exposities
Europees Jeugdorkest
crème de la crème
m
Uitbundigheid in voortreffelijk optreden onder Abbado en Heath
nieuw boek over
Marilyn Monroe
Hl
Mailer schreef
IL
Hans Keiler weg bij
R’damse kunststichting
S Overzichtstentoonstelling gedreven kunstenaar in Vishal
17
1980
KUNST
atrijz
EN B
4
R
I
NOORDHOLLANDS PHILHARMONISCH ORKEST
ge-
/oor
Decors
UI DE!
pavoi
Graphologie
VRIJDAG 22 AUG U STÜS
Gekwelde innerlijk
HAARLEM. „Het decor
heeft je gestolen”, zo luidt de
eerste regel van een van de ge
dichten van Gerrit Kouwenaar,
die zijn opgenomen in het boek
werk dat verscheen ter gelegen
heid van de rondreizende ten
toonstelling. gewijd aan het
werk van Roger Chailloux (1931-
1977), die momenteel in de Vis
hal te zien is. Na Haarlem zal
deze tentoonstelling de komen
de winter nog de steden Venlo,
Zwolle, Nijmegen, Amsterdam
en Dordrecht aandoen. Hoewel
de dichter het waarschijnlijk
niet zo bedoeld heeft (maar be
doelen dichters niet altijd iets
anders dan de gewone sterve
ling leest?), vat de bovenaange
haalde versregel de artistieke
loopbaan van Roger Chailloux
op frappante wijze samen. Een
periode van twintig jaar vijftig
theatervoorstellingen voorzien
van decors en kostuums gaat
een kunstenaar niet in de koude
kleren zitten, en het kan bijna
niet anders dan ten koste gaan
van het andere, het zogenaamde
vrije werk. Als er één ding is dat
deze uitgebreide overzichtsten
toonstelling duidelijk maakt,
dan is het wel juist dat.
Morgen begint de
abonnementsverkoop van
serie Z
Chailloux gestolen
Description d un mouvement IV, 1963. Ets/aquatint 475x618 mm. Roger Chailloux.
ARTHUR BELMON
VTEN
40
CLAUDIO ABBADO
au-
JOHAN VAN KEMPEN
(ADVERTENTIE)
et
023
gvai
rise 1
oor!
rebe-
eels-
)er wtl
>er wt i
De uitbundigheid die in de ouverture
kon worden waargenomen, bleek een ken
merk van het verder onder Abbado’s lei
ding opererende ensemble te zijn en uitte
zich in het vervolg mede nogal eens in de
vorm van een ongeremd fortissimo, dat
evenwel in een fluisterend pianissimo een
des te effectrijker contract vond.
Bartoks suite kreeg een overrompelen
de, haast helse kracht, terwijl alle onder
delen van Brahms’ „Tweede” op een heel
spannende manier, elk hun eigen karak
ter kregen. Dat dit ongekende resultaat
kon worden bereikt, toonde overigens wel
duidelijk aan dat het Europees Jeugdor
kest uit de crème de la crème van de jonge
musici bestaat.
Berliner Philharmoniker. Thomas Bran
di, als solisten waren aangetrokken. Al
werd hier zowel in de solopartijen als in
de begeleidingen steeds voor eerste klas
vakwerk gezorgd; de van Abbado beken
de, gladde doorsneestijl waarmee deze de
muziek van Bach te lijf gaat, zorgde in
artistieke zin onvermijdelijk voor een te
leurstelling.
Kassa Concertgebouw, Lange Begijnestraat 13, Haarlem van 10-15 uur,
telefonisch 023-32 09 94 van 12-15 uur.
Franse nationaliteit nooit op willen ge
ven) de dienstplicht worden vervuld.
In de zes jaar, die Chailloux op de
Rijksacademie doorbracht, heeft hij on
getwijfeld veel opgestoken van mensen
als De Kat, Campendonk, Clénin en Roe-
lofsz, maar het belangrijkste bracht hij
toch zichzelf bij: hoe zijn gevoelens aan
de etspers in grafiek te vertalen. Als
etser is Chailloux al direct nadat hij de
Academie heeft verlaten een doorslaand
succes. Waar hij zijn etsen ook maar
exposeert, vallen hem jubelende bespre
kingen ten deel. Niet alleen in Neder
land, maar ook daarbuiten. Het werk
sluit kennelijk goed aan bij de geest van
de tijd, die bepaald werd door koude
oorlogsdreiging. Zo er al menselijke ge
daanten op voorkomen, zitten die elkaar
stevig in de haren, dan wel worden zij als
weerloze schepsels opeen gedreven door
een vernietigende macht, die de mens
wel zelf heeft opgeroepen maar niet
meer kan beheersen, noch ontwijken.
