Werk in uitvoering
Pleidooi voor nieuw
type kerncentrales
De haarspeld van een Ijzeren Dame
Disconto Japan
flink omlaag
I
M
Reactoren te ingewikkeld
Nederlandse boer
lid van 3 tot 4
Recordoverschot
Grote scheepvaart-
onderneming sluit
coöperaties
„Inkomen Britse
directeuren
betalingsbalans
Groot-Brittannië
op laag niveau”
,,,Meer aandacht nodig voor arme landen”
Bouwfonds
informatie-tentoonstellinq
over premie-koophuizen in Heerhugowaard
(rijksbijdrage maximaal 124.300,-).
nv Bouwfonds
wr
..WOENSDAG 20 AUGUSTUS 1980
i
ECONOMIE
1/
F"
-
ft'
19.30-22.00 uur
1
Nederlandse Gemeenten
I
(Van onze redactie economie)
WASHINGTON. De voor
uitzichten voor economische
groei in de wereld zijn het af
gelopen jaar verslechterd.
Voor de industrielanden en
voor de meeste landen in de
Derde Wereld zijn de perspec
tieven somber.
*1
O
over groei economie
9?
5 5
iteerd
9
233
(ADVERTENTIE)
augustus
augustus
augustus
aui
:us
au;
:us
1<
ir
14.00 17.00 uur
19.30 22.00 uur
14.00 17 00 uur
19.30-22.00 uur
14.00-17.00 uur
14.00-17.00 uur
19.30-22.00 uur
Is dat een beoordelingsfout? Vermoe
delijk niet. We moeten hierbij tevens in
ogenschouw nemen dat in een democra
tisch land ieder kabinet zich richt op het
winnen van de volgende verkiezingen.
Om dat te bereiken, wil men aan het eind
van een kabinetsperiode de vruchten
oogsten van de gevoerde politiek. Als
eerst pijnlijke maatregelen nodig wor
den geacht, kunnen die beter in het
begin worden genomen. De socialisten
zullen dan bij tussentijdse verkiezingen
wel winnen, maar wanneer de meerder
heid in het parlement groot genoeg is,
behoeft dat geen problemen te geven.
Als in het oogstjaar de Engelsen maar in
meerderheid zeggen: ze heeft toch gelijk
gehad.
Het moet dus eerst erger worden voor
dat het beter wordt. Bij een flauwe bocht
is het lang niet zeker dat de oogst van de
nieuwe politiek aan het eind van de
lopende kabinetsperiode kan worden
binnengehaald. Dan zijn er vermoede
lijk minstens twee kabinetsperioden no
dig om te laten zien dat conservatisme
beter is dan socialisme. De kans daarop
is klein als men zich niet tussentijds op
de borst kan slaan.
De maximale duur van een kabinet
speriode is in Engeland vijf jaar. Me
vrouw Thatcher heeft nu nog bijna vier
jaar te gaan. Wanneer het inderdaad
gelukt de gevaarlijke haarspeld te ne
men en daarna te bewijzen dat Fried
man in hoofdzaak gelijk heeft, is er dus
vermoedelijk nog tijd genoeg.
Als wij vanuit onze eigen economische
moeilijkheden soms even om ons heen
kijken en zien hoe Engeland met nog
grotere problemen worstelt, is er mis
schien een beetje leedvermaak, vooral
als ze daar smalend spreken van „Hol
landse ziekte”. Tegelijk is er echter re
den benieuwd te zijn hoe het aan de
overkant allemaal afloopt. Met enig ge
duld zullen we dat te zijner tijd zien.
Intussen moeten we voor de „ijzeren
dame” zoals de Engelsen mevrouw
Thatcher plegen te noemen maar ho
pen dat ze stalen zenuwen heeft!
ondsen
liv. ed.)
0
Ontmoetingscentrum de Brink,
Middenweg 168. Heerhugowaard.
