Uitgangspunt lijsttrekker reformatorische federatie:
Pas echt welzijn met Bijbel als norm
Angst voor terreur bij jeugd verdwenen
7
I
n
i
Farrr’
JH
ei
1
I
.4*
CHILI
4
r
nl
13
19 8 0
WOENSDAG 3 S EPTEMBER
N
r
en
rte
OLIVIA
lem.
T
wil voor een gesprek. De
nog kandidaat-lijsttrekker
de RPF heeft geleerd
voorzichtig te zijn. Het feit dat
hij op de loonlijst staat van de
Evangelische Omroep én z’n
eigen journalistieke verleden
zijn daar ongetwijfeld debet
aan. Voorzichtige of openlijke
pogingen politieke onderwer
pen aan te snijden kapt Leer
ling onmiddellijk af. Pas na 20
september, de dag waarop de
Federatievergadering in Put
ten z’n lijsttrekkerschap zal
bekrachtigen, zal hij de poli
tieke uitganspunten, waarmee
de RPF de verkiezingsstrijd
aangaat, ontvouwen.
(Door Ab Visscher)
Geen politieke onderwer
pen. Alleen de vent en het
waarom. Dat is de voorwaarde
waarop Meindert Leerling,
toekomstig lijsttrekker van de
Reformatorische Politieke Fe
deratie (RPF) met de pers in
zee
nu
van
AncoJ
Iquiqui
^Stille
Meindert Leerling
iing
1.
(Door Rob Sprenkels)
Referendum over grondwet
verenigt oppositie Chili
189.-
[Magtllanstr.
-z^^runta Arenas
’LAND.
Pinochet
ir Allende
L
er
re
rht.
jouden
briljant
uitivé
iljante»
Leerling, geboren in Heerjansdam en
afkomstig uit ARP-huize, wordt vlak voor
diezelfde Kamerverkiezingen bestuurslid
voor publiciteitszaken. „Aarzelend, want
ik had er nog nauwelijks van gehoord. De
RPF leek me te reactionair en oubollig.
Maar ik heb me er toch bij aangesloten en
mijn aarzeling werd onmiddellijk wegge
nomen”, zegt Leerling.
Als oorzaken over het uitblijvend succes
bij de vorige Kamerverkiezingen noemt
Leerling de onbekendheid van de RPF in
het land. „Op de verkiezingsavond zelf
waren er nog mensen die nog nooit van de
RPF hadden gehoord”, aldus de huidige
lijsttrekker.
Leerlings ster moet in de RPF snel zijn
gestegen. Hij wordt tweemaal gevraagd
voor het lijsttrekkerschap en zegt even
zovele malen „nee”. Wanneer blijkt dat
zijn vervanger dominee Poort om prakti
sche redenen geen voorman kan worden,
krijgt Leerling nogmaals een delegatie
thuis.
Het bestuur heeft inmiddels contact op
genomen met EO-baas Dorenbos en er
voor Leerling een vrijstelling in de vorm
van onbetaald verlof uitgesleept. Boven
dien: de EO zal Leerling terug nemen
wanneer hij onverhoopt niet in de Tweede
Kamer terecht komt.
„Ik heb een politieke carrière nog nooit
geambieerd. Het is bovendien fysiek on
mogelijk en overantwoord om m’n huidi
ge functie bij de EO te combineren met de
politiek”, aldus Leerling. Het verzoek om
lijsttrekker te worden bereikte hem voor
de derde maal. En de Gereformeerde
Bond accepteert het lijsttrekkerschap.
Leerling: „Het kwam indringend op me
af en ik heb er diep over nagedacht en er
in huiselijke kring over gesproken. We
zijn met vakantie gegaan en we hebben
samen, ook m’n vrouw, ,Ja” gezegd. Ik zie
het als op m’n schouders gelegd. En als de
Here mij vraagt een nieuwe weg in te
slaan, dan neem ik die taak op m’n schou
ders, hoe klein ik me ook voel. Dan moet
toerustigingstaak. En waar het Ethische
Reveil inmiddels een Geestelijk Reveil ge
worden is, krijgt men in RPF-kring steeds
meer moeite met het CDA. Op het laatste
moment wordt besloten alsnog aan de
verkiezingen van ’77 deel te nemen. Zon
der succes evenwel: de RPF komt bij de
Kamerverkiezingen 2000 stemmen te kort
voor een zetel.
kunnen niet toestaan dat groepen met
het internationale marxistische brand
merk en in hun rangen enkele personen
die een relatief aangezicht bezitten, pre
tenderen politieke activiteiten te reali
seren”.
dagbladen. Ook de bourgeoisie doet
haar best, de gevestigde families en za
kenlieden die welvaren bij het Pinochet-
regime. In het centrum van Santiago
worden tijdens de spitsuren grote Ame
rikaanse sleeën gesignaleerd met geluid
sinstallaties. Anderen sturen particulie
re chauffeurs erop uit met peperdure
pamfletten in kleurendruk, meestal met
de Chileense vlag als symbool en de
oproep om vooral „vöör” te stemmen.
