V
DE AARDE
IN KAART
GEBRACHT
S-
1
5
TWEEDE-KAMERLID KOSTO NA BEZOEK SURINAME:
MONSTEREXPOSITIE IN CENTRE BEAUBOURG IN PARIJS
F
c
Ron
door Frans Keijsper
door Rudolph Bakker
I
„Flyir
„Voor een democratisch Suriname hebben we op het ogenblik aan de regering
Chin A Sen het beste wat we onder de huidige omstandigheden kunnen
verwachten. De aanpak daar is heel bekwaam. Je zou kunnen zeggen dat de
macht van de militairen is teruggedrongen. Suriname is bezig voor de democratie
een vorm te vinden. Ik heb persoonlijk vertrouwen in Chin A Sen gekregen; ik heb
in gesprekken met personen - van welke signatuur ook - vastgesteld dat zij Chin
A Sen als een buitengewoon integere man zien.
Aldus het Tweede-Kamerlid Aad Kosto uit het Noordhollandse
Grootschermer in een gesprek dat wij hadden naar aanleiding van het bezoek dat
een delegatie van de Internationale Parlementaire Unie onlangs heeft gebracht
aan Suriname en waarvan Kosto deeluitmaakte.
Toeristen die deze zomer als sponzen doorweekt in het Parijse Centre
Beaubourg een goed heenkomen zoeken kunnen er naar zichzelf gaan
kijken. Er is een kleine gratis toegankelijke tentoonstelling over „zwervers,
nomaden en reizigers” die goed aansluit op de enorme expositie een paar
etages hoger over atlassen, aardbollen, kaarten en andere tekens waarmee
de reiziger probeert niet te verdwalen als hij eenmaal de voordeur achter zich
heeft dichtgedaan.
geroepen, die later het bestuur overdroeg
aan een regering onder premier Chin A
Sen.
Een van die leden van de IPU-delegatie
was het Nederlandse Tweede-Kamerlid
Kosto van de PvdA. Hoewel hij huiverig is
voor militaire staatsgrepen meent hij dat
de omwenteling in het voormalige
Nederlandse rijksdeel tot nu toe gunstig
Een delegatie van de Internationale
Parlementaire Unie heeft onlangs een
bezoek aan Suriname gebracht, waar
militairen in februari het bewind van
premier Arron omver stootten. Een
rechtszaak tegen enkele militairen was de
druppel die de emmer van onvrede in
Suriname deed overlopen. Er werd een
Nationale Militaire Raad in het leven
is geweest. Gedurende zijn verblijf
voerde hij per dag drie tot vier
gesprekken met Surinamers.
Over Suriname zal de IPU in september
een verslag publiceren aan de hand van
de ervaringen die in dit land zijn
opgedaan. Kosto liet weten dat het naar
alle waarschijnlijkheid de nieuwe situatie
in Suriname gunstig zal beoordelen.
1
ee
sa<
ov<
lee
zie
de
sin
fur
de
en
wa
po
de
dot
wa
lan
nie
die
en
klip
ma
vol
om
laa
sie
der
nel<
sta
mo
seti
opk
Nie
niei
het
de
viei
seti
i
Rechtspraak
Afzetten
Waardevast
Rede
Ferdii
kreeg
de sc
zeevé
Aan c
bekwi
amba
er in s
naam
overt
natur;
van h
Zoon
name
altijd i
middf
de Rl
Rekenkamer
F w
i
Regering Chin A Sen
Aad Kosto
Premier Chin A Sen
I
er
---o --c— -- I
Het is natuurlijk geen land als Brazilië dat
Op de vraag of de IPU eens wilde gaan
kijken of de democratie in dit nog niet zo
lang onafhankelijke Zuidamerikaanse
land na de militaire machtsgreep op 25
februari om zeep was gebracht antwoordt
Kosto dat het initiatief voor de missie is
uitgegaan van ex-president Caldera van
Venezuela. Dat land heeft immers nogal
wat belangen in het Caraïbisch gebied.
