rd
aan gezellige en
w i
s
Publiek en kooplieden dragen bij
intieme weekmarkt
burgerlijke
stand
e
in de vishal
rat
ZATERDAG 16 AUGUSTUS
IJMUIDENSE BEVOLKING MEER GESTELD OP
Feestmarkten ter
J. A. SCHOONDERGANG-HORIKX OVER AUTOSYSTEEM:
gelegenheid van
vijfde lustrum
5_
VELSEN:
Nieuwe ABO-cursus
van sportstichting
„STILLE KRAMERS"
1980
IJMOND
gebruiken, de IJmuidense bevolking is markt-minded.
Vertrouwen
Sfeer
PW
1
I
Herinnering
SANTPOORT. Het is de hoogste tijd voor een
kritische kijk op het huidige autosysteem waarvan
de niet geringe nadelen nog steeds door velen op de
koop toe genomen worden. Dat stelt mevrouw J.A.
Schoondergang-Horikx uit Santpoort in haar docto
raalscriptie die de afsluiting vormt van een studie
filosofie met planologie als tweede hoofdvak. Me
vrouw Schoondergang pleit voor een reorganisatie
van het autosysteem dat zij niet al bij voorbaat
overboord wil zetten.
Willemsplein
Vis
IJMUIDEN. Op de markt is uw gulden een daalder waard. Dit
geldt in elk geval voor de IJmuider weekmarkt. Een markt voor
bezoekers die gesteld zijn op gezelligheid en intimiteit. Toen 25 jaar
geleden, de eerste marktdag werd gehouden, moest de markt nog zijn
sfeer krijgen. Op een kleine inzinking na vier jaar na de instelling
van de weekmarkt blijkt de markt bij publiek en marktkramers
goed aan te slaan. Of om de woorden van marktmeester Jager te
Verlanglijst
Agressie
1 liilll
I
w
4
De IJmuidense weekmarkt op het
Marktplein, gezien vanaf het postkantoor
Foto gemeente-archief
'i
de
gemeente
aange-
van
vanaf
half
zeven
weekmarkt
Met
Weg naar moderne hel
geplaveid met asfalt
id
1
5,00
De familie Daalhuizen, viahandelaren vanaf het eerste uur op de weekmarkt
t alleer.
er niet
Ie heet
In het wederopbouwplan, waarvan de
Hilversumse architect Dudok supervisor
was, werd aan het plein tussen de Lange
Nieuwstraat en het Oosterduinplein de
bestemming gegeven van marktplein. In
de ankervorm, die het stadscentrum IJ
muiden kreeg om de relatie met de zee te
symboliseren, was het Marktplein een we
zenlijk onderdeel.
kwam er in Velsen niets nieuws onder de
zon. Inmiddels alweer zo’n halve eeuw
geleden was de zaterdagmarkt op het Wil-
lemsplein in oud-IJmuiden de gebeurtenis
van de week. Tussen de kramen met vis en
zuur, couponnetjes stof en snuisterijen,
die schaars verlicht worden door suisend
gaslicht en walmende toortsen, was ook
de sigarenmaker te zien die dat wondere
werk handig bedreef.
’s Middags om vier uur stalden de stand
houders hun waren uit, waarna zij tot lang
na de winkelsluiting luidkeels hun waren
aanprezen. Praten over de markt op het
Willemsplein betekent praten over de ja-
ren dertig. Echt stoffig is het raadsbesluit
van 27 december 1895, waarin besloten
werd tot heffing van marktgelden. Waar
schijnlijk is toen ook de veemarkt van de
Rijksweg weggegaan omdat de stoom
tram daar ging rijden en het verkeer door
ir
ir
5,90
5,85
0,00
0,70
3,00
9,80
lijnai
rd doo
i gezie
a nad
gelcpe
it en d
len gt
kringt
te gar
tonca
bracl
Iden,
prijsia
>ud isi
vol pro
dse pi
de pot
ook;
Philips
rdt zo'
gen va
juist i
Nedej
luwoe
wplaats
■leerhij-
:d in de
langrijk
worde»
ellende
Idus de
liet wil
en, dat
i plaats
isplaat
oor et
idruki
Bom
jen sa
erblee
:ht va
ug v
srijzi
guld
?tie I
md ge
Ook a
ginger
ng van
eek op
zakte
;ste
r even
i.
