Operette Orkest bleef helaas onder de maat
16 mensen
Das Land des Lachelns fraai
in
stijl bij Hoofdstad Operette
Haagse Comedie speelt Queneau's Stijloefeningen
Bonte Avond in Het Paradijs
De Route
van
Satie naar Glass
Basklarinettist
omgekomen
bij concert
in Lesotho
Formidabele techniek en
Harry Sparnaay
naar Warschau
1
Vier bands op
bluesfestival
vitaliteit bij Galway
■r
van Penderecki
Première Te Deum
19 8 0
SEPTEMBER
i
Europaprijs voor
schilderkunst naar
Amsterdammer Levav
Brueghel-expositie
in Brussel
Vermaarde fluitist als solist en dirigent bij APhO
9
KUNST
1
MAANDAG
t
AMSTERDAM. Het is een
opmerkelijk feit, dat in Neder
land de belangstelling voor de
operette onverminderd groot is
en blijft. Het publiek dat blijft
toestromen ook zaterdagavond
was de zaal goed gevuld het
enthousiasme waarmee gezel
schappen en amateursverenigin-
gen zich aan de operette wijden
dat alles wijst op de onvermin
derde en intense aantrekkings
kracht van het genre. Al raakt
ons land nog zo onder de invloed
van de Angelsaksische cultuur
kring, de typisch Oostenrijkse
operette blijft haar aandeel be
houden. Merkwaardig overigens,
dat de Franse operette (per slot
van rekening de „moeder” van de
Duitstalige) bij ons lang niet zo’n
plaats inneemt’ Offenbach, Mes
sages Lecocq zijn bij ons bij lan
ge na niet zo in tel als Johann
Strauss jr., Emmerich Kalman,
Carl Millöcker en de componist
van zaterdagavond Franz Lehar.
I -Qen -
a-
Marga de Boer als Lisa en Ton Hofman als Sou-Chong in Das Land des Lachelns van Franz Léhar
lunttf
ALWIN BAR
ALMA POST
MM
Gezegd moet worden, dat de voorstel
ling van de Hoofdstad Operette een en
ander bijzonder knap suggereerde. Aan
kleding en decor waren met name in het in
China spelende gedeelte (tweede en derde
bedrijf) zeer fraai verzorgd. Het oude kei
zerlijke China werd uitermate sprekend
ten tonele gevoerd waarbij het overigens
wel merkwaardig is, dat Lehar de hande
ling in 1912 laat spelen, terwijl in werke
lijkheid het oude keizerlijke regime juist
in 1911 ten val gebracht was!
De expositie omvat 150 schilderijen, 85
tekeningen en 40 gravures uit meer dan 80
musea en particuliere verzamelingen uit
de gehele wereld.
Behalve van Pieter Brueghel zal er werk
te zien zijn van zijn twee zoons Pieter de
Jongere, bijgemaand de Helse Brueghel
(1564-1638), Jan de Oudere, bijgenaamd
de Fluwelen Brueghel (1568-1625), diens
zoon Jan de Jongere (1601-1678), diens
halfbroer Ambrosius Brueghel (1617-1675)
en van Abraham Brueghel (1631-1690), een
zoon van Jan de Jongere. Voorts worden
werken getoond van David Teniers (1610-
1690) en van Jan van Kessel (1626-1679).
Het festival, dat onder auspiciën staat
van de musici zelf, begint om 19.30 uur en
duurt tot 01.00 uur.
Band, Lues and Blues Band en John the
Revelator, staan samen op het affiche
voor het Eerste Haarlemse Blues Festi
val, dat op zaterdag 4 oktober plaatsheeft
in de Spaarnehal.
ws.
xaim
H-
>P
U
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. De Haarlemse basklari
nettist Harry Sparnaay heeft wederom
een uitnodiging ontvangen voor War-
schauer Herbst, het Festival voor eigen
tijdse muziek in Warschau. Naast Poolse
premières van Frank Denyer, Rolf Gehl-
haar en Brian Ferneyhough zal hij de
wereldpremière van Essay 2 voor baskla
rinet solo van de Italiaanse componist
Luca Lombardi verzorgen. Het festival
heeft op 22 september plaats.
v H
de hoofdstad van het Afrikaanse ko
ninkrijk Lesotho, zo meldt de Rand
Daily Mail in Johannesburg zaterdag
Er brak vrijdagavond paniek uit
toen de politie met traangas granaten
schoot op een menigte jonge mensen
die zich toegang tot het concert wilden
verschaffen. Er werd opgetreden door
de blinde Afrikaanse pop zanger Steve
Kekana uit Johannesburg.
