Strategisch netwerk moet oliebelangen beschermen
Rabobank O
Geld en goede raad.
Vergeten koningin van
Iran leeft in VS
V
r
WOENSDAG 27 AUGUSTUS
1980
(Door Wim Wansink)
r.
8
Bij de Rabobank kunt u uw betalingsopdrachten aanleveren,
zoals u dat gemakkelijk vindt. Met losse, getypte of geschreven
bankgiroformulieren. Maar ook met verzamel lijsten of gemak-
kelijk in te typen optisch leesbare formulieren. En zou verwer
king via ponskaarten, magneetbanden, cassettes of diskettes
nog beter aansluiten op uw eigen administratie: ook daar weet
de Rabobank alles van.
Hebt u een rekening bij de Rabobank, dan kunt
u uw rekeningafschriften en bijlagen precies krijgen
zoals u wilt. Bijvoorbeeld met een spedfikatieformu-
lier per betaling. Zodat uw boekhouder
er goed mee uit de voeten kan.
Een rekening bij de Rabobank
heeft nog meer voordelen. Daar is een
brochure aan gewijd, (”Hoe u via de
Rabobank meer kunt doen met een
rekenmg-courant”)
die bij alle 3100 ves
tigingen van de
Rabobank gratis j
verkrijgbaar is. 1
U hoeft er dus j|
niet ver voor uit
de buurt. Ja
Ruim honderd goedgevulde
supertankers passeren elke
dag de nauwe zeeëngte bij de
Straat van Hormuz, aan de
monding van de Perzische
Golf. Zij vervoeren miljoenen
tonnen ruwe olie uit de arabi
sche landen naar het geïndus
trialiseerde Westen. Japan,
West-Europa en de Verenigde
staten zijn voor meer dan zes
tig procent van hun olievoor-
ziening afhankelijk van wat
deze tankers transporteren.
fl sr i
sol
3 j
-tl
I
1
s
I
VS bijna klaar met opbouw
controle Perzische Golf
Dagelijks passeren ruim 100 goedgevulde olietankers de monding van de Perzische Golf.
Tot de opbouw van een dergelijke, in de
«ADVERTENTIE)
I.
1
1
was ze eveneens toen hij tot keizer
werd gekroond.
den besteed aan de „derde centrale strate
gische zone”: het gebied rondom de Indi
sche Oceaan, oftewel de zogeheten „crisis-
boog” van India tot en met Noordoost-
Afrika. De olieroute loopt daar precies
doorheen.
gespreid over twee jaar zijn de VS een
heel eind verder in het efficiënt verdedi
gen van hun belangen.
In ruil voor die toegezegde hulp, hebben
de VS in alle drie de landen de beschik
king gekregen over militaire steunpunten.
Washington heeft er in alle gevallen
nadrukkelijk op gewezen, dat in ruil voor
het verlenen van militaire faciliteiten aan
de VS, slechts „defensieve” wapens zullen
worden geleverd. Daarom ook kreeg de
Somalische president Barre lik op stuk,
toen hij aandrong op financiële steun ter
waarde van bijna vier miljard gulden. Hij
zou de voor dit geld gekochte wapens
vrijwel zeker hebben opgenomen tegen
het buurland Ethiopië, dat Somalië in
1078 in de strijd om de Ogaden verplette
rend wist te verslaan.
Meer steun zou hebben betekend, dat
het Witte Huis zich nadrukkelijk achter
het bewind van Barre zou hebben opge
steld en dat wil Carter niet. De opbouw
van een strategisch netwerk van uitvals
bases is het hoofddoel. Dit moet uiterlijk
in 1983 zijn voltooid.
In de eerste plaats gaat het daarbij om
het afschrikkingseffect tegenover de Sov-
jet-Unie. Het ziet er voorlopig dan ook niet
naar uit, dat de VS zich zullen laten mee
sleuren in een lokaal conflict, al was het
alleen maar om het nog steeds aanwezige
Vietnam-syndroom.
Maar als de arabische oliestaten, die Was
hington momenteel goed gezind zijn, door
binnen- of buitenlandse oorzaken onder
Russische invloed zouden komen te staan,
dan kunnen de VS de speciale interventie
macht wel eens gebruiken om de Ameri
kaanse belangen in die landen veilig te
stellen. Want dat is de extra „veiligheids
garantie”, die Washington heeft inge
bouwd.
Na het decreet, waarmee haar man Reze
Sjah, de stichter van de Pahlevi-dynastie,
in 1935 de fameuze sjador afschafte, was
zij een van de eerste Iraanse vrouwen die
haar sluier weggooide. Ze was ook de
eerste koningin van Iran die uit de konin
klijke harem trad, en een openbare recep
tie aan het hof gaf.
Al is ze nooit zo beroemd gweest als
koningin Soraya met haar leifdesteleur-
stellingen, en ook niet als Farah Diba,
wier sociale en culturele activiteiten in het
daglicht werden geplaatst, leidde konin-
gin-moeder Tadj-ol-Molouk een bewogen
leven.
