voor
Provocerende vertaling OESO-rapport
achtergrond
in geldproblemen
Voorbereiding
„Madrid”
verdaagd
„EG komende jaren
Nieuwe vakbonden tegengewerkt
en Pamplona
Europarlementariër Patijn:
NAVO stemt in
met gesprek over
ontwapening
Tegen wie richt
zich de Turkse
staatsgreep
Warschaupact
beëindigt
oefeningen
Bomaanslagen
in Manilla
China geeft toe
inzake Cambodja
BINNEN- EN BUITENLAND
19 8 0
3
ZATERDAG 13 SEPTEMBER
(Van onze redactie buitenland)
ties
lad
Voor onderling overleg
M
ers
WARSCHAU-MOSKOU.
Het aantal stakingen in Polen
is gisteren opnieuw toegeno
men. Een van de belangrijkste
redenen is, dat de vorming van
vrije vakbonden zou worden
tegengewerkt, zo hebben dissi
dente kringen in Warschau la
ten weten. Daarnaast spelen
eisen voor hoger loon en bete
re arbeidsomstandigheden
een rol.
na
int
en
ide
lin
en,
jen
de-
'Ol-
60
len
jr
1de
-de
aas
1
I
S?'
i
Polen
Het défilé ter afsluiting van de militaire oefeningen van het Warschaupact.
(Van onze parlementsredactie)
pen
dui-
■atie
van
ring
wet
ll'UF-
ont-
kra-
ring
In de zuidelijke stad Kielce zouden fa
brieksarbeiders het werk hebben neerge
legd nadat hen was meegedeeld dat zij
hun sociale voorzieningen zouden verspe
len als ze tot de nieuwe vrije vakbeweging
zouden toetreden.
MAAGDENBURG (ANP). De gecombi
neerde militaire oefeningen van het Pact
van Warschau zijn gisteren geëindigd met
een groot militair défilé in Maagdenburg
in de DDR.
over economische groei, herstel van de
werkgelegenheid en versterking van on
ze export, maar nagenoeg geen partij
durft de consequenties van deze doel
stellingen aan.
Het défilé werd afgenomen door de
Oostduitse leider Erich Honecker en de
opperbevelhebber van de strijdkrachten
van het Pact van Warschau, de Russische
maarschalk Viktor Koelikov.
De Kamerleden hadden kritiek op het
gebrek aan prioriteiten bij het Europees
Parlement. Pas als men deze had gesteld
zou men de hand bij de lidstaten kunnen
ophouden voor geld om deze prioriteiten
uit te voeren.
Zowel bij Europarlementariërs als bij
de Tweede Kamerleden heerste ongenoe
gen over het gebrek aan inlichtingen uit
de ministerraad, dê ministers van de ne
gen lidstaten bij wie uiteindelijk de beslis
singsbevoegdheid ligt over het reilen en
zeilen van de gemeenschap. Een oplossing
voor het gebrek aan controle op het func
tioneren van de ministerraad zagen de
parlementariërs in het beter coördineren
van acties van fracties in het Europees
parlement en in de nationale parlemen
ten. Ook zou men veel meer inlichtingen
moeten uitwisselen, omdat men slecht
geïnformeerd is over eikaars werk.
eeft
teld
ling
aan-
»t 28
(Van onze redactie buitenland)
MADRID. De voorbereidings
conferentie in Madrid voor de in no
vember te houden conferentie over
samenwerking en veiligheid in Euro
pa is gisteren na nog geen kwartier
vergaderen verdaagd tot maandag.
De verdaging zal worden gebruikt
voor intensief onderling overleg.
cers
izen
ags-
it in
ken
laar
on-
md.
aat-
ich-
ten
ten
tei-
De
igs-
am
aek
dd.
rdt
tief
iKF
in
Lam
/op
een
de
at-ie
nog
dat
ent
du-
tijd
ing,
>m-
be-
len,
lijk
'lijk
smt.
den
van
leb-
niet
>are
nog
in
ider
slijk
/an-
nge-
>bu-
ner-
JTS
rol-
lin-
itie
mi-
alf-
na-
nd,
ste
len
toe
dit
ler-
jen
ge
ïnd
lis-
het
jen
en
ne-
het
oe-
bij
ite-
rdt
lag
iet
en.