Vöör „de grondwet van onze tweede
grote bevrijder”. Het blijkt dat Pinochet
voor de Chileense rijken het evenbeen is
van de held van de Chileense onafhan
kelijkheid, O’ Higgins.
Verder zijn er natuurlijk de door de
staat gecontroleerde media. Partijgan
gers van de junta debatteren voor radio
en televisie tot laat in de nacht over het
wel en wee van de grondwet en de volks
stemming en roemen „onze generaal”.
Ook doen zij hun best om verklaringen
van tegenstanders als Frei en de via
illegale kanalen binnenkomende oproe
pen van ballingen teniet te doen.
ik. Ik moet er in de samenleving van
getuigen dat God regels heeft gegeven.
Om het welzijn. Want wanneer de mens
z’n eigen regels gaat stellen, komt er cha
os”, aldus Leerling.
Als voorbeelden van die chaos noemt de
RPF-lijsttrekker het druggebruik, abor
tus, euthanasie en het „recht in eigen hand
nemen van krakers.”
De Reformatorische Politieke Federatie
heeft zich nog geen verkiezingsleus aange
meten. Dat gebeurt, gelijk met de be
krachtiging van Leerlings lijsttrekker
schap, op 20 september. Na lang denken
komt de RPF-voorman met een slogan,
die de richting van z’n eigendenken aan
geeft. „M’n strikt persoonlijke slogan zou
zijn: „Opdat het u wel ga”. Want: als de
mensen de Bijbelse normen kiezen, dan
krijgen ze pas echt welzijn”, aldus Mein
dert Leerling.
ouden
Ijanten
jd 375.
LENNAR
168.-
t groteif
ïn 269/
dips rïK
2230.-
uziek-
mt 146.
s 115,-
124.-
ministerie van Informatie bestempelde
Frei’s betoog na afloop als „puur propa
gandistisch” en verklaarde dat de rege
ring de voorstellen van de christen-de-
mocraat totaal zal negeren. De uitdaging
van Frei aan het adres van Pinochet om
een politiek debat te houden werd „inte
ressant” genoemd. Dus Frei moet blijk
baar nog worden gespaard.
Maar het is niet alleen de oppositie die
de kiezers aan haar kant probeert te
krijgen via demonstraties, illegale vlug
schriften en kleine advertenties in de
Precies zeven jaar nadat generaal
Agosto Pinochet een einde maakte
aan het bewind en het leven van de
gekozen president Salvador Allen
de, verplicht hij het Chileense volk
naar de stembus te gaan.
Onderwerp van stemming op 11 sep
tember is de nieuwe grondwet, eigenlijk
niet meer dan een bevestiging van wat
Pinochet in 1977 ontvouwde: de grond
wet die tevens de Chileense dictator de
zekerheid geeft tot het eind van de jaren
tachtig de macht in handen te houden,
terwijl er begin volgend jaar een deels
door hem en deels door de militaire
junta benoemd parlement in werking zal
treden. De „democratisering” van het
politieke leven zal pas tegen 1990 op
gang worden gebracht.
Op het eerste gezicht eigenlijk dus
niets nieuws onder de Chileense zon:
Pinochet had al die plannen immers in
1977 ontvouwd en destijds tevens aange-
kondigd dat de nieuwe grondwet in 1980
zou worden voltooid en aan het volk zou
worden voorgelegd, of, om het njet de
term van de junta te zeggen, de „institu-
cionalizadion”.
Het lijkt wel of men in Chili de plan
nen van Pinochet was vergeten, hetgeen
natuurlijk te maken heeft met de on
macht van de oppositie. Sinds de val van
Allende werd de kloof tussen de Chileen
se communisten, maoisten, socialisten,
sociaal-democraten en christen-demo-
craten met de dag groter. Nu hebben de
tegenstanders van Pinochet echter plot
seling de rijen gesloten, zowel in Chili
zelf als de ballingen in het buitenland.
