TOEKOMST AFHANKELIJK VAN LOT BANI-SADR
STAND HYPOTHEEKRENTE
beurs deze
week
1204
w
I6S
ZATERDAG 2 AUGUSTUS
1980
ECONOMIE
(Van onze redactie buitenland)
-
ma stas TEHERAN. De toekomst
-322764 van de Iraanse economie zal in
rsiBusi
r; bj. 71
»l. 025S
hoge mate afhangen van de
uitkomst van de slepende
machtsstrijd tussen de in het
Westen opgeleide technocra
ten onder leiding van presi
dent Abdolhassan Bani-Sadr
en de geestelijken die de radi
cale Islamitische Republikein
se Partij (IRP) aanvoeren. Iro
nisch genoeg bestaan er tus
sen beide stromingen geen
fundamentele meningsver
schillen op economisch ge
bied. Dat valt echter voorna
melijk toe te schrijven aan het
feit dat de radicale islamieten
ier nauwelijks economische
^ideeën op na houden.
rv - - -
ML-bef
Economie Iran nog zwak
aan
Economische deskundigen in Teheran
De uitbreiding van de raffinage heeft
Naam Bank:
Amrobank
Bouwfonds Ned. Gem.
11,32
11,32
10,5
10,5
Ned. Middenstandsbank
11,3
12,43
12,2
2
11,1
5/10 jaar
-y
koersval
na
Centrumbank
Nationale Nederlanden
Ned. Credietbank
De gegevens voor dit overzicht zijn verschaft door de vereniging Eigen Huis in Amersfoort.
Rentepercentages per 29 juli 1980.
5/10 jaar
5/10 jaar
10 jaar
10 jaar
5 jaar
variabel
1
1,25
10,3
10,5
10,4
10,4
10,4
10,4
10,81
10,81
10,81
10,81
10,3
10,5
10,4
10,4
10,4
10,4
10,81
10,81
10,81
10,81
10,93
11,2
10.93
11,2
dernemersgeest kunnen aanpassen
de nieuwe economische situatie.
zien echter een fundamentele fout in Ba-
ni-Sadrs theorie. Zij achten het onmoge
lijk alle genoemde voornemens gelijktij
dig te verwezenlijken. De Iraanse indu
strie buiten de oliesector benut op het
ogenblik minder dan de helft van de pro-
duktiecapaciteit. Er zijn aanzienlijke in
vesteringen nodig om de capaciteit volle
dig te benutten en verder uit te breiden,
zoals Bani-Sadr wil. Hetzelfde geldt voor
de landbouw. Wanneer Iran de landbouw-
produktie blijvend wil vergroten zal het
veel geld moeten steken in mechanisering
en gebruik van kunstmest. De financiële
middelen kunnen alleen maar worden
verkregen door de export van olie. Iran
kan dus pas afzien van de olie-uitvoer
wanneer het in de landbouw en in de
industrie grote vooruitgang heeft geboekt.
conflict kwam namelijk de mogelijkheid
van aansluiting van Japan bij het Ameri
kaanse handelsembargo tegen Iran aan
de orde. Dit zal er mede toe hebben geleid
dat Iran de zaak op de spits heeft gedre
ven. Overigens heeft de Iraanse minister
van olie, All Akbar Moinfar, er achteraf
terecht op gewezen dat andere olieprodu
cerende landen hun prijzen later met te
rugwerkende kracht tot 1 april hebben
verhoogd.
1 jaar
5 jaar
variabel
5 jaar
2 jaar
5 jaar
30 jaar
5 jaar
10 jaar
1 jaar
2 jaar
5 jaar
1 jaar
3 jaar
5 jaar
variabel
3/5 jaar
Een handjevol Europese aannemers in
Iran werkt nog steeds met buitenlanders,
in hoofdzaak bij de bouw van elektrische
centrales. Hun werkzaamheden hebben
echter voortdurend1 te lijden van proble
men met het verkrijgen van werkvergun
ningen.