Ms
(Van onze redactie economie)
DEN HAAG Gemiddeld is de Neder
landse boer en tuinder lid van drie tot vier
land- en tuinbouwcoöperaties. In totaal
waren er op 1 januari 1980 ongeveer 2125 c
land- en tuinbouwcoöperaties, inclusief
de Rabo-banken en onderlinge schadever-
zekeringsmaatschappijen.
De ongeveer 400 agrarische aankoop-,
verwerkings- en afzetcoöperaties behaal
den in 1979 een gezamenlijke omzet van
ten minste 24 miljard gulden. Een steeds
groter aantal boeren en tuinders sluit zich
aan bij de bedrijfsverzorgingdiensten, die
inmiddels meer dan 41.000 leden hebben.
Het totale aantal lidmaatschappen van
alle 2125 coöperaties bedroeg ongeveer
1.430.000. Het aantal agrarische lidmaat
schappen van de inkoop-, verwerkings-,
affzet en dienstencoöperaties in land- en
tuinbouw bedroeg 416.000. Daar komt dan
nog bij dat de meeste boeren en tuinders
voor hun bankkrediet lid zijn van een
Rabo-bank, en voor hun levens- en- of
schadeverzekeringen bij de een of andere
onderlinge verzekeringsmaatschappij
zijn aangesloten.
Hieruit kan worden geconcludeerd dat
bij een totaal aantal boeren en tuinders
van ongeveer 150.000, de gemiddelde Ne
derlandse boer en tuinder lid is van ten
minste drie 5 vier coöperaties.
ïlaim,
n.
17.00\
'30-22.00 ui
1
.3
regeringsmaatregelen in zijn beslissin
gen en daardoor veranderen die maatre
gelen niets meer aan deze beslissingen.
Met name krijgt het publiek de infla-
tiepolitiek van de centrale overheid na
verloop van tijd door. Aanvankelijk er
vaart het bedrijfsleven de kunstmatig
opgeroepen extra vraag als een stimu
lans en breidt het de produktie en daar
mee de werkgelegenheid uit. Maar daar
na blijkt dat de toegenomen spanning op
de arbeidsmarkt ook de lonen opdrijft.
Men is dus in zijn eerste reactie te opti
mistisch geweest. Op den duur laat men
zich niet meer voor de gek houden. Men
houdt niet alleen rekening met de opge
roepen vraagstijging, maar ook met de
daarmee gepaard gaande kostenstij
ging.
Dan blijft de aanvankelijke verbete
ring van de werkgelegenheid achterwe
ge en schiet alleen nog de inflatie over.
Om de verwachtingen van het publiek
toch op een dwaalspoor te brengen, kan
de overheid proberen nog meer geld in
omloop te brengen dan zij eerst deed.
Voor dezelfde uitwerking op de werkge
legenheid is dus steeds meer inflatie
nodig. Tenslotte leert men ook dit door
zién. De inflatie verloopt steeds sneller,
maar de werkloosheid wordt er immuun
voor. Alleen doordat het publiek zich
aanvankelijk laat verrassen door de key
nesiaanse politiek, komt er tijdelijk ver
betering van de werkgelegenheid.
Wat moet er volgens Friedman en de
zijnen dan wèl gebeuren? Zij verwach
ten het meeste heil van een economische
politiek die het publiek niet verrast
dat kan toch alleen tijdelijk maar die
het economische proces houvast geeft.
Daarom bepleiten zij toepassing van een
vaste norm voor de jaarlijkse uitbrei
ding van de geldhoeveelheid. Die mag in
deze gedachtengang alleen maar gelijk
opstijgen met de hoeveelheidstoeneming
van de produktie. Er is dan geen munitie
meer voor inflatie.
