Superieure soulperformer komt alleen in finale tekort
Niet bang zijn voor manupilatie door onze visuele presentatie
Devo verkoopt niet zomaar fantasie
Merlijn biedt jonge
poppenspelers kans
Tsjaikovski’s
1812 verknald
POPPENTHEATER MERUJN
Je uergeet ie nengeitie
toch zeker ook niet!
Je uergeet ie bergschoenen
toch zeker ook niet!
CAML
fe
Kunstenaars vragen
vrijlating Havel
in c
Elsje Zwart en Max Verstappen
i
Manipulatie
Orwell
u
13
KUNST
DINSDAG
JULI
19 8 0
1
1
door Joost Niemöller
O-
Niemand naar de fjorden zonder vakantieslof.
Niemand de alm op zonder vakantieslof.
AMSTERDAM. Grote soul-
performers zijn dun gezaaid. Het
lijkt alsof het geringe aantal top-
krachten in dit specifiek zwarte
muziekgenre een bewijs vormt
van het enigszins uitstervende
ambacht om met behulp van een
kopstem en kant en klare vormen
sentimenten en emoties over te
brengen. Ook dat is een schaduw
zijde van de discorage: onder de
moordende mechaniek van de
vierkwartsmaten verdween veel
subtiliteit bij zwarte vocalisten.
Zr
Marvin Gaye: bloedtransfusie
komt oud repertoire ten goede
(ADVERTENTIE)
ca'ö*’0
,5
5
(ADVERTENTIE)
.rirnin
(Foto Lex van
2^
uitgezonderd de krachtige ballad Distant
Lover - afgemeten, zou je dat ook zeggen.
Maar het lijkt mij dat dat een vertekening
van de werkelijkheid zou zijn. Gaye heeft,
ook al komt het er ditmaal niet zo uit, nog
steeds ook compositorisch veel in zijn
marS' JOHN OOMKES
Bob: „Mensen vinden het prettig om beelden voorge
schoteld te krijgen. Ik zie niet in wat er verkeerd zou zijn
daaraan te voldoen. Momenteel is zelfs het geluid van
videobanden beter dan dat van een plaat. In Japan - waar
we net twee weken lang getoerd hebben - is de videoma
nie al echt losgebarsten. Daar zijn grote koffiehuizen
waarin zo’n twintig beeldschermen opgesteld staan die
continu live-shows van rockbands laten zien. Ik denk
trouwens dat Devo als videogroep populairder is dan
door middel van haar platen.”
Maar het nadrukkelijk gebruik van video werkt ook
als manipulatie. Heel wat promotiefilmpjes op de televi
sie zorgen ervoor dat de mensen platen gaan kopen, niet
door de muziek zelf, maar doordat ze geïmponeerd zijn
door wat ze gezien hebben.
Bob: „Dat is wat de mensen zelf leuk vinden. Met
muziek kun je verschillende kanten op. En deze vorm van
associatie is er één van.”
Is het dan niet belangrijk dat mensen zelf de gelegen
heid krijgen kun eigen beelden te maken bij de muziek
Beide jonge spelers beamen de woorden
van Baartmans, die met „de enige reden
dat je niet kunt spelen is, als je al een
voorstelling hebt”, goed duidelijk maakt
hoe zwaar de verplichtingen kunnen we
gen in het poppenspelersvak. Ze zijn blij
dat ze thans de kans hebben om ervaring
op te doen, te meer waar een fatsoenlijke
praktijkopleiding nog altijd ontbreekt.
maal gek van het poppentheater”. Zijn
activiteiten met deze uit de hand gelopen
hobby frustreren wel zijn studie. „Ja ze
ker. Je kunt maar half je aandacht bij het
een houden, zodat je geen van beide goed
kunt verrichten. Eigenlijk doe je dus niets
goed”. Hij vertelt hoe het maken van een
voorstelling hem aanzienlijke vertraging
in zijn studie oplevert, maar ,je bent er
gek van, dus doe je het”. Verstappens
voorstelling is een avontuurlijke, waarin
een klein mannetje aan de hand van een
actualiteitenrubriek de wereld verkent.
