Zorgen om
Afgevaardigde VS uiterst tevreden
manoeuvres
Oost en West
3
Tegen gijzelaars
Bani-Sadr vreest bij
proces inval Amerika
I
Weinig illusies in
Den Haag over
Madrid
achtergrond]
I
n
Noodstop in
Westduitse
kerncentrale
Brezjnjev fel
tegen Washington
Veel slachtoffers
in Bangladesj
Partijen Kamer
vragen optreden
tegen Bolivia
Times is er weer
Peking: Chinese
diplomaat in
Moskou bedreigd
J
Sn
Si
Fr?
3
ZATERDAG 30 AUGUSTUS
1980
BINNEN- EN BUITENLAND
2
(Van onze redactie buitenland)
Protest
sector
isum
5 J
5 J
iding
Vlee
r hebben
ees gege-
oe mett
Produkt-
gemaakt,
i het eer-
waarvan
ton be
7.000 ton
rensvlees
iktschap
lachtvar-
omen en
rrocent.
ngroet
de hele
procent
ngevee
ut bere-
rsoonhj-
van eet
t cijfers
tie vai
j de or
ie bloe-
behalve
pdrach-
>r of uit
iaarmee
meeste
restemc
den ei
►ging
GENÈVE. Verwacht mag
worden dat de internationale
zeerechtconventie waarover al
jarenlang wordt onderhan
deld in de tweede helft van het
komende jaar zal worden on
dertekend. Dit is gisteren ver
nomen in Genève, waar de af
gelopen vijf weken over inter
nationale richtlijnen voor het
gebruik van zee en bodem is
beraadslaagd.
I
Na jaren akkoord
zeerechtconventie
dien zij dat wensen, mogelijk te maken.
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllll
Zaken
ing ar-
r inge-
en het
itelijke
de ge-
ipelijke
terrein
e aide-
isector.
r geva-
zerkge-
ssende
ns het
verant-
taspec
eid op
Alleen de Amerikaanse afgevaardigde,
Elliot Richardson, was helemaal tevreden,
waaruit kan worden opgemaakt dat de
tegemoetkomingen aan de ontwikkelings
landen voor het Westen niet al te zorgwek
kend kunnen zijn. Richardson had het
over een „gelukkige dag, waarop zich de
belangrijkste gebeurtenis uit de geschie
denis van de vreedzame samenwerking en
de ontwikkeling van het wettelijk recht
sinds de oprichting van de Verenigde Na
ties heeft voltrokken”.
Het komende voorjaar, van 9 maart tot
17 april, wordt de laatste onderhande
lingsronde gehouden om een oplossing te
vinden voor nog niet behandelde maar
ook niet belangrijke vraagstukken. Er
moet bijvoorbeeld nog een interimcom-
missie worden benoemd die als orgaan
van toezicht kan fungeren zolang de inter
nationale zeerechtconventie nog niet van
kracht is. Ook moet nog worden uitge
maakt of de Europese Gemeenschap als
geheel tot de conventie mag toetreden. Dit
eisen ook verscheidene bevrijdingsbewe
gingen.
De Iraanse president deed zijn uitlating
in een interview met het Parijse ochtend
blad Le Matin. Hij zei daarin dat voorge
leiding en veroordeling van de gijzelaars
een conflict met de Verenigde Staten in
houden, een conflict dat deze supermacht
De NAVO-landen menen, dat verder
gaande vertrouwenwekkende maatrege
len betrekking moeten hebben op het
gebied van de Atlantische Oceaan tot de
Oeral. De huidige toestand, waarbij zij
slechts betrekking hebben op een strook
van 250 kilometer langs de Russische
westgrens, werpt grote vragen op bij het
scheppen van werkelijke veiligheid.
men zich afvragen of het veel zin heeft
voorstellen in te dienen waaraan nie
mand zich veel gelegen laat liggen, zo
zegt men in Den Haag.
PEKING (AFP). China heeft zijn die
pe verontwaardiging aan de regering van
de Sovjet-Unie kenbaar gemaakt over de
poging van leden van de Russische gehei
me dienst een Chinese diplomaat van de
ambassade in Moskou te dwingen over te
lopen naar de Sovjet-Unie.