Ziehier dus de onderbouwing van de
economische politiek van het kabinet-
--U,VV
324,00
3(00
3J»
Achter die ruk zit meer denkwerk dan
op het eerste gezicht lijkt. Na langdurige
overheersing van het economische den
ken door Keynes is er in de Verenigde
Staten een tegenbeweging opgekomen,
waarvoor de Nobelprijswinnaar Milton
Friedman de stoot heeft gegeven. Die
ziet niets in het bijsturen van de econo
mie volgens Keynesiaans recept. Het pu
bliek gaat deze politiek volgens hem
doorzien. Men verwerkt de verwachte
in haar vorige jaaroverzicht. Vooral voor
de armste landen in Afrika ziet het er
slecht uit. Na de stagnering van de econo
mie in de jaren zeventig maken deze lan
den nu een zeer harde aanpassingsperio-
de door. De positie van de arme landen in
Afrika en Azië verdient de bijzondere
aandacht van de internationale gemeen
schap, zo zegt de bank.
Om een grotere economische groei te
bereiken moeten de ontwikkelingslanden
hun tekorten op de handelsbalans probe
ren te verkleinen. Volgens de Wereldbank
moet dit niet gebeuren via vermindering
van de import, maar door uitbreiding van
de export. De industrielanden moeten
daarbij helpen door hun import uit de
Derde Wereld te vergroten. Dat vereist
liberalisering van de handel en economi
sche groei in de rijke landen. Het percen
tage van het bruto nationaal produkt dat
de industrielanden aan ontwikkelings
hulp uitgeven vertoont een dalende lijn.
Deze ontwikkeling dient te worden omge
bogen. Bovendien moeten de industrielan
den aanmoedigen dat de kredietmogelijk
heden voor hun commerciële kapitaal
markten voor de Derde Wereld geleidelijk
worden uitgebreid. De Wereldbank ver-
„Het is niet waarschijnlijk dat een van
de andere bekende methoden, met bij
voorbeeld gebruik van zwaar water, heli
um of gesmolten zout, tot een veiliger
gebruik zal leiden”, aldus Lilienthal. „Dat
is het punt: we verkeren in onzekerheid.
Deze en andere mogelijke methoden, die
zijn bekeken en opzij gelegd, zijn niet
grondig wetenschappelijk doorgelicht”.
„Het probleem is niet zozeer dat de
gewone burger geen vertrouwen meer
heeft in de veiligheid van het gebruik van
kernenergie. In de kring van kernspecia-
listen de wetenschappelijke en indu
striële wereld is ook weinig vertrouwen.
En dat veroorzaakt voor een groot deel de
emotionele spanningen rond dit thema”,
aldus Lilienthal.
ische
en
sen.
dit
i euvel
aan.
drijf drie keer zoveel als de vakmen
sen. In Zwitserland is het drie tot zes
keer zoveel terwijl een vakman daar
tweemaal zoveel verdient als in Enge
land.
In Denemarken, Ierland en Noorwe
gen verdienen vakmensen een stuk
meer dan in Engeland.
In Groot-Brittannië verdient een di
recteur gemiddeld 4586 tot 6292 gulden
per maand en de vakman ongeveer
2200 gulden per maand. De huren zijn
in Engeland ongeveer even hoog als
elders in Europa. Een koophuis met
drie vier slaapkamers is in Engeland
echter veel goedkoper dan in sommige
Europese landen. Een huis dat in Enge
land te koop is voor 300.000 gulden kost
in Zwitserland zeker 650.000 gulden en
in West-Duitsland 575.000 gulden. In
Oostenrijk, waar de directeuren meer
verdienen dan in Engeland maar de
werknemers minder, zou zo’n huis
meer dan 800.000 gulden moeten op
brengen, aldus CBI.
Alleen de ontwikkelingslanden die over
Oliereserves beschikken kunnen een toe-
jjeming van de economische groei ver
dachten. Dit zegt de Wereldbank in haar
jaarverslag „World Development Report
1980”.
