Aanspraken erkennen is klok terugdraaien
I
Apenrots was nooit
Brits eigendom f|
2Ï
19
WOENSDAG 27 AUGUSTUS
BUITENLAND
1980
18
(Door Peter Hattink)
De bevolking van Gibraltar volgt met argusogen de op
handen zijnde onderhandelingen tussen Groot-Brittannië
jen Spanje over de integratie van de Engelse kroonkolonie in
'het Iberische Schiereiland. Engeland en Spanje zijn het
oneens over de manier waarop de onderhandelingen moe
ten beginnen. Londen meent dat Spanje, dat zonder enige
waarschuwing vooraf de grens met de rotspunt in juni 1969
hermetisch afgrendelde, als teken van goodwill, nu de grens
moet openen zonder het stellen van condities vooraf. Ma
drid stelt echter de voorwaarde dat alvorens Spanje zijn
grens met de apenrots opent, Londen de garantie geeft dat
de Gibraltars en de Spanjaarden in eikaars gebied precies
dezelfde rechten hebben.
TTT
IW
Sir William Jackson en zijn vrouw.
Sir Joshua Hassan, eerste minister van Gibraltar.
4
Gibraltar:
geinig tertrouwen in Spanje
.V
Het Spaanse parlement nam in
maart van dit jaar een motie
aan, waarbij men de regering-
Suarez verzocht de onderhande-
lingen met Engeland over Gi
braltar te openen. Hierbij werd
bepaald dat de Spaanse restric
ties gradueel opgeheven zouden
worden naar gelang de onder-
handelingen positief voor Span
je verliepen. Spanje en Engeiand
tekenden in april te Lissabon
een basisakkoord over Gibral
tar, waarbij Spanje beloofde de
grens met de rotspunt zo snel
mogelijk te openen.
1970 tot 1978 ruim f73 miljoen ter
verbetering van de infrastructuur,
aan technische hulpverlening, ver
betering van de havenfaciliteiten en
voor sociale doeleinden. Voor de
periode 1978 tot 1981 heeft de Engel
se regering een steun van ruim f 64
miljoen toegezegd. De vier pijlers
van de Gibraltarse economie, ha
venfaciliteiten met 220 ha aan
scheepsreparatiedokken, bouw, de
tailhandel en het toerisme, bewogen
zich in stijgende lijn. Op het ogen
blik hebben er van de 100 Gibralta-
rianen 42 een auto, 46 een telefoon
aansluiting en 33 een televisietoes
tel, cijfers, die nauwelijks gehaald
worden door agglomeraties zoals
Madrid, Barcelona of Bilbao.
De meest omstreden politicus van
Gibraltar, die door alle partijen op
de apenrots verguisd wordt wegens
zijn pro-Spaanse houding, is Jo Tri-
ay, voorzitter van de Party for the
Authonomy of Gibraltar. Triay, die
bij de laatste algemene verkiezin
gen een gevoelige nederlaag leed, is
de vertrouwensman van de Span
jaarden. Hij kan met zijn privéjacht
zonder moeilijkheden in een Spaan
se haven aanleggen en aan land
gaan zonder officieel eerst de doua
ne te passeren.
Alle partijen op Gibraltar, Enge
land en in zekere mate ook Spanje,
zijn het er over eens dat de inhoud
van de Vrede van Utrecht niet meer
van toepassing is in de twintigste
eeuw. Spanje stond in dit document
aan Engeland de rotspunt af, maar
Hamvraag voor de Gibraltars is
wanneer Spanje zijn grens met Gi
braltar openstelt en zij niet meer via
Marokko het Spaanse vasteland
moeten bereiken. Volgens welinge
lichte Spaanse bronnen zal Madrid
onafhankelijk van het feit of
Groot-Brittannië dan wel Gibraltar,
ingaat op de Spaanse eisen de
grenspost voor Kerstmis openen.
Het grensverkeer zal in de eerste
maanden niet soepel verlopen, want
Spanje vreest een invasie van werk
loze Marokkanen, en Gibraltar
vreest een stroom van werkzoeken
de Spanjaarden. De grootste in
komstenbron van de apenrots
dienstverlening aan de NAVO is
veiliggesteld.
