COMMISSARIS ONDERZOEKT GEDRAGINGEN
F k
ak, jfl
Vakbeweging
moet koers
veranderen
Rabobank O
Geld en goede raad.
•I
X
II
f.
16
Prof. Goudzwaard:
I
I
ÜSi-1
alle 3100 vestigingen van de
Rabobank gratis verkrijgbaar.
U hoeft er dus niet ver voor
uit de buurt.
s
o
8
(Van onze Haagse redacteur)
DEN HAAG In januari
1982 krijgt Nederland een na
tionale ombudsman. De
Tweede Kamer heeft daartoe
vorige week besloten. Alleen
de Eerste Kamer moet nog
akkoord gaan. Het kan overi
gens ook een nationale om
budsvrouw worden. Dat ligt
eraan wie de Tweede Kamer
benoemt.
X'
Veel van uw debiteuren willen u best sneller
betalen. Als u ze dat maar gemakkelijk maakt.
Door ze bijvoorbeeld direkt bij levering een mach
tiging tot automatische incasso te laten tekenen.
Dat scheelt iedereen rompslomp.
En u hebt sneller uw geld.
De Rabobank kan u over
dergelijke incassosystemen veel
vertellen. En ook over de manier
waarop dat geld dan op uw rekening
wordt bijgéschreven. Vlug, en met een
rekeningafschrift waar uw boekhouding
wat aan heeft. Omdat het zo kan
worden opgesteld, dat het aansluit op uw
eigen administratie.
'Een rekening bij de Rabobank heeft nog
meer voordelen. Een brochure hierover (”Hoe
u via de Rabobank meer kunt
doen met een rekerung-courant”)
.4, Jl
X
o *X> X>
X/
BINNENLAND
Dagelijkse praktijk zal werk nationale
ombudsman gestalte moeten geven
(ADVERTENTIE)
I
l
I
1
4
is
Veel debiteuren willen
best sneller betalen. Als u ze
de kans maar geeft.
co
CU
mer heeft de mogelijkheid geopend dat
de nationale ombudsman in de toekomst
ook de gedragingen mag, resp. moet,
gaan onderzoeken van lagere overheid
sorganen, zoals de provincies, de ge
meenten en de waterschappen.
Eerst moet echter enkele jaren erva
ring zijn opgedaan met de nationale om
budsman als onderzoeker van de gedra
gingen van de centrale overheid en der-
zelver ambtenaren. Vooralsnog, denkt
men, zal hij per jaar 3500 zaken te be
handelen krijgen, waarvoor hij achttien
onderzoekers nodig zal hebben.
Wordt zijn werkterrein groter, dan wil
dit niet reeds nu zeggen dat de plaatselij
ke ombudsmannen van Rotterdam en
Den Haag (juist vorige week geïnstal
leerd) naar huis moeten. Het wordt te
zijner tijd uitgemaakt hoe de verhoudin
gen zullen zijn. Dat zal nog een klus
worden. Provincies en gemeenten heb
ben zo hun eigen zelfstandigheden waar
geen Tweede Kamer, als de uiteindelijke
hanteerders van de suggesties van de
nationale ombudsman, kan aankomen.
De nationale ombudsman onderzoekt
dus vooralsnog de gedragingen van de
centrale overheid. Gedragingen, dat is
gedrag en dat zijn handelingen. Een sim
pele omschrijving, maar de werkelijk
heid is gecompliceerder.
AMSTERDAM Dg vakbeweging moet
haar koers verleggen door zich meer in te
zetten voor verbetering van de immaterië
le aspecten bij het verrichten van arbeid
in plaats van te kijken naar de inhoud van
het loonzakje. Doet zij dat niet, dan dreigt
de vakbeweging haar bestaansrecht te
verliezen.
Volgens Goudzwaard moet de christelij
ke vakbeweging daartoe terug naar het
ideaal dat haar van het begin af aan heeft
voorgestaan: „vrijmaking van de arbei
dende stand, haar emancipatie”. „Arbeid
wordt als factor benut bij de produktie,
maar hij is meer dan middel. In de ar
beidssituatie moet de arbeider recht wor
den gedaan”. Naast het loon „als voldoen
de basis om van te leven” is zeggenschap
minstens zo belangrijk en „in onze tijd
zijn de secundaire arbeidsvoorwaarden in
feite primaire geworden”.
Ingaand op de rol van de overheid in de
samenleving ziet Goudzwaard voor haar
twee duidelijk gescheiden taken: hoedster
van het algemeen belang en werkgeefster.