Het persbureau Nieuw-China berichtte
gisteren dat de plaatsvervangende Russi
sche zaakgelastigde in Peking, G. V. Ki
reev, op het ministerie van Buitenlandse
Zaken is ontboden, waar hij een protest
over dit incident in ontvangst heeft geno
men van het hoofd van de afdeling Sovjet-
Unie en Oost-Europa. Yu Honglian.
Volgens de protestnota, waar het pers
bureau gedeelten uit aanhaalde, zouden
twee agenten van de KGB getracht heb
ben een attaché van de Chinese ambassa
de in Moskou, Wang Haiyan, te dwingen
voor hun dienst te werken. Het incident
zou zich in de nacht van 17 augustus in de
stad Minsk hebben voorgedaan. Volgens
het persbureau hadden de KGB-agenten
de Chinese diplomaat en een van zijn
collega’s zelfs met een dodelijk verkeers
ongeluk gedreigd, indien zjj niet zouden
meewerken.
ig ge-
erlang
•nt tf
:osteo
■n. De
door-
.sterie
raad van
willet
s fractie-
i, PvdA
■ing Ge-
andpunt
.missaris
reus, die
oxopens
■ertellen.
■oor het
md drs.
tijen wil
e Zakei
lammen
'66 paai-
6-kandi'
i voor
■t Ka-
e hui-
rond-
,t een
lertnd
erpen
uitge-
presi-
veede
In deze negende onderhandelingsronde
is een compromis bereikt dat van de kant
van de Westerse landen een „doorbraak”
wordt genoemd maar waarover de opvat
tingen in de ontwikkelingslanden ver
deeld zijn. Het gaat om de besluitvorming
in de toekomstige internationale raad van
toezicht op de onderzeese mijnbouw. De
belangrijkste besluiten moeten met alge
mene stemmen worden genomen. Naar
mate ze minder belangrijk worden is een
meerderheid van driekwart, tweederde of
de helft plus een vereist.
IA) en
r Van
en ge-
i Rus
litreis-
n wij-
n een
fatale
n.
AMSTERDAM/DEN HAAG. WD,
PvdA, PSP, PPR, D’66, CPN en de Twee-
de-Kamerfractie van het CDA, hebben
gisteren in een brief het kabinet gevraagd
alles te doen wat in zijn vermogen ligt om
de militaire dictatuur in Bolivia interna
tionaal te isoleren. Ook vragen zij het
kabinet te bevorderen dat politieke gevan
genen in Bolivia worden vrijgelaten en
voor hen politiek asiel in Nederland, in-
Er zijn ook afspraken gemaakt omtrent
een eventuele beperking van de winning
van delfstoffen uit de zeebodem als de
producenten te land. Bijvoorbeeld die van
nikkel in Canada, Australië, Indonesië en
Cuba, benadeeld dreigen te worden. Er is
een compromis tot stand gekomen over de
toekomstige overdracht van technologi
sche kennis van de buitengaatse mijn
bouw door particuliere ondernemingen
aan de nieuwe raad voor de onderzeese
mijnbouw en over de financiering van de
raad. Van de kant van de rijke landen is
opgemerkt dat de toezeggingen die aan de
ontwikkelingslanden zijn gedaan te ver
gaan. Ze zouden nadeel kunnen opleveren
voor de particuliere ondernemingen die
de zeebodem exploiteren en voor de beleg-
an de
door
folks-
;ning)
drie
?bben
n de
(Van onze redacteur in de Sovjet-Unie
Koen Corver)
MOSKOU. De Russische partijleider
Brezjnjev heeft in een toespraak in Alma
Ata een felle uitval gedaan naar Washing
ton. Hij betitelde de Amerikaanse buiten
landse politiek als „uiterst gevaarlijk”. De
Kremlin-leider zei verder, dat Moskou nu
wel eens antwoord wilde hebben op de
Russische voorstellen om te gaan onder
handelen over het vraagstuk van de mid-
dellange-afstandraketten in Europa. Een
Westers voorstel om hierover te gaan on
derhandelen wezen de Russen eind vorig
jaar van de hand, nadat de NAVO beslo
ten had nieuwe raketten in West-Europa
te installeren als antwoord op het nieuwe
Russische SS-20 middellange-afstandsra-
kettensysteem, waarvan het grootste deel
op West-Europa gericht is.
