China gaat leger
zelf moderniseren
Kania kleurloze „apparatsjik
achtergrond
Protest boeren
Beschuldigd van corruptie
Steun liberalen
Weer rellen
Aftreden Hua nu officieel
t
Affatigato aan
Italië uitgeleverd
Colombia tegen
bombardementen
El Salvador
voor Anderson
Gesprek Gromiko
en Muskie op
25 september
Küng schrijft
paus: schaf
celibaat af
Bloedbad in
in Zürich
Geen slotverklaring
op conferentie
over kernwapens
n
2
3
19 8 0
MAANDAG 8 SEPTEMBER
BINNEN- EN BUITENLAND
am
md
JIL
ten
ren
ten
J J
Mijlpaal
(Van onze redactie buitenland)
PARAMARIBO DEN
HAAG. In het bij gebrek
aan een parlement sinds kort
ongebruikte parlementsge
bouw in Paramaribo is van
daag het Speciaal Berech-
tingscollege geïnstalleerd, dat
een oordeel moet vellen over
oude machthebbers die van
corruptie worden verdacht.
Peter O’Toole
Bloedbad
Wraak
z;
Proces in Suriname
tegen oud-politici
ten en Groot-Brittannië en 113 niet-
nucleaire mogendheden die het non-pro-
liferatieverdrag hebben getekend. De
derde toetsingsconferentie zal vermoe
delijk in 1985 worden gehouden. In hun
afsluitende verklaringen betreurden de
VS en de Sovjet-Unie het ontbreken van
een slotdocument.
ival
nid-
1OU-
lan-
niet
had
(Van onze redactie^ buitenland)
GENÈVE. Ondanks pogingen op
het laatste ogenblik verschilpunten tus
sen rijke en arme landen op te lossen is
de toetsingsconferentie van de VN over
het verdrag tegen de verspreiding van
kernwapens in Genève gisteren gesloten
zonder overeenstemming over belang
rijke kwesties te hebben bereikt.
Aan de op 11 augustus» in het Palais
des Nations begonnen conferentie werd
deelgenomen door drie kernmogendhe-
den de Sovjet-Unie, de Verenigde Sta-
Dit zei de plaatsvervangende Chinese
stafchef Zhang Aiping gisteren bij de aan
komst van een Amerikaanse delegatie, die
in China zal nagaan welke mogelijkheden
het heeft om Amerikaanse technologie op
te nemen.
Intussen heeft de Chinese premier Hua
Guofeng gisteren zoals verwacht, zijn af-i
treden bekendgemaakt. Voor het Nationa
le Volkscongres stelde hij in opdracht van
het centrale comité van de communisti
sche partij de 61-jarige Zhao Ziyang als
zijn opvolger voor.
Hua maakte verder bekend dat zeven
vice-premiers, onder wie Deng Xiaoping,
hun functies eveneens zullen neerleggen.
Vijf van hen zijn er te oud voor geworden.
Hua Guofeng maakte zijn aftreden be
kend aan het eind van een toespraak voor
de 3.200 afgevaardigden die twee uren
had geduurd. Hij riep het congres op, het
voorstel van de partij tot benoeming van
Zhao Ziyang tot premier te onderzoeken.
Tot dusver is niet bekend wanneer het
(Van onze redactie buitenland)
PEKING. China wil zijn defen-
sie-apparaat met het grootste staande
leger van acht miljoen man in de
wereld zelf en op eigen kracht moder
niseren „om de wereld in het belang
van de vrede te helpen béschermen
tegen de Russische expansie”.
ochtendblad, waarin stond dat volgens de
Surinaamse Rekenkamer Van Eer de laat
ste jaren veel te veel heeft gedeclareerd.
De Surinaamse regering heeft krachtig
protest aangetekend bij de Nederlandse
ambassadeur in Suriname tegen de wijze
waarop een Surinaamse vrouw op Schip-
(Van onze redactie buitenland)
MEXICO STAD. Duizenden Colom
biaanse boeren zijn dit weekeinde te voet
naar de provinciehoofdstad Neiva getrok
ken om daar te protesteren tegen, zoals zij
hol is behandeld. De vrouw, voorzien van
visum en geld, werd de toegang tot ons
land geweigerd. Zij werd gedurende 36
uur in een cel gestopt en moest toen terug
naar Suriname. De Surinaamse regering
beschouwt dit als „een inhumane en wre
de behandeling”, aldus de Surinaamse
regering.