lekbae
istland
Indi-
ate*
ovints
weid
an 2®'
e grolt
Marktmeester Jager, stoffenkoopman
Nico Wertheym en de familie Daalhuizen
hebben een kwart eeuw hun steentje bij
gedragen aan het welslagen van de IJmui
dense weekmarkt. Samen met negen an
dere kooplieden en de firma Van Pelt, die
25 jaar lang de zorg had voor de opbouw
en afbraak van de kramen, krijgen zij een
vee en publiek zou worden gehinderd.
Ook het marktwezen kent zijn overtref
fende trap. Oud-Velsen heeft namelijk
daarvoor nog zijn markten gehad, die na
kortere of langere tijd weer verdwenen.
Oudheidkenners vermoeden dat op het
kerkplein in Oud-Velsen, vanwege de ei
genaardige vierkante vorm een Romeinse
vestiging zou hebben gestaan, die rond het
begin van de jaartelling het middelpunt
van een markt geweest zou kunnen zijn.
Voordat de IJmuidense veemarkt qua be
staansjaren zich kan meten met de laat-
Romeinse markten zullen de namen van
marktmeester Jager, de familie Daalhui
zen en marktkoopman Nico Wertheyn al
lang weer vergeeld en vergeten zijn. Voor
alsnog worden de feestelijkheden beperkt
tot het vieren van het 25-jarig bestaan van
de weekmarkt op het Marktplein in IJ-
muiden.
In de scriptie wordt gesteld dat de openbare weg in Nederland
in eerste instantie het domein van de auto is. Fietsers mogen er
weliswaar gebruik van maken, maar zij dienen wel genoegen te
nemen met een bescheiden plaatsje aan de kant. Dat er aan het
gebruik van een auto ook voordelen zitten, wordt niet ontkend.
Mevrouw Schoondergang noemt in dit kader de onafhankelijk
heid voor degenen die buiten stedelijke gebieden wonen.
Ook legt zij een link met emancipatie van de vrouw die mede
door de mogelijkheden die de auto haar biedt meer haar vleugels
uit kan slaan. Onder de nadelen worden genoemd: het hoge
aantal verkeersslachtoffers (in 1978 bijna 2300 doden en 62.130
gewonden), het lawaai, de vervuiling en het beslag op de ruimte.
„De weg naar onze eigen moderne hel wordt geplaveid met asfalt
in plaats van met goede voornemens” aldus mevrouw Schoon
dergang.
Een bijkomend nadeel is volgens haar de afhankelijkheid van
de olietoevoer. „Als de olielanden maar een beetje de kraan
dichtdraaien staat ons hele verplaatsingssysteem op de tocht” zo
constateert zijn. Ondanks al deze minpunten is er allerminst
sprake van een anti-auto-stemming in ons land. „Het merendeel
van de Nederlandse bevolking omhelst het huidige autosys-
teem”. zo stelt mevrouw Schoondergang.
Zij bespeurt een band tussen het autosysteem en de theorie van
IJMUIDEN. De IJmuider week
markt op het Marktplein bestaat 25
jaar. Ter gelegenheid hiervan worden
28 augustus, 4 en 11 september feest
markten gehouden.
Op de laatste donderdag in augustus
opent wethouder Th. C. Witte de markt
door een artikel te kopen en dat te
overhandigen aan een vertegenwoordi
ger van een nader te bepalen organisa
tie of instelling. In café Kraak aan het
Marktplein - het trefpunt van de koop
lieden sinds 1955 - worden enkele toe
spraken gehouden. Op de markt zijn
de toespraken te beluisteren via luid
sprekers, die later op de dag worden
gebruikt voor muziek en het aanprij
zen van koopjes.