De promotor van het concert had de
politie gevraagd de orde te herstellen
toen de jongelui de concertzaal wilden
binnendringen. Maar ze begonnen toen
zomaar met gasgranaten te schieten.
Waarom ze dat deden begrijp ik niet”,
aldus de promotor.. Van de gewonden
zal een groot aantal het waarschijnlijk
niet overleven. Alle slachtoffers wer
den vertrapt toen de jongelui in paniek
probeerden voor het gas te vluchten.
BRUSSEL (DPA). Ter gelegenheid
van het 150-jarig bestaan van België zal
er in het Brusselse Paleis voor Schone
Kunsten van 18 september tot 18 novem
ber een tentoonstelling te zien zijn van
werken van Pieter Brueghel de Oudere
(circa 1528-1569) en zijn famile.
„Das Land des Lachelns” van Franz
Lehór is een der typische „chinoiserieën”,
die in de eerste kwart van onze eeuw wel
meer voorkwamen. Sinds de oosterse lan
den in de 18e eeuw meer en meer ontdekt
werden, en in de 19e eeuw gewelddadig
opengelegd en geëxploiteerd, was ook de
belangstelling van o.a. de componisten
voor deze exotische culturen gegroeid.
China en ook Japan waren geliefde onder
werpen, zoals in Puccini’s Turandot en
Madame Butterfly. En net als in Madame
Butterfly komt het in „Das Land des La
chelns” tot een tragisch conflict tussen
beide werelden in verband met de huwe-
lijkszeden.
Stijloefeningen van Raymond Que-
neau, in de vertaling van Rudy Kous
broek, uitgevoerd door De Haagse Co
medie. Regie: Pierre Laroche. Decor:
Harry Wich. Muziek en Arrangemen
ten: Jurriaan Andriessen. Met: Lucas
Dietens, Wim de Haas, Peter Hoekse-
ma, Anne Oostveen, Maria Stiegelis,
Guusje Westermann. Première 30 au
gustus in Het Paradijs, bovenzaaltje
van de Koninklijke Schouwburg in
Den Haag. Daar nog te zien op 4, 5. 6,
ll, 12, 13 september 1980.
Wat is het afwijkende aan die zoge
noemd additief gecomponeerde stukken:
Het gebruikelijke verloop van themati
sche en expressieve ontwikkeling is verla
ten. Voor de toehoorder wordt de klan-
kenstroom van een klassieke tijdsstruc-
tuur uiteindelijk door het muzikale geheu
gen duidelijk ervaren als een geheel,
waarvan alle onderdelen dienen als bouw
stenen voor een totaalvorm. Satie’s vorm
geving is daarentegen eigenlijk meer te
vergelijken met een mozaïek. Korte melo
dische figuren worden domweg herhaald,
daarna getransponeerd (dat wil zeggen op
andere toonhoogte gebracht), opnieuw ge
bruikt en dan plotseling weer verwisseld
voor een ander motief dat dan dezelfde
bewerking ondergaat.