Isola, die zijn pro-Britse houding
niet verbergt, ziet de toekomst van
Gibraltar innig verbonden met En
geland en moet niets van de integra
tie van de rotspunt bij Spanje heb
ben: „Spanje is politiek niet stabiel.
Als je naar het post-Franco-Spanje
kijkt dan vraag je je af of Madrid
half gek, zo niet „democratisch” is.
In het Verenigde Europa moet je
Gibraltar en Engeland als één land
zien. Ik ben een sterke tegenstander
van een onafhankelijk Gibraltar,
want een onafhankelijkheid geeft
Spanje volgens de Vrede van
Utrecht uit 1713 het enige legale
document tussen Groot-Brittannië
en Spanje een wettelijke reden
om Gibraltar in te nemen”.
niet het eigendomsrecht. Voorts be
paalde deze overeenkomst dat al
leen Britten het terrein mochten
gebruiken op het ogenblik zijn dit
ongeveer 7000 militairen en dat
er zich geen lokale bevolking mocht
ontwikkelen. Alle communicatie
over land en zee tussen Gibraltar en
de rest van het Spaanse schierei
land was verboden en joden en Mo
ren hadden geen toegang tot de
apenrots.
Enige tijd geleden kwam Luis Ya-
nez, secretaris buitenland van de
PSOE, met het volgende voorstel:
de Spaanse havensteden aan de Ma
rokkaanse Middellandse-Zeekust,
Ceuta en Melilla, krijgen zelfbes-
temmingsrecht en Gibraltar moet
volgens de VN-resoluties in Spanje
integreren. Yanez redeneert in de
eerste plaats als Spanjaard en pas
in de tweede plaats als socialist. Ik
heb geen bezwaar tegen de open
stelling van de grens met Spanje,
want het feit dat Madrid 11 jaar
geleden deze grens, zonder enige
waarschuwing vooraf, sloot, zal een
verzoeking tussen de Gibraltars en
de Spanjaarden voorlopig niet tot
stand brengen”.
Hoopte het Franco-Spanje 11 jaar
geleden dat Gibraltars economie
door de grenssluiting als een pud
ding in elkaar zou zakken, de werk
elijkheid pakte geheel anders uit.
Dank zij de financiële steun van
Engeland ontwikkelde de Gibral
tarse economie zich tot boven het
gemiddelde Europese niveau. De
rotspunt ontving van Londen van
roepen van de Spaanse guardia ci
vil, die beroemd is door zijn onge
nuanceerde manier van schieten.
Met de ongewapende Britse bob
by’s, zijn wij beter af!”, aldus en
kele leden van zowel de Gibraltarse
regerings- als de voornaamste op
positiepartij.
Sir Joshua Hassan, premier van
Gibraltar en leider van de centrum
linkse Labour Party and Associati
on for the Advancement of Civil
Rights, die 8 van de 15 zetels in het
parlement heeft: „Over het alge
meen hebben de Gibraltarianen een
trauma van Spanje. Madrid heeft
sinds 1963 niets voor ons gedaan;
integendeel. Het is op het ogenblik
voor Spanje, dat met zijn eigen regi
o’s sukkelt, een ongunstig moment
om via onderhandelingen met Lon
den, waarbij wij ten nauwste be
trokken zijn, Gibraltar als integraal
deel van zijn grondgebied op te ei
sen. De prille Spaanse democratie
vergemakkelijkt weliswaar de dia
loog, maar deze is nog verre van
geloofwaardig om een goede ver
standhouding op te bouwen”.
„In de geest van: „Laten wij het
verleden vergeten” werd in april
van dit jaar te Lissabon het beginse-
lakkoord over Gibraltar onderte
kend door de Engelse minister van
Buitenlandse Zaken, Lord Carring
ton, en diens Spaanse collega, Mar
celine Oreja. Madrid verbond zich
hierbij zo snel mogelijk zonder het
stellen van condities, de directe ver
bindingen tussen Spanje en Gibral
tar te herstellen. Wij zijn klaar! Het
hek aan onze kant van de grens
staat wagenwijd open. Het Spaanse
hek is nog steeds dicht, want Ma
drid stelt condities, waarop wij voor
de opening van de grens niet in
gaan”.