ZOMERK
VOORSIELUNGEN
Deze, uit Akron (Ohio) afkomstige vijfmansformatie
maakte tot nu toe drie langspeelplaten, waarvan vooral
de eerste (Q:Are we not men?A:We are Devo!) algemeen
geprezen werd om zijn vernieuwingspogingen. Afgelopen
zaterdag gaf Devo een performance in Carré. Dat vorm
de aanleiding om eens met twee leden te gaan praten, te
weten Mark Mothersbaugh (zanger, synthesizerbespeler,
gitarist en componist) en Bob Casale (gitarist en voorts
het meest belangrijk als visueel vormgever van de groep).
De twee Devo-leden zijn zich ervan bewust dat ze zo
langzamerhand met hun groep onderdeel beginnen te
worden van een hele beweging binnen de rockmuziek die
zich op speelse wijze bezighoudt met vooral de technolo
gische kanten van de moderne, westerse samenleving.
Synthesizergroepen als Kraftwerk, een muzikaal grens-
verlegger als Brian Eno (die ook Devo’s eerste plaat
produceerde), maar ook nieuwere bands als The Human
League, Tubeway Army, Suicide en The Orchestral Ma
noeuvres in the dark kunnen rekenen op veel belangstel
ling van de Devo-leden.
Zowel Bob als Mark zijn geïnteresseerd hoe het met de
ontvangst van dergelijke muzikale exponenten hier ten
lande gesteld is. Ook zijn ze opvallend nieuwsgierig naar
de ontwikkeling van de Nederlandse rockmuziek. Een
vorm van interesse die je bij popmuzikanten toch niet al
te vaak tegenkomt. Het is duidelijk dat Devo de popmu
ziek niet in de eerste plaats ziet als „een manier van
leven” of iets dergelijks, maar in de eerste plaats als een
belangwekkend cultureel verschijnsel wat wel degelijk
serieuze aandacht verdient.
De dag voor hun concert in Amsterdam stond Devo in
Parijs. Mark vertelt dat hun optreden aldaar zo’n 21/z uur
uitgesteld moest worden omdat er via het plafond van de
zaal licht naar binnen viel. Het belangrijke effect van hun
lichtshow zou daarmee teniet gedaan zijn, terwijl tevens
de „tussendoorfilms” niet vertoond konden worden.
Zoiets geeft goed aan hoe essentieel de visuele elementen
bij Devo zijn.
Wanneer onderwerpen als film, video en andersoortige
visuele vormgeving aan de orde komen, is het vooral Bob
Casale die daarover met veel gemeend enthousiasme
begint te vertellen.
Concert: Marvin Gaye in Theater
Carré. Begeleid door een veertien-
mans orkest onder leiding van Gordon
Banks. Voorprogramma door Edwin
Starr. Vanavond nog optreden in De
Doelen te Rotterdam.
Amsterdam, 30 juni 1980.
die ze horen? Met video pers je de fantasie van je
publiek in vooral bepaalde banen. Dat is dezelfde vorm
van voorprogrammering die ook plaatsvindt bij strip
verhalen waarbij het beeldend vermogen van de lezer
ontnomen wordt.
Bob:„Tja, maar waarom is men zo succesvol geweest
bij het omvormen van boeken tot films? Mensen krijgen
nu eenmaal liever een beeld voorgeschoteld dan dat ze
zelf hun inbeeldingsvermogen moeten gaan gebruiken.
Maar er is wel degelijk verschil tussen een groep als Devo
en de veel grootschaligere aanpak van beeld- en geluids-
combinaties die je overal om je heen merkt, of je het wil
of niet.”
„Bij The Commodores bijvoorbeeld, die eveneens veel
gebruik maken van beelden tijdens hun shows, is er
alleen sprake van ergens veel geld inpompen om er nog
meer geld uit te kunnen halen. Wij gebruiken de beelden
om een grotere concentratie bij het publiek te verkrijgen,
om ze bewust te maken van onze boodschap, niet om ze te
overbluffen. We proberen onze show dan ook zo sober
mogelijk te houden, om met zo weinig mogelijk middelen
een zo groot mogelijk effekt te bereiken.”