nog drie andere prinsessen te huwen. Het
duet tussen deze twee, waarin dij vehe
ment tot uitbarsting komt, werd bijzonder
knap bezongen door Marga de Boer als
Lisa, en Ton Hofman als Sou-Chong. Deze
laatste had trouwens al eerder indruk
gemaakt met zijn „Dein ist mein ganzes
Herz” (de kern van het gehel werk), magi
straal gezongen en maar liefst tweemaal
gebisseerd. Zijn stem klonk wel eens wat
geknepen maar zeer fraai waren zijn
„Chinese” coloraturen en zijn kopstem, en
in het algemeen zijn pianissimo. Ook Mar
ga de Boer was verder prima in vorm, al
Fraai in stijl was ook de choreografie, die
overigens in het eerste bedrijf, dat in
Oostenrijk speelt, wel erg stereotiep oog
de (de mannen hingen er weer zo’n beetje
bij), al is dat dan wel weer enigzins inher
ent aan het genre. Hetzelfde gold voor de
acteerstijl, maar ook die kwam in het
Chinese tweede en derde bedrijf meer en
meer los. Jammer, dat het Hoofdstad Ope
rette Orkest zo onder de maat bleef
uitgesproken lelijke vioolsoli, mislukte
hobopartijen, „toeterende” trompetten en
in het algemeen een klank die onweer
staanbaar aan een zeer oude grammo-
foonopname deed denken. Al met al toch
een voorstelling, die de toeschouwer ge
heel „meenam”, hetgeen toch de bedoe
ling van iedere, en zeker ook deze, operet
te is.
Aansluitend, van 27 september tot 9 ok
tober, zal Harry Sparnaay concerten in de
Verenigde Staten en Canada verzorgen.
In Montreal zal hij samen met de Groupe
de la musique contemporaine de Quebec
de première spelen van Fusion a Six voor
basklarinet, piano en strijkkwartet van de
Nederlandse componist Joep Straesser,
terwijl Sparnaay in New York drie wer
ken van Andrzej Dobrowolski, Eugene
O’Brien en Daniel Perlongo in première
zal laten gaan.
JOHANNESBURG (An. Zestien
jonge mensen zijn omgekomen en
meer dan 30 zijn ernstig gewond ge
raakt toen er paniek uitbrak onder
muziekliefhebbers die een kerkge
bouw in Maseru wilden binnengaan.
DEN HAAG. De lans die Rudy Kous
broek enkele jaren geleden brak voor het
boek Exercises de style van Raymond
Queneau, door hem in het Nederlands
vertaald als Stijloefeningen, heeft zijn
vervolg gevonden in een voorstelling van
de Haagse Comedie. Queneau's boek, dat
al uit 1947 dateert, houdt een speelse
krachttoer in om een zelfde simpel ver
haaltje op 99 verschillende manieren te
vertellen.
Peter Hoeksema in Stijloefeningen
hun best, maar alleen Maria Stiegelis wist
mij door haar levendige uitstraling af en
toe te boeien.
De voorstelling vond plaats in de her
opende kleine zaal in de nok van de Ko
ninklijke Schouwburg, Het Paradijs. Als
dat betekent dat deze voorstelling, in regie
van de nieuwe artistiek leider van het
gezelschap, Pierre Laroche, toonaange
vend is voor het vernieuwde gezicht van
de Haagse Comedie, houd ik mijn hart
vast.
Het A. Ph. O. toonde zich deze avond
ook extra geïnspireerd. Het Concerto
Grosso in F groot opus 3 nr. 6 van onze
18e-eeuwse landgenoot Pieter Hellendaal
werd met verve vertolkt, iets waaraan het
glanzende vioolspel van concertmeester
Kees Kooper in belangrijke mate bij-
droeg. En Dvoraks Zevende werd monu
mentaal neergezet, met veel aandacht
voor de mooi gewelfde melodieën, een
oorstrelend spel van echt romantische or-
kestklank. GEMMA COEBERGHvv
irriteerde haar overmatige vibrato mij
wel eens een beetje. Anita Heins en Jacco
van Renesse voldeden eveneens goed.
Het gaat hierbij niet alleen om stijl in
literaire zin. Soms zijn het woordspelle
tjes, soms pure verzinsels, zoals Regen
boog waarin de kleuren van het spectrum
zijn verwerkt, of Spookachtig, dat als het
ware met een zaklantaarn onder de kin
verteld wordt. Een nadeel van het boek is
naar mijn mening dat het vooral op vond
sten berust, die na een keer lezen bekend
en dus niet leuk meer zijn. Een ander
nadeel vind ik de onmiskenbare geda
teerdheid van het verhaaltje in kwestie.