Met name bestaat er in Venezuela
bezorgdheid voor eventuele
bemoeienissen van Cuba in Suriname. Uit
dat land kwamen nogal wat verwarde
berichten.
Naar het oordeel van Kosto zal
Suriname zich niet op Cuba oriënteren,
omdat het fundamenteel democratisch is.
Maar er zijn verschillen in de opvattingen
hierover tussen de Nationale Militaire
Raad en de regering van Chin A Sen. De
NMR wilde oprichting van
„volkscomité’s”, waaruit dan een soort
Nationale Volksvergadering zal worden
geformeerd. Chin A Sen wil wèl politieke
partijen, die gebaseerd zijn op
ideologieën; hij wil echter af van politieke
partijen op raciale grondslag zoals dat nu
het geval is, namelijk van creolen,
Hindoestanen en Javanen.
„Over sommigen die de NMR adviseren
gaat het verhaal dat ze ook naar Cuba
wijzen, maar in dit geval gaat het om een
enkeling,” zegt Kosto. „De Cubanen zijn
in Suriname geweest, net zo goed als
Lybiërs en Noordkoreanen. De militaire
ingreep heeft een druk internationaal
verkeer uit een bepaalde hoek te zien
gegeven. De regering Chin A Sen heeft
echter ook een paar Cubanen weer over
de grens gezet. Daar heb ik geen woord
van protest uit de samenleving over
gehoord. Ik denk niet dat er een op Cuba
gerichte ontwikkeling in Suriname in
gang kan worden gezet,” aldus Kosto.
„Ik moet wel zeggen dat als de regering
Chin A Sen niet zou slagen en zou ten
ondergaan, de situatie helemaal openligt.
Dan gaat tellen dat het een vrij leeg land
is, waar weinig (350.000) mensen wonen en
waarnaar ook vanuit het Carlbisch gebied
wordt gekeken,” zo meent het Tweede-
Kamerlid.
vinden. Op de achterbank ligt een
stokbrood, een boodschappentas, in het
handschoenenvakje een
opengescheurde zak zuurtjes. Het is zo
echt dat het er treurig door wordt. Zo
zijn we deze zomer allemaal onderweg,
in de regen.
Een andere manier van kaartlezen is te
vinden op de grote tentoonstelling „De
aarde uitgetekend”, een paar roltrappen
hoger. Daar is de eerste volledige kaart
te zien die ooit van Frankrijk werd
gemaakt en waar vier generaties van
dezelfde familie Cassini sinds het
midden van de 18e eeuw aan hadden
gewerkt. Het is een gigant die een deel
van een ganse wand en een nog groter
stuk vloer beslaat. Het komische aan de
kaart is dat de Fransen er op handen en
voeten over heen schuifelen op zoek
naar hun geboortedorp, of hun nog niet
helemaal afbetaalde, tweede huis.
Nederland heeft aan deze monster-
expositie ook meegedaan, onder andere
door het inzenden van een exemplaar
van de atlas van Blaauw. Ons land speelt
een hoofdrol in de ontwikkeling van het
in kaart brengen van de aarde en de
Franse tentoonstellers komen daar ook
wel een heel klein beetje voor uit. En er
wordt getoond hoe Nederlanders als
eersten kaarten aan de muur hingen, of
het schilderijen waren. Er is de kaart
van Nederland met de kustlijn naar
boven die Johannes Vermeer afbeeldt
achter de officier met de breedgerande
hoed en zijn vriendinnetje met haar
brede lach.
