Irak en Zaïre tegen uitbreiding controle
VN-plan voor drink
water Derde Wereld
Protest tegen nieuwe
arrestatiewet India
F
I
Conflict Irak
en Iran niet
van gisteren
Twee miljard mensen zitten zonder
Statuten voor
Pas over maand
Terugkeer naar noodtoestand
nieuwe Poolse
vakbeweging
Vijf alpinisten in
Italië omgekomen
Kernkop Titan
nu geborgen
Nicaragua wil
uitlevering
familie Somoza
commissie bijeen
voor gegijzelden
Olieproduktie
Libië daalt
ook met 10%
In Moskou proces
begonnen tegen
twee dissidenten
Ontslag commandant
Portugese politie
BINNEN- EN BUITENLAND
19 8 0
DINSDAG 23 SEPTE MBER
(Van onze redactie buitenland)
t
W
3
s
i
'd
V
WENEN. De ontwikke
lingslanden die zijn aangeslo
ten bij het Internationale Bu
reau voor Kernenergiezaken
(IAEA) willen meer medezeg
genschap in internationale
kernenergiezaken en minder
beperkingen op de ontwikke
ling van hun eigen nucleaire
industrie.
Derde Wereld eist meer
atoombureau
invloed in
i
r
de
van
id
Met de grootste omzichtigheid, ingepakt in loden containers, wordt de weggeslingerde kernkop van de ontplofte Titan-2-raket weggevoerd.
,9
(Van onze redactie buitenland)
3
(Van onze redactie buitenland)
(Van onze redactie buitenland)
il
MILAAN (AP). In de Italiaanse Al-
I
1
t
a
1
r
1
a
1
t
1
1
LISSABON (AFP). Genraal Lopez
Alves, algemeen commandant van de Por
tugese politie, heeft gisteren zijn functie
neergelegd uit protest tegen de beslissing
van de regering de commandant van de
politie in Lissabon te ontslaan. Dit is giste
ren uit officiële bron vernomen.
Luitenant-kolonel Aparicio werd zater
dag ontslagen als hoofd van de politie van
Lissabon nadat in een weekblad een inter
view was verschenen met een agente uit
Lissabon, die uit de school klapte over
enkele veiligheidsmaatregelen die zijn ge
nomen voor de bescherming van premier
Sa Carneiro van Portugal.
Zaïre liet weten dat teveel toezicht en
beperking van de opslag en het vervoer
van splijtbaar materiaal een belemmering
vormt voor de landen in de Derde Wereld
die een eigen atoomindustrie willen op
bouwen. Waarnemers op de vergadering
in Wenen menen dat de Westerse landen
in het agentschap een poging zullen doen
om de boot af te houden met het argument
dat de ontwikkelingslanden gezien hun
aandeel in de kernenergie al voldoende
zijn vertegenwoordigd. Het IAEA is opge-
DAMASCUS. De kernkop die vrij
dag bij de explosie van een Titan 2-raket
in Damascus in de Amerikaanse staat
Arkarisas werd weggeslingerd, is gisteren
door het Amerikaanse leger geborgen.
Functionarissen van het ministerie van
Defensie zeiden dat de kernkop, op een
deukje na, geen schade had opgelopen. De
kernkop is overgebracht naar de lucht
machtbasis Little Rock. Deze basis ligt op
ongeveer 100 kilometer van Damascus.
De opening van de algemene vergade
ring begon met een aanval van directeur-
generaal Sigvard Eklund op tegenstan
ders van kernenergie en een waarschu
wing aan het adres van landen als de VS
die het gebruik van kernenergie terug
schroeven.
■on politieke invloed, beschreef hij als
„aanstekelijk”.
Degenen die hebben opgeroepen om de
plannen voor de bouw van atoomenergie-
centrales te schrappen, moeten er volgens
hem aan denken dat twee of drie miljard
mensen in de wereld amper te eten heb
ben, laat staan een redelijke levensstand
aard hebben.
Niettemin moest Eklund toegeven, dat
de Westerse industrielanden hun nucleai
re projecten met 30 procent hebben ver
minderd. Universiteiten in de Verenigde
Staten, West-Duitsland en Zweden heb
ben volgens berichten uit die landen hun
professoraten in nucleaire wetenschap
pen bij andere leerstoelen ondergebracht
vanwege de verminderde belangstelling
bij een deel van de studenten, die het
gevoel hebben dat er een dalende markt is
voor beroepen in de atoomindustrie.
