bleyle-shop
Veel vrouwennamen bij
repertoiregezelschappen
Compromis tussen aandacht
en werken in anonimiteit
Sacharov-concert
Sterke bijdragen Dick Box aan expositie Facet '80
Hofactrice
Weinig oorspronkelijk Nederlandstalig toneel in het komend seizoen
Albach-Retty
overleden
5"
ilitair-
ant in
I.
Residentie Orkest
Kombineren in herfsttinten met de
verrassend-nieuwe Bleyle-Kollektie
o,-
o,-
I
i
IP* s
Im
11
1980
WOENSDAG 27 AUGUSTUS
KUNST
Hoe prettig u zich er in voelt.
Haagse Comedie
Modieus en aantrekkelijk voor de vrouw die niet
overdreven, maar wel volgens de laatste mode
gekleed wil gaan.
Kombineren biedt ongekende mogelijkheden:
slanke vesten, korte spencers, sportieve pulli’s,
allen met bijpassende blouses, rokken en pantalons
kreëren een sportieve chic naar eigen smaak.
L zult verrast zijn hoe geweldig de nieuwe Bleyle
modellen u staan en...
I
t,
□r
;n.
Anegang 26 Haarlem
Ro-Theater
HAARLEM. Onder een wat
oubollige titel Facet ’80, een
woord dat een kwart eeuw gele
den in zwang was in het wereldje
van de musea, is er een podium
vrijgemaakt voor een groep kun
stenaars uit de regio. Het H.D.
van 9 augustus j.l. gaf er een
voorbeschouwing van: „Facet ’80
is een nieuw platform...” Elf kun
stenaars uit de regio. Op 9 augus
tus j.l. gaf deze krant er een voor
beschouwing van: „Facet ’80
maar wel hun recht zoeken op zo
goed mogelijke presentatie van
hun arbeid. De eerste verdieping
van de Vleeshal, die beschikbaar
gesteld werd door het museum, is
minder geschikt voor dit doel.
Theater
Globe
Centrum
Publiekstheater
Kinetisch ob/ect van Dick Box: balans in voortdurende beweging tussen gelijke onderdelen
JAN ZUMBRINK
(ADVERTENTIE)
onderverde-
repertoireto-
t
Peter
Het is dus een compromis tussen opti
male aandacht en het werken in de anoni
miteit. Verder is het zo dat de verschei
denheid van deze groep niet de verwach
ting kan wekken dat de andere groepen
van kunstenaars in Haarlem sterke con
currentie wordt aangedaan. Ze hebben
allen een zeer gavariëerd aanbod gemeen
van verkoopbare kunst. Ook hier zijn de
meeste werken te koop, al dan niet in
overleg.
Henk Klijn, bekend van zijn gekromde
staalplastieken in de Gemeente-aanko-
pen, keert zich hier evenwel naar de aqua-
reltechniek. Zijn patronen in blauw en
roze/oranje zijn niet meer dan een eenvou
dig geometrisch stramien, waarbij onder
linge overlappingen voor nog meer kleur
tonen zorgen. Van Frank Masion is alleen
de eerste tekening het vermelden waard.
De angstvalligheid, waarmee hij het ab
straheren op smetteloos wit papier pre
senteert als uitdrukking van een gemoed-
Voorbeelden zijn Lataster. Freymuth, Gij-
zen, Daniels, H. Peters en anderen. Krijt
nu knalt zijn emotie eruit in vijf doeken
die hij Agressies I-V noemt (niet gesig
neerd, niet gedateerd, maar wel van re
cente datum). Op nummer één bijvoor
beeld schiet een acryl-rode vuist rechts uit
de rand van het doek. In nummer twee
komt een been met felle hak en rode voet
neer op een piramidale vorm van kleur-
golven. Naar mijn smaak vallen zijn doe
ken te vaak schril, hard en druk uit.