De tentoonstelling in het Centre
Beaubourg duurt tot 17 november en
moet de waarschuwing aan worden
verbonden dat ze zeer vermoeiend is. Je
hebt er bijna een kaart voor nodig om er
uit wijs te worden. Wie nog op school
Frans heeft geleerd doet er goed aan het
prachtige boek „Cartes et figures de la
terre” te kopen dat de expositie
begeleidt. In dit boek even zwaar als
een gemiddeld groot huisdier wordt
ruiterlijk erkend dat het niet helemaal
meer om een catalogus gaat. Het is
interessant genoeg om er in de
hotelkamer mee in bed te gaan zitten en
te vergeten dat het hemelwater tegen de
ruiten kletst.
Het is een speels boek in zoverre
Fransen denken dat ze speels zijn
wanneer ze hun intelligentie de vrije
Het Kamerlid meent dat De Koning in
Suriname had kunnen toezeggen op een
later tijdstip over dit hete hangijzer te
zullen praten. „Misschien heeft hij dat ook
wel gedaan, maar dat valt nu nog moeilijk
te analyseren, omdat de gebeurtenissen
toen uit de hand zijn gelopen,” aldus
Kosto.
Dat de kwestie van de waardevastheid
van de ontwikkelingshulp tijdens De
Konings bezoek een breekpunt is
geworden hangt volgens Kosto samen met
een heleboel factoren.
gigantische hoeveelheden grondstoffen
bezit - voor zover bekend is -, maar er is
economisch veel mogelijk. Niet alleen
gigantisch grote projecten, maar ook
kleinschalige,” aldus Kosto.
De scherpe kantjes van het conflict over
de waardevastheid zijn inmiddels wat
afgeslepen. Premier Chin A Sen
bevestigde tegenover Kosto dat de
kwestie van de waardevastheid geen
breekpunt zal zijn. Maar de premier
achtte het wel van belang dat Suriname er
met Nederland over moet kunnen
spreken.
„Ik vind eigenlijk dat de Nederlandse
regering dat nu moet oppikken en de
gesprekken op ministerieel niveau weer
moet hervatten opdat uit de vergadering
van de CONS (ambtelijke commissie
Nederland-Suriname) iets goeds kan
komen. Dat kan als het ministerieel goed
zit.
Binnen de partij van Kosto wordt niet
alom enthousiast gedacht over de
militaire ingreep. Maar tijdens het bewind
van Arron moest er wel iets gebeuren. Het
hadden ook vervroegde verkiezingen
kunnen zijn, meent Kosto.
Deze i
ïndev
'gaat o;
groter
Van Hi
Austr;
laatste
'van de
loop laten. En het bekijkt de pogingen
om de aarde in kaart vast te leggen van
de filosofische kant. Over een van de
aardigste hoofdstukken is ook iets op de
tentoonstelling zelf te zien: een
Newyorkse kunstenaar heeft zijn 96 jaar
oude vriend gevraagd of hij nog de kaart
kon tekenen van zijn Poolse
geboortedorp. Anderen weer vroeg hij te
vertellen wat ze zich herinnerden aan
huizen en winkels van hun bezoek aan
het Parijse He St. Louis. Dit spel is zo
spannend dat het lijders aan
slapeloosheid er toe zou moeten brengen
het in te ruilen voor het schapentellen.
En het is een zoethouder voor kinderen
in de vakantie.
In het hoofdstuk over grenzen is de
schandelijkste foto die van de Berlijnse
muur, en de zotste die van de wouden
langs de 49e parallel waar die de
afscheiding tussen de Verenigde Staten
en Canada vormen. Tussen 1856 en 1874
zagen Amerikaanse, Engelse en
Canadese ingenieurs kans dwars door
dit woud een potloodrechte gleuf van
honderden kilometers te kappen die er
op de luchtfoto uitziet als de vouw in een
versleten document.
De boeiendste kaart op de
tentoonstelling is die welke een gedeelte
weergeeft van de republiek Mauretanië.
Er is namelijk in het geheel niets op te
zien, want alles bestaat uit zand.
Wanneer de onoverwinnelijke
Alexander de Grote zich met zijn legers
eens in de woestijn van Libië waagt is hij
door de beste gidsen omringd, maar dan
steekt de meedogenloze zuidenwind op
die alle uiterlijke tekenen wegvaagt.