NEW DELHI. De Indiase oppositiepartijen hebben fel gereageerd op het
goedkeuren van een nieuwe arrestatiewet voor het land door president
Reddy.
pen zijn zondag vijf bergbeklimmers ver
ongelukt, zo is gisteren bekend geworden.
Twee alpinisten kwamen om bij Bolzano
en drie in de buurt van het Comomeer.
Het officiële dodencijfer is 203, maar
functionarissen schatten dat Het nog veel
hoger zal worden.
T
5
1.
n
e
r
i
5
e
5
1
e
e
t
t
s
I
3
3
Mb
et
richt door de Verenigde Naties met het
doel vreedzaam gebruik van kernenergie
te bevorderen.
e
n
i-
i-
t,
d
e
e
n
t.
i,
r
n
:t
i.
r
:t
Q
6
a
e
t
1
e
ït
n
i’
is
n
t-
1.
n
P
it
i-
k
i,
!t
LI
r
e
n
Een aantal mensen in de geïndustriali
seerde landen schijnt volgens directeur-
generaal Eklund te denken dat een zekere
graad van materiële verzadiging is be
reikt. Deze opvattingen, die zich door de
welgestelde lagen van de geïndustriali
seerde maatschappij zou hebben ver
spreid en die zou zijn uitgegroeid tot actie
groepen met een vaak niet te verwaarlo-
Deze zomer zijn in het Italiaanse Alpen
gebied meer dan 300 bergbeklimmers om
het leven gekomen.
De politie van Paraguay heeft de namen
van vier mannen bekend gemaakt die deel
zouden hebben uitgemaakt van de groep
die Somoza in Asuncion heeft vermoord.
Drie van de mannen zouden Argentij
nen zijn en leden van de guerrillabewe
ging Monteneros en de vierde, wiens nati
onaliteit niet bekend werd gemaakt, zou
behoren tot het „Reorganisatie-comité
van het Revolutionaire Front 17”. Over
deze beweging verstrekte de politie geen
verdere mededelingen.
(Van onze redactie buitenland)
WARSCHAU. Afgevaardigden die
bijna een kwart van de Poolse arbeiders
vertegenwoordigen, hebben gisteren offi
cieel de statuten goedgekeurd van een
nieuwe nationale vakbeweging, die de eer
ste in het Oostblok is die niet rechtstreeks
onder gezag staat van de communistische
partij.
Een woordvoerder zei na afloop van de
bijeenkomst in de havenstad Gdansk dat
de nieuwe vakcentrale zich morgen zal
laten inschrijven bij een rechtbank in
Warschau. De naam van de organisatie
die een bundeling vormt van 36 onafhan
kelijke bonden, is Solia Solidarnosc (soli
dariteit). In de statuten is het stakings
recht opgenomen.
De inschrijving van de nieuwe vakbe
weging in Warschau zal gebeuren door
een delegatie van 30 tot 40 leden onder
leiding van Lech Walesa, de 37-jarige elek-
tromonteur die bij de recente stakingen in
het Oostzeegebied de stakers leidde.
Ten aanzien van de uit Washington af
komstige berichten over Russische troe
penbewegingen in de richting van Polen is
gisteren in Westerse diplomatieke kringen
te Warschau vernomen dat men daar van
militaire „voorbereidingen” van de Sov-
jet-Unie niets afweet.
Polen heeft 200.000 a 250.000 ton gerst
uit Engeland gekocht met geld dat de
Sovjet-Unie heeft verschaft. Dit is giste
ren in kringen van de graanhandel in
Londen vernomen. Volgens de zegslieden
onderhandelt Polen in Londen over de
opneming van krediet voor de aankoop
van een soortgelijke hoeveelheid gerst in
Engeland.
MIAMI (AFP). De regering van Nica
ragua zal de Verenigde Staten verzoeken
om uitlevering van de familie Somoza, en
teruggave van hun bezittingen aan Nica
ragua. Dat is gisteren in Miami meege
deeld door twee hoge functionarissen van
het Nicaraguaanse ministerie van Justitie.
Voorts wil Nicaragua uitlevering van on
geveer 35 mensen die zich onder Somoza’s
bewind schuldig zouden hebben gemaakt
aan misdrijven.