■ek
■de
crij-
irm.
985
lan-
zal
PEKING (AFP). China is bereid deel
te nemen aan eventuele onderhandelin-
gen over de kwestie-Cambodja zonder de
terugtrekking van de Vietnamese troepen
als vóorwaarde vooraf te stellen. Dit heeft
de premier van Nieuw-Zeeland, Robert
Muldoon gisteren in Peking tegen journa
listen gezegd na met de Chinese premier,
Zhao Ziyang, te hebben gesproken. Hij zei
dat Peking wel van mening was dat de
terugtrekking van de 200.000 Vietnamese
militairen in Cambodja „een belangrijk
punt op de agenda” zou zijn. Zonder te
rugtrekking van de Vietnamese troepen
zouden eventuele onderhandelingen over
Cambodja op niets uitlopen, zo had Zhao
gezegd.
De socialist sprak tijdens een monde
ling overleg gisteren in Den Haag, tussen
de vaste Kamercommissie voor buiten
landse zaken en de Nederlandse leden van
het Europees Parlement. Vooral christen
democraten en liberalen verzetten zich
tegen het snijden in de uitgaven voor
landbouw. Een partijgenoot van Patijn, P.
Dankert, lid van het Europees parlement
en de Tweede Kamer, betoogde dat een
wijziging van het landbouwbeleid in het
bijzonder Nederland veel geld zou gaan
kosten.
van de eigen financiële middelen van
de EG. Het Kamerlid verwacht dan
ook dat de gemeenschap in moeilijk
heden zal komen doordat er geen
geld is om te voldoen aan de verplich
tingen die ontstaan na de toetreding
van Griekenland. Een oplossing zag
Patijn in het snoeien op de landbouw
uitgaven, verreweg de grootste post
op de begroting van de EG.
(Van onze redactie buitenland)
BRUSSEL-MOSKOU. De NAVO zal
dinsdag na een tweedaagse conferentie in
Brussel toestemming geven voor het ope
nen van Amerikaans-Russische onder
handelingen over beperking van de kern
bewapening in Europa. NAVO-deskundi-
gen zullen vaststellen hoe het overleg in
Genève moet worden gevoerd.
Het Russische persorgaan Izvestia heeft
gisteren kritiek geuit op de plaatsing van
Amerikaanse manschappen en materieel
in Midden-Noorwegen. Daardoor wordt
de bewapeningswedloop volgens het per
sagentschap verscherpt. Eerder gaf de
Noorse regering toestemming voor het
aanleggen van voorraden voor Ameri
kaanse mariniers in Midden-Noorwegen.
Ook mag zwaar Amerikaans wapenmate-
rieel in het uiterste noorden van het land
worden geplaatst.
Opnieuw stakingen
uitgebroken
Die mededeling kwam op een moment dat
de Poolse autoriteiten hun aanvallen op
de dissidentenbeweging opvoeren. Het
blad van de Poolse regering heeft, in
navolging van de nieuwe leider Kania, de
communistische partij opgeroepen waak
zaam te zijn „omdat anti-socialistische
krachten wellicht binnenkort tot de aan
val zullen overgaan”. Het blad noemde de
leider van het KOR, Jacek Kuron, met
name. Tegenover het Westduitse week
blad Der Spiegel heeft deze verklaard dat
stakingsleider Walesa moet worden be
schouwd als een symbolische figuur, ter
wijl het KOR het „hersencentrum is ge
weest dat de stakers van advies heeft
gediend”.
Vanuit verschillende politieke richtin
gen werd gewaarschuwd tegen herstruc
turering van de begroting van de gemeen
schap. Dit zou kunnen betekenen dat aan
de terreinen waar integratie wel tot stand
is gekomen geld wordt onttrokken waar
door het doel aan de Europese eenheid
zou gaan ontbreken. Nu al ziet men de
tendensen tot protectie toenemen en
wordt in diverse lidstaten gevraagd om
nationale maatregelen.
Woordvoerders van het Comité voor
Maatschappelijke Zelfverdediging (KOR)
in Warschau hebben verklaard dat giste
ren twee dissidenten zijn gearresteerd.
„de nadruk meer op verstandig bestuur
dan op een ideologische keuze” ligt.
Kom daar in Nederland maar eens om.