;ter-
nan
sds-
icht
een
<ers
'sle-
n in
aan
het
idu-
ive-
and
ien-
agd
van
In
leze
op
ves-
de
■eds
i uit
bij
'ens
litie
bij
Ider
Eli-
s in
nid-
Zee
was
het
iwet
oor,
k is
den
atst
es”,
ran-
inis-
de
situ-
te
eeft
iven
igen
verf
zee.
ken
r de
het
wal
i de
De
zich
han-
'AM
Iden
tke-
dag.
1978
taan
be-
het
de
dat
■ids-
Isol-
lon-
aeid
een
stal-
be-
ge-
tke-
van
dat
zes-
ft.
ich-
■ste-
de
■rin-
ide-
wij
>on-
pen
(Van onze, redactie buitenland)
(Van onze redactie buitenland)
MARSEILLE. De rechtse Italiaanse
extremist Affatigato, dié wordt verdacht
van betrokkenheid bij de bomaanslag op
het station van Bologna vorige maand, is
zaterdag door Frankrijk aan Italië uitge
leverd. Affatigato werd op 6 augustus in
Nice aangehouden.
De mensenrechtenstrijders in de hoofd
stad Bogota hebben protest aangetekend
bij de regering tegen het optreden van het
Colombiaanse leger in het zuidoosten van
het land. „Dit is geen anti-guerrilla-opera-
tie meer, maar een volkerenmoord”, aldus
een van de leiders van de mensenrechten
commissie.
De vertegenwoordiger van Joegosla
vië noemde de conferentie echter een
uiterst ernstige waarschuwing” aan het
adres van de kernwapenmogendheden.
De waarschuwing werd ook door de
Iraakse conferentievoorzitter, Ismat Kit-
tani, in zijn slotwoord opgepakt.
MEXICO STAD. Volgens de VN-com-
missie voor de mensenrechten heeft er in
El Salvador de afgelopen week een bloed
bad plaatsgevonden in het departement
La Libertad, aan de noordelijk^ kust.
Meer dan 500 boeren uit het gebied zou
den door militairen zijn samengedreven
en vervolgens vermoord.
„De mensen zijn gewoon afgeslacht,”
aldus een van de leden van de commissie,
dié naar La Libertad was gereden, nadat
iemand het gerucht over het bloedbad in
de hoofdstad San Salvador had verspreid.
Intussen is de machtsstrijd binnen de
junta in El Salvador nog steeds niet be
slist. Wel begint het er steeds meer op te
lijken dat de conservatieve kolonel Cu-
tierrez momenteel aan de touwtjes trekt
en de meer progressieve kolonel, Majano,
op een zijspoor is gezet. Maar Majano
weigert zich uit de junta terug te trekken
en kan, zo lijkt het, rekenen op de steun
van minstens acht kazernes.
trijfël
door Nico Scheepmaker
Zij biografische gegevens, verspreid
door het Poolse persbureau PAP, ver
melden geen persoonlijke gegevens. Of
ficiële woordvoerders wisten niet eens te
vertellen of de nieuwe partijleider een
gezin heeft.
WASHINGTON (Reuter). De Ameri
kaanse minister van Buitenlandse zaken
Edmund Muskie en zijn Russische ambt
genoot Andrei Gromiko beginnen op 25
september in New York besprekingen
over beperking van in Europa gestatio
neerde kernwapens voor de middellange'
afstand. Dit is in Washington bekend ge
maakt. Verwacht wordt dat dit overleg de
weg zal effenen voor verdere onderhande-
lingen, mogelijk in oktober in Genève. De
beide ministers zijn in New York wegens
de bijeenkomst van de VN-assemblee.