De eis, waarmee Marceline Oreja
in Spanje veel succes oogst, is dat
de Spaanse werknemers, die straks
op Gibraltar arbeid verrichten, de
zelfde sociale voorzieningen moe
ten genieten als alle andere werkne
mers op de apenrots en niet zoals
voor de grenssluiting in 1969 versto
ken blijven van secondaire arbeids
voorwaarden. In Gibraltar ziet men
in deze voorwaarde, die op zich
geen probleem hoeft te zijn, een
Spaanse adder onder het gras: het
langzaamaan verdrijven van de
ruim 3000 Marokkaanse werkne
mers, die de plaats hebben ingeno-
„Met de toekenning in 1969 van
een grondwet aan Gibraltar heeft
Groot-Brittannië de eerste stap ge
zet om zijn kroonkolonie van de
hand te doen. Met het basisakkoord
tussen Engeland en Spanje over de
rots heeft Londen in april te Lissa
bon elk initiatief van de Gibraltars
in deze kwestie ontnomen. Sterker
nog: met dit akkoord heeft Enge
land de Gibraltars tot Spanjaarden
gebombardeerd!”, betoogt Triay le
vendig. „Als realist zie ik de toe
komst van Gibraltar zeer nauw ver
bonden met Spanje, maar Engeland
of een internationale instantie zou
ons de vrije uitoefening van de bur
gerrechten en de handhaving van
onze eigen identiteit moeten garan
deren. Op het ogenblik gaat het
slecht met Spanje. Er doen zich
dezelfde verschijnselen voor als in
de jaren dertig, vlak voor het uit
breken van de burgeroorlog: ter
reur, misdaad, de Spaanse regio’s
verzetten zich tegen de centrale re
gering”.
Alle politieke partijen van Gibral
tar zijn voorstander van het NAVO-
lidmaatschap en zien met lede ogen
de toenemende anti-NAVO-hou-
ding van de linkse Spaanse opposi
tiepartijen. Aangezien het gebruik
van de Engelse marinebasis door de
NAVO de voornaamste inkomsten
bron van Gibraltar is, zijn de bewo
ners ervan overtuigd dat de rots
met zijn 56 kilometer lange gangen,
waarin vrachtwagens kunnen rij
den, hospitaals zijn gevestigd en
zowel conventionele als nucleaire
wapens zijn opgeslagen, een vitaal
punt is voor de westerse defensie.
Zelfs de Gibraltarse socialist, Joe
Bossano, keurt de anti-NAVO-hou-
ding van zijn Spaanse collega Feli
pe Gonzalez af met de opmerking
dat Gonzalez persoonlijk niet tegen
Stelde Spanje nog twee jaar gele
den dat de Gibraltars onmogelijk in
het overleg tussen Madrid en Lon
den betrokken konden worden, om
dat zij niet in de Vrede van Utrecht
stonden vermeld, nu erkennen de
Spaanse autoriteiten de lokale be
volking en respecteren zij in enige
mate de volkswil van de Gibraltars.
Een van de Gibraltarse politici,
die het meest tegen de Spaanse in
vloedssfeer is gekant, is Joe Bossa
no, leider van de Gibraltar Socialist
Party, die bij de algemene verkie
zingen in februari van dit jaar 1
zetel in het parlement veroverde.
„Onze partij erkent het Lissabon-
akkoord over de rots tussen Enge
land en Spanje niet. Als wij de aan
spraken van Spanje op Gibraltar
zouden erkennen dan betekent dit
dat wij in een wereld leven, die de
klok tot 1713 het jaar van de
Vrede van Utrecht terug wil zet
ten. Dit is onzin. Consequent gere
deneerd zou dit voor de Verenigde
Staten betekenen dat zij hun gebied
terug moeten geven aan de India
nen. Nu, ik geloof niet dat wij leven
in een wereld, die dit wil”, verklaart
Bossano zonder een spier te ver
trekken.