De centrale van Brunsbüttel die aan
de oever van de Elbe ligt, was pas
zondag weer in werking gesteld, nadat
zij als gevolg van een defect in juli 1978
was gesloten. Door dit defect was er
100 ton licht radioactief water uit het
koelsysteem ontsnapt. Aanvankelijk
zou de installatie al op 7 augustus weer
zijn gaan werken, maar dit werd op
last van de administratieve rechtbank
in Lüneburg opgeschort, omdat men
eerst dossiers wilde bekijken waarin
sprake was van nieuwe defecten. Toen
deze klachten niet konden worden be
wezen, mocht de centrale weer op gang
worden gebracht. De genoemde recht
bank heeft nu echter deze machtiging
opgeschort tot 31 oktober van dit jaar.
(Van onze redactie buitenland)
TEHERAN. De Iraanse president Abolhassan Bani-Sadr heeft gisteren
gewaarschuwd dat een proces tegen de Amerikaanse gijzelaars de Verenigde
Staten een excuus kan geven om in Iran te interveniëren.
Volgens politieke waarnemers in Mos
kou is de redevoering van Brezjnjev in
Alma Ata bedoeld als propagandistisch
tegenwicht tegen de golf van kritiek op de
Sovjet-Unie vanuit de Verenigde Staten.
noodzakelijk zijn om de ontwikkeling
van vriendschappelijke betrekkingen en
van samenwerking zowel onderling als
tussen alle staten te verzekeren”, maar
zeggen ook dat zij „voornemens” zijn
hun betrekkingen met alle andere staten
„te onderhouden in de geest” van de in
de slotakte neergelegde beginselen.
DACCA (AFP). Volgens de laatste
balans hebben de hevige overstromingen
van de afgelopen weken in Bangladesj
aan 350 mensen het leven gekost.
Gisteren werd in de hoofdstad Dacca
bekend dat de autoriteiten vrezen dat de
toestand nog erger wordt, daar het water
peil van de reeds gezwollen rivier de Gan
ges blijft stijgen. Vooral de districten
Rajshani, Kushtia, Pabna en Faridpur
worden bedreigd.
In de getroffen streken in Bangladesj
zijn nu twee miljoen mensen dakloos en
dreigt 60 tot 70 percent van de oogst te
mislukken door het water. In de hoofd
stad Dacca staan 150.000 huizen onder
water en zijn 75.000 mensen dakloos ge
worden.
Terwijl de NAVO haar omvangrijkste
oefening sinds elf jaar houdt in de Bonds
republiek met deelneming van ruim
60.000 militairen, beginnen op 8 septem
ber aan gene zijde van het Ijzeren Gor
dijn de manoeuvres van het Pact van
Warschau, in het noorden van de DDR.
Volgens het Amerikaanse ministerie
van Defensie speelt de oefening Wapenka-
meraden 80, waaraan 40.000 Russische,
Oostduitse, Bulgaarse, Poolse, Tsjecho-
slowaakse en Hongaarse soldaten mee
doen, zich af in het Oostzeegebied. op een
kilometer of honderd van de Poolse grens.
Deze concentratie van tanks en troepen
van het Pact van Warschau op een paar
uur rijden van de fabrieken in Gdansk
waar gestaakt wordt, vormt voor de Po
len, zo meent men in Amerikaanse militai
re kringen, een pressiemiddel van belang.
Het Pentagon heeft tot op heden geen
troepenbewegingen van ongewone aard
in Polen waargenomen, waar twee Russi
sche gemotoriseerde divisies (ongeveer
30.000 man en 650 tanks) zijn gestatio
neerd en op hun kazernes teruggetrokken
sinds de ongeregeldheden in Polen in 1970
en 1976.