In de hoofdstad Santiago is het vooral
de jeugd die voor spektakel zorgt: de
angst voor de officiële terreur is verdwe
nen. Van flats in het centrum dwarrelen
pamfletten die het volk oproepen „nee”
te stemmen. Studenten, arbeiders en
scholieren demonstreren openlijk tegen
het regime, tegen de nieuwe grondwet.
Dagelijks verdwijnen er tientallen van
hen in de gevangenis. Een student: „We
moeten wel, het is onze laatste kans. Als
Pinochet het voor elkaar krijgt dat de
grondwet door middel van een referen
dum wordt aangenomen, is hij president
voor het leven en dan kunnen wij al onze
ambities wel vergeten”.
Ook internationaal blijkt de Chileense
oppositie plotseling weer samen te wer
ken. Zowel in Europa als op het Ameri
kaanse continent proberen Chileense
ballingen duidelijk te maken dat het om
een grote „farce” gaat en dat de grond
wet van Pinochet niets met democratie
te maken heeft. Terwijl de Chileense
regering de wereld probeert wijs te ma
ken dat er „een breed politiek debat”
over de nieuwe grondwet plaats vindt,
wijzen de ballingen erop dat de partijen
en vakbonden in het geheel geen gele
genheid krijgen om hun mening te uiten.
Zo verscheen onlangs in Den Haag een
gezelschap Chileense ballingen van di
verse politieke groeperingen, dat tegeno
ver de verzamelde pers uiteenzette dat
zelfs na 1990 de dictatuur niet plaats zal
maken voor de democratie. Jorge Tapia,
oud-minister van Onderwijs onder Al
lende, wees erop dat niet-stemmen bij
In zijn woning in het dorp Huizen, voor
heen een bolwerk van het protestantisme,
is Leerling daarentegen wél bereid duide
lijkheid te verschaffen over drie zaken:
z’n eigen vertrekpunten, die van de RPF
en de uitkomst van de verkiezingen. Wat
dat laatste betreft: „Het is m’n vaste
overtuiging dat we met z’n tweeën in de
Kamer komen”, zegt Leerling. Die tweede
man is drs A. H. D. Wagenaar, waarmee
Leerling in de verkiezingsstrijd een duo
zal vormen. De entree van de RPF in ’s
lands vergaderzaal zal volgens Leerling
het gevolg zijn van de „niet onaanzienlijke
teleurstelling bij een aantal mensen over
de CDA-houding inzake abortus en gezin
en huwelijk.”
De geboorte van de Reformatorische
Politieke Federatie vindt plaats in het jaar
1975 dat Dries van Agt z’n Ethisch Reveil
over Nederland laat schallen. De nieuwe
Federatie stelt zich in eerste opzet ten doel
een bezinningscentrum te zijn met een
een groot theater in Santiago zijn stand
punten verkondigen „omdat dat het poli
tieke debat over de grondwettelijke
tekst nog verder zal verbreden”, zoals in
het officiële document dat Frei tot de
meeting machtigde, stond te lezen.
Zeer tot ongenoegen van, maar niet
onverwacht voor de Chileense regering
verwierp Frei de volksstemming en riep
hij op tot het vormen van een overgangs
regering van burgers en militairen die
de democratie binnen twee a drie jaar
zou moeten herstellen. Het Chileense
dat ik ijdel ben; ik ben alleen maar dienst
baar aan zijn Koninkrijk.”
De norm waaraan Leerling z’n menings
vorming en politiek handelen aan zal op
hangen, is „de Bijbel als onfeilbaar woord
van God”, zoals hij het uitdrukt. Hij geeft
toe: een in de praktijk van de politiek geen
eenvoudige norm. „Maar, om je hoe dan
ook te laten normeren door iets wat on
grijpbaar is, dan moet je toch van lotje
getikt zijn.”
Leerling geeft toe dat het naleven van
die normen eenvoudiger is in de oppositie
dan wanneer een partij regeringsverant
woordelijkheid draagt. „Dan zijn compro
missen natuurlijk onafwendbaar. Maar
voor mij uitsluitend compromissen over
materiële zaken. Bijvoorbeeld alleen over
defensie of binnenlandse zaken.”