Ze werd in 1890 geboren in een gezin
van negen kinderen. Haar ouders waren
afkomstig uit de Kaukasus. Haar vader
stond erg weigerachtig tegenover haar
voornemen te huwen met een bescheiden
kolonel van de kozakken, een zekere Reza
Khan.
De staatsgreep van 1925 betekende het
einde vand e Kadjar-dynastie en bracht
Reza „sjah” alias Reze Khan, aan de
macht. Hij had vier kinderen, onder wie
de toekomstige sjah Mohammed Reza.
Ndat Reza sjah de troon had bestegen
nam hij er nog twee nieuwe vrouwen bij,
bij wie hij verscheidene kinderen had.
Maar Tadj-ol-Molouk bleef officieel, als
moeder van de kroonprins, de voornaam
ste echtgenote van de sjah.
In 1941 begon voor haar een moeilijke
tijd: Reza sjah moest aftreden, en in alle
rijl een onderkomen zoeken op het eiland
Mauritius. In 1944 stierf Reza sjah in bal
lingschap in Johannesburg. Tien jaar la
ter stierf bij een vliegtuigongeluk de jong
ste zoon van koningin Tadj-ol-Molouk,
prins Ali Reza, volgens velen de lieveling
van de koningin. In 1953 had men het
meer dan eens gemunt op het leven van
haar oudste zoon, de nieuwe sjah Moham
med Reza sjah en Tadj-ol-Molouk vreesde
ten zeerste voor zijn leven en voor het
omverwerpen van de keizerlijke troon.
Maar de monarchie herstelde zich met
behulp van de Verenigde Staten.
Van toen af verscheen de koningin-moe-
der niet meer op feestelijkheden aan het
hof. Ze trok zich terug in haar weelderig
verblijf in sjahdachte, nabij Teheran, en
kwam alleen nog buiten bij de jaarlijkse
receptie ter gelegenheid van de verjaar
dag van de terugkeer van de sjah in 1953.
Door de afwezigheid van de koningin-
moeder op de kroningsplechtigheden in
1967, en daarna op de feestelijkheden te
Persepolis in 1971, deden geruchten de
ronde van zij misschien was overleden.
Ook werd geopperd dat zij het nies eens
was met het beleid van de sjah.
Eind december 1978, toen de islamiti
sche revolutie de troon van de sjah aan
het wankelen begon te brengen, verliet de
koningin-moeder Iran en ging naar de
Verenigde Staten, waar ze zich in Los
Angeles vestigde bij haar oudste dochter,
prinses Sjams.
Enkele dagen later betoogden Iraanse
studenten voor haar woning, en richtten
er aanzienlijk schade aan. Tadj-ol-Molouk
vluchtte naar Californië, waar zij in de
omgeving van Palm Springs, een onder
komen vond in de villa van een Ameri
kaanse financier. Walter Annenberg.
„Vergeten door allen, zelfs door de
dood”, heeft de koningin-moeder van Iran
de kroon van de Pahlevi’s overleefd.
Praktische manieren om crediteuren en
salarissen te betalen.
Maar de route, pal onder de kust van het
schiereiland Musandam, ten noorden van
Oman, voert langs een gevaarlijk punt:
nog geen 45 kilometer noordoostwaarts
begint de kust van het politiek instabiele
Iran.
Op hun weg naar de westerse indu
strielanden passeren de olietankers ver
volgens het zuidoostelijk deel van het ara
bische schiereiland. Het merendeel van de
schepen neemt dan de dure omweg via de
Zuidafrikaanse Kaap de Goede Hoop, om
dat het Suez-kanaal niet diep genoeg is.
Alleen de kleinere tankers varen door de
zeeëngte van de Bab-el-Mandep, de Poort
der Tranen, die de toegang vormt tot de
Rode Zee.
De scheepvaart door deze Poort van
Tranen is zo mogelijk nóg riskanter dan
via de Perzische Golf en de Golf van
Oman. Aan de oostelijke, arabische, kant,
tegenover de Golf van Aden, wordt de
doorgang gecontroleerd door de Volksre
publiek Jemen (Zuid-Jemen).
De Afrikaanse kustlijn wordt hier gro
tendeels beheerst door Ethiopië. Beide
landen zijn marxistische georiënteerd en
bieden militaire faciliteiten aan de Sovjet
unie. In totaal zijn er meer dan 240.000
Russische manschappen en ruim 200
vliegtuigen gestationeerd, die een groot
deel van de Indische Oceaan kunnen be
reiken.
Om deze belangrijke olieroute te be
schermen, maar ook om zich te verzeke
ren van blijvende militaire steunpunten,
hebben de Verenigde Staten het afgelo
pen halfjaar een opmerkelijke diploma
tieke activiteit aan de dag gelegd. Daarbij
werd vooral druk onderhandeld met het
sultanaat Oman en met de Afrikaanse
republieken Kenia en Somalië.