Wanneer de orthodox-islamitische stro
ming erin slaagt de slag om het premier
schap te winnen en sleutelposten in een
nieuwe regering te bezetten zal er van de
door Bani-Sadr en zijn medewerkers ge
legde fundamenten voor een economisch
beleid waarschijnlijk weinig overblijven.
De radicale islamieten hebben nu een
maal weinig belangstelling voor de econo
mische ontwikkeling.
10,5
10,5
10,75
10,5
werke
lijk
11,12
11,12
11,24
10,97
11,17
11,67
11,47
12,02
11,74
11,16
11,16
10,93
11,24
11,24
Opgave
bank
10,5
10,75
11,0
10,75
11,12
11,4
11,51
11,24
Gedeeltelijk door de nood gedwongen
heeft Iran zijn oliebeleid gewijzigd. Nu de
produktie is afgenomen en een aantal
afnemers is weggevallen probeert het
land zijn inkomsten op peil te houden
door de olie zelf te raffineren en die ver
volgens in de vorm van produkten uit te
voeren. Volgens de directeur van de raffi
naderij in Abadan, Taghi Rikhtegar, ver
dient Iran op die manier meer dan bij het
uitvoeren van ruwe olie. De raffinaderij in
Abadan draait op het ogenblik op volle
toeren en verwerkt meer dan 600.000 va-
ten per dag. Alle raffinaderijen tezamen
produceren nu 1,15 miljoen vaten per dag.
Voor de revolutie was dat slechts 0,7 mil
joen vaten. Van de totale olieproduktie
van 2 a 2,5 miljoen vaten per dag wordt,
nog maar 800.000 vaten in de vorm van
ruwe olie uitgevoerd.
Annuïteitenhypotheken
A.B.N.
10,75
11,0
10,75
11,25
11,0
10,5
10,5
10.3
10,75
10,75
10,75
11,3
11,0
11,5
11,25
10,5
10,5
10,75
10,75
10,75
Nutsspaarbank
West Nederland
Postgiro en
Rijks Post Spaarbank
Rabobank (adviesrente)
Westland-Utrecht
standaard
Levenhypotheken
Centraal Beheer
Ennia
Levensverz. aangesl.
bij N.V.L.
Nationale Nederlanden
1,5
1,5
1,5
1,5
1,5
1.5
1.5
1
11,17
12,0
11,74
12,29
12,02
11,16
11,16
11,43
11,24
11,24
1.5
1.5
1.5
1.5
1
1
1
1,25
1,25
De Amsterdamse effectenbeurs volg
de op een afstand deze ontwikkeling,
hoewel de verschijnselen van verdere
renteverlaging hier te lande in feite nog
duidelijker waren dan daarginds; Maar
het meest opvallende in de Verenigde
Staten is de verhoging van de algemeen
economische index in de junimaand met
2,5 procent; de eerste verhoging sedert
een jaar.
Aangezien deze index is opgebouwd
uit een groot aantal economische gege
vens zag men er in Wall Street een be
wijs in dat de recessie op z’n retour zou
zijn. Dit gaf de beurs een flinke steun in
de rug en gedurende de eerste drie da
gen van de week klom de index van Dow
Jones met ongeveer vijf punten per dag.
Deze ontwikkeling werd bij het begin
Rentepercentages
met Gem. gar. zonder Gem. gar.
Opgave werke- Opgave werke-
bank lijk bank lijk
De machtsstrijd tussen de rechtzinnige
islamieten en de meer gematigde figuren
als Bani-Sadr, Nobari en minister van
Buitenlandse Zaken Ghotbzadegh lijkt nu
te worden uitgevochten via de kwestie van
de benoeming van een nieuwe premier.
Bani-Sadr heeft al een groot aantal kandi
daten voorgedragen, maar zij zijn stuk
voor stuk door de IRP afgewezen wegens
onvoldoende revolutionaire gezindheid.