Corrie Borst is aanwezig met sierstuk
jes van edelsmeedwerk. De kleine objec
ten zijn alle zelfstandig ontworpen en heb
ben niet het karakter van draagbare siera-
Rickey of Von Graevenitz, de belangrijke
aangevers van de konstruktieve kineti
sche kunst, past Box een spilscharnier toe
dat loopt op kogellagers. Daardoor komen
de gelijke elementen van de konstruktie in
een cirkelvormige beweging. Vooral het
diagonaal aan een balk bevestigde object
maakt vloeiende momenten mogelijk die
de altijd wisselende standen van de drie
buizen tot een heel spannend geheel ma
ken. Na de uitloop van de beweging die
met een klein duwtje van de hand in gang
gezet wordt, staat het object met zijn
onderdelen in nagenoeg parallelle stand,
en dat onder invloed van de werking van
de zwaartekracht op inwendig gemonteer
de gewichten.
Kohout en Molière’s Tartuffe met Willem
Nijholt in de titelrol.
In het licht van de jaren zestig en zeventig
gezien mogen deze objecten niet zo erg
nieuw zijn, kundig zijn ze wel gemaakt
door Box, die hiermee een krachtige bij
drage levert aan deze groepsexpositie.
WENEN (AP/UPI). Rosa Albach-Ret
ty, de laatste in leven zijnde actrice van
het Oostenrijks-Hongaarse hof, is dins
dag op 105-jarige leeftijd in Baden, nabij
Spa, overleden, zo is door de familie
bekendgemaakt.
i met
520.-
jrclips
270.-
e-ring
3 kar.
g van
ervan
van
an
j met
oor
Geheel onverwacht en lang na de eerste
erkenning van de kinetische kunst, zo
tussen 1964-’66, doet zich hier weer een
vorm daarvan voor. Voor Haarlem zijn er
genoeg aanknopingspunten in het musea
le verleden te vinden om dit principe van
de kinetische konstruktie niet af te doen
als de zoveelste gag in de beeldende kunst.
Peter Oosthoek regisseert nog Rolstoel
Ronnie (Wheelchair Willy) van Alan
Brown, in Londen als schokkend ervaren,
en door Centrum zelf omschreven als apo-
calyps van de welvaartsstaat: een ander
Engels stuk: A mad world, my masters
van Barrie Keeffe, werd door dramaturg
Rob Scholten omgezet naar Nederlandse
toestanden, het gaat Morgenrood Oranje
zon heten, en de Dam, het Binnenhof,
krakers en Mobiele Eenheid komen er in
voor.
HAARLEM. Wat het eerst opvalt
bij het doornemen van de verschillen
de repertoireoverzichten is het grote
aantal vrouwennamen, relatief be
zien uiteraard. Maar liefs vier schrijf
sters worden gespeeld, waaronder de
bijna vergeten Jo Simons-Mees, een
tijdgenote van Heijermans.
den. Zij komponeert de monturen met
halfedelstenen in een bepaalde opstelling.
Een tweede edelsmid in het geheel is
Karei Niehorster, die scheef geprojecteer
de wandobjecten in miniatuur uitvoert.
Hij gebruikt daartoe dure materialen als
goud en titanium. Enige art-deco-invloed
is er niet vreemd aan. De draagbaarheid
van zijn ringen lijkt mij niet erg groot. De
keramist Wim Borst presenteert zich met
keramiek, gekleurd in grijs-blauwe tonen.
Schuin weglopende vlakken verhogen dit
estetische effect. De gekozen steensoort
leent zich uitstekend voor heel subtiele
lijnen.
De meeste aandacht trekken hier wel de
drie konstrukties van verchroomd staal/
ijzer door Dik Box, uit de Cruquius. Zijn
technisch vakmanschap doet niet onder
voor die van de Japanner maar dit wordt
door Box voor een heel ander doel aange
wend. Hij bouwt een balans in voortdu
rende beweging tussen gelijke delen van
een kinetisch object. Anders dan Calder.
vriend Patroclos gedood is. Gerrit Komrij
vertaalde het stuk, en het kreeg de Globi-
aanse karakterisering mee: „Madurodam
ontploft, op de puinhopen gillen traves
tieten”.
In een nieuw Eindhovens theatertje an
nex repetitieruimte speelt Globe rond de
kerst een legende van Felix Timmermans:
„En waar de ster bleef stille staan”. Ge-
rardjan Rijnders regisseert Troilus en
Suus, Paul Vermeulen Windsant Chinchil
la en Cécille, Peter de Baan (van Sater)
Het Atelier is een gastregie.
Mevrouw Albach-Retty, de grootmoe
der van de Oostenrijkse actrice Romy
Schneider, trok zich in 1958 terug uit het
beroemde Burgtheater te Wenen.