(Van onze redactie buitenland)
Stanislav Kania, de man die vrij
dagnacht tot algemene verrassing
werd benoemd tot eerste secretaris
van de Poolse communistische par
tij, is zowel voor Polen als voor het
buitenland vrijwel een onbekende.
perk-Gierek, maar eerder een „verande
ring in de continuïteit.” I
De keuze voor Kama zou mede tot
stand zijn gekomen door toedoen van de
vice-premiers Jagielski en Barcikowski,
die na hun succesvolle onderhandelin-
gen met de stakers in Gdansk en Szcze
cin over een groot prestige beschikken.
Zij zouden Giereks opvatting delen dat
een te abrupte wisseling in de politieke
top een slechte indruk zou maken op
Polens bondgenoten.
Kania heeft zijn politieke carrière in
Giereks schaduw gemaakt, en er zijn
weinig concrete gegevens over hem be
schikbaar. Hij stamt uit een boerenfami
lie in de streek Rzeslow, in het zuidoos
ten van Polen, en ging op 15-jarige leef
tijd in de leer bij een smid. Na de Twee
de Wereldoorlog trad hij toe tot de com-
Hua maakte voorts economische vijf- en
tienjarenplannen bekend. Hua zei hierbij
dat door invoering van markteconomi
sche elementen en uitbreiding van de
rechten van de bedrijven op zich de pro-
duktie kan worden verbeterd. Dat is een
eerste aanwijzing van de economische
hervorming die vopral door Deng Xiao
ping en diens volgelingen wordt nage
streefd.
Op alle regeringsplaatsen moeten vol
gens Hua jongere functionarissen op de
leidende plaatsen komen. Oudere functio
narissen moeten zich op het tweede plan
terugtrekken en voortaan als adviseurs
optreden.
NEW YORK. De onafhankelijke kan
didaat voor het Amerikaanse president
schap, John Anderson, heeft de steun ge
kregen van de politieke leiding van de
Liberale Partij. Weliswaar staan de libe
ralen slechts in New York op de kieslijs
ten, maar hun steun aan Anderson bete
kent een belangrijke nederlaag voor pre
sident Carter. Met de liberale steun had
Carter in New York kunnen winnen, maar
nu is dat zeer twijfelachtig.
De liberalen hadden zowel Anderson als
Carter gevraagd hun partijprogramma te
onderschrijven. Carter weigerde omdat
het liberale programma verder strekken
de maatregelen voorstaat dan Carter om
de recessie de baas te worden. Anderson
sprak zijn steun voor het liberale pro
gramma uit, zij het dat hij dat op zeer vage
wijze deed.
Inmiddels blijkt uit een verkiezingson-
derzoek van het weekblad Times, dat zo
wel Carter als de republikein Reagan kun
nen rekenen op de steun van 39 procent
van de kiezers. Anderson zou 15 procent
van de stemmen krijgen.
Robert Gushman, de toneelcriticus van
The Observer, begint zijn recensie aldus:
„Peter O’Toole heeft al in 17 jaar geen
belangrijke Shakespeare-rol meer ver
tolkt. Bryan Forbes heeft nooit eerder
toneelregie gedaan. Macbeth is een heel
moeilijk stuk. Tot zover de excuses”.
James Fenton, de toneelcriticus van
The Sunday Times, pakt het anders aan.
Na gewezen te hebben op het gegiechel
van het publiek en de slechtste kritieken
van het jaar, schrijft hij:
„Vertrouw die kritieken niet. De voor
stelling is veel erger dan tot nu toe ge
schreven is, een mijlpaal in de geschiede
nis van onbehouwen acteren”.
zeggen, de „onophoudelijke luchtbombar
dementen”. Volgens de Colombiaanse
commissie voor de mensenrechten heb
ben de anti-guerrillabombardëmenten er
al toe geleid dat zo’n 10.000 boerenfamilies
uit hun huizen zijn gevlucht.
O’Toole kent u. Beroemd en Engels te
gelijk. Bekroonde hoofdrollen in de film
„Becket” (Golden Globe 1965), „The Lion
in Winter” (Golden Globe 1969) en „Good
bye, Mr. Chips” (Golden Globe 1970). Ken
nelijk dus een groot filmacteur. Bryan
Forbes kent u minder, hij begon als ac
teur, schreef daarna de scripts voor meni
ge film, en regisseerde ook menige film.