De gemeente stelt 80 bloemboeketten
ter beschikking aan de kooplieden om
die aan marktbezoekers te overhandi
gen. Elf kooplieden, die vanaf het be
gin op de weekmarkt staan, krijgen
een herinnering aangeboden. Tenslotte
begint op de eerste feestdag een verlo
ting, waarvan de prijsuitreiking op de
derde dag plaats vindt.
Tijdens de tweede feestelijke markt
dag besteden de marktkramers meer
aandacht aan de opmaak van hun
stand. Een jury wijst drie prijswin
naars aan. Veertig toevallige marktbe
zoekers krijgen donderdag 3 septem
ber een cadeau aangeboden.
Donderdag 11 september worden
prijswinnaars van de verloting getrok
ken. De prijzen bestaan uit fietsen, een
verzorgde weekendreis en luxe elektri
sche apparaten.
op het Marktplein
De eerste besprekingen met de Centrale
Vereniging voor de Markt-, Straat-, en
Rivierhandel, de R.K.-bond „Sint Josef’
en het bedrijfsschap detailhandel dateren
uit het begin van de jaren vijftig.
Marktmeester A. M. Jager is vanaf het
eerste uur betrokken geweest bij de IJ
muidense markt. Op uitnodiging van de
toenmalige wethouder Aschof heeft hij
zich met één jaar marktervaring in Enk-
huizen in het IJmuidense marktleven ge
stort. „Er is hier een groot vertrouwen
tussen het publiek en de koopman. Ener
zijds is kopen op krediet mogelijk en
anderzijds weet het publiek dat het kwali
teit krijgt. Afgezien van bovengenoemde
kleine inzinking, is het altijd een uitste
kende markt geweest. Even dachten we
dat hij niet zou aanslaan, maar het herstel
kwam snel”, aldus Jager. „Op de adver
tentie in 1955, waarin de inschrijving voor
een standplaats werd aangekondigd in het
blad De Koopman”, zo vervolgt hij, „kwa
men enorm veel reacties. We hebben moe
ten loten. In de loop van de jaren is de
markt gegroeid en een begrip geworden in
IJmuiden. De marktkooplieden uit het
midden van de jaren vijftig zijn voor een
groot deel verdwenen. Een tiental staat
nog op de markt.”
herinnering
boden.
Jager was in 1955 om negen uur bij de
openingsplechtigheid. Burgemeester
Kwint leidde een standwerkersconcours
in met prijzen voor de beste praters. Tij
dens het eerste lustrum werd het concours
herhaald. Opmerkelijk is de afwezigheid
van standwerkers bij de komende jubi
leumviering.
Na 25 jaar ervaring zegt de marktmees
ter: „IJmuiden ligt niet zo lekker bij de
standwerkers. Vanaf het begin hebben we
wel plaatsen voor hem ingeruimd, maar in
de loop van de jaren bleek de gemeente
niet in trek te zijn. Er is zelfs een periode
geweest dat we helemaal geen standwer
kers op de markt hadden. Sinds een jaar
of drie hebben we twee plaatsen aan de
oostzijde en twee aan de westzijde van de
markt ingeruimd voor kooplieden die
goed van de tongriem zijn gesneden. Maar
deze markt schijnt meer geschikt te zijn
voor de stille marktkramers. Als er ’s mor
gens meer dan vier standwerkers zijn,
verloten we de plaatsen”, aldus de markt
meester. Hij vindt een verloting altijd een
pijnlijke zaak. Een plaatsje op de markt
betekent voor kooplieden broodwinning.
Ook onder de zogenoemde meelopers, zij
die geen vaste plaats hebben, wordt ge
loot. Jager probeert echter, als er een
gaatje is, iedereen een plaats te bieden.