Maar vaker is het kwaad (de A-bom?) al
geschied, en rest er niet meer dan wat
versteende vormen in een desolaat land-
schap. Het werk van Chailloux bood dan
ook genoeg aanknopingspunten aan de
kunstbeschouwers van zijn dagen om in
bloemrijke bespiegeling nader op de
voorstelling in te gaan. Een citaat uit een
radiouitzending van Openbaar Kunstbe
zit (1961): „Bij scherp kijken zien wij de
opeenvolging van deze vormen, de bijna
plantaardige woekering, de balken en
spalken er in, de scherpe angels en vaker
de lome sleping van hol en bol, de koes
terende schelpen, de wuivende vleugels,
de pathetische wijdheid van het gehele
tafereel, het plotselinge en misschien
wat te elegante einde aan de omtrekken,
alsof ook een gevecht een sieraad was”.
De redenaar van deze volzin, Wim Bee-
ren, is inmiddels directeur van het Rot
terdamse Museum Boymans-van Beu-
ningen, dus mogen we wel aannemen
dat die er enige kijk op had!
Nu is het misschien een beetje kinder
achtig om iemand nog met een radiop
raatje van twintig jaar geleden te achter
volgen, het toont wel aan hoe veel er
veranderd is in die twintig jaar. Ook het
werk van Chailloux, althans het vroeger
werk, doet sterk gedateerd aan. Duide
lijk is te zien waar Chailloux in de eerste
tien jaar van zijn loopbaan de mosterd
heeft gehaald: in Parijs. Invloeden van
Miró, Jean Cocteau en vooral Carzou
ROTTERDAM (ANP). Hans Keiler,
directeur van de Rotterdamse Kunst
stichting stapt op. Hij ziet het werken in
Rotterdam niet langer zitten. Over de
datum van vertrek wil Keiler nog praten
met zijn medewerkers, het stadhuis en
het stichtingsbestuur, maar hij wil zijn
werk op korte termijn neerleggen.
In het achterzaaltje van de Vishal wor
den de scenografische bezigheden van
Roger Chailloux belicht. De decoront
werpen en kostuumschetsen zijn vaak
dermate fraai uitgewerkt dat ze zich
zonder problemen als op zichzelf staan
de kunstwerken laten bewonderen. Veel
knip- en plakwerk van tijdschriftplaat-
jes en lapjes stof, bij wijze van materiaa-
laanduiding voor de kostuums, zorgen
voor een extra sfeervolle dimensie in
deze tekeningen. Voor de regelmatige
theaterbezoeker is het natuurlijk erg
aardig om acteurs als Guus Hermus,
Ton van Duinhoven of Cox Habbema
weer eens in oude rollen terug te zien.
In het stedelijk museum De Lakenhal
(Oude Singel, Leiden) is van 22 augustus
tot en met 6 oktober de tentoonstelling
Schilderkunstig Realisme te zien. De ex
positie, samengesteld door het ministerie
van CRM en het Bureau Beeldende Kunst
in Amsterdam, bevat werk van onder an
deren Co Westerik, Herman Gordijn, Jan
Beutener en Siet Zuyderland.
(De expositie in de Vishal duurt nog
tot en met 14 september. Dagelijks ge
opend van 10 tot 17 uur. De oeuvre-
catalogus van Roger Chailloux, uitge
geven door Van Spijk, kost 24,50).
NEW YORK (DPA). Norman Mailer,
de Amerikaanse schrijver die een biogra
fie over Marilyn Monroe op zijn naam
heeft staan, heeft een nieuw boek rond
haar persoon geschreven: „Of Women
and their Elegance”, waarin hij in de huid
van Monroe kruipt.
ring,
nden
'isserij
zeevai1
iddelb
sn ii
1970
en
MODE
het a
I.
ie dii
tade
ooi) I
J
De auteur noemt zijn boek een „verzoe
nen biografie”. Hij zegt zich altijd al in de
gevoelswereld van een vrouw te hebben
willen verplaatsen.