Maar Macbeth kent u weer wel heel goed:
toneelstuk van Shakespeare, 375 jaar ge
leden geschreven. Vorige week is in Lon
den, bij de Old Vic, een nieuwe opvoering
van Macbeth in première gegaan, met
Peter O’Toole in de titelrol, Bryan Forbes
als regisseur, en William Shakespeare als
slachtoffer. Als je de kritiek tenminste
geloven mag.
Het schijnt ook een buitengewoon blee-
dige voorstelling te zijn. De Observer-
criticus vindt Dudley Sutton in de rol van
Macduff een beetje aan de wilde kant, en
voegt daaraan toe:
„Toen het zeer overtuigende afgehakte
hoofd van Macbeth1 aan het slot op het
toneel werd gebracht maakte dit een zo
levensechte indruk dat je vreesde dat de
heer Sutton, ergens achter de coulissen,
even de controle over zichzelf was kwijt
geraakt”.
De bloederigheid van het stuk, die meer
gegiechel dan gehuiver teweeg bracht,
lijkt voor een deel te danken te zijn aan
prinses Margaret, die een van de voorpre
mières bezocht. Na afloop raadde ze Peter
O’Toole aan voor het bloed het zogenaam
de „Kensington Gore” te gebruiken, dat
bij eerste-hulpdemonstraties altijd ge
bruikt wordt door de St. John’s Ambulan
ce Brigade, waarvan zij beschermvrouw
is. Haar goede raad werd opgevolgd. In
The SundayTelegraph van ruim een
week voor de première zei O’Toole in een
inverview, dat hij in Ierland katholiek is
opgevoed: „Ik hou van tradities, de gewa
den en het bloed”. Met Macbeth, zo blijkt,
maakte hij na vijftien jaar zijn come-back
op het toneel na een stuk, „Dèad Eyed
Dicks”, dat viel als een baksteen. Hij blijkt
zich ervan bewust te zijn dat hij met
„Macbeth” een groot risico loopt. In to
neelkringen gelooft men dat het stuk on
geluk brengt, reden waarom acteurs de
naam zoveel mogelijk vermijden en zich
behelpen met eufemismes als „Aimez-
vous Glamis?”, „The Caledonian Trage
dy”, „Monarch of the Glen” etcetera. Pe
ter O’Toole heeft zijn eigen schuilnaam
bedacht: „The Harry Lauder Show”. Sir
Harry Lauder was een Schotse music-hall
humorist. Het heeft allemaal niet mogen
baten. Het publiek giechelde, de critici
gingen als gekken tekeer, Timothy West,
de directeur van de Old Vic distantieerde
zich van de voorstelling, en dat noodzaak
te regisseur Bryan Forbes weer om op het
toneel te klimmen, en dat optreden te
verklaren in een ingezonden stuk in The
Times van 6 semptember. Hij was niet, de
avond na de première, op het toneel ge
klommen om de critici te tarten, maar om
zichzelf publiekelijk te distantiëren van
een verklaring van het management van
de Old Vic Company:
„Ik beschouwde die verklaring als een
verachtelijke daad van artistiek verraad
dn een staaltje van commerciële dwaas
heid. Generaals die over de veiligheid van
het hoofdkwartier praten behoren niet
degenen te kritiseren van wie gevraagd
wordt aan de frontlinie te sneuvelen”.
Het stuk schijnt nu te lopen als een
trein: iedereen wil dat bloedbad wel eens
zien!
Met name Peter O’Toole schijnt het heel
bont te maken: „De mogelijkheid bestaat
dat hij van het stuk houdt, maar zijn
vertolking doet vermoeden dat hij er een
soort persoonlijke wraak op uitoefent, zo
als hij er methodisch elke zin en variatie
aan onttrekt”, schrijft de recensent van
The Observer, en de recensent van The
Sunday Times schrijft, dat hij aanvanke
lijk meende dat O’Toole een uitbeelding
van dronkenschap wilde geven:
„Zijn optreden vertoonde een vage
traagheid die ook eigen is aan een dron
ken chauffeur die denkt dat hij niet ge
snapt zal worden als hij maar vlak langs
de trottoirband blijft rijden en nooit har
der rijdt dan 15 kilometer per uur”.