Als de situatie in Polen zou blijven ver
slechteren, dan zou de Sovjet-Unie van de
manoeuvres kunnen profiteren om te pro
beren de stakers angst aan te jagen, meent
men in Washington.
Het is een van de redenen waarom de
Amerikaanse regering dinsdagavond, ter
gelegenheid van het bezoek van de West
duitse minister van Buitenlandse Zaken,
de Sovjet-Unie heeft aangeraden zich van
elk soort bemoeienis met de binnenlandse
zaken van Polen te onthouden.
In het Pentagon schat men dat het tijd
stip van de manoeuvres van het Pact van
Warschau gevaarlijk kan zijn voor een
socialistisch land waar het erg onrustig is.
Het was tijdens een militaire oefening van
dit soort dat besloten werd tot daadwerke
lijk ingrijpen in Tsjechoslowakije in au
gustus in 1968.
Generaal Heinz Hoffmann, de Oostduit
se minister van Defensie, liet onlangs
doorschemeren dat de oefening Wapenka-
meraden 80, waarover hij het bevel zal
voeren, „van bijzonder belang is op een
ogenblik waarop de situatie gecompli
ceerd en gespannen blijft.”
Zonder Polen te noemen gewaagde ge
neraal Fritz Streletz, chef van de generale
staf van het Oostduitse leger, van zijn
kant verschillende keren van het „proleta
risch internationalisme” in een artikel in
de Oostduitse partijkrant Neues Deutsch
land.
Het was uit naam van dit „proletarische
internationalisme” dat de Sovjet-Unie
twaalf jaar geleden militair in Tsjecho-
Slowakije ingreep.
Waar het gevaar van Russische inter
ventie in Polen in Washington zeer ernstig
genomen wordt, menen Amerikaanse di
plomatieke kringen dat het Kremlin, dat
al met het probleem Afghanistan zit, alles
zal doen om het uit de weg te gaan.
„De Russen weten dat wanneer zij Po
len zouden binnenrukken, wij terugge
drongen ouden worden in het klimaat
van de koude oorlog van de jaren vijftig”,
verklaarde een dezer dagen een hoogge
plaatste regeringsfunctionaris.
LONDEN (AFP). De sinds een week
stakende journalisten van Engelands oud
ste dagblad The Times, gaan weer aan het
werk.
Gistermorgen gingen de stakers ak
koord met een voorstel van de directie tot
een loonsverhoging van 27 percent, ver
spreid over achttien maanden. De krant
kan vandaag gewoon verschijnen. Sinds
vorige week zaterdag was dat niet
gebeurd.
zal zijn gewijd aan toetsing in hoeverre
de aanbevelingen zijn toegepast en zal
daarom, zo zegt men in Den Haag, „hard
en moeilijk” worden. Zou men zich ech
ter van wat wordt genoemd „harde
waarheden” onthouden, dan wordt
daarmee de slotakte gereduceerd tot een
stuk papier met zuiver symbolische be
tekenis.
Nederland zal zeker niet stilzwijgend
voorbijgaan aan de inval in Afghanistan
die een schending van de meeste in de
slotakte vervatte beginselen betekent,
noch aan schendingen van de rechten
van de mens elders in Europa en het
niet-naleven van aanbevelingen van de
zogenaamde „derde mand”, samenwer
king op humanitair en ander gebied. De
ondertekenaars van de slotakte noemen
niet alleen eerbiediging van de rechten
van de mens en de fundamentele vrijhe
den „een essentiële factor voor de vrede,
de gerechtigheid en het welzijn welke
Naar Nederlandse opvattingen zijn de
internationale verhoudingen niet bijzon
der gunstig voor het Franse initiatief om
in Madrid het mandaat vast te stellen
voor een Europese ontwapeningsconfe
rentie. Men zou zich vooral moeten rich
ten op verdergaande zogenaamde ver
trouwenwekkende maatregelen, zoals
het thans geldende aankondigen van
troepenverplaatsingen boven een be
paalde limiet, het uitnodigen van waar
nemers bij militaire manoeuvres enz. Dit
wil overigens niet zeggen, dat men het
niet zou moeten proberen, aldus Den
Haag.