„Onze partij”, vervolgt Joe Bossa
no, „wil van de Britse semi-kolonia-
le status af en strijdt voor een zo
groot mogelijke mate van zelfbes
tuur. Ons kleine territorium van 6
vierkante kilometer met zijn bijna
20.000 autochtone inwoners, dwingt
Gibraltar ten aanzien van defensie
en buitenlandse politiek een gealli-
Sir William Jackson, de Engelse
gouverneur-generaal en vertegen
woordiger van Koningin Elizabeth
op Gibraltar, ziet de onderhandelin
gen tussen Groot-Brittannië en
Spanje over de apenrots als een
moeizaam proces dat pas over 30 tot
40 jaar voltooid is. Evenals de lei
ders van de twee centrumpartijen
op de rots, meent hij dat de volkswil
over de toekomst moet beslissen.
De speculaties in de Spaanse pers
over de vergemakkelijking van de
onderhandelingen tussen Madrid
en Londen door een toekomstig bi
lateraal gebruik van de militaire
basis Spaans-Engels, dus los van
enig NAVO-verband schuift hij
van tafel.
„Voor Groot-Brittannië is het van
geen enkel nationaal belang om in
de Middellandse Zee een militaire
basis te hebben. Engeland is er wel
van overtuigd dat het met de terbe
schikkingstelling van zijn mediter
rane militaire basis aan de NAVO,
een belangrijke bijdrage levert in
het westerse defensiesysteem”, al
dus de Engelse gouverneur, die op
de rots grote populariteit geniet,
omdat hij de eerste Britse vertegen
woordiger is, die op zijn ambtsge-
bouw naast de „Union Jack” de
vlag van Gibraltar laat wapperen.
De Engelse admiraal George
Rooke veroverde tijdens de
Spaanse successieoorlog (1700-
1713) met behulp van de Neder
landse admiraal Van der Dussen
op 3 augustus 1704, Gibraltar op
de Spanjaarden. De reden van
de inname van de apenrots door
de Engels-Nederlandse vloot
was dat men twee jaar tevoren
tevergeefs de Spaanse stad Ca
diz probeerde te veroveren. Deze
vloot legde in 1702 aan in Puerto
de Santa Maria en in Rota, waar
de manschappen slechts verla
ten sherrybodega’s aantroffen,
aangezien de lokale bemanning
op de vlucht was geslagen bij het
zien van de naderende marine-
macht. Door de overvloed aan
geestrijk vocht slaagden beide
admiraals er aanvankelijk niet
in om de dronken militairen tot
de orde te roepen. Bang om met
lege handen thuis te komen be
sloten beide marineofficieren
Gibraltar in te nemen, hetgeen
wonderwel gemakkelijk lukte.
Bij de Vredes van Utrecht in
1713 gaf Spanje Engeland de
rots Gibraltar in bezit, maar niet
in eigendom. Met andere woor
den: Spanje gaf de apenrots uit
handen, leende hem niet uit,
maar gaf hem ook niet weg. Let
terlijk stond er in het verdrag
dat Engeland „het volledige en
het gehele bezit” kreeg over Gi
braltar „zonder ook maar enige
territoriale jurisdictie”. Voor de
uit Frankrijk afkomstige Philipe
d’Anjou, die als overwinnaar uit
de Spaanse successieoorlog
kwam, was deze juridische te
genstrijdigheid niet zo belang
rijk. Bij de Unie van Utrecht
kreeg Philipe de Anjou zijn
droom voor elkaar: hij werd in
het verdrag vermeld als Koning
van Spanje.
Vanaf 1704 heeft Spanje her
haaldelijke pogingen onderno
men om Gibraltar terug te win
nen. Spaanse militaire belege
ringen in 1705, 1726 en van 1779
tot 1783 liepen uit op zware ne
derlagen. Franco overwoog in
1942 met de operatie „Phoenix”,
men van de Spaanse arbeidskrach
ten, nadat Franco in 1969 de grens
potdicht afsloot.