„Nogmaals, ik ben zelf absoluut niet
belangrijk. Als Hij me nodig heeft, dan ga
De enige opposant van de militaire
leiders die de kans heeft gehad zijn
mening over de volksstemming te geven,
was oud-president Eduardo Frei, de
sterke man van de christen-democraten,
Frei mocht van de Chileense regering in
het referendum zestig dagen gevange
nisstraf oplevert en dat blanco-stemmen
onmogelijk is, omdat die tot de ja-zeg-
gers worden gerekend. Tapia: „Een
grondwettribunaal zal na 1990 bepalen
of een persoon „ideologisch aanvaard
baar” is om in het deels door de presi
dent en de Nationale Veiligheidsraad
benoemde parlement zitting te nemen.
Er verandert dus niets”.
Hoezeer dat waar is, blijkt wel uit een
officieel document van het Chileense
minister van Binnenlandse Zaken: ,tWe
Maar geheel effectief blijkt die contro
le toch niet te zijn. Oppositiegroeperin
gen in het buitenland wijzen met graagte
naar uitspraken van generaal Matthei,
lid van de junta. Tegenover het rege
ringsgezinde dagblad El Mercurio zei
hij, kort voordat Pinochet de volksstem
ming van 11 september uitschreef: „Als
de grondwet onderwerp van de volks
raadpleging wordt zonder dat er een
open en volledige discussie plaats vindt,
dan zal dat een farce zijn. In dat geval”,
zo vervolgt de generaal, „zal die grond
wet geen enkel effect hebben, de Chile-
nen zullen haar niet zien als de hunne,
maar als de grondwet van de regering
die haar samenstelde, daarom zullen ze
haar niet respecteren”. En nogmaals:
„De nieuwe grondwet moet een volks
stemming ondergaan, maar niet voordat
de politieke partijen kunnen opereren
en hun mening kunnen geven”, aldus
juntalid Matthei.
Opnieuw blijkt hoe machtig Pinochet
is binnen de Chileense junta. Van de
voorwaarden die zijn collega Matthei
stelde is niets terecht gekomen. Toch
moeten de Chilenen 11 september naar
de stembus om te kiezen tussen ,ja” en
„nee”. Hoever zal de moed van de Chile
nen reiken? „Nee” kan immers leiden tot
een nieuwe golf van onderdrukking,
voor ultra-rechts zal het een sterk argu
ment zijn voor grote „schoonmaakope-
raties”. „Ja” betekent personificering
van de macht in de figuur van Pinochet,
zoals zijn vroegere medestander gene
raal Gustavo Leich in zijn geruchtma
kende referendum van januari 1978
placht te betogen.
In feite betekent ,Ja” voor het Chileen
se volk „no future”, geen toekomst. Ter
ondersteuning van die bewering een uit
spraak van een goed boerende indu
strieel uit Santiago die vorig jaar een
journalist van Le Monde trachtte bij te
brengen wat de economische politiek
van het generaalsregime inhoudt: „Chili
wordt steeds rijker, terwijl het meren
deel van de Chilenen steeds armer
wordt”. En nog een statistisch gegeven:
sinds 1972 is het reëel besteedbare inko
men van de gemiddelde Chileense fami
lie met meer dan de helft verminderd.
vo’,
ze, maar je mag daar alleen stemmen en
niet meedoen”. Wat de Staatkundig Gere
formeerde Partij betreft: „Ik heb grote
moeite met hun visie op de overheid, de
positie van de vrouw in die partij en de
visie van de SGP op het katholicisme. En
met de SGP zou ik graag rond een open
Bijbel gaan zitten”, zegt de RPF-lijsttrek
ker.
Toch is hij optimistisch over de moge
lijkheden tot samenwerking met GVP en
SGP. „Ik zal in ieder geval m’n uiterste
best doen om niet te schieten onder de
duiven van mijn broeders in die partijen”,
voorspelt Leerling. Het is duidelijk waar
de zetels wél vandaan moeten komen:
„Het CDA heeft zetels genoeg”, vindt een
lachende Leerling. Over datzelfde CDA
en zijn politieke verrichtingen laat hij
weinig of niets los. „Het bestaan van de
RPF maakt duidelijk dat er onvrede be
staat met het CDA. Een onvrede die alleen
maar is toegenomen.”