(Van onze redactie buitenland)
Donderdag begint in de Spaanse
hoofdstad Madrid de voorberei
dingsconferentie waar de afspra
ken en de agendering worden vast
gesteld voor de zogeheten toetsings
conferentie over Europese veilig
heid en samenwerking op 11 novem
ber, eveneens in Madrid.
KIEL (AFP). Een Westduitse
kerncentrale bij Brunsbüttel, in de om
geving van Kiel, heeft gisteren een
„noodstop” gemaakt, zo heeft een
woordvoerder van de regering van de
deelstaat Sleeswijk-Holstein bekend
gemaakt.
Volgens de directie van de centrale
kwam de installatie tot stilstand als
gevolg van het niet werken van een
meetinstrument dat niet rechtstreeks
met de reactor te maken had. Er was
dan ook geen radio-activiteit vrijgeko
men. De directeur van de centrale,
Tijdens het bezoek van de Westduitse
bondskanselier Helmut Schmidt, nu twee
maanden geleden, toonden de Russen zich
eindelijk bereid om toch over deze mate
rie onderhandelingen te beginnen. Sinds
dien wordt dit bijsturen van het Kremlin
in de Russische staatspropaganda afge
schilderd als een baanbrekend „initiatief’
van de Sovjet-Unie. Een week geleden
heeft Brezjnjev in brieven aan verschil
lende westerse staatshoofden en rege
ringsleiders erover geklaagd, dat het Wes
ten niet vlot genoeg reageerde op zijn
onderhandelingsvoorstellen.
In de brief veroordelen de partijen, die
hebben besloten hun krachten in deze
zaak te bundelen, de staatsgreep in Boli
via van 17 juli 1980. Zij schrijven er van
overtuigd te zijn dat de staatsgreep heeft
plaatsgevonden tegen de uitdrukkelijke
wens van de meerderheid van de Bolivi
aanse bevolking.
Er zijn echter aanwijzingen dat ook de
Sovjet-Unie en haar bondgenoten op be
paalde terreinen meer bindende afspra
ken willen maken en zich ervan bewust
zijn dat de westelijke bereidheid om
verder te gaan op de weg van veiligheid
en samenwerking, mede afhankelijk is
van de mate waarin de aanbevelingen
van de slotakte worden nageleefd. Als
tijdens de discussie over de toepassing
onvoldoende wil om de aanbevelingen
na te leven aan de dag zou treden, kan
over en weer over niet-naleving van de
aanbevelingen, en zinloos wordt.
In Den Haag wordt niet gezegd dat
„Madrid” een uitstekend platform biedt
om de Russische inval in Afghanistan,
en het optreden van diverse Oosteurope-
se landen binnen hun eigen grenzen, aan
de kaak te stellen, en dat uitstel of het
niet laten doorgaan van de conferentie
de Russen wellicht in de kaart zou
spelen.
Men meent dat juist wanneer de inter
nationale betrekkingen zich ongunstig
ontwikkelen, er alle aanleiding is om de
oorzaken van deze ontwikkelingen te
onderzoeken. De eerste conferentie over
Europese veiligheid en samenwerking
was in het na-oorlogse Europa een be
langrijke gebeurtenis, zowel een pro
dukt van, als een verdere aanzet tot, een
geleidelijke ontwikkeling die niet binnen
enkele jaren tot radicale verbeteringen
zou leiden. Een stap-voor-stap benade
ring is het meest geschikt om het proces
van meer veiligheid en samenwerking in
stand te houden. Het afbakenen van
terreinen voor hetzij samenwerking, het
zij het stellen van gedragsregels, is een
langzaam proces en Madrid zal zeker
geen sensationele doorbraak opleveren.
Het eerste gedeelte van de conferentie
In het meest ongunstige geval zal de
discussie over de vraag in hoeverre de
aanbevelingen zijn toegepast, leiden tot
grote tegenstellingen die besluiten over
verdere maatregelen om veiligheid en
samenwerking te vergroten bemoeilij
ken, zo niet onmogelijk maken.