„Het zou immoreel zijn om de
Marokkaanse werknemers, die de
zelfde sociale arbeidsvoorwaarden
genieten als de Gibraltars, door
Spanjaarden te vervangen, want zij
hebben na de Spaanse grenssluiting
de moeilijkste tijd voor Gibraltar
een groot aandeel gehad in de
opbouw van de economie. Wij wil
len deze loyale werknemers behou
den. Na de Marokkanen prefereert
Gibraltar als lid van de Europese
Gemeenschap gastarbeiders uit de
EG, bij voorkeur uit Engeland we
gens de historische binding. Span
jaarden komen dus pas op de derde
plaats in aanmerking”, zegt opposi
tieleider Peter Isola, voorzitter van
de centrum-rechtse Democratie
Party for British Gibraltar, die ech
ter wel gelooft dat het gastproletari-
aat op de rotspunt op den duur
„smoothly” zal verspaansen.
het Spaanse NAVO-lidmaatschap
is, maar dat hij zich uit elektorale
overwegingen negatief opstelt ten
opzichte van Spanjes mogelijke toe
treding tot het westerse defensie
systeem.
eerde te kiezen. Op grond van onze
geschiedenis kiezen wij voor de En
gelse invloedssfeer, tenminste zo
lang Groot-Brittannië interesse
heeft in Gibraltar”. Op de vraag
welke partner Gibraltar volgens de
socialisten moet kiezen als Enge
land de rotspunt geheel in de steek
laat, blijft Bossano het antwoord
schuldig.
Net zoals de onderhandse bespre
kingen over de toekomst van de rots
tussen de Spaanse regeringspartij
Unie van het Demokratisch Cen
trum, UCD, en de twee Gibraltarse
centrumpartijen zijn ook gesprek
ken tussen de Spaanse Socialisti
sche Arbeiders Partij, PSOE, en de
Socialistische Partij van Gibraltar,
vastgelopen. Bossano: „De Span
jaarden zijn er nog steeds niet in
geslaagd om de Basken een hersen
spoeling te geven; dit zullen zij net
zo min bereiken bij de Gibraltars.
Gibraltar met behulp van Duitse
troepen in te nemen, maar hij
zag er van af omdat hij vreesde
dat Hitler zijn troepenmacht niet
meer van het Iberische Schierei
land zou terugtrekken. Sinds de
Engelsen in 1938 een militair
vliegveld op Gibraltar hebben
aangelegd, claimt Spanje in ver
hevigde mate de rots, omdat Ma
drid meent dat het Spaanse
schiereiland bedreigd wordt
door een buitenlandse militaire
basis. In theorie doet het er voor
de Spaanse regering, die streeft
naar een spoedige toetreding tot
de Europese Gemeenschap, niet
toe of deze militaire basis ge
bruikt wordt door een bevriende
natie of niet. Spanje, dat sinds
1955 volwaardig lid is van de
Verenigde Naties, wordt vanaf
die tijd in zijn streven om Gibral
tar terug te winnen, gesteund
door enkele resoluties van deze
volkerenorganisatie.
Als tegenwicht tegen het
Spaanse streven en de resoluties
over Gibraltar in de VN schreef
Engeland op 10 september 1967
een referendum op de rots uit,
waarbij de bevolking voor de
keus werd gesteld om zich of
onder Spanje te scharen om om
onder de hoede te blijven van het
koloniale Britse bewind. De in
woners van Gibraltar met hun
Engelse opvoeding kozen met
een overweldigende meerder
heid voor hun koloniale status
inplaats van het „vrije burger
schap” onder een Spaans, toen
nog dictatoriaal, bewind. Door
Gibraltar in 1969 een door de
bevolking opgestelde grondwet
te geven, probeerde Groot-Brit
tannië voor de buitenwereld een
einde te maken aan de zoge
naamde koloniale status van de
rots.
Gesteund door de Verenigde
Naties, die noch het referendum,
noch de grondwet van Gibraltar
erkennen, sloot Spanje, na een
serie voorafgaande restricties, in
juni 1969, volgens de bepalingen
in de Unie van Utrecht, de grens
met de rotspunt hermetisch af.