„Kijk, een tijdlang, was de persoonlijkheid van een
artiest voldoende om zijn publiek te boeien. Toen kwa
men er groepen als Kiss die met een grote dosis aan
effecten probeerden het publiek te overdonderen. En ik
denk dat de mensen van dat soort overdoses zo langza
merhand wat overvoerd raken.”
Maar het is toch erg moeilijk om in de praktijk het
verschil te weten tussen concentratie en manipulatie?
Bob: ..Ik ben er niet bang voor dat we die grens zullen
overschrijden. Het gaat erom, dat je de mensen een
realiteit presenteert. Kijk, een groep als Van Halen
presenteert een realiteit die niet bestaat. Zoiets vind ik
ongezond. Ik denk dat mensen door onze show veel van
hun eigen beleving van de werkelijkheid zullen herken
nen. Wij verkopen niet zomaar fantasie. Zolang je wat dat
betreft integer blijft hoef je ook niet bang te zijn voor
manipulatie.”
Mark moet om al dat manipulatiegedoe maar een
beetje lachen. Hij ziet het al voor zich: „Stadions, gevuld
met tienduizenden mensen, die er precies zo uitzien als
wij op het podium, gek worden wanneer wij dat willen,
elkaar doden wanneer wij dat willen. Maar ja, dat is
voorlopig nog toekomst.”
Oké, een grapje. Voorlopig zal het er trouwens nog niet
naar uitzien dat Mark’s niet serieuze toekomstdromen
werkelijkheid zullen worden. Maar dat hij ze uitspreekt is
belangrijk genoeg. De krankzinnige overdrevenheid
waarmee Devo haar gedisciplineerde Orwell-wereld over
het voetlicht brengt maakt in ieder geval het beangstigen
de duidelijk van al die mensen die er wel serieus zo over
denken. Wat dat betreft zal Devo een belangrijke waar
schuwende vinger blijven. Misschien wel, totdat wij men
sen ook werkelijk geDEVOlueerd zijn tot eenvormige
massawezens met omgekeerde plastic bloempotten op
het hoofd.
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. „Jonge spelers hebben weinig gelegenheid om praktijk
ervaring op te doen in het poppenspelersvak. Dat hangt samen met de eisen
van het vak. Als je het wilt maken, zul je je er helemaal in moeten storten.
Max kan dat niet vanwege zijn studie, Elsje heeft een gezin. Om die reden
leek het me een aardig idee om hen tijdens de zomermaanden de beschikking
te geven over de faciliteiten van Poppentheater Merlijn”.
Rien Baartmans, bespeler van Merlijn
voegdt de komende weken de daad bij het
woord. Zelf reisde hij af naar Frankrijk
voor een welverdiende vakantie na zo’n
250 voorstellingen tijdens het afgelopen
seizoen te hebben gedraaid, terwijl Max
Verstappen uit Santpoort en Elsje Zwart
uit Haarlem zijn plaats tijdelijk innemen.
Elsje Zwart, die de spits afbijt met de
zomervoorstellingen, is altijd al met pop
penspel bezig geweest. Toen zij als kunste
naar in het onderwijs bezig was ging zij
min of meer toevallig tot het vervaardigen
van poppen over. „Vanuit de poppen is
het gekomen. Het is dan nog maar een
kleine stap om ook te gaan spelen. Het is
een prachtig middel om kinderen te berei
ken”. Elsje speelt niet alleen met hand-
poppen, in haar voorstelling komt ook een
stokpop voor. Haar voorstelling heeft een
sprookjesachtig karakter.
Behalve zondags vinden de zomervoor
stellingen elke dag (14.30 uur) in Merlijn
plaats. Telefonisch reserveren kan op
nummer 023-316961.
Marvin Gaye: snel uit evenwicht gebracht.
improviseert hij binnen zijn eigen strakke
regiem.