Bijna conceptueel is de technische werk
tekening te noemen, waarop we zien hoe
Piet Romer in De Vrede, op de rug van
een mestkever gezeten, bij Zeus op be
zoek moet. Zwevend naar de top van de
Olympos. Tijdens de repetitie van deze
scène maakte Romer hiertegen bezwaar:
„Ik hang daar voor gek”. Hans Roduin,
destijds dramaturg ij Centrum, bracht
hier fijntjes tegenin: „Ach, Piet, acteurs
staan meestal voor gek, nu hang jij eens
een keer voor gek”. Leuk om te lezen zijn
de bijschriften die Chailloux rond zijn
schetsen neerschrijft. Bij een ontwerp
voor een buitengewoon ingewikkeld uit
ziend transportmiddel zet hij bijvoor
beeld lakoniek: „Nico, graag morgen
klaar!”. Misschien is het wel vanwege
het feit dat deze tekeningen niet voor de
eeuwigheid gemaakt zijn, dat de tand
des tijds er nauwelijks vat op heeft kun
nen krijgen.
Ter gelegenheid van zijn 60ste verjaar
dag wordt in het Singer Museum in Laren
van 31 augustus tot en met 21 september
een tentoonstelling over het in de laatste
jaren ontstane werk van de kunstenaar
Pieter Wiegersma gehouden. De collectie
omvat wandtapijten, gouaches en teke
ningen. Geopend dinsdag tot en met zater
dag van 10-17 uur, zondag van 13-17 uur.
Keiler heeft het college van B. en W. te
kennen gegeven, dat de sfeer rond de
kunststichting te veel verambtelijkt. De
stichting moet onderdeel zijn van een
ambtelijke constellatie, schrijft Keiler.
Daarin kan hij niet de creatieve bevredi
ging vinden, die hij zocht toen hij op 1 mei
1979 in dienst trad.
Een tweede reden is, dat de verstand
houding slecht is tussen de kunststichting
en het stadhuis, en met name dan de
gemeentelijke secretarieafdeling kunst
zaken.
In 1971 maakt Chailloux een indruk
wekkende zevendelige serie rode etsen,
genaamd Graphologie. Vormtekens uit
zijn vroegere werk worden in deze serie,
sterk verkleind, in ritmische regels op de
etsplaten neergezet, zodat ze associaties
oproepen aan oude schriften als de
hiëroglyfen of het Lineair B. Ondanks
de strakke ritmiek, of misschien wel
juist daardoor, geven deze bladen een
verrassend inkijkje in de wisselingen in
zullen het Chailloux ongetwijfeld graag
vergeven dat hij in 1967 nauwelijks aan
zijn grafische oeuvre heeft gewerkt. Dat
Chailloux zijn creativiteit zo ongelimi-
neerd naar het toneel heeft laten zuigen,
heeft hij overigens gemeen met de door
hem zeer gewaardeerde Nicolaas Wijn
berg, die als schilder wel niet als twintig-
ste-eeuwse Rembrandt de geschiedenis
in zal gaan, maar wél jarenlang het
gezicht, of althans de neus-met-halve-
bril, van het Nederlandse theaterleven is
geweest.
Dat deze dirigent zijn wereldnaam des
ondanks ten volle verdient en dat zijn, in
romantisch repertoire zo uiterst tempera
mentvol geladen intenties door het Euro
pees Jeugdorkest op de meest overtuigen
de wijze worden overgenomen, werd in de
respectieve uitvoering van Bartoks suite
De wonderbaarlijke Mandarijn en van
Brahms Tweede Symfonie bewezen. Ab
bado’s mening „dat jonge mensen met de
moeilijkst speelbare muziek juist moeten
worden uitgedaagd om topprestaties te
leveren”, leek hier in de praktijk bewaar
heid.
De voorname, orgelende klank van het
emsemble was al meteen te horen in het
Wilhelmus en aansluitend in Alle Men-
schen werden Brüder; de hymne van de
Europese Gemeenschap. Aan de directie-
lessenaar stond dan de voormalige Britse
premier Edward Heath (die gisteren in
een interview, naar aanleiding van zijn
activiteiten bij het Europees Jeugdorkest,
uitgebreid in deze krant aan het woord is
geweest). Heath, pleitbezorger van de
Europese eenwordingsgedachte in Groot-
Brittanië en president van de stichting die
dit 135 leden tellende, internationaal sa
mengestelde orkest in het leven heeft ge
roepen, dirigeerde ook nog de Zauberflö-
te-ouverture van Mozart, na in een kort
inleidend woord zijn voor tweeërlei uitleg
vatbare mededeling te hebben gedaan dat
het Europees Jeugdorkest er is „om har
monie te brengen”.