Vorige week kwam de president aandra
gen met de 33-jarige, in Frankrijk opgelei-
de ingenieur Mustafa Mir-Salem, die op
het ogenblik onderminister van Binnen
landse Zaken en hoofd van de politie is.
Maar ook deze kandidaat is het door de
IRP gedomineerde parlement niet radi
caal genoeg. De ideoloog van de partij,
Hassan Ayat, opperde woensdag dat de
Iraanse grondwet de mogelijkheid biedt
om de gekozen president te ontslaan en
een nieuwe te kiezen. Op dip manier zou
volgens hem een einde kunnen komen aan
de al weken durende impasse rond de
benoeming van een premier. De positie
van Bani-Sadr lijkt dus te wankelen.
Opvallend is dat ,de dollar op deze
discontoverlaging zeer vast reageerde
en zijn dalingstendens van de vorige
week beëindigde. Dat zou erop kunnen
wijzen dat vanuit Washington zekere
steunmaatregelen zijn ondernomen nu
de Amerikaanse munt de steun van het
disconto heeft verloren. Pas de volgende
week kan duidelijk worden in hoeverre
zich hier een incident heeft afgespeeld,
of dat er zich inderdaad een nieuwe fase
van oplopende dollarkoersen aan het
ontwikkelen is.
Meer tamtam kreeg de renteontwikke
ling in ons land. Daar werd dinsdag een
staatslenine met een couponrente van
In de eerste maanden van dit jaar, toen
Iran contracten had voor de export van
ongeveer 1,7 miljoert vaten (van 159 liter)
ruwe olie per dag, kon het land in zijn
financiële behoeften voorzien. Het besluit
om de olieprijs met ingang van april met
2,50 dollar per vat te verhogen leidde
echter tot een halvering van de export. De
oliemaatschappijen Shell en BP en de
Japanse afnemers weigerden de prijsver
hoging te betalen. Het besluit om de prijs
te verhogen kwam vermoedelijk meer
voort uit politieke dan uit zakelijke
overwegingen. Ten tilde van hej olieprijs-
9,5 procent een groot succes, want zelfs
bij een emissiekoers van 101 procent
kreeg het ministerie nog een bedrag van
875 miljoen gulden binnen. Vooral het
buitenland blijkt grote belangstelling te
hebben getoond, met name vanuit de
Arabische olielanden. Op de beurs ging
men de lening dan ook de „kamelenle
ning” noemen.
De gulden staat momenteel keihard,
hetgeén in verband wordt gebracht met
de acties van de Nederlandse regering
de prijs die door het buitenland voor ons
aardgas wordt betaald aan de hogere
olieprijzen aan te passen. Dit zou jaar
lijks tot rond 5 miljard gulden meer in
het laatje kunnen brengen. Vooral de
OPEC-landen zijn altijd zeer gevoelig
voor olie- en aardgasbezittingen van an
dere landen. En een rente van 9,5 pro
cent in een keiharde munt is natuurlijk
niet te versmaden.
Direct daarop begonnen dan ook me
ningen en opinies de ronde te doen van
een goede kans op een snelle verdere
rentedaling in ons land, waarbij ook een
Voorlopig drijft de Iraanse economie nog voor een belangrijk deel op de olie-industne Op de foto de grootste olieterminal ter wereld bi) de
stad Charg.
toch niet kunnen voorkomen dat Irans
inkomsten uit de oh; aanzienlijk zijn ver
minderd. Dit heeft vanzelfsprekend in
grijpende gevolgen voor de begroting.
Voor het op 1 april begonnen begrotings
jaar waren de verdiensten uit de olie-
export geraamd op 25. miljard dollar,
maar volgens president Nobari van de
centrale bank zal het nu nog niet eens tien
miljard dollar worden. Sommige econo
men zijn met een schatting van twaalf tot
dertien miljard dollar iets optimistischer,
maar de inkomsten zullen in geen geval
toereikend zijn om de te verwachten im-
portrekening van vijftien miljard dollar te
betalen.
