Besluit op conferentie in Anakara
n
Moskou: dialoog met
Onderzoek naar nieuwe
energie te bescheiden
Zondag toch verkiezingen in Bolivia
Populariteit
Carter op
dieptepunt
VS niet uitgesloten
achtergrond
Over kwestie-Afghanistan
in Zuid-Afrika
Energiebureau ontevreden in rapport
debat over
Oost-Jeruzalem
bisschoppen
In Joegoslavië
120 veroordelingen
wegens terreur
Paus uitgenodigd
door Westduitse
Loonsverhoging
zwarte arbeiders
V-raad hervat
1
3
DONDERDAG 26 JUNT
19 8 0
BINNEN- EN BUITENLAND
kte
ten
ten
ee
-3
»P
•gie
■ind-
>nin-
M.
ngs-
An-
Op
stel-
idu-
i de
een
ver
teld,
ner-
ng
Intensiever contact
(Van onze redactie buitenland)
tussen NAVO
landen
(Van onze redactie buitenland)
id
4
n af-
over
deze
ihter
i elk
In de afgelopen vijf jaar zijn de uitga
ven voor energie-onderzoek van de IEA-
landen reëel met 130 procent gestegen.
Het rapport noemt dit een betrekkelijk
bescheiden stijging. Wanneer de uitgaven
van de Verenigde Staten buiten beschou
wing worden gelaten bedraagt het percen
tage slechts 57. De reële bestedingen van
Canada en Groot-Brittannië zijn het afge
lopen jaar zelfs met ongeveer vijf procent
afgenomen. Wanneer men rekening houdt
met de inflatie is de Britse begroting voor
energie onderzoek op het ogenblik kleiner
dan in 1974. Het Amerikaanse Congres zal
de uitgaven voor volgend jaar in het gun
stigste geval op het huidige peil houden.
Dit staat in een gisteren gebubliceerd rap
port van het Internationaal Energie Bu
reau (IEA) óver de ontwikkeling van tech
nologie voor de energievoorziening. Bij
het IEA zijn 21 niet-communistische indu
strielanden aangesloten.
Het IEA is ingenomen met het besluit
van West-Duitsland om ongeveer een mil
jard dollar te besteden aan de ontwikke
ling van technieken voor de omzetting van
kolen in vloeibare of gasvormige brand
stoffen. Ook het gezamelijke project van
de Verenigde Staten, West-Duitsland en
Groot-Btittannië voor de omzetting van
kolen in het Engelse Grimethorpe is bij
het bureau in goede aarde gevallen.
De ongeveer 2 miljoen kiezers in het
Zuidamerikaanse land moeten een keu
ze maken uit kandidaten uit alle geledin
gen van extreem links tot aan nazi-ach-
tig rechts en uit vertegenwoordigers van
de Indiaanse bevolking. Ongeveer 75
percent van alle Bolivianen is Indiaans
of van gemengd bloed. Bijna 2700 kandi
daten van zo’n 65 partijen wedijveren
om de 157 zetels in het Congres (27) en in
het Huis van Afgevaardigden (130).
Waarnemers in de Russische hoofdstad
wijzen erop, dat Moskou in de verklaring
weliswaar Carters voorstellen voor oplos
sing van de crisis van de hand wijst, maar
tegelijkertijd de deur voor toekomstige
onderhandelingen niet volledig sluit.
In het Russische commentaar op Car
ters voorstellen wordt gezegd dat de VS
niet werkelijk geïnteresseerd zijn in oplos
sing van de Afghaanse crisis. „Carters
voorstel is opzettelijk vaag en de inhoud is
absoluut onduidelijk”, aldus commenta
tor Joeri Kornilov van het officiële Russi
sche persbureau TASS.
Eenerzijds doet Washington alsof het de
crisis wil beëindigen, anderzijds gaat het
een antwoord op constructieve voorstel
len van Afghanistan voor overlegd uit dè
weg, aldus de commentator.
Nog deze maand eisten de strijdkrach
ten dat de verkiezingen met een jaar
werden uitgesteld en dreigden zij met
Ondanks de delfstoffen als tin, lood, olie,
gas, koper, zilver en goud kan het zijn
inwoners nauwelijks te eten geven. Meer
dan de helft is analfabeet. In de ruim
anderhalve eeuw onafhankelijkheid zijn
bijna 190 staatsgrepen gepleegd.