Dan verschijnen twee krassende
kraaien, die de veldheer en zijn mannen
al fladderend naar de oase van Ammon
geleiden. Het is niet de enige keer in de
historie dat kraaien, slangen of ander
gedierte de helpende hand boden als het
menselijk vernuft de geest gegeven had.
De grootste onderneming op
cartografisch gebied is te zien in de hal
van het Centre Beaubourg. Daar staan
de lange tijd stoffig opgeslagen maar nu
weer herstelde beide globes die
Lodewijk XIV rond 1680 door de
Venetiaan Coronelli liet maken voor zijn
nu verdwenen buitenverblijf in
Marly. Meer dan drie meter in diameter,
waren de globes sinds 1901 nooit meer in
het openbaar vertoond. De constructie
Hij merkt op dat de militaire ingreep er
niet op was gericht de vastgelopen situatie
in Suriname te wijzigen.
„Het is bekend dat op 26 februari drie
militairen voor de rechter hadden moeten
verschijnen. Er werden demonstraties
verwacht. Arron bleef volstrekt doof voor
ieder verzoek om überhaupt ook maar
met die mensen in gesprek te geraken op
titel van: Wat moet ik met die padvinders?
Een verregaande arrogantie die mij van
alle kanten is bevestigd,” aldus Kosto.
„Ook de Bond van Landsdienaren
(ambtenarenbond) zei tegen Arron: Vertel
je voorwaarden maar, moeten ze excuus
aanbieden? Praat echter wel met ze.
Daar was geen sprake van, er werd niet
met de militairen gepraat”, aldus Kosto.
„Arron liet weten: Als er, wanneer die
zaak voor het hof dient, betogingen
komen dan laat ik de politie schieten. Nou,
de militairen zijn een dag eerder
gekomen. Die hebben echt vanuit hun
wanhoopssituatie ingegrepen.”
„Het parlement functioneerde, maar
hoe? Het is nooit een tegenhangende
machtsfactor geworden ten opzicht van
de regering. Het is blijven steken in partij-
„De NMR had duidelijk de neiging zich
een klein beetje tegen Nederland af te
zetten. Misschien dat bij de huidige
Surinaamse regering de indruk bestond
dat de Nederlandse regering het erg goed
had kunnen vinden met het regime-Arron.
Misschien wilde ze nu eens iets anders
laten zien en iets doen wat het regime-
Arron had nagelaten, namelijk van die
waardevastheid een groot punt te maken.
Hoe het ook is, een paar weken na het
bezoek van minister De Koning heb ik van
Chin A Sen opgetekend dat zijn regering
bijvoorbeeld geïrriteerd was over de
lange duur van procedures bij de
uitvoering van plannen en over de hogere
kosten ervan dan aanvankelijk was
geraamd. Deze regering is duidelijk
ongeduldig”, aldus Kosto, „zij wil
successen boeken”.
fóogeli
ieilenc
weer. 1
titaner
pnbere
Kaap I
woede
^eze a<
soms v
de Dol
stiltegc
gemoe
Een van de beide globes van Lodewijk XIV tussen 1681 en 1683 totale omtrek bedraagt
12 meter
dat een rijk land als Nederland zich’juist
in Suriname zou kunnen bewijzen. Dit is
in wezen een unieke kans voor een rijk
westers land om elders in de wereld iets
op gang te brengen wat voor de mensen
ook de moeite waard is,” aldus Kosto.
Naar zijn mening moeten wij onze
financiële verhouding met Suriname
onder ogen durven zien. Dat slaat ook een
beetje op de waardevastheid van de
ontwikkelingshulp, waarover tijdens het
bezoek van minister De Koning van
Ontwikkelingssamenwerking aan
Paramaribo zoveel rumoer ontstond. De
Nederlandse bewindsman wees de eis om
de hulp van drie miljard gulden tegen
inflatie te beschermen af. Die
waardevastheid zou ons land 700
miljoen hebben gekost.