De auto als gemakkelijk vervoermiddel Ondanks de vel nadelen die aan het gebruik hiervan verbonden zijn, blijven velen vertrouwen op hun
vierwieler Ten onrechte, meent mevrouw Schoondergang-Horikx in haar doktoraalsknptie -
Vis is onverbrekelijk verbonden met
IJmuiden. Een IJmuidense vishandelaar
is daarom ook niet weg te denken uit het
marktbeeld. Daalhuizen staat sinds 31
maart 1955 elke donderdag op de markt
en heeft in 25 jaar een goede naam opge
bouwd. „Een IJmuidenaar moet je geen
slechte kwaliteit vis aanprijzen, want dan
kan je wel direct inpakken”, zegt Daalhui
zen. Waren het in de beginjaren voorna
melijk schar, schol en schelvis die over de
toonbank van eigenaar wisselden, tegen
woordig moet Daalhuizen met een rijk
assortiment op de markt verschijnen. Vis
sen waar men in de jaren vijftig nog nooit
van had gehoord, worden nu veel ge
vraagd. Ook de weegschaal met de kope
ren gewichten om nog maar een veran
dering te noemen heeft plaats moeten
maken voor computergestuurde weegap-
paratuur.
Naast Daalhuizen bemannen 80 markt
kooplui 150 stands. Sommigen hebben
aan één kraam niet genoeg en gebruiken
twee of drie stalletjes, ’s Morgens ontmoe
ten zij elkaar in café Kraak aan het Markt
plein. Dit trefpunt is sinds een van de
eerste marktdagen
's morgens geopend.
plein is gebouwd. Afsluiting van de aan de
markt grenzende straten is in zijn ogen
een van de mogelijkheden meer ruimte te
creëren. Ook zou er een toiletruimte ge
bouwd moeten wórden. Jager is een vuri
ge voorstander van een parkeergarage
onder het Marktplein.
Zeker niet op de laatste plaats van het
verlanglijstje staat het streven zoveel mo
gelijk variatie aan te brengen in het assor
timent op de markt. In dit verband zijn
sommige artikelen zoals textiel geblok
keerd. Volgens Jager zijn er genoeg kra
men met textiel, terwijl er geen stands zijn
met rotanmeubelen, sportartikelen, ko
perwerk of specerijen. Er is wel vraag
naar en behoefte aan deze artikelen. Als
een kramer met een vaste standplaats het
marktleven vaarwel zegt zal een koopman
met dergelijke artikelen voorrang krijgen.
?val zou
:elefo®
ij in het
ïesloten
tebestu
i zijn te
woniit
de Franse psychiater Lacan. Deze stelt het „ik” centraal en dat;
brengt de opstelster van de scriptie ertoe op te merken dat de-„-
mens zichzelf herkent en bevestigd ziet door deelname aan hetT
autosysteem. Daarbij speelt het verplaatsen, („communicatie in
de ruimte”) een belangrijke rol. X
GEBOORTEN:
G. A. Broek-van Leeuwen, z., IJmuiden;.
G. Gerrits-Kruijt, d„ Santpoort; M. S.
Stangenberger-de Jonge, d„ IJmuiden; J. 2
W. Wetting-Verkamman, z„ IJmuiden; C?
M. Jongman-Schmidt, z. d., IJmuiden;
A. M. F. Metselaar-Tervoort, z„ Santpoort;
H. Visser-Brouwer, z., Haarlemmerliede
en Spaarnwoude; A. M. Bronsveld.^
Schuurman, 2xz„ IJmuiden; Z. Rondolo-
Matias, z„ Amsterdam; M. Gijselman-Lub,
z., IJmuiden; E. C. M. Groen-Hoenderdos,
d., IJmuiden.
ONDERTROUW:
J. J. A. van Vuuren en J. Ouwerkerk,
IJmuiden; J. H. M. Nichting, Velsen (Zuid)-'
en M. Ideler, Haarlemmermeer; H. van
Voorbergen en M. van Leeuwen, I.Jmuu.
den; J. J. van Stein en J. C. van Duijn, J
IJmuiden; P. van Doorn, IJmuiden en M.
I. Verbaas, Santpoort; C. J. M. Opdam en
C. M. Sanders, IJmuiden; F. T. Wals en
Herma Hunsche, IJmuiden; K. J. B. Blom-
vliet en J. Boender, IJmuiden; P. H. de"
Vries en J. Scheffer, Santpoort.