Bekend is, dat alleen deze maand al
zeven Kroatische nationalisten en acht
leden van de etnisch Albanese minder
heid, tot gevangenisstraffen tot 15 jaar
zijn veroordeeld.
De minister zei, dat zich sinds begin
1979 geen terroristische incidenten in
het land hebben voorgedaan. Herljevic
gaf geen bijzonderheden over de ver
oordeelden.
Overigens heeft Roemenië zich gisteren
uitgesproken voor volledige terugtrek
king van de Russen uit Afghanistan.
Het Witte Huis volgt een zorgvuldige
strategie om nog voor de conventie de
strijd tussen Carter en Kennedy te ont
doen van rampzalige elementen van ver
deeldheid. Maar Kennedy heeft id gezegd
dat wat er nu is geproduceerd nauwelijks
recht doet aan de democratische tradities.
Niettemin heeft Carter op het punt van de
sociale zorg aan Kennedy enigszins willen
toegeven.
De republikeinse kandidaat heeft giste
ren een plan aangekondigd voor een grote
belastingvermindering, om de gevolgen
van wat hij noemde de ernstigste recessie
van de laatste halve eeuw op te vangen. In
doorsnee zou dit neerkomen op belasting
verlaging met 10 procent. Ongebruikelijk
was het dat Reagan het Congres opriep nu
reeds actie in die zin te ondernemen zodat
de korting op 1 januari van het volgend
jaar kan ingaan.
Inmiddels laat het Witte Huis de laatste
dagen doorschemeren dat een belasting
vermindering zeer waarschijnlijk is, hoe
wel Carter tot zeer kort geleden zo’n maat
regel nog verwierp. In Carters gebrek aan
nationale aanhang speelde de zwakke eco
nomische situatie evenzeer een rol als
ontevredenheid over het buitenlands be
leid. Carters Europese reis, die hem op de
Amerikaanse televisieschermen en in de
kranten toonde als evenknie van rege
ringsleiders die in de VS wèl als staatslie
den worden erkend, heeft hem in de opi-
nie-onderzoekingen tot nog toe niets opge
leverd.
eft
iel
ak
ap
■n
al
de
De
>e-
el-
>te
van
eeft
fen-
cla-
nee
tere
hti-
ïde-
oos
kan
oor
30
op
!ede
1OU-
de
sba-
roor
nen
rijk,
'est-
iige
de
(Van onze redactie buitenland)
NEW YORK7JERUZALEM. De Vei
ligheidsraad van de Verenigde Naties
heeft vanmiddag het dinsdagavond ver
daagde debat hervat over de beschuldi
ging, dat Israel het arabische Oost-Jeruza
lem officieel wil inlijven.
Verwacht wordt, dat vandaag een ont-
werp-resolutie wordt ingediend, waarin
dit wordt veroordeeld.
am-
erd
ei-
rag
ge-
>rd-
i de
nog
het
ge-
le
ien
de
ol-
an-
ide
ten
lat
3V
en
de
aar
jen
ge-
fde
ige
ren
eer
vas
EG
an-
lap
te-
e-
n-
et
n-
le
er
m
.■r-
Het IEA maakt in zijn kritiek een uitzon
dering voor Nieuw Zeeland en Spanje.
Het beleid op het gebied van energieon
derzoek is in die landen goed gecoördi
neerd en er is daar sprake van een totale
energiestrategie. Ook in Zweden gaat het
de goede kant op. Verder heeft Japan
volgens het rapport opmerkelijke vooruit
gang geboekt bij het opvolgen van het
advies van het IEA uit 1978 om meer te
De kwestie van de modernisering van
de NAVO-kemwapens is in Ankara alleen
aan de orde gesteld door de Belgische
minister van Buitenlandse Zaken Not-
homb. Hij verklaarde dat zijn regering
nog geen beslissing heeft genomen over
de opstelling van Cruise-raketten op Bel
gisch grondgebied. België wil wellicht op
nieuw' een half jaar om hierover een be
slissing te nemen, aldus de bewindsman.