Kosto: „Er is in 1975 een overeenkomst
met Suriname aangegaan. Die kun je niet
eenzijdig opzeggen - daar moeten twee
partijen aan te pas komen. Inmiddels zijn
er vijfjaar verstreken. Ik vind het van alle
kanten gerechtvaardigd het verdrag ter
discussie te stellen. Daarbij zou ik het niet
rechtvaardig vinden dat Nederland
daarbij minder verplichtingen op zich zou
moeten nemen dan in ’75 het geval was. Ik
begrijp best dat De Koning in Paramaribo
niet onverhoeds harde toezeggingen kon
doen, maar ik vind wel dat in de
Nederlandse politiek dat probleem ter
sprake mag komen”.
politieke ruzies. De voorzitter riep het
bijeen als het de premier zo uitkwam.
Deze liet zich overigens aan het parlement
(39 leden in totaal) niets gelegen liggen. Er
werd met meubilair gesmeten. Het was
regel geworden om de politie een
parlementslid te laten verwijderen. Ook
kwam het voor dat de politie de gehele
oppositie uit de vergaderzaal zette. De
vergaderfrequentie was uiters laag, de
wetgevende produktie gering”, aldus
Konto.
„Na de omwenteling zijn twee
belangrijke dingen gebeurd: Chin A Sen
heeft de NMR duidelijk kunnen maken
dat de Raad ondergeschikt zou opereren
aan het burgelijk gezag. Ten tweede het
uittreden uit de Raad van Bouterse en
Horb. Die mannen hebben vooral ambitie
in een leger te functioneren en het leger
regulier te laten zijn, een leger dat een
relatie heeft met een burgelijke overheid.
Het is echter de vraag wat het leger zal
doen als het ooit met de regering Chin A
Sen in conflict komt. Volgt dit leger dan i
Bouterse en zal het de regering steunen of
kiest het de zijde van de NMR? Ik geloof
dat het leger wel degelijk Chin A Sen zal
steunen.” aldus Kosto.
„Suriname zal aan het begrip
democratie zelf gestalte geven, maar het
zal een democratie zijn,” zo meent de
PvdA’er. „Daarvan ben ik overtuigd. Het
is dan wel nodig dat Chin A Sen geen
falend kabinet leidt. Hij moet wat
economische successen hebben. Ik denk
^et le\
Vracht
bries o
ivaren,
Van „d
vergan
werkel
het zee
bemar
gestek
bevelv
het vol
omhoc
Zulks
„paarc
önwill
Wirwaï
met in,
hand v
Voor je
kans n
Voorgc
j,groen
Cartoon van Amnesty International
(1977) door Claude Serre: onze globe als
triest cachot
.De Pai
dertig,
paar sj
>vordt
graani
'Europ
.vroege
'die ve<
langss
windjr
bpleid
Op de kleine tentoonstelling over
zwervers en andere losbollen gaat het
overgenmanstenten, slaapcoupés uit de
Orient Express en heel moderne
caravans, kortom over middelen om zich
te verplaatsen waarover men hartelijk
mag lachen zolang het niet de middelen
zijn van onze eigen tijd. Een zekere
pijnlijke stilte valt onder het publiek als
het zich in een hoekje van deze expositie
schaart rond een echte bemodderde
Renault met twee echte mensen van was.
Dat zijn „Georges en Clémentine”, een
niet al te bemiddeld echtpaar op
middelbare leeftijd, in een
momentopname gevangen tijdens hun
vakantiereis.
Georges heeft een sigarenstompje in de
mond de andere sigaren liggen bij de
voorruit de ene hand gelaten rustend
in het kruis, de andere rond het stuur.