ASAKI
'9 72, l
18.00 e’
bekendgemaakt. Wall Street is al weer
voor een groot gedeelte door die stroom
heen en afgezien van de automobielin
dustrie, die langzamerhand alarmeren
de verliezen oploopt, is de winstdaling in
het tweede kwartaal meegevallen.
Vele Amerikaanse concerns wisten de
vaak flinke winstdalingen in eigen land
te compenseren door hogere winsten in
het buitenland, waardoor de schade be
perkt bleef. Een lelijke schuiver maakte
in ons land de Centra-dealer Schuitema,
die in het eerste halfjaar van 1980 een
fikse winstdaling opliep. De koers zakte
dan ook in van 115 op 109. Ahold
daarentegen lag goed gevraagd en kon
deze week 5 aantrekken. Een daling
.van 5 moesten echter Amfas en Océ
van der Grinten ondergaan. Ook Ceteco
trad zo’n 5 in reactie. ADM Beheer
verloor 10. Gelatine Delft verloor 15
èn Schok Beton 25. Ook aandelen Ko
ninklijke Petroleum kwamen onder
druk nu de olieprijzen op de vrije mark
ten steeds verder teruglopen. Het fonds
zakte van 174 op 167. Unilever kwam
eveneens onder verkoopdruk en verloor
een drietal guldens.
De revolutie heeft verbetering gebracht
in het lot van de armste bevolkingsgroe
pen, vooral op het platteland, ook al wordt
deze vooruitgang op het ogenblik weer
voor een groot deel ongedaan gemaakt
door de inflatie, de werkloosheid en maat
regelen als het verbod op de verkoop vaiK
opium. De openbare diensten in Iran
functioneren doelmatiger dan voor de re
volutie. De post wordt sneller bezorgd, er
zijn minder onderbrekingen in de water
en elektriciteitsvoorzieningen en het dis
tributienet voor in Iran geproduceerd
aardgas is uitgebreid.
Toch staat de Iraanse economie er niet
best voor, en president Bani-Sadr laat
geen gelegenheid voorbij gaan om daarop
te wijzen. Volgens hem moet Iran minder
afhankelijk worden van het buitenland en
van de export van olie. Iran zou de indu
striële en de landbouwproduktie moeten
vergroten om in zijn eigen behoeften de
kunnen voorzien. Daardoor zou de inflatie
afnemen als gevolg van een daling van de
produktiekosten en verruiming van het
goederenaanbod. Bovendien zou de toene
ming van de bedrijvigheid leiden tot een
forse uitbreiding van de werkgelegenheid.
Ook in de Iraanse ondernemingen doen
zich regelmatig conflicten voor. Zo heeft
de directeur van een bedrijf in de olie-
provincie Khoezestan onlangs bij de
plaatselijke gouverneur scherp geprotes
teerd tegen de installering van een revolu
tionair zuiveringskantoor op het bedrijfs
terrein voor het beoordelen van de islami
tische gezindheid an de Werknemers. De
directeur heeft de zuiveringsfunctionaris-
sen eruit gegooid met het argument dat
zo’n beoordeling door de bevoegde instan
ties dient te worden uitgevoerd, in dit
geval door het ministerie van olie. Ook dit
soort problemen legt beperkingen op aan
de Bani-Sadr voor ogen staande uitbrei
ding van de industriële produktie.
spoedige discontoverlaging van onze
centrale bank niet werd uitgesloten. Nog
maar pas bracht de Nederlandsche
Bank het wisseldisconto van 9,5 op 9
procent. Nu de gulden zo hard ligt en
hoog staat, lijkt een verdere verlaging
van dit disconto zeer wel uitvoerbaar.
Het is dan ook geen wonder dat de
obligatiemarkt deze week vast lag.
De hypotheekinstellingen verlaagden
hun hypotheekrente terwijl, de hypo
theekbanken de afgifteprijzen voor de
10 procent pandbrieven snel opvoerden
tot 100 procent. En zelfs met 9,5 procent
pandbrieven tegen 99 procent op de
markt verschenen.