Meer dan twintig jaar lang heeft de
familie Somoza „gemoord, gestolen, be
drogen en zich schuldig gemaakt aan vol
kerenmoord”, aldus een van de functiona
rissen, Carlos Arguello. Hij zei te rekenen
op een positief antwoord van de Ameri
kaanse regering. Overigens heeft de
vrouw van wijlen Somoza, die in Miami
woont, de Amerikaanse nationaliteit.
ontwikkelingslanden in het bestuur van
het IAEA dan de 34 zetels die deze groep
nu heeft. Een woordvoerder van Irak zei
bovendien dat er geen extra toezicht mag
komen op de opruiming van splijtbaar
materiaal zoals overtollig plutonium.
Door Westerse landen wordt dit geëist,
omdat dit materiaal de grondstof voor
kernwapens kan vormen.
en
fel gevoerde propagandastrijd is
complete oorlog ter land, ter
Voor de meeste landen in de regio hoeft
deze vraag (nog) niet beantwoord te
worden. Saoedi-Arabie en Koeweit
zijn als de dood dat de oorlogshande
lingen op een of andere wijze over
slaan op hun eigen landen, en van deze
kant wordt dan ook tot matiging aan ,*TJ
het adres van Teheran en Bagdad op
geroepen.
De PLO, die voortreffelijke relaties on- id
derhoudt met zowel Irak als Iran, pro
beert, tot nu toe zonder resultaat, te
bemiddelen. Jordanië en Qatar heb
ben zich achter Irak geschaard, het
merendeel der Arabische landen
neemt een afwachtende houding aan.
Iran is sterk geïsoleerd, heeft weinig
Dit bleek gisteren bij de opening van de
24ste algemene vergadering van het
agentschap in Wenen. Met name de dele
gaties van Zaïre en Irak drongen aan op
een grotere vertegenwoordiging van de
Het gaat om een wet waarbij de nationa
le regering en het bestuur van de deelsta
ten de bevoegdheid krijgen mensen pre
ventieve hechtenis op te leggen van ten
hoogste twaalf maanden wanneer dit in
het belang is van de openbare orde en de
staatsveiligheid. Wel komt er een speciaal
adviescollege ter bescherming van de
rechten van degenen die uit voorzorg wor
den vastgehouden.
Madhoe Limaye van de Lok Dal (Volks
partij) bestempelde de nieuwe verorde
ning als een herleving van de noodtoe-
standsvoorzieningen die in de jaren 1975-
1977, eveneens onder premier Gandhi,
van kracht waren. Hij zei te vrezen dat de
maatregel tegen de oppositie zal worden
gebruikt. Tijdens de noodtoestand zaten
duizenden oppositieleiders gevangen.
Een oppositieleider, Soebramiam Swa-
my, noemde de maatregel „een bewijs van
het volledig falen van de regering van
mevrouw Indira Gandhi”. Swamy is se-
cretaris-generaal van de Janata-partij die
voor deze regering aan de macht was. Hij
zei dat zijn partij in het gehele land zal
ijveren voor afschaffing van de maat
regel.
Mevrouw Gandhi die in maart 1977 voor
de sterk toegenomen oppositie het veld
had moeten ruimen, kwam in januari
weer aan de macht, nadat zij bij tussen
tijdse verkiezingen een parlementaire
meerderheid van tweederde had behaald.
Zij ziet zich echter nu gesteld voor toene
mende moeilijkheden van onder meer
economische aard.
Grote gedeelten van de oostelijke deel
staat Orissa in India zijn gisteren
overstroomd door een watervloed uit de
kolkende Mahamadi-rivier. Hierdoor zijn
ongeveer 2,5 miljoen mensen getroffen.
Dit meldt het Indiase persbureau PTI.
TRIPOLI-RIAD (Reuter/AP). Ook Li
bië zal de olieproduktie met tien procent
terugschroeven om een eind te maken aan
het overschot op de wereldoliemarkt. Dit
is gisteravond door het Libische persbu
reau JANA bekendgemaakt.
In het afgelopen weekeinde hadden Al
gerije en Irak al een dergelijk besluit
genomen. De landen zouden dit op de
jongste OPEC-ministersvergadering in
Wenen onderling zijn overeengekomen,
- omdat Saoedi-Arabië weigert zijn produk-
tie te verminderen.
Volgens cijfers van de OPEC is de olie
produktie van Saoedi-Arabië in de eerste
helft van dit jaar vergeleken met hetzelfde
tijdvak van vorig jaar, met 5-4 procent
toegenomen tot 9,78 miljoen vaten (van
159 liter per dag, de produktie van Irak
met 6,6 procent tot 3,42 miljoen vaten en
de produktie van Ecuador met 4,5 procent
tot 227.000 vaten.