Edward
Mintz en
gramma:
Brahms.
Concertgebouw Amsterdam, 21
gustus 1980.
De kunstenaar W. G. Hofker exposeert
een aantal tekeningen gemaakt voor het
boek Het mysterie van Muiden in het
Muiderslot van 23 augustus tot en met 28
september. Geopend: dinsdag tot en met
zaterdag van 10-17 uur, zondag van 13-17
uur.
zijn zelfs door een betrekkelijke leek als
ondergetekende nog wel aan te wijzen.
En vat u dit vooral niet op als een
verwijt: Waar moest een arme kunste
naar in die dagen anders naar toe om
inspiratie op te doen als naar Parijs?
Bovendien heeft in de Franse kunst ori
ginaliteit nooit erg zwaar gewogen:
Iemand vindt op een gegeven moment
het Kubisme uit, en het volgende jaar
schildert iedereen in die trant, om maar
eens wat te noemen. Het stond Chailloux
dan ook volkomen vrij om de stijlmidde
len van de Ecole de Paris naar eigen
goeddunken in zijn werk toe te passen.
Als halve Fransman was hem dit overi
gens wel toevertrouwd.
toals.
i bus-
on.Hl jaarlijkse toernee langs een negental Europese steden, allerwege bewondering
ring,
gaans
t-jaar
pla-
Het decor had Roger
Al was er uiteraard niet meer de verras
sing van de eerste kennismaking, toen
iedereen met stomheid geslagen was van
wege het ongelofelijke feit dat Mahlers
Zesde - een van de moeilijkste symfoni
sche partituren - op topniveau werd uitge
voerd. tóch stond je ook nu weer paf over
het voortreffelijke professionele musi-
ceerpeil dat hier weer constant getoond
werd. Een kwaliteit die niet alleen het
vaste leiderschap van Abbado heeft opge
leverd, maar die zelfs oververwende figu
ren als Herbert von Karajan warm heb
ben gemaakt om bij dit in alle opzichten
1 jonge orkest directiebeurten te willen
maken.
De vereniging Met pincet en penseel
(een vereniging van artsen die de teken
en schilderkunst beoefenen) exposeert
werk van leden in het Singer Museum in
Laren van 23 augustus tot en met 14
september. In de Singer Museumgalerie
exposeert Wim van Aken schilderijen en
aquarellen van 6 september tot en met 28
september.
Het damesweekblad „Ladies’ Home
Journal” publiceerde uittreksels uit het
nieuwe boek, waarin Mailer vooral de
nadruk legt op Marilyn Monroe’s betrek
kingen met haar derde man, de toneel
schrijver Arthur Miller.
gemoedstoestand, waaronder de ver
schillende etsen tot stand kwamen. Deze
serie had de aanzet kunnen betekenen
tot een geheel nieuwe ontwikkeling bin
nen het werk van Chailloux, maar een
ongeneeslijke ziekte is zijn sloperswerk
dan reeds begonnen. In de laatste jaren
van zijn leven maakt Chailloux niet veel
meer, en het werk is sterk wisselend van
inhoud, bij vlagen zelfs half-kosmisch.
Het oude vuur, dat bij vlagen nog wel
opvlamt, is duidelijk aan het doven.
Tot het programmagedeelte dat bij de
beschrijving ervan uitnodigt tot het ge
bruik van superlatieven, behoorde overi
gens niet het Dubbelconcert van Bach,
waarvoor de 23-jarige violist Shlomo
Mintz en de eerste concertmeester van de
Voor zover u uit bovenstaande de in
druk heeft gekregen dat Roger Chail
loux een begaafd decor-ontwerper is ge
weest, wiens grafiek totaal in het niet
valt bij zijn werk voor het theater, moet
ik toch even iets rechtzetten. Het
overzicht, dat in de Vishal wordt gebo
den, laat niet alleen zien dat Chailloux
technisch gesproken een razend knappe
etser was, het is ook nu nog steeds boei
end om te kijken naar zijn worsteling,
iets van het gekwelde innerlijk op papier
te krijgen.