De 54-jarige Kania is de jongste partij
leider in Oost-Europa.
Als opvolger van Edward Gierek werd
vrij algemeen de vroegere minister van
Buitenlandse Zaken Stefan Olszowski
getipt. Olszowski werd in februari uit
het politburo gewipt en met een ambas-
sadeursbenoeming in Oost-Berlijn bui
ten de actieve politiek geplaatst. Maar
twee weken geleden werd hij in ere
hersteld en opnieuw opgenomen in polit
buro. De benoeming van de wat kleurlo
ze apparatsjik Kania wordt gezien als
een compromis, zowel aanvaardbaar
voor Moskou en de orthodoxe partij-
vleugel als voor de liberale vleugel. Deze
aflossing van de wacht is volgens politie
ke waarnemers geen breuk met het tijd-
volkscongres de benoeming van Zhao Zi
yang en de opvolgers van de aftredende
vice-premiers zal goedkeuren. Deze goed
keuring wordt als zuivere formaliteit
gezien.
Hua gaf als reden voor zijn aftreden op
dat er nieuwe principes zijn gekomen
voor het werk van de leidinggevende
functionarissen. Daarin staat onder meer
dat deze niet tegelijkertijd hoge functie^
in de partij en in de regering mogen
hebben. Evenals Hua Guofeng, die partij
leider is, zullen Deng Xiaoping en ver
scheidene aftredende vice-premiers hun
invloedrijke posities in de partij be
houden.
LONDEN (AFP). De Zwitserse theo
loog Hans Küng heeft in een open brief
een beroep op de paus gedaan een eind te
maken aan het priestercelibaat. De brief
is gisteren in het Britse liberale weekblad
Observer gepubliceerd.
Hans Küng, die van het Vaticaan geen
theologie meer mag doceren, zegt dat het
evangelie de vrijheden vermeldt die de
bedienaren van het geloof moeten genie
ten. Hij merkt op dat de apostelen gehuwd
zijn gebleven en dat het celibaat pas enke
le eeuwen na de stichting van de roomse
kerk als plicht werd opgelegd.
De andere religies volgen altijd de bij
belse traditie van gehuwde priesters. Tij
dens het tweede Vaticaanse concilie had
paus Paulus de Zesde verboden over deze
kwestie te spreken, aldus Küng.
Hij noemt de verplichting een zuiver
kerkeljjke bepaling van de Latijnse afde
ling van de rooms-katholieke kerk, die op
elk ogenblik kan worden geschrapt.
Küng wijst erop dat talloze jongeren en
duizenden priesters het priesterschap de
rug toekeren wegens de verplichting van
het celibaat.
Onder hen is ex-premier Henck Arron,
die bij de militaire staatsgreep van 25
februari dit jaar aan de kant werd gezet.
Met de instelling van het Speciaal Berech
tingscollege hebben president-premier
Chin a Sen en legercommandant majoor
Bouterse definitief gekozen voor een
vorm van rechtspraak die in en buiten
Suriname zeer omstreden is.
Het Speciaal Berechtingscollege zal ge
vallen van corruptie van oude Surinaam
se machthebbers berechten, die zijn ge
pleegd na 1 januari 1970. Het is nog niet
bekend om hoeveel zaken het zal gaan.
Alle zittingen van het college zijn open
baar. Verdachten mogen hun eigen raads
man kiezen. Degenen die schuldig worden
bevonden aan het hen ten laste gelegde,
hebben de mogelijkheid binnen acht da
gen een bezwaarschrift bij president Chin
a Sen in te dienen. Ook een verzoek tot
gratie moet worden ingediend bij het Su
rinaamse staatshoofd.
De straffen die de verdachten kunnen
krijgen zijn: gevangenisstraf variërend
van één dag tot 30 jaar, geldboetes varië
rend van één tot 100.000 Surinaamse gul
dens (een Surinaamse gulden is ongeveer
92 cent), verbeurdverklaring van het ver
mogen en verbanning voor vreemdelin
gen en van personen met de Surinaamse
nationaliteit buiten Suriname verblij
vend. Verder kunnen verdachten als zij
schuldig worden bevonden worden ontzet
uit bepaalde rechten, bijvoorbeeld het ac
tief en passief kiesrecht of het mogen
uitoefenen van bepaalde beroepen.