Behalve het gebrek aan financiële mid
delen vormt ook Irans vervreemding van
een groot aantal landen een rem op de
industriële ontwikkeling. De internationa
le houding tegenover het land wordt sterk
gekleurd door de gijzelingskwestie, de
spanningen in de wereldpolitiek, de wrede
rechtspraak in Iran en de onvriendelijke
bejegening van buitenlanders in dat land.
Dit maakt het er voor Iran niet eenvoudi
ger op in het buitenland de technologie te
kopen die het nodig heeft voor zijn indu
striële ontwikkeling. Bovendien staan
veel Iraniërs achterdochtig tegenover
contacten met buitenlandse ondernemin
gen, omdat zij vrezen dat die kunnen
leiden tot een terugkeer naar de buiten
landse overheersing zoals die onder de
sjah bestond.
is Clan
heel ge
bnd, Tel
Rente vast Afsluitprov.
gedurende: in proc.:
Voor de conjunctuur in ons land moet
de renteverlaging als een wending ten
goede worden gezien. Althans de moge
lijkheden tot koopbereidheid zijn erdoor
vergroot. De aandelenbeurs was in de
julimaand dan ook vast gestemd, zij het
minder in haussestemming dan Wall
Street. Maar verschillende beursgroe-
pen, waaronder het algemene beurscij
fer, doorbraken in de julimaand de in
januari aangeslagen topniveaus en kwa
men daarna op de ene recordstand na de
andere.
Vooral de aandelen in de hypotheek
banken konden van de renteomslag pro
fiteren. Vorige week was dat de Frie^ch-
Groningse Hypotheekbank gevolgd
door de Westland-Utrecht. Deze week
trad vooral de laatste op de voorgrond,
naar wordt aangenomen door angstig
geworden baissiers die hals-over-kop
hun posities door kooporders gingen
gladstrijken. Dit bracht Westland-
Utrecht van 245 op 280. Friesch-Gro-
ningse Hypotheekbank steeg nog 5.
Verder wacht alles nu op de kwartaal-
en halfjaarcijfers die in de eerste helft
van de augustusmaand kunnen owrden
vooral aangegeven door de discontover
laging van het Amerikaanse centrale
bankwezen van 11 procent op 10 pro
cent, nadat vorige week een van de gro
tere banken zijn rente had verlaagd tot
10,75 procent. Voor het eerst sedert 1972
was hierdoor de bankrente beneden het
officiële disconto terechtgekomen en dit
heeft duidelijk het bestuur van het cen
trale bankwezen in beweging gebracht.
t. bruin
k, vr.pr
3-32914.
Opmerkingen:
Vorige week verlaagden een aantal banken de rente tot 10,5%. Deze week zijn de
achterblijvers gevolgd.
De Postgiro en Rijkspostspaarbank is als eerste beneden de 10,5% gedoken naar 10,3%
Scherp herstel Wall Street
(Van onze beursmedewerker)
AMSTERDAM. Rentedaling
en betere economische gegevens
brachten deze week in Wall Street
een scherp herstel na de koersval
van vorige week vrijdag.
De IRP, die de machtige ayatollah Mo
hammad Behesjti onder haar leiders telt,
waakt in de. eerste plaats over het bewa
ren van het revolutionaire elan. Over de
economische toekomst van Iran maakt zij
zich niet bijzonder druk. Op Bani-Sadrs
denkbeelden over een islamitische econo
mie zijn nog nooit opmerkingen gemaakt.
De partij kan wat dat betreft ook niet al te
hoog van de toren blazen, want zij lijkt
over weinig economen te beschikken die
het roer zonder moeite zouden kunnen
overnemen van de groep rond de presi
dent. Het voortdurende gekibbel tussen
de twee groeperingen heeft dan ook wei
nig meer te maken met feitelijke politieke
meningsverschillen. Het jongste doelwit
van de pers van de IRP is nu Ali Reza
Nobari, de jeugdige president van de cen
trale bank van Iran
Nobari is de belangrijkste uitvoerder
van het economisch beleid van Bani-Sadr.