Het streven van de overheid zichzelf tot
trendsetter van de nationale loon- en in
komstenontwikkeling te maken, noemde
Goudzwaard daarom „rampzalig”. Zijns
inziens zal dat averechts werken en dreigt
op die manier „de rechtsbasis van de
overheid discutabel” te worden.
Voor eind 1982 komt er een uitgebrei
de voorlichtingscampagne hoe het insti
tuut van de nationale ombudsman pre
cies in elkaar zit. Dat is dringend nodig,
en dan nog zal de praktijk veel praktijk
gaan vormen. Er is in de Tweede Kamer
meer gedebatteerd over het principe dan
over het feitelijk handelen. Bij voorbaat
moet echter al worden genoteerd het
is er trouwens'om begonnen dat het
onderzoeken van gedragingen van rijks-
overheidsinstanties en rijksoverheid-
sambtenaren meer zal gaan betekenen
dan onderzoeken. Niet alleen omdat de
nationale ombudsman over elke zaak de
partijen zal rapporteren, zö nodig met
aanbevelingen. Evenmin omdat de
Tweede Kamer jaarlijks een verslag
krijgt (al staan de gedragingen van de
leden der Staten-Generaal niet ter be
oordeling van de nationale ombudsman,
zodat hij ze niet kan dwingen of advise
ren werk te maken van zijn aanbeve
lingen).
De nationale ombudsman zab zijn ge
zag met name ook ontlenen aan de publi
citeit, die aan zijn werk zal worden gege
ven. Hij mag zelf zijn rapporten publice
ren, naar keuze. Maar een ieder, die
erom vraagt, zal een afschrift kunnen
krijgen van elk van dé rapporten. Er zijn
heel wat colleges van burgemeester en
wethouders doodziek dat vooral de regi
onale dagbladen zoveel aandacht beste
den aan de uitspraken van de afdeling
rechtspraak van de Raad van State, of
van de Kroon, die ze opvragen. Het re
sultaat is wel dat er aanwijsbaar minder
gesjoemeld wordt met bijvoorbeeld
bouwvergunningen. Zo zal ook alleen al
de publiciteit, die aan de onderzoeken
van de nationale ombudsman zal wor
den gegeven, ongetwijfeld heilzaam wer
ken waar dat nodig is.
Het is waar. De nationale ombudsman
spreekt geen recht. De waarde van zijn
publieke oordeel wordt echter mede ver
hoogd door het recht dat hij heeft onder
ede te horen, boeken te openen en ge
bouwen (behalve woonhuizen, tenzij de
bewoners geen bezwaar hebben) binnen
te treden. Juristen zullen van de om
schrijving gruwelen, maar dat de natio
nale ombudsman in de praktijk een se-
mi-rëchter zal kunnen worden, is duide
lijk. Tenzij hij zijn, opdracht verzaakt.
Dan wordt hij ontslagen. Als hij door
„handelen of nalaten ernstig nadeel toe
brengt aan het in hem te stellen vertrou
wen”, kan dat.
of de bij voortduring slechte organisatie
op het postkantoor te B.
De lange rij voor het loket in het
station te C valt niet onder de nationale
ombudsman. De spoorwegen zijn welis
waar rijksbezit, maar geen rijksdienst.
Hetzelfde geldt voor DSM. Dat is wel een
staatsbedrijf, maar evenmin een staats
dienst. De Staatsdrukkerij wel. ’s Rijks
Munt ook. De slechte Beatrixpenningen
hadden bij de nationale ombudsman
aangebracht kunnen worden.
Overigens kan de nationale ombuds
man wel proberenklachten over de NS
bij de NS te onderzoeken. Blijven de
deuren voor hem dicht, dan zal hij dat de
Tweede Kamer rapporteren. Die dan de
weg weet, althans hoort te weten, naar
de minister van Verkeer en Waterstaat,
want dié is politiek aanspreekbaar over
de NS. En er is ook altijd nog VARA’s
ombudsman. Door zijn medium heeft
ook hij gezag. De NS staat overigens
niets in de weg een eigen ombudsman te
benoemen.
Handelingen. Dat zijn beslissingen, of
het is het nalaten van beslissingen. Van
het kastje naar de muur sturen, dat is
vaak het nalaten van beslissingen om
redenen van beleid. Sinds de Wet admi
nistratieve rechtspraak overheidsbe
schikkingen (AROB) kunnen latng niet
alle beslissingen eindeloos worden ge
rekt. Alle beschikkingen, die per AROB
bij de afdeling rechtspraak van de Raad
van State zijn aan te vechten, moeten
binnen een voorgeschreven termijn zijn
genomen. Als er dan nog geen besluit is,
is er sprake van een niet-besluit (fictieve
weigering) en kan de AROB-procedure
worden ingesteld.