HUWELIJKEN:
P. M. Stam-J. M. E. Remmers, Egmond;
E. H. Wijtsema-A. H. Lenting, IJmuiden; I
A. M. E. Bron-A. H. Pietersma, Beverwijk;
H. Nederveld-C. Visser, Velsen (Noord);
W. J. van der Lugt-L. S. J. Bakker, IJmui
den; J. Blinkhof-A. C. D. E. Evers, Velsen-
(Noord).
OVERLEDEN:
A. K. Pannevis, 82 jaar, weduwe van G,.
Smit, IJmuiden; P. W. S. van Zijl, 63 jaar;'
echtgenoot van J. G. Noom, Velsen
(Noord); C. M. Rutte, 70 jaar, echtgenote
van J. P. H. Nijssen, Santpoort.
(Van een medewerker)
IJMUIDEN. Aan de vrijdagmarkt
werd aangevoerd: 3.790 kg. tong; 86 kisten
tarbot en griet; 727 kisten kabeljauw; 115
kisten schelvis; 765 kisten wijting; 1052
kisten schol; 218 kisten schar; 121 kisten
makreel en 155 kisten diversen.
PRIJZEN IN GULDENS. Per 1 kg.:
tarbot 19,80-17,18; grote tong 18,47-17,49;
grootmiddel tong 17,95-17,20; kleinmiddel
tong 18,14-17,40; tong één 17,73-16,85; tong
twee 17,89-16,93.
Per 40 kg.: rode poon één 240-200; rode
poon twee 196-120; rode poon drie 124-116;
poontjes 47-24; horsmakreel 24-4; bot 24;
haai 122-98; krab 26; tarbot 584-430; griet
438-373; kabeljauw één 180-112; kabel
jauw twee 152-120; kabeljauw drie 154-94;
kabeljauw vier 144-114; kabeljauw vijf
130-47; schelvis één en twee 132; schelvis
drie 128-96; schelvis vier 71-38; schol één
140-100; schol twee 139-90; schol drie 104-
68; schol vier 75-54; wijting drie 59-38;
makreel één 50-49; makreel twee 50-21,60;
schar 54-28; tongschar 226-88.
DE BESOMMINGEN WAREN; BR 36
18.610,-; KW 29 9.980,-; IJM 207
12.000.-; IJM 9 1.000,-; IJM 18 1.230,-;
IJM 25 ƒ3.100,-; IJM 27 1.770,-; UK 141
4.750,-; UK 18 15.940,-; UK 20 f 14.130.-;
UK 134 8.880,-; UK 137 4.560,-; UK 138
7.300,-; UK 135 UK 145 12.330,-; UK
216 f 590,-; UK 233 ƒ7.860,-; UK 235
2.630,-; VD 6 1.270,-; VD 18 1.840,-; VD
19 3.310,-; VD 20 2.230,-; VD 54 1.370,-;
VD 54 VD 77 3.960,-; WR 71 1.060,-;
YE 25 f 1.440,-; verder een Deen de RI 11
15.430.- en zeven Texelaars en 2 Goede-
reeders met in totaal 155.000,- aan be
somming
Een van de marktkramers van het eer
ste uur is Nico Wertheym, stoffenkoop
man uit Amsterdam. Hij is een echte han
delsman. Vrijheid, eigen baas zijn. Dat
zijn voor hem de hoogste idealen in het
leven. Met weemoed denkt hij terug aan
de binnenmarkten in Amsterdam van
voor de oorlog, zoals de Albert Cuyp en de
Nieuwmarkt; de tijd van standwerkers
zoals Loutje Lap, Klaas de Voogd en
Guurt Wijngaarden toen het woord
„mart” werd gedefinieerd als „mazzel of
mis-mazzel”. „Dat waren gouden tijden.
Je moest vechten voor je boterham. Maar
we hadden allemaal niets. Als je een keer
naast een standplaats zat, was er altijd
wel iemand die een stukje van zijn kraam
afstond. Er was meer sfeer. Nu gaat alles
zijn gangetje. Ik pas me aan en ben een
tevreden mens”.