Een politiek gebeuren ook waarin de
positie van de regering sterk is, de minis
terraad zeer zelfstandig opereert, het
parlement „slechts” fungeert als basis
voor het zittende kabinet, en de overheid
de „goede huisvader” is die de burger
zoveel mogelijk vrij laat en zorgt voor
„harmonie, totaliteit en continuïteit”.
Een zeer liberale visie, geeft de WRR
ook toe. Voor tweederde van politiek
Nederland onverteerbaar, maar juist
daarom als provocatie bij uitstek ge
schikt. Een beeld van een technocrati
sche, „ont-socialiseerde” maatschappij,
waarin het juist bij liberalen hooggeach
te „algemeen belang” vooropstaat.
In een vervolgstudie gaat de WRR an
dere toekomstbeelden ontwerpen, en
dan niet alleen gebaseerd op economi
sche groeicijfers, maar ook op politieke
visies. Met als uitgangspunt de socialisti
sche, confessionele en liberale ideologie,
en elk onderverdeeld in „technocrati
sche” en „sociocratische” visies.
Zo ontstaat een politieke zesdeling.
Betrokkenen uit die categorieën zal wor
den gevraagd om voor elke visie een
eigen toekomstbeeld te ontwerpen. Vol
gens eigen doelstellingen, die wellicht
een stuk minder provocerend zullen zijn
dan die uit het WRR rapport.
Want het kan ook anders. En juist daar
gaat deze studie om. Andere doelstellin
gen en andere, daaraan aangepaste keu
zen, voor een termijn die verder ligt dan
onze neus nu lang is. Een aanzet die
dwingt tot alternatieven, en een uitda
ging waarvan men kan zeggen dat „de
Nederlandse politiek", zoals die nu func
tioneert, die zeker niet aan kan.
DEN HAAG De kernenergie wordt
fors uitgebreid, de werkloosheid neemt
af, Schiphol krijgt zijn maximale groot
te, de Markerwaard wordt ingepolderd,
de lonen worden voor lange tijd gema
tigd, tal van planten- en diersoorten
sterven uit, de bevolking groeit niet
meer en de steden lopen leeg.
Voor sommigen een schrikbeeld uit
een science-fictionfilm, voor anderen
een blik in het Walhalla. Maar toch
„slechts” een visie op de toekomst van
ons land, zoals die zou kunnen worden.
En niet eens een ondenkbare toekomst
in de visie van de Wetenschappelijke
Raad voor het Regeringsbeleid (WRR).
Déze toekomstvisie is volgens de WRR
mogelijk wanneer wij in Nederland een
bewuste keuze zouden doen voor een
economische groei van ruim 5 procent in
de jaren ’80. Een illusie, zullen velen
zeggen, nu voor dit jaar niet eens op
enige economische groei wordt gere
kend.
Maar die opvatting past niet in de
„Beleidsgerichte Toekomstvisie” van de
WRR, die deze week werd gepubliceerd.
Het gaat er namelijk om dat in feite elke
gewenste toekomst bereikbaar is, mits
wij bereid zijn die, vaak zware, keuze te
maken en daar dan ook alle consequen
ties van te aanvaarden
En het hierboven geschetste „schrik
beeld” is niet eens uit de lucht komen
vallen. Het is een vertaling van een OE
SO-rapport („Interfutures”) dat uitgaat
van een sterke economische groei en
rechtstreeks komt uit de koker van de
wereldleiders als Schmidt, Carter, That
cher en Giscard. Een duidelijk politieke
visie dus.
Het Oostblok zal de kans waarschijnlijk
aangrijpen om te voorkomen dat men
vanaf 11 november weer in het beklaag
denbankje komt te zitten, naar aanleiding
van de Russische inval in Afghanistan en
de schending van de mensenrechten in de
Sovjet-Unie en in landen binnen haar in
vloedssfeer. De Sovjet-Unie zou zo weinig
mogelijk tijd willen besteden aan het op
maken van de balans sinds de vorige
toetsingsconferentie (over de Helsinki-ak-
koorden) in Belgrado en zo snel mogelijk
willen overgaan tot het bespreken van
nieuwe voorstellen, vooral dat over de
bijeenroeping van een Europese ontwape
ningsconferentie.