Voor de meeste tijksoverheidsbeslis-
singen waartegen beroep bij de Kroon
openstaat, staat echter geen termijn bin
nen welke beschikt moet zijn. De natio
nale ombudsman kan onderzoeken hoe,
en waarom, het komt en kan erover
rapporteren, alsmede aanbevelen hoe
het beter kan en zou moeten.
De nationale ombudsman moet een
klacht overdragen als een procedure
open staat bij bijvoorbeeld de afdeling
rechtspraak van de Raad van State, de
Kroon, de ambtenarenrechter, de bur
gerlijke rechter. Het verwijzen naar
het juiste adres zal een belangrijke taak
van de nationale ombudsman gaan
worden.
Gedrag. Dat is bijvoorbeeld de eeuwi
ge lange rij voor dat ene loket in het
postkantoor te A omdat juist in de druk
ke uren tussen de middag de andere
loketambtenaren moeten eten, bij voor
keur aan hun bureau achter hun geslo
ten loket, duidelijk zichtbaar. De natio
nale ombudsman zal kunnen onderzoe
ken of het niet anders kan. Als er sprake
is van een structurele misstand, zal hij
het opnamen in zijn jaarverslag aan de
Tweede Kamer. Die kan dan de staatsse
cretaris voor PTT-zaken op het matje
roepen. Zoals de bewindslieden op het
matje kunnen worden geroepen naar
aanleiding van de jaarverslagen van de
Algemene Rekenkamer.
Overigens is in het jongste verleden
slechts één bewindsman naar huis ge
stuurd wegens gedragingen in zijn amb
telijk apparaat. Dat was de zaak van de
slechte militaire helmen. De controle
had niet gedeugd. Maar in principe is
mevrouw Smit-Kroes politiek verant
woordelijk zelfs voor elke, voortdurend
snauwende loketambtenaar van de PTT,
V
Ambtenarenorganisaties kunnen im
mers voor de noodzaak komen te staan
bijvoorbeeld het stakingswapen te gebrui
ken. Dat is dan gericht tegen de overheid
als werkgeefster. Goudzwaard: „Het ef
fect zal vermoedelijk anders zijn. Zo’n
staking loopt het gevaar al gauw als een
politieke staking uitgelegd te worden".
Hij ziet voor de overheid heel andere
mogelijkheden als trendsetter. Zij zou in
spirerende aanzetten kunnen geven op
gebieden als inspraak, afwisseling van het
werk en modernisering van de arbeidsor
ganisatie. „Daar zou zij het voorbeeld
kunnen geven hoe niet-materiële wensen
kunnen worden bevredigd”, aldus
Goudzwaard.
Op een bijeenkomst ter gelegenheid van
het 25-jarig bestaan,van het rayon Vrije
Universiteit van de Nederlandse Christe
lijke Bond van Overheidspersoneel
(NCBO) zei prof. dr. B. Goudzwaard voor
de christelijke vakbeweging de histori
sche taak te zien „om haar bestaansrecht
nu te bewijzen”. In zijn betoog door
hemzelf gekenschetst als niet optimistisch
maar wel opwekkend wees Goudzwaar-
derop dat de economie van de jaren ’80
zowel aan vakbeweging als overheid vrij
wel allg speelruimte zal ontnemen.
Hij is ervan overtuigd dat we „de econo
mie van het genoeg” zullen moeten accep
teren. De samenleving zal volgens
Goudzwaard economische stabilisatie
moeten aanvaarden en „het accent meer
moeten leggen op een andere groei dan
die van produktie en consumptie”. Daar
voor zal bewust moeten worden gekozen,
een keuze die tot nu toe door de politiek
noch door de vakbeweging is gemaakt. De
politieke partijen met de vakbeweging in
haar kielzog gaan nog steeds van econo
mische groei uit, terwijl alle voorspellin
gen op het tegendeel wijzen.
De samenleving dreigt, meent
Goudzwaard, instabiel te worden, omdat
de met elkaar botsende, materiële aan
spraken van verschillende groepen niet
meer gehonoreerd kunnen worden ten
gevolge van een hooguit minimale econo
mische groei. De problemen van onze
maatschappij zijn echter niet onoplosbaar
en het is zeker geen noodlot. „Het is het
resultaat van keuzes uit het verleden. We
moeten nu opnieuw kiezen”, aldus
Goudzwaard. Voor hem betekent dat een
kiezen voor het streven naar betere secun
daire arbeidsvoorwaarden.
