Wij vechten niet
maar tegen
de apartheid
.Onze macht groeit’
.Natuurlijk willen wij olieboycot
tegen de blanken,
l
5
-
£-• 1
Br'?
18-
1
TV
RHODESIÉ
BOTSWANA
i
AFRIKA
,Cri
door Hans Rombouts
ZUID-
7iiJiscbc
Oost-Londen:
Port Elizabeths
Jccikiiï
Wosselbaai^sr
o:
‘W
"'TRANSKEI:
Umtataszrss:
Thabo Mokoaledi krijgt een zak frites toegeschoven. „Dan eet je tenminste nog
wat”, zegt Kier Schuringa van de Anti-Apartheids Beweging Nederland.
Mokoaledi neemt amper de tijd om wat staafjes aardappel naar binnen te werken.
Hij wil elke seconde aangrijpen om uit te leggen, wat het African National
Congress is en doet. Hij zit op de dag van de herdenking van de massale
moordpartij in Soweto, vier jaar geleden, nu in Amsterdam, als
vertegenwoordiger van het ANC.Hij heeft de demonstratie bijgewoond voor de
Zuidafrikaanse ambassade in Den Haag. Hij weet waarover hij praat als het om
Soweto qaat: hij was erbij. Hij zag vrienden en collega’s neerschieten. Hij was
één van de studentenleiders van de SSRC, de Soweto Students Representative
Council.
Toch maakt hij tijdens het gesprek, dat ik met hem had, niet de indruk vol haat
tegen de blanken te zitten. Zo jong als hij is 23 jaar lijkt hij de situatie
afstandelijk te bezien. „Het gaat het ANC, het gaat ons, niet om de koppen van
de blanken. Wij vechten tegen het apartheidssysteem en dus tegen degenen, die
dat systeem verdedigen. Wij willen een vredelievende oplossing. Wij zoeken
geen terreur, geen oorlog, geen bloedbad. Wij willen de taal van het geweer niet
spreken. Maar de apartheidsaanhangers dwingen ons. Wij kunnen niet anders
meer. De doctrine van Ghandi, het geweldloos verzet, dat het ANC lang heeft
aangehangen, hebben we moeten verlaten. Na Sharpville, na Soweto. De
aanslagen op de benzine-opslagplaatsen, op de raffinaderijen van Sasol vormen
nog maar het begin. Zij zijn incidenten. Men zal meer van ons horen”.
Vakbonden
Speer
Ook schuldig
Zwarte bourgoisie
O
Hl*
s
oo\
LESOTHO ^Pietermaritzburg
/burban^^^
\o>
H
zSaldanha^’
^KaapstadX>
^Hnonstadla^
Sishen
^^^JJpington
REP./ VA
X’
Zuid-Afrika staat de hele week al in het middelpunt van het nieuws. In
het land zelf zijn de slachtoffers (700) van de moordpartij van Soweto
in 1976 herdacht. In Soweto zelf gebeurde dat zonder grote inciden
ten. In andere Zuidafrikaanse plaatsen werden gevechten geleverd en
vielen er doden en gewonden. In Nederland werd Soweto ook
herdacht. Tegelijk was er de actie om Negerleider Mandela vrij te
krijgen. De Kamer sprak zich uit voor een olieboycot van Zuid-Afrika,
maar de regering was er tegen. In het licht van al deze gebeurtenissen
hadden we een gesprek met Thabo Mokoaledi, lid van de bevrijdings
beweging ANC.
AFRIKA,
y ^Messinal
^fzPiHersburOj/^^%;
WEST-
Kimberley* Bloemfontein
De Aar/ A
Maleking
x-^Johanneiburg
h
V
t
SWAZILAND
J X; Richards-
Intimidatie
- W
p F
«LSOH
r mahocla
1
C
ie
400Z
Wat zijn zijn woorden waard? Niets”.
i-
1-
„Ons volk wil zo’n boycot, zo snel en zo
goed mogelijk. Het is hypocriet om zich te
verschuilen achter dat argument van het
lijden door het volk. De onderdrukten in
Zuid-Afrika lijden toch al maximaal door
al het onrecht en de rechteloosheid; door
alle vernederingen (denk nog maar eens
aan de uitspraak van minister Smit:
zwarten zijn veel trager van begrip dan
blanken). Wat kunnen wij nog meer
lijden? Werkloosheid? Er is al een enorme
werkloosheid onder de zwarte en
gekleurde bevolking. Minder verdienen?