Na de val van de sjah van Iran, bij
uitstek de Amerikaanse „waakhond” in
deze regio, en de Russische Militaire inter
ventie in Afghanistan, maakten de VS er
haast mee, vriendelijk gezinde landen te
betrekken bij de nieuwe verdedigings-
I
I strategie, die in Washington was bedacht.
Daarbij moest naast West-Europa en
het Verre Oosten speciale aandacht wor-
(Van onze redactie buitenland)
„Tadj-ol-Molouk” (de kroon der ko-
ningen), de negentig jaar oude gewe
zen koningin-moeder van Iran, die
ind e Verenigde Staten woont, was
afwezig bij de begrafenis van haar
zoon Mohammed Reza Pahlevi. Dat
Deze zijn in eerste instantie bedoeld als
opslagplaats voor wapens, brandstof en
munitie. Maar in geval van nood (lees:
oorlog) moeten de „bases” ruimte kunnen
bieden aan de zogeheten „Snel Inzetbare
Strijdmacht” (RPD) van in totaal 150.000
man, die een eventuele aanval binnen
korte tijd moeten kunnen pareren.
President Carter en diens adviseur voor
nationale veiligheidszaken, Brzezinski,
beschouwen de Indische Oceaan als
„speerpunt” van de Amerikaanse buiten
landse politiek, als „vitaal” interessege
bied.
Om zo goed mogelijk voorbereid te zijn
op eventuele confrontatie tussen Oost en
West rond de belangrijke olievoorraden,
bepleitten zij een snelle opvoering van de
Amerikaanse militaire aanwezigheid in
dit gebied. Dit om de belangen van de VS
veilig te stellen tegenover de groeiende
Russische invloed, die zich momenteel uit
in de aanwezigheid van een vloot van 32
oorlogsschepen.
Maar militair gezien waren de Ver
enigde Staten bepaald niet voorbereid op
een mogelijke confrontatie in de Indische
Oceaan. Hun vloot bestaat daar pas sinds
kort uit 31 marlnevaartuigen met 24.000
manschappen. Weliswaar is deze zee
macht, geconcentreerd rond de vliegdek
schepen Nimitz en Coral Sea volgens des
kundigen in principe sterker dan de Rus
sische en kunnen de VS beschikken over
het van Groot-Brittannië „geleende” ei
land Diego Garcia waar een enorme basis
wordt gebouwd. Maar de afstand (zo’n
5000 kilometer) vanaf deze atol is té groot
voor slagvaardige interventie in de arabi
sche wereld of de „Hoorn van Afrika”.
Vandaar de ijver, waarmee de banden
werden aangehaald met Oman, Kenia en
Somalië. Het heeft lang geduurd, voordat
de „zaak rond” was. Maar nu eind vorige
week Somalië ook akkoord bleek te kun
nen gaan met de door Washington voorge
stelde tegenprestatie militaire en finan
ciële hulp ter waarde van 100 miljoen,
VS gestationeerde, jnterventiestrijd-
macht, is begin dit jaar na lang aarzelen
door president Carter besloten. Dit, in het
kader van de algehele uitbreiding van het
Amerikaanse militaire program. De speci
ale strijdmacht zou, aldus de plannen, ook
gebruikt kunnen worden bij regionale
conflicten en mogelijk zelfs in West-Euro
pa.
Vooral Oman is in dit verband een ide
aal steunpunt voor de Amerikanen. Het
kan uitstekend dienst doen als uitvalsba
sis voor de interventiestrijdmacht naar de
islamitische wereld. Vanuit Oman kan de
Straat van Hormus worden gecontro
leerd. Momenteel hebben de VS in dat
gebied slechts één basis, in Bahrein. En
daar zijn niet meer dan vier torpedojagers
en één commandovaartuig gestationeerd.
Washington krijgt nu in Oman marine- èn
luchtmachtfaciliteiten erbij. In ruil voor
economische hulp en wapenleveranties.
In Kenia krijgen de VS de beschikking
over de haven van Mombassa en het vlieg
veld Nayuki, vlakbij de hoofdstad Nairo
bi. En in Somalië is de voormalige Russi
sche diepzeehaven Berbera opengesteld
voor de Amerikanen, inclusief landings
banen, kazernes en opslagplaatsen.
Berbera, dat in 1977 door de Russen
werd verlaten, nadat het vriendschaps
verdrag met Somalië werd opgezegd, ligt
op een paar honderd kilometer afstand
van het arabische schiereiland.
Daarnaast, zo meldde het doorgaans
betrouwbare blad The Washington Post
begin deze week, zouden de VS van plan
zijn in Egypte een luchtmachtbasis in te
richten, die mede als uitvalsmogelijkheid
voor de interventiestrijdmacht moet
dienen.
.:4
L 1
IRAK
otahtöem
E
B
^ASnDaknx
4APDOGE
=*=*OUELEIDING
o
^JEMEN *0™*
DEMOCRATISCH:
ousREPueuEK Salala
BhoMwaSBjfctiwg
1 KAT Al
B &awor
°Horadh
*0