Hij kijkt afwachtend naar Clémentine,
die door haar brilleglazen op een
Michelin-kaart de juiste weg tracht te
„Ik ben in het geheel niet enthousiast
over militairen die de macht grijpen,
maar ik constateer dat in Suriname de
militairen, nadat ze die schok tot stand
hadden gebracht, toch zijn teruggetreden
ten gunste van een burgelijk gezag. En dat
burgerlijk gezag zal gelegitimeerd of
vervangen worden door een ander
burgerlijk gezag na de aangekondigde
verkiezingen. De zaak in Suriname zat
echt muurvast. Niet alleen de militairen
werden niet meer gehoord, maar
bijvoorbeeld een instituut als de
Surinaamse Rekenkamer, die naar
deskundigen mij hebben verzekerd,
voortreffelijke rapporten gepubliceerd
heeft waarin voldoende materiaal zat om
die kritiek op de regering-Arron een basis
te geven.
Die rapporten werden niet gelezen.
Ambtenaren van de Rekenkamer kregen
op hun brieven van de departementen
nauwelijks antwoord. De militairen
hadden in hun wanhoopssituatie echter
een machtsmiddel achter de hand dat zo’n
Rekenkamer niet heeft,” aldus Kosto.
De PvdA’er hoopt dat Suriname over
niet al te lange tijd een land zal zijn
waarin het goed wonen is, ook voor
mensen uit Suriname die naar Nederland
zijn gekomen. Niet dat die Surinamers
per-se uit Nederland zouden weg moeten,
maar juist omdat ze toegerust met een
goede opleiding aan de opbouw van
Suriname zouden kunnen bijdragen. „Dat
land is zeer de moeite waard om in te
leven. Het is vanzelfsprekend een
geweldige uitdaging er wat van te maken.
Het is een leeg land met toch vele
mogelijkheden”, zegt Kosto.
Dat roept de vraag op wat die
mogelijkheden dan wel zijn. De bauxiet-
Surinames belangrijkste exportprodukt -
is momenteel geen vetpot.
Kosto wijst op de mogelijkheden van
Suriname als producent van suiker (goede
wereldmarktprijzen) en hout. Er zijn
grote rivieren die aangewend zouden
kunnen worden voor energiewinning.
Suriname kent een vrij omvangrijke
import van primaire levensbehoeften, die
vervangen zouden kunnen worden door
eigen produktie. „Het is bijna ergerlijk,
maar als je daar een vruchtensap bestelt
komt het vaak uit een blik dat
geïmporteerd is. De eigen visserij zou
kunnen worden opgevoerd. Het land voert
nu ook vis in; er zouden visfabrieken
kunnen komen. „Er zijn”, aldus Kosto
„een heleboel mogelijkheden om die
economie daar een draagvlak te geven.
van marmer en brons waarop ze rusten
werd ontworpen door de grote architect
Mansart. Om ze uit hun schuilplaats in
de Bibliotheque Nationale naar het
kasteel van Versailles over te brengen,
waar ze werden gerestaureerd, moest uit
de eerbiedwaardige bibliotheek een
muur worden weggebroken.
Een kleine expositie van cartoons en
tekeningen over gebruik en vooral
misbruik van de aarde en zijn grenzen
(allemaal in het Centre Beaubourg)
toont onder meer een cartoon van
Willem in de Nieuwe Linie van maart
1979 over de „verdeling” van Afrika
door de beide grootmachten, waarbij de
kaart van dit werelddeel als een
schaakbord is afgebeeld. En er is onder
meer de prachtige cartoon van Amnesty
International, getekend door Claude
Serre, waarop onze globe wordt
afgebeeld als een triest cachot. Ook ten
tijde van Lodewijk XIV was dat al zo:
een reden te meer in de vrije buitenlucht
te gaan zolang het nog kan en op het
plein voor het „Centre" te genieten van
de vuurvreters, de menselijke
automaten en de muzikanten, tussen de
buien door.
verdient alom steun’