Er wordt al zo laag mogelijk betaald aan
de zwarte werknemers. De investeringen,
die de multinationals in Zuid-Afrika doen,
doen ze niet ten gerieve van de Afrikaanse
bevolking, van de zwarten. Ze doen het
alleen maar uit eigen belang, om de grote
winsten, die in Zuid-Afrika te behalen
zijn. Omdat de lonen voor zwarten zo laag
zijn. Omdat de zwarte werknemers zich
niet kunnen beschermen. Omdat er
strenge regels zijn ten aanzien van de
vakbonden”.
De Zuidafrikaanse regering heeft vorig
jaar de „Industrial Conciliation
Amendment Act” samengesteld, een
regeling, waarbij aan de zwarten
ogenschijnlijk meer mogelijkheden voor
eigen vakbonden werden gegeven. Dat
gebeurde na het advies van een
overheidscommissie-Wiehahn, die
volledige vakbondsrechten voor alle
Zuid-Afrika met de thuislanden Swaziland.
Lesotho en Transkei. Op het Robbeneiland
(kruisje boven Kaapstad) zitten leiders van de
ANC vast, zoals Mandela.
Thabo Mokoaledi (boven).
Zwarte politie grijpt zwarte betogers in
Zuid-Afrika; dienstneming is te verklaren uit
sociale nood (links).
van de bantoestanpolitiek van de
regering. Dat wil zeggen: „zet de zwarten
in thuislanden neer, zodat je ze onder
controle kunt houden, maar laat ze
werken in de rest van Zuid-Afrika”. Dan
krijg je het probleem van de pendelaars,
het probleem van geen werk in eigen
thuisland, omdat dat gevestigd is op de
slechtste stukken grond zonder
agrarische of industriële mogelijkheden.
Er is grote werkloosheid. Wat doe je dan
als er wervend wordt opgetreden voor
politie- of militaire dienst? Zo worden vele
zwarten gedwongen om het politiepak aan
te trekken”.
Mokoaledi was bij de onthulling van een
herdenkingssteen voor de slachtoffers van
Soweto in Den Haag.
Thabo Mokoaledi: „Het ANC kon niet
anders meer. Aan het geweld van de
Zuidafrikaanse overheid kon alleen
geweld van ons nog een afdoend
antwoord geven. De militante vleugel van
het ANC werd opgericht, de Mkhonto-we-
Sizwe, „de speer van de natie”. Zwarte
leiders als Mandela, Kathrada, Mbeki,
Mlangeni, Motsoaledi en Sisulu werden
opgepakt, tot levenslang veroordeeld en
op het beruchte Robbeneiland
geïsoleerd”.
Mandela, die één van de bekendste en
invloedrijkste mannen is in de strijd tegen
de apartheid, schreef bij de tot
standkoming van Mkhonto: „Het geduld
van het volk is niet onuitputtelijk. In het
bestaan van iedere natie komt een
moment, dat men nog slechts kiezen kan
uit twee dingen: strijd of onderwerping.
Dat moment is nu gekomen in Zuid-
Afrika”.
Sindsdien is de Mkhonto steeds
strijdvaardiger geworden. Er kwamen
trainingskampen in het buitenland, in
Tanzania, Angola, wellicht in Libië
(Mokoaledi grinnikt, maar bevestigt niets
als we de namen noemen) en de Sovjet
unie. Het zijn socialistische staten.
Waarom zoekt men de steun daar en niet
in het westen?
Thabo Mokoaledi wordt nu echt vinnig:
„Waarom? Waarom? Omdat het westen
ons niet wilde helpen. Integendeel. Het
Wat vindt het ANC van de houding van
Nederland ten opzichte van Zuid-Afrika?
Mokoaledi: „Ook de Nederlandse
regering is schuldig aan alles wat de
zwarte en gekleurde bevolking van Zuid-
Afrika wordt aangedaan. Het leger dat
tegen ons wordt ingezet, de politie ook,
werkt met verbindingsmiddelen, die
Philipsonderdelen bevatten, werkt met
vervoer, tanks enz. die op Shell-vloeistof
rijden. Wat kan ik dan van de
Nederlanders zeggen? Van de
Nederlandse regering?”
De vraag dringt zich dan onmiddellijk op,
hoe het niet-blanke deel van de bevolking
tegenover een Nederlandse boycot van
Shell staat? Er wordt namelijk bij deze
vraag altijd de veronderstelling gevoegd,
dat het volk door die boycot getroffen
wordt en er vooral onder te lijden heeft.