Werner Hartel, zei dat men de installa
tie direct weer in werking had kunnen
stellen, maar dat men hiervan had af
gezien omdat dezer dagen toch een
inspectie van de generator moest
plaatsvinden.
Khomeini blijkt met alleen inspiratie op te
leveren in politiek, maatschappelijke of socia
le zin. maar ook bij sommigen het creatieve
deel der geest te beroeren. Op de muur rond
de Amerikaanse ambassade in Teheran,
wordt kijkend als een dreigende Nemesis, het
portret van de ayatollah aangebracht
(Van onze redactie buitenland)
WASHINGTON. De crisis in Po
len, met het risico van Russische in
menging, valt samen met de grote
militaire manoeuvres die Pact van
Warschau en NAVO begin september
houden in Europa, zo is met enige
ongerustheid opgemerkt in Was
hington.
De raad moet vooral de ontginning van
de zogenoemde mangaanknollen die op de
oceaanbodem worden gevonden in goede
banen gaan leiden. Er zullen vertegen
woordigers van 36 landen zitting in ne
men. De kwestie van de exploitatie van de
zeebodem is lange tijd een struikelblok
geweest. Over zaken als de territoriale
wateren, de economische zones voor de
kust en de doorvaart van koopvaardij- en
marineschepen was al eerder overeen
stemming bereikt.
toestaat in Iran in te grijpen als een van de
gijzelaars ter dood wordt veroordeeld. Ba
ni-Sadr verklaarde dat Iran bezig is om
zich te bevrijden van zijn afhankelijkheid
van Amerika, maar dat de gijzelaarskwes
tie een omgekeerd effect heeft gehad, na
melijk dat Iran een gijzelaar van de Ver
enigde Staten is geworden. Volgens Bani-
Sadr mengen de VS zich voortdurend in
Iraanse zaken.
De vertegenwoordiger van Iran bij de
Verenigde Naties heeft de Verenigde Sta
ten verzocht de geblokkeerde Iraanse te
goeden in de VS, die naar schatting acht
miljard dollar bedragen, weer vrij te ma
ken als een „symbolisch gebaar” dat vol
gens hem het parlementsdebat over het
lot van de 52 Amerikaanse gijzelaars zou
kunnen versnellen.
Zaakgelastigde Jamal Shemirani, die
overigens de enige Iraanse diplomaat in
de Verenigde Staten is, zei in een inter
view, dat een concessie van Washington
volgens hem „de discussie over wat er met
de gijzelaars moet gebeuren zou bespoe
digen”.
„Tot dusverre hebben de Verenigde Sta
ten in al hun acties de crisis tussen de
beide landen verergerd. Ik geloof dat het
nu aan de VS is om een eerste gebaar te
maken om te laten zien dat men werkelijk
bereid is om een oplossing voor het pro
bleem te vinden”, aldus de diplomaat.
Het Iraanse persbureau PARS heeft gis
teren meegedeeld, dat drie generaals uit
de tijd van de sjah zijn gearresteerd. Het
zijn Khalatbari, oud-bevelhebber te Sji-
raz, generaal Hossein Rastegar, bevelheb
ber bij de artillerie in Ispahan en generaal
Nasrollah Khoshnevissan.
De bedoeling is dat ambtenaren na
mens de 35 landen die in 1975 de akkoor
den van Helsinki ondertekenden, het
scenario vaststellen waarbinnen twee
maanden later het meest optimale resul
taat moet worden behaald.
Nederland neemt zonder veel illusies
deel aan deze conferentie waar zal wor
den nagegaan in hoeverre de aanbeve
lingen van Helsinki en vervat in de be
faamde slotakte, zijn toegepast en wat
kan worden gedaan om de toepassing te
verbeteren.
Nu, vooral na Afghanistan, de ont
spanning niet het meest kenmerkende
element van de internationale verhou
dingen is, kan men zich zelfs afvragen of
de conferentie in de Spaanse hoofdstad
niet zal uitlopen op beschuldigingen
gers hierin. Woordvoerders van de arme
landen gaven als hun mening dat de toe
zeggingen van de industrielanden nog
lang niet ver genoeg zijn gegaan.
i