Zij verscheen voor het laatst op het
toneel in 1974, ter gelegenheid van de
viering van haar honderdste verjaardag.
Er worden werken van Borodin, Bruch
en Beethoven ten gehore gebracht. De
opbrengst is bestemd voor de bestrijding
van de kosten van de conferentie, die
geopend wordt door burgemeester Schols
van Den Haag.
Barshai, die vrijwel alle grote Russische
orkesten leidde, emigreerde in 1977 naar
Israël, waar hij chef-dirigent is van het
Nieuw Israëlisch Symfonieorkest in Tel
Aviv. De laatste jaren heeft Barshai con
certen gegeven met bekende westerse or
kesten als de Royal Philharmonic en de
BBC Symphony in Londen, het Orchestre
de Paris en de Wiener Philharmoniker.
Het is voor het eerst dat hij een Neder
lands orkest leidt.
Belkin (32), die in 1973 het Sowjet Natio
naal Vioolconcours won, vertrok in 1974
naar Israël. Hij is solist geweest bij ’s we
relds meest vooraanstaande orkesten. Op
16 september is Belkin solist in Sibelius’
Vioolconcert met het Amsterdams Phil-
harmonisch.
De spelers in Hoe laat is 't van H. Lutgerink dat Toneelgroep Centrum komend seizoen zal
brengen. Ann Hasekamp, Ingeborg Elzevier, Lettie Oosthoek, Coby Stunnenberg en Henriette
Stol.
Ook het Ro-Theater gaat Tartuffe spe
len, en brengt het iets eerder in première
dan de Haagse Comedie. De gezelschap
pen hebben hier geen problemen over: op
de Haagse theaterbeurs 7 september, zul
len beide Tartuffe’s, Willem Nijholt en
Paul Röttger (voor het Ro-Theater) zich
presenteren.
Het Ro-Theater heeft zijn tableau aan
zienlijk uitgebreid, van 8 naar 17 vaste
spelers. John Kraaykamp is vast aan het
gezelschap verbonden, en Franz Marijnen
kreeg de steun van een dramaturg, Karst
Woudstra. Het gezelschap zal komend sei
zoen weinig reizen, en de tijd die daardoor
vrijkomt besteden aan trainingen in
spraak en zang. Naast Tartuffe regisseert
Marijnen Shakespeare’s Een Midzomer-
nachtsdroom met Peter Tuinman als
Puck, Lou Landré als Theseus en John
Kraaykamp als Spoel de Wever.
Da nahm der Himmel auch die Frau is
het eerste stuk van de Duitse acteur Klaus
Pohl (27). Het gaat over een relatie tussen
een gesettelde man en een linkse studente,
en wordt door Pohl zelf geregisseerd. Re
né van Asten speelt de man, Annelies van
der Bie, net van de Maastrichtse toneel
school, de studente. In de kerstvakantie
komt het Ro-Theater met een serie kinder
voorstellingen, Pinokkio, naar een Duitse
versie van W. D. Sprenger en vertaald
door Peter Verstegen. Franz Marijnen re
gisseert, Paul Röttger, de jongst ogende
Nederlandse acteur, speelt Pinokkio.
Als laatste ensceneert Globe Troilus en
Cressida van Shakespeare, een sombere
liefdesgeschiedenis bij het belegerde Tro-
je, met als nevenverhaal de koppige wei
gering van Achilles om te vechten, een
koppigheid die hij pas loslaat als zijn
De rechthoekige of kubusvormen onder
gaan aan de oppervlakte een vertikale
deling, die uitgespaard wordt in het mate
riaal. Om de mogelijkheid tot verkoop
niet te ontlopen, heeft hij een sokkel wel
erg vol gezet.
Luut de Gelder maakt in de aloude
traditie afgeknotte anatomische vormen,
die na enig zoeken vrij snel uit de vorm
van een blokje marmer tevoorschijn wil
len komen. Deze figuratieve beeldjes zijn
helaas van een experimenteerloos karak
ter. Een achterhaalde estetische gramma
tica. Een ander aanzien bezitten de platte
stenen beelden van de Japanner Fuji! uit
Wenen. Hij doet op uitnodiging mee. Het
werk laat een zin voor geometrische
strengheid zien die toch sierlijk kan zijn
door al te scherpe kanten af te ronden.