Mokoaledi, die zich wat dit betreft in goed
gezelschap bevindt van bisschop Tutu, de
secretaris-generaal van de raad van Zuid-
Afrikaanse kerken, aarzelt geen moment:
Botha koerst aan op het vormen van een
stabiele zwarte bourgoisie, een zwarte
middenklasse (wellicht in de geest van
zijn partijgenoot Malan, die eens zei: de
strijd in Zuid-Afrika is hoogstens maar
voor 20 percent militair, voor 80 percent is
het een gevecht om de harten van de
zwarte bevolking te winnen). Hij wil
daarmee verschillende doeleinden
bereiken: een stabielere zwarte
bevolkingsgroep, meer koopkracht, beter
gespecialiseerde zwarte werknemers,
waar groot gebrek aan is.
Mokoaledi: „Dat klinkt ook weer zo mooi
en aardig. Maar de overheid en het
grootste deel van de blanken gaan aan de
wortels van alle moeilijkheden voorbij: de
apartheid. Pas als die opgeheven is, pas
als iedereen gelijke rechten heeft in ons
land, zal er vrede en stabiliteit komen. Wij
zwarten, laten ons niet meer ringeloren.
We komen op voor onze rechten. We
hadden dat op vreedzame wijze willen
doen, maar we kregen geen kans. Dus
moet je wel naar andere middelen grijpen.
We nemen de wapens op om in vrede te
kunnen leven met iedereen, straks.
Niemand is gebaat bij een bloedbad. Dat
willen we ook niet. Nogmaals, we willen
dezelfde rechten als de blanken. Het is
ook ons land”.
Is de zwarte en gekleurde bevolking niet
verdeeld? Er is een ANC, maar er is ook
een PAC (een rechtsere groepering, die
zich afgescheiden heeft van het ANC). En
hoeveel zwarte politiemensen zie je niet
op foto’s van het onderdrukken van anti-
apartheidsrellen? Ontstond er in Angola
ook niet een zware onderlinge strijd? Of
in Mozambique? Of in de vrijheidsstrijd
om Zimbabwe?
Mokoaledi stelt onmiddellijk, dat de
situatie in Zuid-Afrika wat dat betreft
duidelijk verschilt: „Het ANC is de ene
grote bundeling van alle anti-
apartheidsstromingen. Iedereen, die
akkoord is met het Freedom Chartre, kan
zich vinden in het ANC. Je treft er ook alle
soorten Afrikanen in aan, zoals
gekleurden, zwarten, Indiërs,
Engelssprekenden, blanken ook, zoals
Jenkins, Lee en Moumbaris. Toen, in
Klipfontein, zijn we allemaal bij elkaar
geweest, hebben we ons verenigd rond het
Freedom Chartre. We streven allemaal
één doel na: gelijke burgerrechten”.
„Wat die zwarte mensen in het
politiekorps of het leger betreft het
volgende. Je moet alles plaatsen in zijn
sociale context. Het is eigenlijk het gevolg
x
s
Mokoaledi behoort tot de generatie van de
jonge zwarte Zuidafrikanen, die steeds
zelfbewuster worden, overtuigd van de
uiteindelijke overwinning. „De jongeren
zijn opgevoed in een sfeer van dreiging,
geweld, van geweren. Onze ouders
werden met de loop van het geweer in de
rug gedwongen zich neer te leggen bij alle
vernederingen; bij minderwaardig
onderwijs, bij rechteloosheid op elk
gebied. Onze ouders vertelden dat ons,
maar wij zagen in Soweto pas goed wat ze
precies bedoelden. Daar spraken de
geweerlopen de taal van de apartheid. Ik
zelf moest vluchten, heb overal
ondergedoken gezeten, omdat de
Zuidafrikaanse veiligheidspolitie me
zocht. In die tijd heb ik gemerkt, hoe groot
de invloed van het ANC is en hoe breed de
basis, waar deze volksbeweging op steunt.
Ik studeer nu in West-Duitsland, in
Regensburg. Ik hoop die studie later in
mijn land te kunnen gebruiken ten dienste
van de gemeenschap. Voorlopig probeer
ik de idealen van ons volk, van het ANC
uit te dragen, hier in West-Europa.
Vandaar ook dat ik in Den Haag was en
bij andere protestdemonstraties tegen het
apartheidsbewind. Ik ben trouwens de
Nederlandse organisaties, die ons
steunen, daar erg dankbaar voor”.
Wat is het ANC en hoe groot is de invloed
van deze bevrijdingsbeweging in Zuid-
Afrika?
Het African National Congress bestaat al
lang, sinds 1912. Het speelde een grote rol
bij het uitroepen van het Freedom
Chartre op 26 juni 1955. In Klipfontein
kwamen toen 2008 leiders uit alle lagen
van de bevolking (behalve van de
apartheidsaanhangers natuurlijk) bijeen
om vast te leggen, dat Zuid-Afrika
toebehoort aan alle inwoners, of ze nu
zwart, blank of gekleurd zijn. Dat is de
basis van de politiek van het ANC. De
activiteiten van het ANC groeiden snel.