Bij de vorige kennismaking klopte het
allemaal niet zo. Een uitgebreide strijkers-
sectie van Britse herkomst kleunde ver
scheidene malen en op pijnlijke wijze mis.
Zulke factoren halen veel artiesten uit
hun evenwicht, maar het is voor Gaye
dodelijk. Hij is het type gentleman dat
volstrekt geshockeerd kan raken als de
service in zijn vijf sterrenhotel op minie
me, ondergeschikte punten niet optimaal
is.
De oprechtheid van Gaye ligt verankerd
in zijn natuur. Persoonlijke problemen
vinden daardoor een spiegelbeeld in zijn
muziek (Here my Dear) en concerten kun
nen tot pareltjes van communicatie uit
groeien als Marvin zich maar vertrouwd
en geliefd voelt. Ditmaal loopt het lang
zoals het moet. Mede doordat een onge
meen zelfverzekerd reagerende band een
ideale voedingsbodem voor de eigen Mo-
town-aanpak vormt, krijgt de zanger de
trein in het spoor. Via Moving your Body,
Dream Machine en Come get to this wordt
het concert al snel naar een emplacement
gerancheerd waar de echo van het verle
den weer klinkt.
De lichtelijke overdreven manier waar
op Gaye een zwarte gigolo uithangt in
Lets get it on en I want you is evenwel
overtuigend genoeg. Via gehaaide arran
gementen krijgt de wat verouderde mu
ziek voldoende bloedtransfusie toege
diend. Vooral de koorzang, de sax- en
trompetbreaks alsmede het puntige,
Johnny Guitar Watson-achtige guitarpic
king van Gordon Banks bieden weerwerk
aan Gaye’s zwoele aanpak. In een medley
van oude successen als If this World were
Mine, Ain’t nothing the Real Thing, How
sweet it is, Ain’t that peculiar, I’ll be
doggone en met name I heard it through
the Grapevine legt Gaye zoveel bezieling
dat het lijkt alsof zijn waarde vooral in het
verleden te vinden is.
Aan de mislukte finale van het concert -
AMSTERDAM (ANP) Een aantal be
kende Nederlandse kunstenaars heeft in
een brief aan president Husak van Tsje-
choslowakije er op aangedrongen de
Tsjechoslowaakse toneelschrijver Va
clav Havel vrij te laten.
De brief is geschreven door Joris Ivens,
W. Sandberg, Willem Breuker, Fons Ra-
demakers, Rudy Fuchs, Georges Sluizer,
Louis van Gasteren, Wim Verstappen,
Hans Boswinkel, Jan Sierhuis, Max Wa
gener, Misha Mengelberg, Jurriaan
Schrofer en Loek Dikker. Het initiatief is
uitgegaan van Aida Nederland, een orga
nisatie die zich inzet voor de bescher-
(ADVERTENTIE)
Vanaf vandaag tot en met 9 juli staat
Elsje Zwart met Het Geheim onder de
Spiegelzee in het theatertje aan het Hasse-
laersplein 35 te Haarlem, vanaf 10 juli tot
22 juli neemt Max haar taak over. Elsje,
opererend onder de naam Poppentheater
Pandora staat er met Het geheim onder de
Spiegelzee, Max schreef een stuk dat De
staf van Saron heet en brengt dat onder
de naam Poppentheater De Spotvogel.
Max, die aan de lerarenopleiding teke
nen en handvaardigheid volgt, „is hele-
Kijkend en luisterend naar Marvin
Gaye - voor het eerst sinds een jaar of vier
weer in ons land - besef je je dat opeens.
Gaye is namelijk nog steeds een eerste
klas kracht, een man die hooguit concur
rentie krijgt van Stevie Wonder, Smokey
Robinson, Al Green of een Bobby Bland.
En ook dat zijn artiesten met een rijke
historie.