De artistieke leiding van Theater uit
Arnhem, bestaande uit Jochen Neuhaus
en Ger Thijs, lijkt met één oog te lonken
naar een gedurfdere opzet dan voorheen,
zoals vorig jaar al bleek bij de niet geheel
geslaagde maar wel eigengereide vormge
ving van In de jungle van de Steden van
Brecht (regie Karl Kneidl), en nu in een
stukkeuze als De Voetwassing van Marie-
Luise Fleisser, De Anderen van Martin
Sherman en twee regies door jonge regis
seurs. Het andere oog van Theater staart
echter strak naar de provincie, en moet
dat misschien ook wel, met Schakels van
Heijermans, met een komedie van Courte-
line (De Stukken) en ook wel met Pygmali
on van Shaw, hoewel die keuze zeker iets
leuks heeft. Bea Meulman, Eric van der
Donk en Bernhard Droog gaan er resp.
Eliza, Higgings en Doolittle in spelen.
De Anderen van Martin Sherman gaat
Aanzienlijk is het aantal stukken waar
in een actrice een mooie kans krijgt, Anti
gone bij het Publiekstheater, Pygmalion
bij Theater, Hemel en Aarde, ook bij The
ater, plus de vele stukken die daarenbo
ven ook nog vrouwenproblematiek als on
derwerp hebben: Groot en klein, zowel
door Publiekstheater als Baal gespeeld.
Een Moeder van Jo Simons-Mees, Suss
van Achtembusch, Het Atelier van Jean
Claude Grumberg, Cécile van Mia Meijer,
Hoe laat is ’t van Herman Lutgering. To
neelgroep Globe krijgt de eer van de
grootste producent van vrouwenstukken,
met zowel Suus als Het Atelier en Cécile.
Rest nog de opmerking dat de jonge regis
seuse Vonne van der Meer dit seizoen
twee regies in de repertoiresector doet, bij
Centrum en Theater.
stoestand, heeft naar mijn idee nog maar
weinig interessants opgeleverd. Het inge
houden betekenen van het papier levert te
weinig spanning op. De vrijehid, die hij
daarbij zou moeten nemen, is te gering.
De composities van Martijn Smith, twee
sjablone-drukken in kleur, vertonen een
nogal willekeurig patroon volgens een na
drukkelijke flguur-grondrelatie. Het lij
ken vertalingen van fotografische schadu
wen die ergens een moment vasthouden
van de projectie van licht. Loes van Goor
toont een aantal ets- en reliëfdrukken uit
1979-1980. Ze stellen een snelle schriftuur
tegen textuur-beelden voor. Een soort Ja-
pans-Franse expressie die zeer in trek was
ten tijde van het tachisme. Bij inscriptie X
heeft zij de reliëftechniek van Chillida
uitgeprobeerd. Vastomlijnde, toevallige
stukken metaal worden in de druk gekom-
bineerd met doorgeëtste krabbels en en
kele kleurvlekken met de duim.
Cor Krijt knoopt wat laat aan bij het
nieuwe Nederlandse expressionisme. Dat
zijn vormen van schilderkunst, waarin
niet alleen figuratieve elementen als the
matische aanleiding maar ook overwe
gend abstract kleurgebruik voorkomen.
gevormd echtpaar dat elkaar in de puntig-
ste dialogen ooit geschreven te lijf gaat.
Elise Hoomans, vorig jaar met pensioen
gegaan als regisseuse en artistiek leidster
bij Theater, regisseert.
Met Antigone van Sophocles sluit het
Publiekstheater aan bij de lijn uitgezet
door de dubbele Oidipusvoorstelling van
twee seizoenen terug, Oidipus Rex en Oi-
dipus in Kolonos. Antigone is de dochter
van Oidipus, die met haar oom Creon in
de clinch raakt over de tegenstelling tus
sen principieel of pragmatisch handelen.
Christine Ewert speelt Antigone, regie
Ton Lutz.
