen maatschappijkritiek die uit de woorden van de jongeren spreekt („In feite is het een vicieuze cirkel. Omdat hij geen baan kan krijgen, heeft hij com plexen. Omdat hij complexen heeft, krijgt hij geen baan”) werkt ook de enscenering in een handig aanpasbaar decor de Aha- Erlebnis in de hand. Scènes in het voort durend met sluiting bedreigde jeugdcen trum, de facade van een hypocriet op de jeugdproblematiek reagerende burgerij, baldadigheid en de eerste schuchtere Scène twee. Gabi is bij Jimmy, de spet ter van het groepje jongeren waartoe zij behoren, ingetrokken, maar de eerste vier maanden van euforie en verliefdheid be handelt deze stoere motorheld zijn vrouw tje als een meubelstuk. Na gedane arbeid roept hij dadelijk bij thuiskomst om de warme hap, zijgt hij puffend in een fau teuil neer en heeft geen oor voor Gabi’s klachten dat haar toekomst er maar ma gertjes uitziet. „Je hebt mij toch?”, argu menteert hij, „en over zeven jaar heb ik mijn eigen zaak.” Die schönste Zeit im Leben, de mooiste periode in je leven is je jeugd, zo wordt er maar al te vaak gezegd. De leeftijdsgroep- van 13 tot 19 jaar waarvoor het zich op jeugdtheater specialiserende toneelge- zeldschap GRIPS uit Berlijn de aldus wrang getitelde muziektheaterproduktie vervaardigde, ziet het tegenwoordig maar vaak anders. De toekomstmogelijkheden lijken als je een jaar of 16 bent maar al te dikwijls beperkt. Thuis is er weinig be grip, de school is een sleur en het uit- gaanswereldje van kroeg en jongerencen trum alleen maar een kortstondige vlucht. Die schönste Zeit im Leben is geen treurig stemmende voorstelling, geen dra ma waarin de jongeren een ontluisterend spiegelbeeld van zichzelf wordt voorge houden. In korte scènes wordt in dit door Volker Ludwig en Detlef Michel in samen werking met de akteurs ontwikkelde stuk zonder om de hete brij heen te draaien toch akelig duidelijk gemaakt waar het op staat. Zonder kant-en-klare meningen te spuien en strikt genomen zelfs zonder een zwart-wit tekening van de realiteit wordt in sappig Berlijns een onbevangen spel aangetoond waarom Gabi en haar vrien dinnen Petra, Ulli en Silvia er zo slecht voorstaan en waarom hetzelfde geldt voor hun mannelijke tegenvoeters Wolle, Schnuppe en Ricci. Met veel humor en vaart lach je voort durend om een stukje menselijke ellende, dat in een zwaarmoedige zetting vermoe delijk maar half zou overkomen. Grips past in zijn toneelopvatting bewust een confrontatie toe, die je als kijker attent maakt in plaats van intimideert. Datzelfde uitgangspunt geldt ook voor het beeld dat van de jongeren zelf wordt gegeven. Jim my behandelt zijn Gabi precies zo autori tair en bevoogdend als de generaties waartegen zij zich in ander gedrag af zetten. patronen. Alleen mannen en kinderen beelden de toneelfiguren uit. Maskers dienen voornamelijk voor het karakteriseren van de hoger geplaatste personages, góden en helden, die allen hun specifieke masker, kostuum, hoofd tooi en handhoudingen hebben. De meer alledaagse personen dragen alleen een gezichtbeschildering, zodat zij met gelaatsexpressie een menselijker aspect krijgen. De opvallende groene gelaats kleur met witte wangdecoraties, wordt bij de Krishnattam ook voor vrouwenrollen toegepast, wat bij andere theatervormen niet voorkomt. De groep dansers en musici van de Guruvayur tempel uit Kerala, aan de zuid west kust van India, voeren hun devote theater, met elementen van gevechts- HAARLEM. Op de juni-expositie van de Stichting Beeldende Kunst con trasteren felgekleurde gouaches van Stanco Skiczuk met strakke, in toonloos wit zandsteen uitgevoerde plastieken van Ferry de Graaf. Het werk van Skic zuk is zomers en uitbundig, terwijl de plastieken en beeldjes van de Graaf juist koelte en rust uitstralen. Het verschil tussen deze twee kunstenaars is net zo groot als de temperatuur in de twee expo sitieruimtes van de SBK: de bovenzaal lijkt dezer dagen wel een broeikas, en het keldertje is juist een veilige vluchtplaats voor mensen die hun overwerkte poriën even rust willen geven. Echte vrien den. Olieverf van Stanco Skiczuk. frontbalkon gereserveerd was voor de koninklijke familie en haar gevolg, was het overige deel van de zaal gevuld met een bont gezelschap van concertbezoe kers die zich