De eerste week van de voorbereidings-
zittingen is zonder openlijke botsingen
tussen Oost en West verlopen. De Ver
enigde Staten kondigden voor deze verga
deringen al aan tijdens de toetsingsconfe
rentie in november de Sovjet-Unie verant
woording te willen laten afleggen voor de
invasie in Afghanistan en de politieke
onderdrukking in eigen land.
Onder de journalisten die de voorberei
dingsconferentie bijwonen ontstond giste
ren nogal wat deining toen in hun midden
bleek te vertoeven de 39-jarige Salvatore
Francia, een ultrarechtse Italiaan die me
de oprichter zou zijn geweest van Ordine
Nuovo en het neo-fascistische tijdschrift
Quaderni Neri, en die naar Madrid was
afgevaardigd door een in Johannesburg
verschijnend Zuidafrikaans tijdschrift.
De persdienst van de voorbereidende con
ferentie heeft direct stappen genomen om
de accreditering van Francia in te
trekken.
De regering van de DDR heeft de Bond
van Protestantse Kerken in dat land uitge
nodigd voor overleg over de actuele poli
tieke situatie met het oog op de veilig-
heidsconferentie te Madrid. In de brief
van minister-president Stoph aan bis-
schop Schönherr, voorzitter van de bond,
wordt lovend gesproken over het verant
woordelijkheidsbesef van de Oostduitse
kerken en van andere kerkelijke organi
saties in Europa inzake vraagstukken van
vrede en veiligheid, ontspanning en ont
wapening.
Naar verluidt zou een deel van de arbei
ders wienig voelen voor samenwerking
met het KOR. Ze vrezen dat een zichtbare
band tussen KOR en vrije vakbeweging
voor de autoriteiten aanleiding kan zijn
om op te treden tegen de vrije vakorgani
satie.
DEN HAAG (ANP). Volgens het
Tweede-Kamerlid Patijn van de
PvdA zal er de eerstkomende jaren
geen sprake zijn van een verruiming
De Wetenschappelijke Raad heeft die
visie „verbijzonderd” voor de Neder
landse situatie. En het resultaat is provo
cerend. „Een poging tot uitlokking”
staat er dan ook boven. Centrale doel
stelling was aan te tonen dat toekomsti
ge ontwikkelingen het gevolg (kunnen)
zijn van politieke beslissingen die wij nu
nemen.
Die politieke besluiten bepalen het
uiterlijk van onze toekomst. Willen wij
dat die er anders uitziet dan de huidige
maatschappij, dan zullen wij daarin
moeten ingrijpen. Het WRR-rapport
toont slechts aan wat de gevolgen kun
nen zijn voor één bepaalde keuze.
Die had net zo goed anders kunnen
uitvallen. Bij een nagestreefde groei van
3 procent zal het toekomstbeeld er an
ders uitzien dan bij 5 procent. 1 procent
of zelfs een negatieve ontwikkeling.
Maar we (en daaronder verstaat de WRR
met name „de politiek”) hebben dat zelf
in de hand.
Bij elke doelstelling behoren gevolgen
en het gaat er eigenlijk om of je bereid
bent die (soms nare) gevolgen-op-korte-
termijn te aanvaarden voor het bereiken
van je lange-termijn-doelstelling. En die
gevolgen kunnen, dat blijkt uit de op
somming hierboven, uiterst onaange
naam klinken.
De „provocatie” van de WRR zit hem
hierin dat wij in Nederland eigenlijk
nauwelijks gewend zijn om in dergelijke
lange-termijnvisies te denken. Het poli
tieke gebeuren op en rond Het Binnen
hof wordt juist gekenmerkt door (vaak
zéér) korte-termijndenken.
Het beste voorbeeld is wel de door
iedereen zo gewenste verbetering van
onze economie. De partijprogramma’s
staan vol met prachtige doelstellingen
Het blad van de Poolse regering, Zycie
Warszawy, heeft gewaarschuwd dat „onze
gemeenschap in haar eigen belang niet
akkoord kan gaan met deze mode om
maar in staking te gaan. Dit leidt nergens
toe.”