De rechters, die zijn beëdigd, behoren
geen van allen tot de bestaande rechterlij
ke macht. De president van het hof, mr. O.
Abendahon is oud-president van het Hof
van Justitie. Vice-president mr. B. A. Half
hide is docent rechten aan de universiteit
van Suriname. Mr. R. Nandoe is een oud-
advocaat.
De militaire machthebbers van Surina
me zijn in het college prominent vertegen
woordigd door luitenant-kolonel B. Haak
mat en kapitein E. E. J. Bunsie. Een van
de twee auditeurs-fiscaal (een aan krijgs
raden ontleende andere naam voor een
officier van Justitie) is kapitein Roy Horb,
garnizoenscommandant van Paramaribo
en naast Bouterse de machtigste man in
het leger. Horb, toen nog sergeant, was
een van de plegers van de coup van 25
februari en later lid van de Nationale
Militaire Raad. De opsporingsbevoegd
heid in corruptiezaken ligt bovendien
sinds kort bij de militaire politie.
De Surinaamse vice-premier - mr. A.
Haakmat zei zaterdag dat „het feit dat de
Surinaamse regering het noodzakelijk
vindt het Speciaal Berechtingscollege in
te stellen, geenszins inhoudt, dat zij geen
vertro.uwen heeft in de gewone recht
spraak. Wat het wel inhoudt is dat de
regering tot de overtuiging is gekomen dat
de afgelopen jaren de corruptieve praktij
ken zoals die hebben plaatsgevonden van
een zodanige omvang, en een geaardheid
waren dat de gewone rechtspleging er niet
op is berekend”.
Overigens heeft de Surinaamse rege
ring van een aantal personen de bankre
kening laten blokkeren. Dit besluit is ge
nomen om te voorkomen dat van perso
nen, die verdacht worden van corruptieve
handelingen en die dus voor het bijzonde
re gerechtshof moeten verschijnen, de
verkregen bezittingen in andere handen
komen.
De voormalige ambassadeur van Suri
name in Nederland, Van Eer, heeft in
Paramaribo gezegd dat na onderzoek van
de Surinaamse overheid uit niets is geble
ken dat hij zich op de ambassade schuldig
heeft gemaakt aan corruptie. Hij zei dit in
reactie op een bericht in een Nedelands
Een totale verrassing hoeft de benoe
ming van Kania in het hoogste partij-
ambt toch niet te zijn: hij was namelijk
degene die voor het plenum van 24 en 30
augustus en voor een bijeenkomst van,
de partijsecretarissen van -de districten
de uiteenzettingen gaf over de stand van
de arbeidsonrust in het land. Over zijn
visie is weinig meer bekend dan dat hij
zich verzet heeft tegen gebruik vah ge
weld tegen de stakers.
munistische partij en was actief in de
jeugdbeweging. Hij studeerde economie
aan de partijschool, en kreeg in 1968 de
leiding van administratieve afdeling van
het centraal comité. In 1971 werd hij
secretaris van het centraal comité, en
vier jaar later drong hij door in het
machtscentrum van de communistische
partij, het politburo.
ZÜRICH (AP). In het centrum van
Zürich hebben zaterdagavond op
nieuw confrontaties plaatsgevonden
tussen stefien gooiende en barricades
opwerpende jongeren en de politie, die
gebruik maakte van traangas en wa
terkanonnen.
Een politiewoordvoerder verklaarde
dat gedurende de eerste twee uur van
de rellen 62 jongeren in hechtenis wa
ren genomen. De onlusten volgden op
een samenkomst van naar schatting
2.000 jongeren in het oude deel van de
stad.
De nieuwe betogingen waren georga
niseerd door de zogenaamde „Bewe
ging van ontevredenheid”, nadat ge
meentebestuurders een ultimatum om
een „autonoom jeugdcentrum” te hero-
pénen, hadden genegeerd.