Dat is dan wel alleen een kapstok waar
aan de Stijloefeningen zijn opgehangen,
maar het blijft een kapstok die je 99 maal
achter elkaar opgedist krijgt. Het gaat
over een jongeman in een bus, die een
hoed draagt waarom in plaats van een lint
een koordje zit: wat men vroeger met een
mengeling van trots en afschuw een fat
noemde.
Desondanks moet het mogelijk zijn om
met een voorstelling van Stijloefeningen
te boeien, bijvoorbeeld door het vakman
schap waarmee de verschillende stijlen
worden uitgevoerd. Wie naar oude opna
me’s luistert van Les Frères Jacques zal
horen dat perfecte uitvoeringen mogelijk
zijn van bijvoorbeeld tongbrekende grap
pen als Louberchem of Javanais, kinder
lijke geheimtalen, berustend op het toe
voegen van lettergrepen in ieder woord.
In het Nederlands werd het Kedietje Ve-
dielen, in welke stijl ,op een dag’ klinkt als
,odiep edien dadieg”.
De Haagse Comedie heeft zich hieraan
niet gewaagd. Ze liet eenvoudig alle
woordspelstukjes weg, en koos dertig in
houdelijke varianten uit, gebracht door
zes cabarettesk met strooien hoeden uit
gedoste acteurs. Een valkuil is dat deze
stukjes, tenzij inventief en fantasievol ge
bracht, al snel iets Bonte Avond-achtigs
krijgen, en naar mijn mening rolt de
Haagse Comedie hals over kop in deze
kuil, met eigen toevoegingen die iedereen
op een middag zou kunnen verzinnen,
waar de Stijl uit voordracht of toneelspel
V Z
Zomerconcert door het Amsterdams
Philharmonisch Orkest. Dirigent: An
ton Kersjes. Solist: James Galway,
fluit. Programma: Hellendaal, Mo
zart, Dvortik. Concertgebouw Amster
dam, 30 augustus 1980.
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. Vier Haarlemse blues
bands, Barrelhouse, New City Blues
Hoe dan ook. het verhaal speelt in dit
oude China, en de Oostenrijkse graven
dochter Lisa, getrouwd met minister-pre
sident prins Sou-Chong ziet zich als het
slachtoffer der oude Chinese zeden, die
haar gemaal voorschrijven naast haar
OOSTENDE/DEN HAAG (ANP). De
tweejaarlijkse Europaprijs voor Schilder
kunst van de stad Oostende (België) is
zaterdag uitgereikt aan Ruven Levav uit
Amsterdam.
De Europaprijs 1980 werd hem
overhandigd door de voorzitter van het
Cultureel Centrum van Oostende in de
Casino-Kurzaal. De prijs bestaat uit
300.000 Belgische frank, (ongeveer 18.000
gulden).
De jury beoordeelde ruim 1500 werken
van in totaal 558 kunstenaars. De tweede
prijs was voor de Brit Collin Lanceley en
de derde ging naar de Westduitse Barbara
Hemitz.
Voorstelling: Das Land des La
chelns. Operette van Franz Léhar. Re
gie Alexander Pichler. Dirigent John
Kapper. Belangrijkste solisten Marga
de Boer. Ton Hoffman. Anita Heins,
Jacco van Renesse en Jan Handerson.
Première 30 augustus 1980. Stads
schouwburg, Amsterdam.
Bij het in onze kunstbijlage van jongst
leden zaterdag geplaatste artikel over
minimal music, van de hand van Johan
van Kempen, is een klein gedeelte van de
tekst weggevallen. Daar dit als conse
quentie heeft dat de kern van het betoog
wordt aangetast, herplaatsen wij hieron
der het desbetreffende tekstgedeelte,
waarin de verschillen tussen de klassieke
principes en het door Satie gebruikte
procédé dat de componeermethode van
de minimal music voorbereidde wor
den toegelicht.