Ongeveer tachtig procent van de bevol
king van de Derde Wereld leeft in landen
die geen olie produceren. In die staten zal
de economische groei de komende vijf
jaar slechts 1,8 tot 2,4 procent per jaar
bedragen. De stijging van de olieprijzen
heeft de economische vooruitzichten voor
de olielanden verbeterd, maar voor de
Derde Wereld als geheel raamt de Wereld
bank de groei toch aanzienlijk lager dan
0 445;60
9 -
5
5
9 WO
TOKIO (Reuter). Het officiële discon
to in Japan is met ingang van vandaag
verlaagd van negen tot 8,25 procent. Dit
heeft de centrale bank van Japan bekend
gemaakt. In maart was het Japanse dis
conto na de vierde verhoging binnen elf
maanden op negen procent gekomen, een
evenaring van het recordniveau.
Dit hoge disconto was bedoeld om de
inflatie te bestrijden en om de wisselkoers
van de yen ten opzichte van de dollar te
steunen. De nu aangekondigde verlaging
werd algemeen verwacht en zal vermoe
delijk begin september worden gevolgd
door een pakket maatregelen ter stimule
ring van de economie, waaronder versnel
de uitvoering van openbare werken en
bevordering van de export van indu-
strieprodukten.
De president van de Bank van Japan,
Haroeo Maekawa, deelde mee dat tot ver
laging van het disconto met driekwart
procent is besloten omdat de groei van de
Japanse economie trager verloopt en de
groothandelsprijzen zich stabiliseren.
Het gaat niet goed met onze eco
nomie. Maar die zich aan een ander
spiegelt, spiegelt zich zacht. Enge
land laat zien dat het nog erger kan.
Dat ergere slaat vooral op inflatie en
werkloosheid. Overigens hebben beide
landen enkele belangrijke dingen ge
meen. Zo hebben wij ons aardgas en zij
hun olie. Verder is er aan weerskanten
van de Noordzee een zeer machtige vak
beweging. In beide gevallen was het
voorafgaande kabinet socialistisch ge
richt en dat had geleid tot hoge
overheidsuitgaven en vrijwel ondraag
lijke belastingen.
Er is in de politieke sfeer ook een
belangrijk verschil. In het Engelse twee
partijenstelsel gaat het roer soms met
een ruk om. Dat kan bij ons niet, omdat
er hier altijd coalitiekabinetten zijn.
Als ik het goed zie, is die plotselinge
ommekeer in Engeland de voornaamste
oorzaak van de huidige economische
moeilijkheden. Wat de Engelsen nu
overkomt, doen zij zichzelf aan. Zij heb
ben een kabinet in het zadel geholpen
met een premier die geen halve maatre
gelen neemt bij het „ontlinksen” van het
economische beleid. We maken geen
grote fout als we mevrouw Thatcher
aanmerken als de verpersoonlijking van
het conservatieve beleid van het huidige
kabinet. Het socialisme heeft er in Enge
land weinig van terecht gebracht. De
vakbeweging heeft haar enorme macht
in hoofdzaak gebruikt om de economie
te ontregelen. De tijd was rijp voor een
krachtdadige ruk naar rechts.
wacht dat de reële olieprijs dit jaar waar
schijnlijk tachtig procent hoger zal zijn
dan in 1978. Dat zal ertoe leiden dat de
belangrijke olieproducerende landen dit
jaar een totaal overschot op de lopende
rekening van hun betalingsbalans zullen
hebben van 110 miljard dollar.
De olie-importerende ontwikkelingslan
den komen te zitten met een totaal tekort
van ruim zestig miljard dollar. De bank
verwacht dat het wereldverbruik van olie
en andere energiedragers de komende
tien jaar zal blijven toenemen. Pas tegen
1990 zal het energieverbruik zich stabili
seren.