Eveneens werden alle scheep
vaartverbindingen tussen Span
je en Gibraltar stilgelegd. Merk
waardig genoeg bleef de vlieg
verbinding tussen Spanje en Gi
braltar weliswaar via de lijn
Londen-Tanger, waarbij het
vliegtuig „toevallig” een tussen
landing op de rotspunt maakte
tot april 1979 bestaan. Franco
had tegen deze vliegverbinding
geen bezwaar, aangezien er bij
de opstelling van de Unie van
Utrecht in 1713 nog niet over
vliegverkeer werd gesproken.
Deze verbinding is sinds vorig
jaar opgeheven, omdat de Engel
se particuliere vliegtuigmaat
schappij, die deze vluchten uit
voerde, opging in een andere
maatschappij.
Op het eerste gezicht lijkt de
Spaanse eis „superdemocratisch”,
maar de bijna 20.000 Gibraltars zijn
bang dat zij op een democratische
manier door ruim 37 miljoen Span
jaarden onder de voet worden gelo
pen. „Koste wat kost moeten wij
onze eigen identiteit bewaren”, is de
unanieme mening van alle politieke
leiders op de strategisch gelegen
mediterraanse rots, die net als En
geland sinds 1 januari 1973 deel
uitmaakt van de Europese Gemeen
schap.
Alle gematigde Gibraltarse politi
ci zijn het er over eens dat een
kleine gemeenschap van welgeteld
19.515 personen onmogelijk als een
zelfstandige natie een eigen buiten
lands en defensiebeleid kan voeren.
„Het volume van Gibraltar is te
klein om internationaal een eigen
gewicht in de schaal te kunnen leg
gen. Zelfs op het gebied van interne
veiligheid zou een autonoom politie
apparaat problemen kunnen schep
pen. Het hoofd van de Gibraltarse
politie kan het beste een neutrale
buitenstaander zijn, die onpartijdig
optreedt. Op Gibraltar willen zij
geen toestanden zoals op Malta,
waar premier Mintoff een paar jaar
geleden zijn rijkspolitie op een par
tijdige manier liet optreden”, zegt
een lid van de regeringspartij.
De Gibraltars, die beseffen dat
bun status van Britse kroonkolonie
uit de tijd is, verkiezen voorlopig de
band met Londen boven een relatie
®et Madrid, want zij hebben geen
vertrouwen in het democratische
beleid van de Spaanse regering-Su-
®ez. „Op het gebied van buiten
landse politiek willen wij op het
ogenblik beslist niet afhankelijk
zijn van Spanje. Neem bijvoorbeeld
ce Spaanse buitenlandse politiek
ten opzichte van Noordwest-Afrika.
«elke beslissing Madrid ook neemt
met betrekking tot deze streek, die
vlak tegenover Gibraltar ligt, Ma
rokko of Algerije zal zich tegen dit
Spaanse besluit verzetten”.
„Op het gebied van defensie zou
den wij evenmin onder Spanje wil
len vallen. Gibraltar is als Engels
gebiedsdeel lid van de NAVO. Het
ziet er voorlopig niet naar uit dat
Spanje op korte termijn zal toetre
den tot het westerse militaire
defensiesysteem. Stel je voor dat
Wbralter voor zijn binnenlandse
veiligheid de hulp zou moeten in-
Gibraltarse aannemers vrezen
concurrerende offertes van Spaan
se bouwondernemingen. Het Gi
braltarse ministerie van Toerisme
verheugt zich over de komende
stroom vakantiegangers, die via
Spanje binnenkomt. De winkeliers
van de hoofdstraat van Gibraltar
Main-street verheugen zich over
de toename van hun belastingvrije
omzetten. De Gibraltarse vakbon
den vrezen, evenals de Marokkaan
se werknemers, een infiltratie van
Spanjaarden in de lokale arbeids
markt, waarin het woord werkloos
tot nu toe onbekend is. Tenslotte
zijn de banken ook bezig met de
voorbereiding om de stroom vanuit
Spanje op te vangen: overal wordt
kogelvrij glas aangebracht.
Bij de grens is het Spaanse hek gesloten. Het Engelse hek staat demonstratief
open
r