via vrijkaartjes van een plaats hadden verzekerd. jes zien. Het werk is bijna abstract, waar doorheen nog wel een vermoeden van voorstelling schemert. Een adelaar, een sfinx, een liggende figuur of diervormen, zoals een hollende stier. Ook probeert hij zijn astrologische belangstelling plastisch vorm te geven: Marstype en Venustype zijn wellicht de eerste aanzetten tot een volledige gebeeldhouwde dierenriem. ARTHUR BELMON (De expositie bij de SBK, Ged. Oude Gracht 121, duurt nog de gehele maand juni). AMSTERDAM. Theater De Balie, dat aanvankelijk een tijdelijke voorziening zou zijn in verband met de verbouwing van De Brakke Grond, zal niet verdwij nen, als in oktober van dit jaar het theater in de Nes weer zal worden heropend. De Balie zal de status van een permanent theater krijgen en de Theaterunie, die het volgend seizoen weer voorstellingen in de Brakke Grond gaat programmeren, zal in dit theater voorstellingen brengen van on der andere het Projekttheater en toneel groep Sater. MILAAN(AP-UPI). Er is een scheur van twee meter ontstaan in de muur waar op Leonardo da Vinei in 1496 zijn Laatste Avondmaal schilderde. De spleet die inmiddels anderhalve cen timeter breed is en twee meter lang, zit in het rechter gedeelte vlak bij de afbeelding van de apostel Johannes. Deze scheur is de laatste van een serie problemen waarmee de deskundigen de laatste tijd te kampen hebben. Enige jaren geleden werd een soort schimmel ontdekt dat de kleuren van de fresco, die is aange bracht in de refter van de Santa Maria delle grazie, aantasten. Waarschijnlijk is de scheur ontstaan door trillingen, veroor zaakt door het zware vrachtverkeer dat langs de kerk, die in het centrum van Milaan staat, dendert. Een andere moge lijkheid is dat de beschadiging te wijten is aan het feit dat de kerk langzaam aan het verzakken is. Andere monumenten in Mi laan, waaronder de beroemde gothische kathedraal, kampen met hetzelfde pro bleem. Volledig herstel van het kunstwerk zal naar schatting meer dan twee miljoen gulden kosten. AMSTERDAM. De Ayamard-indianen uit Bolivia, van de hoogvlakten in het Andesgebergte, kennen al eeuwenlang de cultus van de demonische aardgeest Su- ëay, die verzoend moet worden. Elk jaar vindt er een ceremonie van verering met offergaven plaats, om Supay gunstig te stemmen, voor het schenden van de maagdelijkheid van de aarde door het delven van grondstoffen en mineralen. Wanneer Supay verzoend is, neemt hij de gedaante aan van El Tio, de goedmoedige oom, die zegeningen en bescherming biedt. Met de komst van het christendom, tij dens de Spaanse kolonisatie van het Zuid- amerikaanse continent, heeft de heidense cultus rond Supay een verandering onder gaan. De kwaadaardige kant van Supay Om het werk van Stanco Skiczuk te duiden zou men eigenlijk over meer gede gen kennis van de sociologie moeten be schikken dan ik ooit uit het kanarieboekje dienaangaande heb opgepikt. Is het moge lijk je bij een groep te voegen door van die groep enkele uiterlijke kenmerken over te nemen? Als ik mij in de kostuumafdeling van een toneelgroep een fantasie-uniform uitzoek, hoe groot is dan de kans dat ik in de haven van IJmuiden word begroet met „Möge, Boots”? Gelijke monniken, gelijke kappen versus Het zijn niet allen koks, die lange messen dragen. Skiczuk probeert met deze tentoonstelling kénnelijk aan sluiting te vinden bij de succesvolle groep kunstenaars, die ik nu maar even aan zal duiden als de Belgisch-Nederlandse neo- expressionisten: Roger Raveel, Reinier Lucassen, Alfons Freymuth en Etienne Elias. Bedoeld-houterig geschilderd in fel le, vaak primaire, kleuren en boordevol commentariërende kunsthistorische ver wijzingen en erotisch getinte symboliek. De gouaches, die Skiczuk nu toont bevat ten dezelfde elementen als we kunnen aantreffen in het werk van de groep- Raveel. Een pot met sanseviëria’s, de kop van een pijp met een brandende lucifer, een uitgetrokken zwembroek, het zijn al lemaal zaken die de toeschouwer op een bepaald denkspoor zetten. Of Skiczuk te kent een standbeeld op een pleintje, voor stellende een hand met een duim tussen de wijs- en middelvinger. Hij noemt dat „ontwerp voor een monument ter nage dachtenis aan alle gewezen toekomstige wereldverbeteraars”. Een schaars gekle de dame slaat de ramen open en ziet aan de horizon een stralende fallus: „Een nieu we dag!”