Het officiële Russische persbureau
TASS heeft gisteren gezegd dat berichten
over Amerikaans-Russisch overleg tij
dens de grote Poolse stakingsgolf „pure
verzinsels” zijn. Het persbureau voegde
eraan toe dat „kringen die spreken over
inmenging van buitenaf dat eerst op hun
eigen politiek moeten betrekken”. Dat er
tijdens de stakingsgolf in Polen overleg
zou zijn geweest tussen de Verenigde Sta
ten en de Sovjet-Unie was eerder bekend
gemaakt door een woordvoerder van het
Amerikaanse ministerie van Buitenlandse
Zaken.
(Van onze redactie buitenland)
PAMPLONA-MANIII.LA. In de Bas-
kische stad Pamplona zijn gisteren bij
twee bomaanslagen acht mensen ge
wond. Na behandeling in het zieken
huis konden zeven van hen naar huis
gaan.
De aanslagen waren gericht tegen
het provinciale kantoor van de com
munistische partij en tegen een kan
toor van de socialistische vakorganisa
tie UGT. Uit de manier waarop de
aanslagen werden gepleegd, leidt de
politie af dat ze het werk zijn van
ultrarechtse guerrillastrijders, maar
toch sluit men niet uit dat de Baskische
afscheidingsbeweging ETA verant
woordelijk is.
In de Filippijnse residentie Manilla
werden gisteren binnen twee uur acht
ANKARA Toch nog onverwacht
komt de Turkse staatsgreep waarover al
zo lang was gespeculeerd. De laatste tijd
overheerste de mening dat, als de geschie
denis er een in petto had, zij allang zou
hebben plaatsgevonden, vanwege het
steeds toenemende geweld. Afgelopen
maandag vielen er maar liefst 29 doden,
maar het is de vraag of dit de beweegre
den voor de topmilitairen is geweest.
De chef-staf, generaal Evren, lid van het
militaire collectief dat nu de macht in
handen heeft, had het de laatste tijd voor
al gemunt op één politicus: de leider van
de fundamentalistisch-islamitische Partij
van Nationaal Behoud, Erbakan. Deze
was afwezig op de militaire ceremonie
van 30 augustus waar de Victoriedag (her
denking van het verdrijven onder leiding
van Atatürk van de Grieken in 1922)
wordt gevierd. Hij zei toen tegen journa
listen: „Is Erbakan voor of tegen de Victo
riedag? Dat moeten we hem eens vragen”.
Dat was een politieke verklaring zonder
precedent in de Turkse geschiedenis.
Sindsdien heeft Erbakans partij meer
dingen gedaan die in het Turkije van
Atatürk ondenkbaar waren. Bij de Jeru-
zalem-betoging in Turkije’s heilige stad
Konya draafden lieden met tulbanden,
Arabische hoofddoeken en dergelijke
door de straten, leuzen roepend terwille
van de Sheriat, de religieuze wetten, en
tegen de „huidige staatsorde”. Een aantal
mensen bleef op de grond zitten toen het
volkslied werd gespeeld. Hiertegen heeft
de aanklager van Konya een onderzoek
geopend en er werden enkele arrestaties
verricht, onder andere wegens overtre
ding van Atatürks wetten op de hoofd
dracht. Gelijk met het opheffen van de
parlementaire onschendbaarheid na de
staatsgreep heeft Erbakan inderdaad
huisarrest.
De staatsgreep dus als ingreep om Ata
türks hervormingen te redden? Dat zou
een zeer overhaaste constatering zijn. Om
te zien hoe „progressief’ deze staatsgreep
is, moeten we eerst afwachten of en hoe de
generaals zullen optreden tegen oud-kolo-
nel Turkesj, de leider van de fascistische
Partij van Nationalistische Actie, die de
laatste tijd ook in juridische moeilijkhe
den was gekomen door de schokkende
onthullingen van een van haar vroegere
medewerkers, Yurtaslan, die allerlei za
ken aan het licht bracht over verdergaan
de rechtsondermijning. De publieke aan
klager van Ankara gelastte ook hier een
onderzoek.
De eerste Turkse staatsgreep (mei 1960)
was duidelijk ingegeven door bovenge
noemde behoefte Atatürks erfenis, maar
ook het parlementaire stelsel het parle
ment is tenslotte door Atatürk gesticht
te redden van de reactionaire stromingen
binnen het toenmalige regime-Menderes.