Dusdanig, dat het Congress in 1960 werd
verboden, werd „geband”. Dat was in het
jaar van Sharpville, waar vele doden
vielen. In dat jaar ook werd de lijn van
geweldloze weerbaarheid verlaten.
A Otanw X
-Ho
rassen wilde. Het leek allemaal mooi,
maar de tactiek was om de niet-officiële
bonden volledig onder controle te
brengen. Ze moeten zich namelijk laten
registreren in de nieuwe constellatie met
het ministerie van Arbeid in een zeer
machtige positie. De Federation of South
African Trade Unions (Fosatu) sprak zich
dan ook fel uit tegen de regeringsplannen.
Bonden met leden van verschillend ras
worden niet erkend. Trekarbeiders en
pendelaars en dat zijn er nogal wat
zoals 95% in Natal zijn uitgesloten van
het lidmaatschap van zgn. erkende
bonden. Het apartheidsregime kan naar
willekeur weigeren vakbonden te
erkennen. Militante bonden zijn daardoor
in feite al kansloos.
Mokoaledi: „Er zijn al een paar stevige
conflicten losgebarsten. In Kaapstad
weigerden de werkgevers in de
vleesindustrie te onderhandelen met een
vertegenwoordiging van arbeiders, die
gesteund wordt door de onafhankelijke
zwarte vakbond Western Province
General Workers Union. De werkgevers
willen alleen maar praten met de
geregistreerde en onder
overheidscontrole staande bonden. In
Durban was het in de textielindustrie al
niet anders. Militante leden van de
onafhankelijke bonden werden opgepakt
door de politie, zoals die van de Sactu. Ik
bedoel maar te zeggen, dat er wel veel
mooie woorden worden gesproken, vooral
in tijden van crises, maar de apartheid
blijft kaarsrecht overeind staan. Had
Botha geen veranderingen toegezegd?
westen steunt blank Zuid-Afrika openlijk
of heimelijk op alle mogelijke manieren:
economisch, moreel, diplomatiek,
militair, zelfs nucleair. Op de campus Van
Sharpville en in de straten van Soweto
werden onze kinderen, mannen en
vrouwen gedood met wapens van
westelijke makelij. Wij hadden de
westelijke landen gevraagd om ons te
steunen bij het verdedigen van onze
rechtvaardige eisen. Men was doof en
hielp de apartheid zich te versterken.
Hadden wij dan een andere keus dan ons
te richten tot de socialistische landen, die
ons wel wilden helpen, zoals de Sovjet
unie? De „ruling circles”, de
machthebbers in het westen, werkten
alleen maar aan de versterking van
Pretoria, tegen de wil van ons volk in”.
DXUtf
Heeft het Mokoaledi verrast, dat de
herdenking van „Soweto” (waar hij nog
zijn ouders en familie heeft wonen) althans
daar in de zwarte wijk van Johannesburg zo
rustig is verlopen? „Ik had dit eigenlijk
wel verwacht. Er is zo’n grote intimidatie
geweest van macht en geweld; er zijn
zoveel leiders opgepakt en vastgezet, dat
er juist op de gedenkdag van Soweto niets
of weinig is gebeurd. Maar ik zegje: de
toestand in Zuid-Afrika is explosief. Het
apartheidsregime kan wel een zwaardere
deksel op de uitlaatkleppen hebben gezet.
Dat betekent alleen maar, dat de spanning
er ergens anders en op een ander tijdstip
toch uitkomt. Het kan een jaar, vijfjaar,
tien jaar duren: de apartheid zal
verdwijnen. Wij zullen winnen. Omdat wij
het merendeel van het volk achter ons
hebben, en niet alleen de zwarten, ook de
gekleurden en een aantal blanken. Denk
eens na: er zijn 22 miljoen zwarten, 2,5
miljoen gekleurden, 4,3 miljoen blanken.
Onze macht groeit. Neem de kerken. Lang
hebben die zich negatief en zeker passief
opgesteld bij al het onrecht. Eindelijk
hebben ze zich de laatste tijd laten zien.
Zoals de kerkelijke leiders, met bisschop
Tutu aan het hoofd. Wel laat trouwens.
Maar natuurlijk zijn we blij met die
verandering. We zijn niet tegen de kerk.
We zijn niet tegen de blanken. We zijn
tegen de apartheid”.
W -w-
- s x S' 1
x.fc
L