. Is dit niet het humomiveau, dat ik zo goed ken van de zaterdagmiddagen, als ik mijn tienjarige, moeilijk opvoedba re vriend meeneem naar de kermis? En wat moeten we aan met de gele letters, die tesamen het woord PANG vormen over een Mondriaanachtige schildering heen? kunst, eenmaal per jaar volledig op, de rest van het jaar speelt men op verzoek en tegen betaling delen uit het leven van Krishna om gunsten van de góden te ver krijgen. Uit Oost-India stammen de Chhau-dan sen, maskerkunst van het hof van Serai- kella. Ook deze dansvorm komt niet alge meen voor in India, maar blijft beperkt tot kleine vorstendommen, die nu opgeno men zijn in de deelstaten Bihar en Orissa. Maharadja’s en prinsen vervullen vaak nog de belangrijkste taken als choreo graaf en danser. De Chhau-dansen, oor spronkelijk een ritueel gebeuren, hebben sexuele verkenningstocht van Wolle en Gabi, maken dat je van de voorstelling gaat houden. Bewondering verdient met name de wij ze waarop de krachtig agerende muziek van de lijfelijk aanwezige rockband Alarm in Die schönste Zeit im Leben is ingepast en de manier waarop de songs (hoogtepunt I’m in jail) een geheel met de scènes vormen. Realisme, humor en een vlaagje hoop (Gabi breekt met Jimmi, enkelen vinden werk) maken van deze GRIBS-produktie een ronduit voorbeel dig, geen moment vervelend stuk. JOHN OOMKES Een beeld uit de Krishnattam, het leven van Krishna. Woensdag 18 juni AMSTERDAM: A Handel Pasticcio (Zuiderkerk, 20.15 uur); Aap verslaat de Knekelgeest (Tent Frankendael, 20.15 uur); Humboldt’s Current (Mickery Thea ter, 20.30 uur); De Ontdekking (Universi- teitstheater, 20.30 uur); Nederlands Dans Theater (Stadsschouwburg, 20.15 uur); Nationale Ballet (Theater Carré, 20.15 uur). ROTTERDAM; Thijl (Schouwburg. 19.30 uur); Die Schönste Zeit im Leben (Theater Zuidplein, 20.15 uur); Poetry In ternational (De Doelen - kleine zaal. 20.15 uur). Lindsay Kemp Company (Luxor Theater, 20.15 uur). SCHEVENINGEN: De Toekomst gaat het helemaal maken (Circustheater, 20.15 uur). DEN HAAG: Nederlands Kamerorkest (Congresgebouw, 20.15 uur); Zomergasten (Koninklijke Schouwburg, 19.30 uur); Jo zef van den Berg (Hot Theater, 20.30 uur). UTRECHT: Radio Kamer Orkest (Geer- tekerk, 20.15 uur); Banana (Stadsschouw burg - blauwe zaal, 15 uur); De Dans voorbij II (Centrum ’t Hoogt. 20.30 uur). Donderdag 19 juni DEN HAAG: A Handel Pasticcio (Koninklijk Conservatorium, 20.15 uur); Beiaardconcert (Haagse Toren, 19 uur); Zomergasten (Koninklijks Schouwburg, 19.30 uur); Jozef van den Berg (Hot Theater, 20.30 uur). ROTTERDAM: Rotterdams Phil harmonisch Orkest (De Doelen - gro te zaal, 20.15 uur); Stuttgarter Ballet II (Schouwburg, 20.15 uur); De Dans voorbij I B (Museum Boymans, 20.30 uur); Poetry International (De Doelen - kleine zaal, 20.15 uur). UTRECHT: Nederlands Kameror kest (Muziekcentrum Vredenburg, 20.15 uur); Pauline de Groot/Pooh Kaye (Centrum ’t Hoogt, 20.30 uur). AMSTERDAM Humboldt’s Cur rent (Mickery Theater, 20.30 uur); De Ontdekking (Universiteitstheater, 20.30 uur); Nationale Ballet (Theater Carré, 20.15 uur). Scène uit Die schönste Zeit im Leben Motorheld Jimmi krijgt nul op rekest bij al zijn vroegere vrienden. Holland Festival. Niet-westerse dansen: India. Chhau-dansen door het ensemble van Karna Dev uit Seraikel- la. Krishnattam, delen uit het leven van Krishna door het ensemble van de Guruvayur-tempel uit Kerala. Tropenmuseum Amsterdam, 15 en 16 juni 1980. Voorstelling: Die schönste Zeit im Leben van GRIPS uit Berlijn. Au teurs: Volker Ludwig en Detlef Mi chel. Muziek: Birger Heymann en Wil helm Dieter Siebert. Decor: Siegfried Heinzmann. Regie: Jorg Friedrich en Wolfgang Kolneder. Spelers: Christi na Grabovsky, Barbara Werz, Annette Kluge, Brigitte Stockmann, Bernd Vollbrecht, Lutz Reichert, Thomas Ahrens, Stefan Freurich, Stefan Goss ler, Sabine Lorenz, Dietrich Lehmann en Christian Veit. Muziek: rockgroep Alarm. Gezien: Stadsschouwburg Utrecht. Vanavond nog te zien in het HOT Den Haag en morgenavond in Theater Zuidplein Rotterdam. GRIPS ontluisterd jeugd niet, maar confronteert ik JU

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1980 | | pagina 13