Ze zijn met name, aldus waarnemers, op
het politieke vlak dichter bij elkaar geko
men dan ooit. Onderlinge meningsver
schillen eft ruzies zijn terzijde geschoven
en men heeft zich gevonden in een gema
tigde maar afwijzende houding tegenover
de Sovjet-Unie. Het internationale beleid
van Moskou wordt duidelijk afgewezen.
Tegelijkertijd vinden de NAVO-landen
dat de communicatiekanalen met de Sov
jet-Unie open moeten blijven.
Bolivia met zijn 6,5 miljoen inwoners
is evengroot als de 6 oorspronkelijke
lidstaten van de Europese Gemeen
schap. Het wordt als een van de armste
landen in Latijns-Amerika beschouwd.
van compromis Walter Guevara Arze
aan tot interim-president met de op
dracht nieuwe verkiezingen voor te be
reiden. Zijn regering duurde tot 1 no
vember toen het leger de macht
overnam en kolonel Natusch Busch zich
zelf tot president uitriep. Hij maakte
slecht 16 dagen vol en moest toen aftre
den onder druk van de meeste politici,
de vakbeweging, studenten, arbeiders,
een groot aantal officieren en andere
landeh. Meer dan 200 mensen kwamen'
om het leven tijdens heftige straatge
vechten in La Paz voordat Natusch werd
gedwongen af te treden. In zijn plaats
benoemden leger en parlement Me
vrouw Lidia Gueiler tot interim-presi
dent.
In de analyse van Robert Strauss, de
democratische campagneleider, doet Ken
nedy’s volhouden de democrateiji meer
kwaad dan Andersons geïnspireerde po
gingen om een politieke factor van beteke
nis te worden. Andersons inspanningen
zijn, zei hij, als een blok ijs: als het war
mer wordt in de zomer, wordt het kleiner.
De Amerikaanse minister van Buiten
landse Zaken Muskie heeft gisteren in
Ankara informele gesprekken gevoerd
met de Turkse premier Demirel en met de
Griekse minister van Buitenlandse Zaken
Mitsotakis, teneinde beide landen dichter
tot elkaar te brengen. Volgens diplomatie
ke bronnen zijn er tekenen dat er een
nieuwe dialoog tussen Griekenland en
Turkije komt. Muskie zei gisteren dat „al
le partijen” graag zien dat Griekenland
zich weer aansluit bij de militaire vleugel
van de NAVO, waar het in 1974 uitstapte
na de Turkse invasie op Cyprus. Turkije
heeft zich aanvankelijk krachtig verzet
tegen hernieuwde aansluiting van Grie
kenland bij de NAVO, maar liet onlangs
weten dat dit een zaak van de NAVO en
van Griekenland is. De Grieken zelf zijn
bereid weer tot de NAVO toe te treden als
Turkije een aantal concessies doet ten
aanzien van de aanspraken die het maakt
op de Egeïsche zee.
Volgens het rapport moeten de landen
die redelijk in hun eigen energiebehoeften
kunnen voorzien niet minder aan het ont
wikkelen van vervangingsmiddelen voor
olie besteden dan het gemiddelde binnen
het IEA. Tegen de tijd dat het huidige
onderzoek vruchten begint af te werpen
zullen namelijk alle IEA-landen te maken
hebben met een ernstige vermindering
van het energie-aanbod.
Tijdens het NAVO-Overleg is duidelijk
geworden, dat de tweede vèrvolgconfe-
rentie van „Helsinki” over veiligheid en
samenwerking in Europa, deze herfst in
Madrid geen gemakkelijk start zal heb
ben. Er zullen in Madrid harde woorden
worden gesproken aan het adres van Mos-
BELGRADO. Sinds begin vorig
jaar zijn in Joegoslavië 120 mensen
veroordeeld wegens staatsgevaarlijke
activiteit of het beramen van terreu
racties. Dit is gisteren in het Joegosla
vische parlement meegedeeld door de
minister van Binnenlandse Zaken,
Franjo Herljevic.
De NAVO-landen hebben sceptisch ge
reageerd op de aankondiging van de Sov-
jet-Unie dat 10.000 man Russische troepen
en 108 tanks worden teruggetrokken uit
Afghanistan. De NAVO-landen vinden
dat de Sovjet-Unie zich volledig moet te
rugtrekken uit dat land.