Roger Chailloux werd in 1931 in Den
Haag geboren uit een Parijse vader en
een Haarlemse moeder. De eersttevier
jaar van zijn leven bracht hij door in een
Haarlems kindertehuis, waarna hij weer
teruggehaald werd naar Den Haag. In
1939 verhuisde het gezin naar Parijs,
waar het vanwege de oorlog ook al weer
snel de wijk moet nemen naar het zuid
en. De oorlogsjaren brengen de Chail
loux’ door op diverse plaatsen in het
Centraal Massief. In 1946 volgt een te
rugkeer naar Nederland. In Haarlem
bezoekt Roger de HBS, als voorberei
ding op een gedroomde carrière als ar
chitect. Maar ja, omdat Roger zo graag
tekent, blijven de wiskundecijfers wat
onder de maat, zodat dat feest niet door
kan gaan. Een jeugdschilderprijs van de
gemeente Haarlem valt hem in ’48 wèl te
beurt; een troostprijs. (Let u er, zo bij het
begin van het nieuwe schooljaar, wel
even op welke treurige rol ons onder
wijssysteem ook in deze biografische
notitie weer speelt?). In 1949 doet hij
toelatingsexamen voor de Rijksacade
mie voor Beeldende Kunsten te Amster
dam, maar het zal nog tot 1953 duren
alvorens hij aan deze Academie de da
gopleiding kan gaan volgen. Eerst moet
nog in Frankrijk (Chailloux heeft de
AMSTERDAM. Het Europees Jeugdorkest oogst op zijn derde achtereenvolgende,
i en
bijval. Zo ook in Amsterdam, waar gisteravond (in een overigens wat erg volumineus
"programma; de slotaccoorden klonken pas tegen elven) onder leiding van de Italiaan
se dirigent Claudio Abbado in het Concertgebouw voor een groot gehoor waaronder
zich ook koningin Beatrix bevond, werd opgetreden.
Bij COSA (Oude Delft 183b, Delft) ex
poseren in de periode van 5 september tot
en met 15 oktober: Frans van den Bighe-
laar (plastieken), Pieternel Eisinga (tex
tiel), Erwin Fasel (grafiek), Joke van Om
men (sieraden), Henk Wolvers (keramiek)
en Otto Zeegers (keramiek). Geopend op
werkdagen van 13.30 tot 17.30 uur, zater
dag van 10 tot 16 uur.
Joop Visser en John Brunsden expose
ren etsen in Galerie Tholen (Breelaan 28,
Bergen, NH) van 31 augustus tot en met 19
september. Tijdens dezelfde periode zijn
ook tekeningen van Jos van de Zee te zien.
Geopend: dinsdag tot en met zaterdag van
11-17 uur, zondag van 14-17 uur.
Van 30 augustus tot 2 oktober expo
seert Pieter Nieuwendijk een aantal schil
derijen in het Cultureel Centrum van Am
stelveen (Plein 1960). Dagelijks geopend
van 10-24 uur.
De tentoonstelling Hedendaagse
Vlaamse aquarellen is van 20 september
tot 20 oktober ingericht in het gemeentelij
ke expositiecentrum Aemstelle in Amstel
veen. Ongeveer 60 werken in diverse stij
len met verschillende onderwerpen wor
den in dit kader geëxposeerd.
Nu doet het verschijnsel zich voor dat
elke kunstenaar zijn vrije werk altijd het
allerbelangrijkste vindt, terwijl het toe
gepaste werk meer beschouwd wordt als
een mogelijkheid om in de pauzes, tus
sen de bedrijven waarin gewerkt wordt
aan Het Grote Oeuvre, de huishoudpor
temonnee te spekken. Wat overigens niet
wil zeggen dat deze nevenbezigheden
niet met zorg en inzet van volledige
integriteit zouden worden uitgevoerd.
Zeker in het geval van Chailloux is dat
het geval geweest. De Haarlemse kunst
minnaar, die in de jaren zestig en zeven
tig wel eens naar de voorstellingen van
Toneelgroep Centrum ging kijken, zal
dat kunnen beamen. Diegenen, die zich
een voorstelling als De Vrede (van Aris-
tofanes) nog even voor de geest halen,
Het Europees Jeugdorkest, onder
leiding van Claudio Abbado en sir
Heath. Solisten: Shlomo
Thomas Brandis, viool. Pro-
Mozart, Bach, Bartók,