AMSTERDAM. Het maakt mij altijd brandend nieuwsgierig als een ook bij de
grote massa populaire solist (James Galway in dit geval) in levenden lijve op het
concertpodium verschijnt. Dat is zoiets als een beslissende proef, veel genadelozer
dan een grammofoonopname, waarbij, zoals u weet, onderbroken en heropgenomen
kan worden en waar aan de kwaliteit van de toon kan worden gesleuteld via allerlei
technische foefjes. Op het podium zijn al die hulpmiddelen er niet en daar valt iemand,
dus al of niet door de mand. Omdat James Galway zich daarbij niet alleen met het ,c
vertolken van de zogeheten klassieke muziek maar ook met populaire hits beroemd,
heeft gemaakt (iets waarop nog altijd een soort taboe rust) wordt je nieuwsgierigheid
alleen maar groter.
Want vooral op het Amsterdamse con
certpodium én met het fluitconcert KV
314 van Mozart komt een solist er allesbe
halve gemakkelijk van af. Muzikale mate
rie waarin oppervlakkigheid en gebrek
aan nuance onbarmhartig worden aange
toond. Maar James Galway bewees, op
dat Amsterdamse concertpodium zijn
grote klasse op meer dan voldoende wijze.
Zijn zonder twijfel formidabele tech
niek, zijn in alle registers fraai omlijnde
toon en zijn vitale en onopgesmukte muzi
kaliteit doen je geboeid luisteren naar
iedere muzikale frase. In een sprankelen
de lichtvoetigheid werden de beide boek
delen van Mozarts verrukkelijke composi
tie vertolkt, waarbij het elegant-bezonke-
de andante voor het aangename contrast
zorgde. Ongetwijfeld had James Galway
nog meer expressie en nuance kunnen
opbrengen als hij louter als solist te werk
was gegaan: het feit dat hij naast die
sofistische aktiviteit ook het A. Ph. O.
dirigeerde was misschien als stunt wel
aardig, maar ging hier en daar ten koste
van het totaalresultaat. De manier waar
op hij als een bandleider met een
pittig zwaaiend vuistje takteerde was voor
het orkest in ieder geval niet altijd goed te
volgen. Bovendien kwam hij letterlijk
handen te kort om de orkestleden dynami
sche aanwijzingen te geven, tussen het
spelen van zijn solopartij door.
Maar dat terzijde: Galway had het pu
bliek volledig in zijn ban, zozeer zelfs dat
er nog twee toegiften af moesten: een
simpel volksliedje en Debussy’s onvolpre
zen Syrinx. En de ervaring hoe muisstil
het was in de tot de laatste stoel bezette
zaal gaf de gloedvolle vertolkingen extra-
spanning.
PERUGIA, (Italië, DPA). Op het 25ste
muziekfestival van Umbrië in Midden-
Italië van 14 tot 28 september zal de pre-
mière gegeven worden van een Te Deum--.
dat de Poolse componist Krzystov Pende-
recki heeft gecomponeerd met een op-
dracht aan zijn landgenoot, paus Johan
nes Paulus II.
Penderecki, auteur van een gevierd Re
quiem, zal het Te Deum zelf dirigeren. Het
zal worden uitgevoerd door orkest en
koor van Radio-Krakau.
In Umbrië staat dit jaar nog een Te;
Deum op het programma, dat van Hector
Berlioz. I
bestaat, souffleert men elkaar zoge
naamd; het stukje Germanisme werd
door een als Bernhard uitgedoste acteur
gedaan, en Alexandrijn in de stijl van de
Gijsbrecht, wat bovendien wonderlijk is,
want Kousbroek gebruikte wel de vers
vorm van de Gijsbrecht, maar zijn woord
keus wijst op een heel ander genre. Het
decor werkte ook niet mee. Waarom niet
inplaats van kille teksten het verhaal in
beeld gebracht, op foto’s of video? Ik
noem maar wat, dat had een warmere
aanblik geboden en het vertoonde visueel
ondersteund. De acteurs deden kennelijk
pensee