Globe, eens samen met Baal een pionier
wat het spelen van Duitse stukken betreft
lijkt het verderop te zoeken nu ook ande
ren het Duitse theater gaan ontdekken. Ze
komen nu alleen met Suus van Herbert
Achternbusch, oorspronkelijk schrijver
van romans en filmscenario’s, waaruit hij
voor zijn toneelstukken rijkelijk put. Suus
is aan het begin 17 jaar en wordt in vijf
fases steeds ongeveer tien jaar ouder,
waarbij ze ook steeds meer verstomt. Bij
Globe wordt ze gespeeld door vijf actrices
van verschillende leeftijden. Achtern
busch’ stuk Ella, ook over een vrouwenle
ven en gespeeld in een ren met levende
kippen, was op het vorige Holland Festi
val een van de indrukwekkendste gebeur
tenissen.
Chinchilla van Robert Davis MacDo
nald gaat over de Russische impresario en
stimulator van muziek en ballet Serge
Diaghilev: Het Atleier van Jean Claude
Grumberg over een joodse confectienaai-
ster die na de oorlog vergeefs wacht op de
terugkeer van haar man.
Cécile van Mia Meijer is een vrouwen
stuk, gewijd aan de 19e eeuwse schrijfster
Cécile Goedkoop De Jong van Beek en
Donk (van Hilda van Suylenburg), en han
delend over feminisme, literatuur, katho
licisme, Alphons Diepenbrock, Henriëtte
Roland 'Holst en ongehuwde moeders.
DEN HAAG Het Residentie Orkest
geeft op 4 september een concert ten bate
van de Internationale Conferentie voor
Andrei Sacharov. Aan dit concert, dat
gehouden wordt in de Ridderzaal, verle
nen twee bekende Russische kunstenaars
hun medewerking, te weten dirigent Ru
dolf Barshai en violist Boris Belkin.
over de vervolging van homoseksuelen in
de Tweede Wereldoorlog. Siem Vroom
(Publiekstheater) speelt er als gast de
hoofdrol in, Andy Daal gaat regisseren.
Marie-Luise Fleisser (1901-74) was een ge
neratiegenoot van Brecht, onder wiens
invloed ze enige tijd heeft gestaan. Haar
stuk De Voetwassing beleefde door
Brechts toedoen zijn eerste opvoering in
1926 in Berlijn. De Duitse titel luidt Fege-
feuer in Ingolstadt, naar Fleissers geboor
testad. waarvan de pronvinciale bekrom
penheid haar benauwde. Het stuk gaat
over de knellende banden van opvoeding
en moraal rond een groepje jongeren uit
het begin van de jaren twintig. Regie
Jochen Neuhaus.
In de kleine zaal van de schouwburg
gaan twee jonge regisseurs aan de slag,
een initiatief van Theater om bij te dragen
aan het ontwikkelen van talent. Vonne
van der Meer (28) regisseert Hemel en
Aarde van Gerlind Reinshagen (1926),
schrijfster van hoorspelen en een viertal
toneelstukken. Het stuk beschrijft een
manier om tegen de dood aan te kijken
(namelijk opgewekt en het leed wegdrin
gend). Op de stervensstukken van het
Werktheater na is het bij mijn weten het
enige stuk van de laatste tijd over dit
onderwerp, en gezien de hernieuwde be
langstelling voor de dood zou het wel eens
een voorbode van meer kunnen zijn. Leo
Hogenboom (29) regisseert een toneelstuk
van de dichter Rilke, Het dagelijks leven,
over de houding van de kunstenaar tegen
over de werkelijkheid.
Wat de Haagse Comedie onder de nieu
we artistieke leiding van Guido de Moor
en Pierre Laroche gaat brouwen staat nog
in de sterren. Het gezelschap telt komend
seizoen onder zijn gastspelers klinkende
namen als Ellen Vogel, Paul Steenbergen
en Willem Nijholt, maar die staan toch
eerder borg voor een enkele imposante
voorstelling dan voor vernieuwingen. In
de Koninklijke Schouwburg komen ze
met Amadeus van Peter Shaffer (dezelfde
als die van Equus). Willem Nijholt speelt
hierin de Weense hofcomponist Salieri,
die zich van zijn troon gestoten voelt door
het wonder Mozart (Hans Hoes). Ellen
Vogel en Paul Steenbergen staan naast
elkaar in Half Life van Julian Mitchell als
de archeoloog Cunliffe en Barbara, de
enige vrouw die ooit door hem ten huwe
lijk is gevraagd. (Regie Jo Dua.)