In een inleiding tot het jaarverslag
waarschuwt de president van de Wereld
bank, Robert McNamara, voor het gevaar
dat de industrielanden zich minder om de
problemen van de Derde Wereld zullen
■bekommeren nu zij zelf met economische
moeilijkheden hebben te kampen.
l-33;00d
773.0
97'QO
MOiOOd
15,'50
42(3.0
21'1,50
S
13
89(00
18(30
122(00
137,70
53(50
109(00
59,40e
108,'00e
55,■50
39»
30(30
267-00
200,00
71,00
43(00
133,00
46(60d
59,60
54,00
1'15,00
61,50
81,50
148;50
1'12;®
38,10
56(20
137,50
58,40
53,20
50(50
87,50
81,00
49,00
156,00
50,40
44,30
78,00
34,20
145$)
107,00
61JOO
147,50
42;®
140,00
128:80
73(20
227,50
34,10
91,60
185(00
27,50
42;40
41,30
49(30
50,80
1'11,50
335(00
770,00
190(00
167;®
425(00
I
BREMEN (Reuter). De op een na
grootste scheepvaartmaatschappij in
West-Duitsland, Deutsche Dampfschiff-
fahrtsgesellschaft Hansa gaat al haar
schepen verkopen. Zij kan niet meer aan
haar geldelijke verplichtingen, die op het
ogenblik ongeveer 600 miljoen mark belo
pen, voldoen, zo maakte topfunctionaris
Eckart van Hoaven bekend.
Pogingen om te komen tot een fusie met
de grootste Westduitse scheepvaartonder-
neming, Hapag-Lloyd AG, strandden vori
ge week. Hansa heeft een vloot van 59
schepen en telt 2300 werknemers waarvan
1400 zeelieden. Haar belangsrijkste aan
deelhouders zijn Deutsche Bank AG, de
grootste bank in de Bondsrepubliek, met
een belang van 44 procent en het verzeke
ringsconcern Albingia dat voor 45 procent
deelneemt. De bondsregering en de auto
riteiten van Bremen hebben in het verle
den Hansa voor 55 miljoen mark aan
financiële garanties verleend.
Ofschoon de onderhandelingen met Ha
pag-Lloyd mislukten, wil deze onderne
ming een deel van de 17 lijndienstschepen
van Hansa overnemen. Er schijnt verder
volgens van Hoaven uit de Verenigde Sta
ten en Noorwegen belangstelling te be
staan voor de veertig bevoorradingssche
pen van zijn onderneming. Hansa is 99
jaar geleden opgericht en onderhoudt
diensten tussen Noord-Europa en het Mid-
den-Oosten, West-Indië, Birma, Sri Lan
ka, Noord-Amerika en de westelijke Mid-
dellandse-zeehavens.
LONDEN (Reuter). De export heeft
Groot-Brittannië in juli zo veel opge
bracht dat onverwachts een recordover
schot van 311 miljoen pond sterling op de
betalingsbalans kon worden geboekt. Al
gemeen werd gerekend op een klein
overschot van net als in juni ongeveer 33
miljoen pond.
Uit de cijfers die het Britse ministerie
van Handel bekendmaakte blijkt dat de
olie-export met 102 miljoen pond veel geld
in het laatje bracht. Maar aan de handel in
andere produkten hield Groot-Brittannië
159 miljoen pond over, een sinds 1977
ongekend resultaat.
Economen en zakenlui in Londen waren
er eerder ten stelligste van overtuigd dat
de voortdurende stijging van de wissel
koers van het pond, nu bijna op het hoog
ste peil sinds 1975, en de snelle inflatie de
Britse produkten te duur zou maken in
het buitenland. In juli groeide de export
echter in waarde met 4,01 miljard pond tot
4,03 miljard pond terwijl de import in
waarde daalde van 4,03 miljard tot 3,77
miljard pond. Daarmee was er een
overschot van 261 miljoen pond op de
handelsbalans.
Aan de andere kant zijn er deskundigen
die erop wijzen dat het enige tijd zal duren
voor de voortdurende prijsstijging van de
Britse goederen zal doorwerken in de ex
port. In vele gevallen zijn de contracten al
enige maanden geleden afgesloten en stel
len Britse fabrikanten verhogingen van
hun exportprijzen zo lang mogelijk uit.