Er zijn meer gevallen waarin de natio
nale ombudsman geen bevoegdheid
heeft. Hij moet zich onder andere ont-
houden van oordelen over het algemeen
regeringsbeleid. Het toezicht daarop is
politiek en direct in handen van de
Tweede en Eerste Kamer.
Ook het algemeen beleid ter handha
ving van de rechtsorde moet de nationa
le ombudsman aan zich voorbij laten
gaan. Het inzetten van de ME bij het
ontruimen van kraakpanden is alge-
meen beleid. (De Tweede Kamer bleek
er niet tegen te zijn). De manier van
optreden van de ME valt echter onder
gedragingen. Daarover mag de nationa
le ombudsman wèl een oordeel hebben.
Belangrijk daarbij is dat een ieder om
een onderzoek kan vragen. Wie, om een
voorbeeld te noemen, een AROB-proce
dure tegen een olieboringsconcessie wil
beginnen, moet persoonlijk belangheb
bende zijn, of een milieu-organisatie met
statuten e.d. De stenengooier, die zegt
door de ME ten onrechte te zijn afgeran
seld, kan bij de officier van justitie te
recht (als die erop ingaat). De man, die in
een portiek heeft staan toekijken, niet.
Hij kan wel naar de nationale om
budsman.
De nationale ombudsman zal minder
dan een officier van justitie zaken kun
nen seponeren. De wet gaat er althans
van uit dat /hij moet onderzoeken. De
gevallen waarin hij het niet mag, zoals
de eerdergenoemde aangelegenheden
van algemeen regeringsbeleid, worden
met name genoemd.
Daar bovenop mag hij veel zaken on
derzoeken. Rechterlijke uitspraken zijn
ook voor de nationale ombudsman een
gegeven. Maar als bijvoorbeeld een
rechter een aangeklaagde ambtenaar
geen straf oplegt, kan de nationale om
budsman, na eigen onderzoek, maatre
gelen als een disciplinaire straf, of een
overplaatsing, aanbevelen.
Wie bij de AROB-rechter een dag te
laat is met zijn beroep, wordt niet-ont-
vankelijk verklaard. Hij kan alsnog, bin
nen een jaar, bij de nationale ombuds
man terecht. Die is dan niet verplicht
een onderzoek te verrichten, maar mag
het wel. Ook daarop zijn weer uitzonde
ringen. De wet noemt bijvoorbeeld het te
laat bezwaar indienen tegen belastin
gaanslagen. Als dat is gebeurd, kan ook
de nationale ombudsman er niets meer
aan doen.
Het benoemingsrecht heeft de Tweede
Kamer zichzelf toegemeten. Aanvanke
lijk zou de Kroon benoemen op aanbeve
ling van de Tweede Kamer, zoals bij
voorbeeld de leden van de Hoge Raad
der Nederlanden worden benoemd.
Maar de Tweede Kamer vond dat de
nationale ombudsman volstrekt onaf
hankelijk moet staan van de Kroon en
alles wat dat overkoepelt: ministers, la
gere gezagsdragers, departementen,
rijksdiensten.
Bovendien: de grote ombudsman is de
Tweede Kamer zelf, al is het overheid
sapparaat te groot en te complex dat
daar in de praktijk veel van terecht
komt als het niet om de grote lijnen van
het overheidsoptreden gaat, en zelfs
dan. Voor detailzaken, waarmee burgers
privé moeilijk zitten, heeft de Tweede
Kamer weliswaar een commissie voor
de verzoekschriften, maar die is vaak
niet gerechtigd op te treden („De Kamer
heeft in dezen geen taak”) en ook overi
gens is de effectiviteit matig.
De nationale ombudsman wordt dus
een van de staat onafhankelijk instituut.
Wie er desondanks een hulporgaan van
de Tweede Kamer in wil zien, heeft zoal
niet juridisch, dan toch wel feitelijk ge
lijk. De nationale ombudsman rappor
teert aan de Tweede Kamer. Die zal, als
ze daartoe aanleiding ziet, moeten optre
den door de minister ter verantwoording
te roepen.
In de eerste versie van de nu aangeno
men wet heette de nationale ombuds
man Commissaris van onderzoek. Dat
was eigenlijk een betere naam. De om
budsman onderzoekt. Hij onderzoekt
hoe de overheid zich jegens de burger
heeft te gedragen. Aanvankelijk stond er
„de centrale overheid”. De Tweede Ka-
gx