Niet uitgesloten is dat evenals vorig
jaar, niemand de benodigde 50 pet van
de stemmen krijgt, waarna een nieuwe
patstelling volgt. Waarnemers geloven
echter dat de politici een lesje hebben
geleerd uit de gebeurtenissen van vorig
jaar en bereid zijn tot afspraken. Toen
na weken van gekibbel het parlement
niet tot een besluit over een president
kon komen, wees het Congres bij wijze
(Van onzë redactie buitenland)
MOSKOU-WASHINGTON. De Sovjet-Unie heeft gisteren de voorstellen
van president Carter voor een overgangsregeling in de kwestie-Afghanistan
„opzettelijk vaag” genoemd, maar een dialoog over deze voorstellen niet met
zoveel woorden van de hand gewezen.
Hoewel niemand haar veel kans gaf
lijkt het erop dat mevrouw Gueiler haar
opdracht gaat vervullen en straks de
regering overdraagt aan een gekozen
president. Zij heeft haar jarenlange poli
tieke ervaring vanaf het begin hard no
dig gehad. Naast de economische pro
blemen van het land, bleef de dreiging
van een militaire staatsgreep bestaan.
Die cijfers zijn lager dan die van de
peilingen kort voordat 53 Amerikanen in
Teheran werden gegijzeld, een gebeurte
nis die vervolgens leidde tot een kortston
dige stijging van zijn populariteit, als sym
bool van nationale eenheid in tijden van
rampspoed.
Wat Carters kansen op herverkiezing
aangaat leert het onderzoek van de New
York Times en CBS, dat Reagan in een
wedloop naar het Witte Huis met Carter
als enige mededinger 47 procent van de
stemmen zou krijgen tegen Carter 37. Als
Anderson ook meespeelt als onafhankelij
ke kandidaat wint Reagan met 41 procent
tegen 30 procent voor Carter en 18 pro
cent voor anderson.
Politieke waarnemers in de VS echter
hechten aan de cijfers van dit moment
weinig betekenis. Carter bijvoorbeeld lag
in 1976 ver voor op Gerald Ford, maar de
uitslag gaf hem maar net aan de overwin
ning en in het algemeen denkt men dat de
kiezers in het najaar hun opvattingen zul
len wijzigen wanneer Ronald Reagan, de
republikeinse conservatief, niet langer
kan volstaan met de vaagheden die hem
moeiteloze overwinningen in de voorver-
kiezingen hebben opgeleverd.
n de
ntra-
ning
Voor de onafhankelijk kandidaat John
B. Anderson levert het cijfermateriaal de
zekerheid op dat hij bij de Amerikaanse
kiezers niet genoeg bekend is. Driekwart
van de ondervraagden wist over hem niets
slechts te vertellen, maar 80 procent kon
omtrent deze politicus van republikeinse
huize, evenmin iets goeds meedelen.
Kennelijk moet Reagans aanhang zich
zelf nog vinden. Want bij degenen die nu
op hem zouden stemmen zijn tegenstan
ders van een grondwettelijk verbod van
abortus, hetgeen hij wil voorstellen, voor
standers van het grondwetsamendement
dat mannen en vrouwen gelijk berechtigt,
waar Reagan al evenzeer tegen is. Maar in
het algemeen komt Reagan er nu beter af
dan voorheen, misschien wel omdat hij
minder dan de andere kandidaten met
duidelijke programmapunten is te identi
ficeren.
Hij zei ook dat Russisch gezinde
groepen en personen in binnen- en
buitenland aandringen op buitenland
se inmenging in de zalmen van Joegosla
vië. De veiligheid van de staat was
echter verzekerd.
(Van onze redactie buitenland)
JOHANNESBURG. Volkswagen,
Ford, General Motors, de Zweedse kogel-
lagerfabrikant SKF en acht Zuidafri-
kaanse staal-, leger- en auto-onderdelen-
bedrijven hebben dinsdag met een ak
koord over loonsverhoging met hun zwar
te arbeiders, voorkomen, dat een uiterst
explosieve situatie in de steden Port Elisa
beth en Uitenhage tot uitbarsting kwam.