Al sinds 1957 zit Gaye in het vak. Oor
spronkelijk deed hij de nodige bühne-
ervaring op bij The Rainbows, een vocaal
trio uft Washington waarin ook Don Co-
vay en Billy Stewart zongen. Later vorm
de hij zijn eigen Marquees, en nog later
The Moonglows onder het bezielende
voogdijschap van Bo Diddley, aan welke
betrekkelijk succesrijke loopbaan een
einde kwam toen Marvin door het juist
toen de vleugels uitslaande platenimperi
um van Motownbaas Berry Gordy als
sessiedrummer werd gecontracteerd.
Motown heeft Gaye nooit meer verlaten.
Zijn latere schoonvader Gordy onderken
de al vrij spoedig Gaye’s vocale kwalitei
ten en aan de hand van legendarische
producers als Harvey Fuqua en song-
schrijvers als Nick Ashton en Valerie
Simpson zette de jonge, atletische ge
bouwde zanger zijn eerste schreden op het
pad van de showbusiness. In de jaren
zestig vestigde hij naam door duetten op
te nemen met zangeressen als Tammi Fer
rell, Mary Wells, Kim Weston en Diana
Ross.
Enkele jaren later, vrijwel samenval
lend met de ook bij Stevie Wonder en
Diana Ross (eveneens Motownsterren) le
vende wens tot een grotere eigen artistie
ke inbreng, stond Gaye definitief op eigen
benen. Hij ontpopte zich tot een sfeervol
componist, een man die de zachtaardige
sophisticated soulmuziek nu eens als een
voertuig van sociale bewogenheid (zoals
op het superbe album What’s going on),
dan weer als een vehikel voor erotische
flemerij benutte. Dat alles vond plaats
binnen de strikte grenzen van het genre.
Marvins eigen, hoge stemgeluid verleen
de evenwel aan al zijn platenprodukties
een onmiddellijk herkenbaar element. En
juist de wijze waarop hij zich van dat
unieke instrument bedient, bepaalt ook de
sfeer van zijn optredens. Naarmate de
performer zich meer op zijn gemak voelt,
wisselt hij met meer gemak en overtuiging
van toonhoogte, schakelt van falsetto
naar sotto voce of naar growl, kortom
AMSTERDAM. Het is voor een hedendaagse rock
groep niet eenvoudig meer om de aandacht te trekken
van een publiek dat al aan erg veel extremiteiten
gewend is geraakt. Een manier om in te gaan tegen de
algemeen optredende verzadiging, waarvan met name
de platenmaatschappijen momenteel last hebben is de
toevoeging van visuele middelen. De opkomst van heel
wat rocktheatergroepen accentueren die ontwikkeling.
Devo, bijvoorbeeld opereert nu al zo’n zes jaar op de
grens van beeld en geluid.
Devo: een groep die zich op speelse wijze bezighoudt met
de technologische kanten van de moderne, westerse samen
leving.
WINDSOR, ONTARIO (UPI).
Tweeënveertig muziekminnaars zijn licht
gewond toen voortijdig het zwarte kruit
ontplofte waarmee het kanon had moeten
worden afgeschoten dat een rol speelt in
Tsjaikovski’s Ouverture-1812.
De realistische uitvoering had plaats op
de oever van de rivier de Detroit in Wind
sor in de Canadese provincie Ontario,
waar het plaatselijk symfonie-orkest
optrad.
De verwondingen bleven beperkt tot
oppervlakkige snijwonden.
ming van kunstenaars, die van
overheidswege worden onderdrukt.
Onlangs heeft een aantal internatio
naal bekende kunstenaars eveneens op
initiatief van Aida een soortgelijke brief
geschreven. Hiertoe behoorden onder
meer Ingmar Bergman, Volker Schlön-
dorf, Günther Grass, Tomm Stoppard en
Julio Cortazar.
Op beide brieven wordt gewezen op het
schrijnend lot van de politieke gevange
ne Havel, die zelfs in de gevangenis niet
mag schrijven.
In een bijeenkomst van de internatio
nale vereniging Aida vorige week is be
sloten tot nieuwe acties voor vrijlating
van Havel en andere door Aida geadop
teerde onderdrukte kunstenaars, zoals de
in Columbia gevangen gehouden Urugu-
ayaanse pianiste Alba Gonzales Souza.
ML)