De tweede ingreep (maart 1971) bleek zich
al vrij snel ondanks de linkse juichkre
ten waarmee ze werd begroet hoofdza
kelijk te richten tegen alles wat links was.
Net als die van gisteren bracht hij eerst
een rechtse regering-Demirel ten val,
maar de omvangrijke politicus wordt in
de Turkse pers de „duikelaar” genoemd.
De man die zich na staatsgrepen en ver
kiezingsnederlagen altijd weer opricht.
Van de leider van de jongste staats
greep, generaal Evren, die geldt als een
geslaagde carrièrefiguur, is weinig be
kend, al liet hij zich de laatste tijd in zijn
uitingen wat meer gaan. Niet alleen tegen
Erbakan, ook tegen de „geest van de tijd”
in Turkije. „De slapheid waartoe de
staatsautoriteit is vervallen, schept een
aparte atmosfeer die zich leent voor anar
chie en terreur. Waar vroeger de student
zijn leermeester placht te vrezen, de schul
dige het staatsapparaat, de zoon zijn va
der, is dit nu juist allemaal andersom”.
„De even stupide als verraderlijke
scheppers van anarchie, die chaos in het
land en het einde van het constitutionele
bestel en van de nationale integriteit be
ogen, zullen zeker de straf krijgen die ze
verdienen. Ze zullen worden neerge
stampt onder de verdoemende vuist van
de Turkse strijdkrachten en verdronken
in het bloed dat ze nu verspillen. De grote
Turkse natie zal nog vele feestdagen
scheppen voor de eeuwigheid in de atmo
sfeer van veiligheid, in het leven te roepen
door de Turkse strijdkrachten die afkom
stig zijn van de boezem der natie”, zei hij
in het memorandum ter gelegenheid van
bovengenoemde Victoriedag.
Waarschijnlijk zullen er spoedig aanwij
zingen zijn tegen welke groep of groepen
de nieuwe machthebbers zich het eerst
zullen keren. In de gelederen van de links
georiënteerde Republikeins Volkspartij
van Ecevit is de laatste tijd herhaaldelijk
officieus de verzuchting geslaakt dat een
totaal militair bewind beter zou zijn dan
een door intimidatie verkregen parlemen
tair regime van rechtse en uiterst rechtse
partijen. De vraag is hoe groot de verschil
len tussen deze alternatieven zullen blij
ken. Ook Ecevit. die de laatste maanden
de stichting van bijzondere staatsrecht-
banken kennelijk ook door de legerlei
ding gewenst heeft geblokkeerd, staat
onder huisarrest.
Korte-termijnbelangen (handhaving
van een kabinet, angst voor verkiezin
gen, verzet tegen loonmatiging, aantas
ting van de koopkracht etc.) eisen de
aandacht op en dan blijken tal van die zo
gewenste doelen plotseling heel wat min
der nastrevenswaardig.
De WRR noemt dat de „belangende-
mocratie”, die voorrang geeft aan belan
genbehartiging die per definitie op de
korte termijn is gericht. Een politiek van
ad-hoc-regeren, waarin ook nauwelijks
wordt nagedacht over wat de gevolgen
zijn van de politieke besluiten die wij nu
nemen voor het Nederland van over 20,
40 of zelfs 100 jaar. Niet voor niets zijn
meerjarenplannen in de Nederlandse
politiek een zeldzaamheid.
De WRR wil provoceren, tot nadenken
stemmen, en lijkt daar ook best in ge
slaagd. De stellingen uit de „Beleidsge
richte Toekomstvisie” doen daarvoor
ook net genoeg denken aan een „het-
doel-heiligt-de-middelen-theorie”.
Dat blijkt ook wel uit de schets van het
politieke gebeuren in de voorbeeldmaat-
schappij uit het rapport. Een politiek
gebeuren waarbij, zoals de Raad zegt.
bomaanslagen gepleegd. Daarbij
kwam één persoon, een Amerikaanse,
om het leven en werden tenminste 31
personen gewond.
De verantwoordelijkheid voor de
aanslagen is opgeëist door de Vrij
heidsbeweging van de 6de april, maar
de politie houdt het erop dat de bwe-
ging Light a Fire achter de aanslagen
zit. Die waren gericht tegen onder an
dere een aantal overheidsgebouwen,
een particuliere bank en een bioscoop.