Gisteren hervatten de zwarte stakers in
dit industriegebied van de Oostkaap,
waar eind vorige week nog fel werd ge
vochten met de politie, het werk. Hun
lonen en andere arbeidsvoorwaarden
worden met twintig tot dertig procent
verbeterd, zodat zij wat betreft de belo
ning wat inlopen op de blanke arbeiders,
die in de auto-industrie in Zuid-Afrika
tweemaal zoveel per uur verdienen als
hun zwarte collega’s.
Alleen bij de Amerikaanse bandenfa
briek Goodyear in Uitenhage werd giste
ren nog gestaakt. Voor de poort trad de
politie met traangas en honden op tegen
ongeveer 800 stakende zwarte arbeiders.
In Hammanskraal, 150 kilometer ten
noorden van Pretoria, zou een mandenfa-
briek 300 blinde zwarte werknemers heb
ben ontslagen, omdat ze meer loon
vroegen.
Onder druk van het parlement en de
machtige vakcentrale COB stemde het
leger ermee in de verkiezingen door te
laten gaan. De vraag echter blijft wat zij
gaan doen als de uitslag hem niet zint of
er geen duidelijke overwinnaar uit de
bus komt. Belangrijke factoren, waar
mee de opperbevelhebber van het leger
generaal Luis Garcia Meza rekening te
houden heeft, zijn de volksmacht, geor
ganiseerd in de COB onder leiding van
Juan Lechin en de internationale steun
(met name Andes-Pact en de Verenigde
Staten) voor het democratische proces
in Bolivia. Deze factoren hebben ook een
grote rol gespeeld bij het aftreden van
Natusch in november.
Zoals bekend heeft president Carter
dinsdagavond in Belgrado verklaard dat
de VS bereid zijn in te stemmen met een
„overgangsperiode” voor Afghanistan.
Een hoge Amerikaanse functionaris ver
duidelijkte later dat deze overgangsperio
de is bedoeld om de Russen de kans te
geven zich terug te trekken uit Afghani
stan, onder de garantie van de VS dat de
Russische „legitieme veiligheidsbelan
gen” in Afghanistan zullen worden geres
pecteerd. „Wij hebben er begrip voor dat
de Sovjet-Unie Afghanistan niet veran
derd wil zien in een „anti-Russische voor
post” zodra de Russische troepen het land
hebben verlaten”, aldus deze functionaris.
(Door onze redacteur in de
Verenigde Staten Henk Kolb)
WASHINGTON. De waardering
van de Amerikaanse kiezers voor
president Carter is tot een ongekend
dieptepunt gezakt. Nog slechts 20
procent van de ondervraagden is te
vreden met zijn buitenlands beleid en
maar 30 procent vindt dat hij in het
algemeen een aanvaardbare presi
dent is.
een staatsgreep als de Amerikaanse am
bassadeur in La Paz, Weissman niet
werd uitgeleverd. Zij beschuldigden
hem van inmenging in de binnenlandse
aangelegenheden van Bolivia. Zijn ver
grijp was dat hij juist een militaire
machtsovername zou hebben voor
komen.
Senator Edward Kennedy is politiek
voor dit jaar vrijwel uit het gezicht ver
dwenen. In de afgelopen dagen hebben de
democraten langdurig vergaderd over
hun partijprogramma, dat doorgaans
voor een president een nauwelijks binden
de richtlijn betekent, maar in elk geval de
partij gezicht geeft. Op vrijwel alle punten
hebben Kennedy’s woordvoerders de
strijd verloren. Alleen op het punt van een
verminderd aandeel van nucleaire ener
gie in de totale voorziening hebben zij
enigszins hun zin gekregen.
(Van onze redactie buitenland)
ANKARA. De ministers van Buitenlandse Zaken van de NAVO-
landen hebben gisteren in Ankara afgesproken elkaar voortaan beter
en sneller te raadplegen als zich politiek moeilijke situaties voordoen,
zoals de kwestie-Afghanistan. Een besluit waarvoor met name minis
ter van der Klaauw van Buitenlandse Zaken zich in Ankara sterk
heeft gemaakt. Volgens waarnemers demonstreerden de NAVO-
landen gisteren een opmerkelijke eensgezindheid.
kou, zo wordt algemeen verwacht. Minis-
ter van der Klaauw van Buitenlandse Za
ken zei te verwachten dat de toetsingscon
ferentie in een „ijzige atmosfeer” zal wor
den geopend.