Iemand die persé niet meer terug wil
naar de tijden van weleer is vishandelaar
Daalhuizen. Ook hij steekt niet onder
stoelen of banken dat het vroeger gezelli
ger was. Hij wordt in die mening bijge
staan door zijn vrouw en zijn schoonzoon
die allen de kraam bemannen. „Tegen
woordig moet alles vliegensvlug worden
afgehandeld, terwijl vroeger mensen nog
eens tijd hadden voor een praatje”. Toch
zegt hij: „De goede oude tijd hoeft voor
mij niet meer. Het moderne bedrijf trekt
mij meer aan. Er is een betere kwaliteit
vis. Dat eisen de mensen ook. Het is hygië
nischer. Het assortiment is groter. Kortom
het werk is een stuk professioneler ge
worden”.
Marktmeester Jager heeft op zijn ver
langlijstje voor de markt nog een aantal
wensen staan. Elk jaar blijkt meer en
meer dat er te weinig ruimte is op het
plein. Hij begrijpt dan ook niet waarom
indertijd een aatnal winkelpanden op het
VELSEN. In de tweede helft van
september start de Velser Sport Stichting
weer met een zogenaamde ABO-cursus^.
ABO staat voor Algemene Basis-Oplei-- -
ding. De cursus wordt gegeven om het
tekort aan jeugdleiders, trainers, coaches
en bestuursleden bij de diverse sportver-
enigingen in Velsen enigszins op te vullen.-'
De cursus strekt zich uit over twaalf dins
dagavonden, telkens van half acht tot tien
uur. Eer wordt op een voor ieder begrijpe
lijke wijze les gegeven in de vakken „lei-- Z
dinggeven in de sport” en sportgezond-
heidsleer. Iedereen vanaf 16 jaar kan aan
de cursus deelnemen. De totale kosten
bedragen 60 gulden. Aanmeldingen en in-j
lichtingen bij: J; de Jong, Meeuwenlaan
17, IJmuiden, telefoon (02550) 16458 (al
leen tussen vijf en zes uur), of: H. Bakker.
Lorentzstraat 40. IJmuiden. telefoon
(02550) 13551.
Mevrouw Schoondergang pleit voor een wereld waarin de t
mens geen auto meer nodig zal hebben om bepaalde behoeften te
bevredigen. Daarnaast constateert zij dat de auto door veeU
mensen gebruikt wordt als een middel om agressie in uit te leven.
„In het blikken omhulsel van een auto is de mens anoniem en
anonimitejt bevordert in hoge mate agressief gedrag”, zo wordt
gesteld.
Het gaat er volgens mevrouw Schoondergang om dat de
vicieuze cirkel doorbroken wordt, zal het mogelijk zijn de auto
minder vaak van stal te halen. Van het totaal afschaffen van dit
voertuig wil de schrijfster van de scriptie -vooralsnog -niets
weten. De klap die dat teweeg brengt, zou volgens haar te groot
zijn.
Wel zal minder dan tot nog toe gebeurt vertrouwd moeten
worden op de technische vooruitgang. „Door dit geloof in de
technische „vooruitgang” wordt een wissel op de toekomst
getrokken waarvan het zeer onwaarschijnlijk is dat die ooit kan
worden ingelost. „Meer aandacht voor een goed gestructureerd
openbaar vervoer en zogenaamde vervoersarme groepen zal de
komende jaren onontbeerlijk zijn.
Dat kan ook gezegd worden van een maatschappijvorm waar-
in mensen zichzelf kunnen zijn in hun relatie tot elkaar en tot de-—
natuur, aldus mevrouw Schoondergang, die als volgt besluit:^
„We zullen afstand moeten doen van onze westerse arrogantie--
die de mens ziet als centrum van het heelal waar alles om draait.^
We zullen moeten beseffen dat de mens niet meer, maar ook niet
minder is dan een onderdeel van de natuur". Met of zonder.T
auto...