Pierre Laroche regisseert De Revisor
van Gogol met een cast van 22 spelers,
Eddy Habbema, die ooit de Haagse Come
die wist op te zwepen in een speelse voor
stelling van Feiffer Strips is weer ge
vraagd, ditmaal voor Brecht’s Driestui-
versopera met Guido de Moor als Mackie
Messpr.
In het HOT-theater komen drie premiè
res: Bacchanten van Euripides, Colas
Bruegnon of God in Frankrijk van Pavel
Wie een overzicht van het thea
terseizoen wil geven, moet nood
zakelijkerwijs een
ling in categorieën aanbrengen:
zoals bijvoorbeeld
neel, alternatief toneel en vrije
produkties. Op zo’n indeling is
uiteraard van alles aan te mer
ken, want hij hinkt maar liefst op
drie gedachten: de plaats waar
gespeeld wordt, het soort reper
toire en de wijze van financieren.
Toch is het een zinnige verde
ling, want de begrippen zijn min
of meer bekend en maken een af
bakening mogelijk. Voor het re-
pertoiretoneel, dat Alma Post
vandaag bespreekt, geldt in ieder
geval dat het om gezelschappen
gaat die doorgaans in schouwbur
gen spelen en niet in de kleinere
theaters, zoals toneelgroep Cen
trum. Toch hoort dit gezelschap
qua opzet in deze sector thuis.
Centrum houdt als vaker de eer op wat
Nederlandstalig toneel betreft, met vier
stukken van Nederlandse auteurs, (Globe
speelt twee Nederlandse stukken, the rest
is silence.) Hoe laat is ’t, het nieuwe stuk
van Herman Lutgerink, is een vrouwen
stuk waarin drie vrouwen de onrijmbaar-
heid van droom en werkelijkheid ervaren.
Don Dekker, vorig jaar bij Centrum gede
buteerd met Tussen de middag en Later
op de avond, schreef nu Het Komplot, een
stuk in twee delen dat laat zien hoe twee
mannen met achtervolgingswaanzin met
die handicap omgaan. Hoe laat is ’t wordt
geregisseerd door Peter Oosthoek, het
Komplot door Antoine Uitdehaag.
Een moeder (1911) van Jo Simons-Mees,
regie Vonne van der Meer, gaat over een
moeder die haar kinderen belet hun vleu
gels uit te slaan. Het stuk speelt met kerst,
rond de eeuwwisseling. Voor de lunch
pauze brengt Centrum een vervolgver
haal in lichte toets van vier afleveringen.
Om met Amsterdam te beginnen, Het
Publiekstheater opent seizoen 80/81 met
een van Shakespeare’s Romeinse stuk
ken, Antonius en Cleopatra. Annet Nieu-
wenhuyzen en Eric Schneider spelen het
beroemde liefdespaar, Hans Croiset regis
seert. Ook dit seizoen weer een Brecht bij
het Publiekstheater, Mijnheer Puntilla en
ajn knecht Matti, in de regie van Fritz
Marquardt van de Oostberlijnse Volks-
bühne. Wie zich nog het optreden van de
Volksbühne herinert, twee Holland Festi
vals geleden: Het indrukwekkende Die
Bauern dat toen gespeeld werd was een
Marquardt-regie. Evenals trouwens de
Mislukt geachte Penthesileia bij de Rot
terdamse Toneelraad.
Groot en Klein van Botho Strauss wordt
Wel door het Publiekstheater als Baal
gespeeld. Wie de knappe maar langdradi
ge voorstelling ervan op het laatste Hol
land Festival gezien heeft, door de Ber-
Hjnse Schaubühne, kan niet anders dan
reikhalzend uitzien naar wat onze gezel
schappen ervan gaan maken. Gross und
Klein toont in een serie taferelen de ver
wording van een eenzame vrouw van bij
na niets naar helemaal niets. De vrouw
Lotte wordt gespeeld door Petra Laseur.
Met Wie is bang voor Virginia Woolf
(van Edward Albee) neemt het Publieks
theater een gouwe ouwe op. Het duo An
net Nieuwenhuyzen-Eric Schneider speelt
er de leidende rollen in: een academisch
Het zal gaan over carrière en liefdeleven
van de kunstschaatskampioene Hardien
de Wit en wordt geschreven door Ton
Vorstenbosch, Peter Römer en Rob
Schoften.