Hij heeft ervaring en aanzien verworven
sinds hij de leiding van de bank acht
maanden geleden overnam van Bani-
Sadr, die minister van Financiën werd na
de val van de regering van premier Mehdi
Bazargan. Nobari krijgt de laatste tijd
kritiek van verschillende aard te verdu
ren. Hij zou nogal veel familieleden aan
baantjes helpen en bovendien zou het
daarbij gaan om mensen die banden on
derhouden met Israel. Verder wordt No
bari verweten dat hij het door de islam
voorgeschreven verbod op berekening
van rente niet in de praktijk brengt.
I Ook de raad van islamitische medewer
kers van de centrale bank heeft de nodige
kritiek laten horen. De rol van deze groep
binnen de bank lijkt echter niet bijzonder
belangrijk. Nobari heeft zich tegen de
beschuldigingen verdedigd door erop te
wijzen dat hij de stagnerende economie
I weer in beweging heeft gebracht volgens
I de principes van de islamitische revolutie,
I onder meer door het verlenen van kredie-
I ten aan boeren en ondernemingen. De
I problemen waarmee de Iraanse econoipie
I heeft te maken, waaronder een
I begrotingstekort dat groter is dan de in-
I komsten van de staat; zijn volgens Nobari
I niet te wijten aan het bankstelsel of het
L economische systeem. De hoge inflatie,
j vermoedelijk meer dan vijftig procent, is
j de directe verantwoordelijkheid van de
politici. Zij hebben de economische pro-
i blemen niet begrepen en hebben niet mee-
gewerkt. Politieke onzekerheid is een
broeinest voor inflatie. Het is een misvat
ting te denken dat de prijsstijgingen met
zweepslagen kunnen worden bestreden',
zo verklaarde Nobari onlangs voor de
Iraanse televisie. Vorige maand schreef
Bani-Sadr de hoge inflatie ook al toe aan
het politieke klimaat in Iran. Volgens hem
ligt de oorzaak van de prijsstijgingen voor
tien procent bij economische factoren,
zoals grenssluitingen en het westerse han
delsembargo, en voor de overige negentig
procent bij het ontbreken van orde en van
de juiste mentaliteit in het land.
Nobari kan zich er met recht op beroe-
pen de basis te hebben gelegd voor econo-
J mische vooruitgang. Uit de Verenigde
t Staten en Europa mogen dan onheilspel-
J lende berichten komen, in werkelijkheid
j blijkt de Iraanse economie verrassend
j veerkrachtig. De olie-industrie draait, ook
i al zijn de produktie en de export van olie
na de revolutie aanzienlijk verminderd
Als gevolg van tekorten aan onderdelen is
de produktiecapaciteit in de olievelden
i gehalveerd, maar de raffinaderijen en de
petrochemische bedrijven draaien niette-
min op volle toeren. De handel bloeit. De
goederenaanvoer heeft niet te lijden van
de westerse sancties en de winkels in Iran
zijn goed gevuld. De Iraanse zakenlieden
hebben zich dankzij hun traditionele on-
Deze situatie zal nog niet onmiddellijk
tot een financiële crisis leiden. Het lijkt
echter wel onvermijdelijk dat de Iraanse
deviezenreserves van naar schatting vijf
tien miljard dollar uiteindelijk uitgeput
zullen raken. Bij dit bedrag is dan nog
omstreeks zeven miljard dollar inbegre
pen aan tegoeden bij Amerikaanse ban
ken die wegens de gijzelingskwestie zijn
bevroren. De nieuwe noodbegroting van
Iran is nog niet gepubliceerd, maar het is
al wel duidelijk dat de regering het mes
zal zetten in de toelagen en de betalingen
voor overwerk voor een groot aantal
overheidsfunctionarissen.
,w..x
X 'W