(Van onze redactie economie)
LONDEN. Britse directeuren ver
dienen maar weinig vergeleken bij hun
collega’s in de rest van Europa. Uit een
enquête van de Britse werkgeversorga
nisatie CBI blijkt dat een directeur van
een middelgrote onderneming onge
veer het dubbele verdient van het loon
van een vakman in zijn bedrijf, terwijl
dat in bijvoorbeeld Oostenrijk wel het
vijfvoudige kan zijn, in België het vijf-
a zesvoudige, in Finland het viervoudi
ge, evenals in Nederland, en in het
arme Italië zelfs het zes- a zevenvou
dige.
In landen als Zweden en West-Duits
land verdienen topmensen in een be-
..Doet de gemeente het niet, dan leggen we zelf wel een stoep!" Onder dit motto begonnen gisteren enkele buurtbewoners van
de Valkenburgse Bosstraat en Parallelweg met het aanleggen van een trottoir opdat hun kinderen niet bedreigd door het
langsrazende autoverkeer naar school kunnen. De kleintjes droegen waarschuwingsborden, voorzien van het opschrift: „Werk
in uitvoering wegens nalatigheid van de gemeente".
Thatcher. Maar er zit één ding verkeerd.
De ommezwaai in het overheidsbeleid
van het recept van Keynes naar het
recept van Friedman is zo plotseling
gekomen, dat het een verrassing op zich
zelf was. De economische gedragingen
waren nog ingesteld op de vorige poli
tiek. Er zaten nog heel wat inflatiever-
wachtingen in de pijplijn en die moeten
er eerst uit.
In die tussentijd ijlt de inflatie na. De
geldvoorziening is sterk verkrapt en om
dat de inflatie nog nawerkt, is er te
weinig geld voor het handhaven van de
werkgelegenheid. Mevrouw Thatcher
neemt een haarspeldbocht, terwijl zij
met het oog op de nawerking van de
voorafgaande keynesiaanse politiek
juist een flauwe bocht had moeten
nemen.
Wereldbank somber
(Van onze redactie economie)
NEW YORK. „De thans in gebruik zijnde kerncentrales zijn zo gecompli
ceerd, dat de veiligheid niet gewaarborgd kan worden. Ze moeten worden
vervangen door reactoren van een volkomen nieuw ontwerp”.
Dit schrijft David E. Lilienthal, oud-
voorzitter van de Amerikaanse Commis-
p sie voor Atoomenergie (AEC), en een van
o-de vaders van de Amerikaanse atoom-
f bom, in zijn nieuwe boek Atoomenergie,
een nieuw begin.
De problemen met de huidige reactoren
r schrijft hij toe aan het beleid van deze
commissie in de jaren ’60, toen men zich
uitsprak voor de ontwikkeling van de
„licht-waterreactor”, waardoor andere
Ontwerpen naar de achtergrond werden
gedrongen. De toen genomen beslissing is,
aldus Lilienthal, nog altijd leidraad voor
het Amerikaanse ministerie van Energie-
zaken en voor de reglementeringscommis-
sie (NRC).
De keus viel toen op de licht-waterreac
tor, omdat die het goedkoopste leek. In de
licht-waterreactor wordt de hitte uit de
reactorkern afgevoerd via gedistilleerd
water en niet via „zwaar water”. Het dool
hof van loden platen en het netwerk van
kleppen en sensoren maakt de reactor te
ingewikkeld voor bediening door feilbare
mensen, aldus Lilienthal in zijn boek.
De 81-jarige Lilienthal acht het de taak
van de geïndustrialiseerde landen om
meer en eenvoudiger wegen te vinden om
elektriciteit op te wekken met uranium.
En met name de Verenigde Staten, dat de
leiding heeft in het vestigen van een gang
bare techniek. „Ik ben voor een dubbel
programma”, zegt hij. „Allereerst een
nieuwe start voor nucleair onderzoek en
ontwikkeling op lange termijn; ten tweede
een programma voor het onmiddellijk
vastleggen van verplichte nieuwe en juiste
veiligheidsnormen
20 21 22 25
augustus
17.00 bur
30 22.00 u\
1