Leerling is een volslagen nieuwkomer in
de Nederlandse politiek. „Ja, ik ben poli
tiek nog niet geschoold. Er is een aantal
onderwerpen waar ik nog onvoldoende
van af weet. Maar toch ben ik niet bang
dat ik met de mond vol tanden zal komen
te staan”, zegt hij. Als z’n sterke punten op
dit moment noemt hij de vakgebieden
onderwijs, buitenlandse zaken, zedelijk-
heidswetgeving, ontwikkelingssamenwer
king en kernbewapening. (Nog) een klein,
beginselvast partijtje in de Kamer. Heeft
dat enige zin? Leerling roept een eenling
in de Nederlandse politiek te hulp om z’n
mening te verduidelijken. „Het DS’70-ka-
merlid Nijhof heeft ’s gezegd: het valt
alles mee. Je kunt vaak op scharnierpun
ten als kleine fractie een wezenlijke in
breng hebben. Bovendien: God roept
soms mensen die een opdracht uitvoeren.
Dan heb je geen meerderheid nodig.
Neem bijvoorbeeld het afstemmen van
het abortus-ontwerp door de WD in de
Eerste Kamer”, zegt Leerling.
Ijdelheid is een bij politici veel gecon
stateerde drijfveer. Terwijl z’n vrouw
toch wat bedenkelijk kijkt, zegt Leerling:
„Nee, ik ben niet ijdel. Trouwens m’n
naam zegt het al. Ik ben Leerling. Ik stel
helemaal niets voor. Het lijsttrekkerschap
is een opdracht, waaraan ik heb trachten
te ontkomen. Maar ik heb het gevoeld dat
ik de kracht kreeg om ,ja” te zeggen.
Waar het op uitloopt? Ik heb er geen flauw
benul van. Wat ik wel weet is dat het een
hele zware klus wordt. Nee, ik denk niet
ik die stap in geloof doen. Dan wordt dat
geleid. Wat niet wil zeggen dat succes is
verzekerd”, zegt de muziekregisseur bij
EO.
Leerling kwam in 1971 bij de Evangeli
sche Omroep in dienst en zette bij de
gloednieuwe omroep de informatie-ru-
briek „Nader Bekeken” op. Dat deed hij
tot oktober 1977. In januari 1978 verhuis
de hij naar de muziekafdeling, waar hij
nog steeds werkzaam is.
Met duidelijke terughoudendheid
spreekt de RPF-voorman over de arbeids
verhoudingen binnen de Evangelische
Omroep. „Ik wil er slechts dit van zeggen:
het is een samenwerkingsverband van
mensen. En waar mensen werken worden
fouten gemaakt. Ik heb wel een tijd gehad
dat er problemen waren. Maar die zijn
allemaal bevredigend opgelost. En alle
verhalen over m’n vertrek van „Nader
Bekeken” naar de muziekafdeling zijn
allemaal lariekoek. Het was m’n eigen
keus. De hele zaak is buiten elke proportie
gebracht. De mensen die er bij betrokken
waren, hebben het voor het overgrote deel
aan zichzelf te danken”, zegt Leerling. Hij
verklaart de EO node te verlaten: „Ik heb
het er geweldig naar m’n zin. Ik krijg alle
kansen die ik wil hebben. Nee, het zou me
bijzonder spijten bij de EO weg te gaan.”
De oud-journalist bij het Rotterdammer
Kwartet - hij werkte er van 1954 tot 1971 -
is realist genoeg om te beseffen, dat er
zich in het rechtse blok politieke partijen
ophouden, die - in ieder geval voor de
buitenstaander - hetzelfde nastreven als
zijn RPF. „De buitenwacht begrijpt de
verschillen waarschijnlijk niet. Helaas is
het reformatorische blok verdeelf in een
aantal kleine partjes. Zoals SGP en GPV,
die beide natuurlijk bestaansrecht
hebben”.
Het ideaal van de RPF-lijsttrekker is
één kandidatenlijst van RPF, GPV en
SGP bij de komende Kamerverkiezingen.
„En op z’n minst een lijstverbinding en
samenwerking in de Kamer. Want ik sta
niet voor m’n eigen standje. Ik sta in
dienst van de Grote Koning en dan kun
nen we geen verdeeldheid hebben.”
Dat laatste riekt naar machtspolitiek.
Leerling: „Nee, beginselpolitiek is geen
machtspolitiek, maar je moet toch met
zoveel mogelijk mensen aan de slag
gaan”. Z’n broeders bij het Gereformeerd
Politiek Verbond dicht hij een te grote
geslotenheid toe: „Ik heb veel respect voor
- 3
3.0 Serem
ZCHLOÉ
Spoorweg
0 km 500
zzzrzzzrzzrzVina del Mor:
zr=zzz=zzzzTalcahuanq
r^zzzzz^zzConcepciórq:
PuertoMontt