BONN. De Westduitse bisschoppen
hebben paus Johannes Paulus II officieel
voor een bezoek uitgenodigd, zo is giste
ren in Bonn meegedeeld door het secreta
riaat van de bisschoppen. Rome heeft nog
niet gereageerd op de uitnodiging.
Volgens enkele Westduitse kranten zou
de paus de Bondsrepubliek kunnen bezoe
ken tussen 14 en 17 november van dit jaar.
De kwestie-Afghanistan was gisteren
het hoofdthema van de besprekingen. Se-
cretaris-generaal Luns van de NAVO zei
in Ankara dat de Russische invasie het
politiek-strategische klimaat radicaal
heeft veranderd en het vertrouwen dat
noodzakelijk is voor een harmonieuze ont
wikkeling van de Oost-West betrekkingen,
zodanig heeft geschokt dat „positieve
stappen van de Sovjet-Unie noodzakelijk
zijn om het te herstellen”. Luns zei dat het
Westelijk bondgenootschap drie taken
heeft: versterking van zijn defensief ver
mogen, het openhouden van de communi
catiekanalen met de Sovjet-Unie „voor
een realistisch gesprek” en het versterken
van de. solidariteit en samenhang binnen
het NAVO-bondgenootschap.
Ondanks de dreigende geluiden van
de militairen, een bekend verschijnsel in
de geschiedenis van het land, gaat Boli
via zondag voor de derde maal in drie
jaar een poging doen een stabiele bur
gerregering te kiezen. In 1978 werden de
verkiezingen door het hoogste kiescolle
ge geannuleerd nadat bedrog was gecon
stateerd voor en tijdens het tellen van de
stemmen. Bij de „eerlijkste verkiezingen
in de geschiedenis van het land” in 1979,
kreeg geen van de kandidaten voor het
presidentschap de benodigde absolute
meerderheid waarna het Congres de cri
sis oploste door een interim-president te
benoemen.
De 3 kandidaten voor het president
schap met de beste kansen zijn dezelfde
als die vorig jaar de meeste stemmen
behaalden. Het zijn Hernan Siles Zuazo
van de Centrumlinkse Democratische
Volksunie (UDP), Victor Paz Estenssoro
van de gematigde Nationalistische Revo
lutionaire Beweging (MNR) en generaal
Hugo Banzer van de rechtse Nationalis
tische Democratische Actie (ADN). Alle
drie zijn al eerder staatshoofd van Boli
via geweest, Paz Estenssoro zelfs drie
keer. In 1952 leidde hij de nationalisti
sche revolutie waarbij de tinmijnen wer
den genationaliseerd en het grootgrond
bezit onder de boeren werd verdeeld.
Siles Zuazo was president van 1956 tot
1960 en leidt een linkse coalitie binnen
de UDP. Hij kreeg vorig jaar bij de
verkiezingen de meeste stemmen van de
drie, namelijk 35 net. Generaal Hugo
Banzer regeerde van 1971 tot 1978 Boli
via met harde hand.
doen aan onderzoek op de terreinen van
fossiele brandstoffen, windenergie, en
energiewinning uit biologisch materiaal.
De ministers yan Buitenlandse Zaken kiezen positie voor het NAVO-familiekiekje. In het midden secretaris-generaal Luns, rechts naast hem
de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Muskie.
Luns benadrukte gisteren, dat de
NAVO politiek zal moeten optreden
overal waar dat mogelijk is, maar dat het
militaire gebied van de NAVO niet wordt
uitgebreid.
PARIJS (Reuter). De westerse landen besteden nog steeds te weinig geld
aan de ontwikkeling van nieuwe methoden voor het gebruik van kernenergie,
de omzetting van kolen in vloeibare of gasvormige brandstoffen en de
toepassing van wind- en zonne-energie.
De laatste weken voor de algeme
ne verkiezingen die zondag in Boli
via worden gehouden, hebben kleur
gekregen, niet door de campagnes
van kandidaten maar door het drei
gen van de strijdkrachten met een
staatsgreep, door een mislukte
moordaanslag op president me
vrouw Lidia Gueiler van een dron
ken kolonel en door het feit dat zo’n
60 tot 70 partijen meedoen en er 12
presedentskandidaten zijn, onder
wie 5 oud-presidenten.
O