In alle andere OPEC-landen nam de
produktie af: Nigeria met 10,7 procent tot
2,16 miljoen vaten per dag; Venezuela met
9,6 procent tot 2,12 miljoen; Verenigde
Arabische Emiraten met 5,2 procent tot
1,73 miljoen; Koeweit met 28 procent tot
1,86 miljoen; Iran met 27,3 procent tot 1,9
miljoen; Libië met 9 procent tot 1,89 mil
joen; Indonesië met 2,6 procent tot 1,57
miljoen; Algerije met 12,6 procent tot
984.000; Qatar met 4,6 procent tot 478.000
en Gabon met 5,6 procent tot 200.000 vaten
per dag.
(Van onze redacteur in Libanon,
Rienko Wilton)
Na maanden van grensincidenten
zeer
nu een
zee en in de lucht tussen Irak en Iran
uitgebroken. Het conflict tussen beide
landen, die een gemeenschappelijke
grens van 1515 kilometer hebben, is
niet van gisteren.
Er bestaan al eeuwenlang spanningen
tussen het Arabische en Perzische
machtsgebied, de tegenstelling soeni-
tisch-sjiitisch moslim speelt een rol, en
het moderne Irak en Iran hebben al
tijd geprobeerd eikaars nationale en
religieuze minderheden tegen de cen
trale regering in het buurland op te
stoken. Het herroepen van het huidige
grensverdrag door de Iraakse leider
Sadam Hoessein vorige week is in
feite niets nieuws. De sjah herriep in
1969 het grensverdrag van 1937, dat op
zich een herziening was van de grens-
overeenkomst van 1907.
Op dit moment vecht Irak nu om de
smalle strookjes land terug te krijgen
die aan Iran in 1975 werden afgestaan.
Hetzelfde geldt voor de grensrivier
Sjatt al-Arab, wier middenstroom in
1975 als grens door Irak werd erkend.
Deze Iraakse concessies van destijds
waren de hoge prijs die Bagdad aan de
sjah moest betalen om diens steun aan
de opstandige Barzani-Koerden in
Noord-Irak te staken.
Irak wil ook de complete controle over
de Sjatt al-Arab. Irak is daar veel
kwetsbaarder dan Iran. Irak heeft
slechts twee havens aan de rivier -
Bazar en Umm Qasr - terwijl Iran ook
grote havens heeft aan de Golf zelf,
Irak niet. Irak eist nu
internationale scheepvaart dat men
Iraakse loodsen gebruikt, navigatie-
geld aan Irak betaalt en uit beleefd
heid de Iraakse vlag hijst.
De gevolgen van de Iraaks-Iraanse oor
log kunnen enorm zijn, niet in de laat
ste plaats voor de „islamitische revolu
tie” in Iran zelf. Aangezien Irak Iran
nu openlijk op alle fronten militair
heeft uitgedaagd, is het uur der waar
heid voor de Iraanse revolutie aange
broken. Het ten val brengen door mili
taire druk van buitenaf van het Kho-
meini-regiem i: nu duidelijk het oor
log: doel geworden van de machtheb
ber: in Bagdad. Voor Irak gaat het om
de vraag; tyie ,is fle; heersende macj^s-
factor in de golf, Irak óf Iran?
MOSKOU. In Moskou zijn gisteren
processen begonnen tegen twee dissiden
ten, de 41-jarige Lev Regelson, een reli
gieuze activist en de 32-jarige Wjatsjeslaw
Bakhmin, oprichter van een werkgroep
over het gebruik van psychiatrie voor
politieke doeleinden.
Het Russische persbureau TASS maak
te uitgebreid melding van het begin van
de processen, die in twee verschillende
rechtszalen worden gehouden. Regelson
en Bakhmin worden beschuldigd van het
verspreiden van anti-Russische laster.
Daarop staat een maximumstraf van 7
jaar werkkamp, gevolgd door 5 jaar inter
ne verbanning. De processen worden van
daag voortgezet.
De processen tegen beide dissidenten
volgen kort na drie andere processen die
eerder deze maand met zware vonnissen
werden besloten. In dissidente kringen
worden binnenkort nog twee processen
verwacht.
Dissidente kringen in Moskou melden
verder dat twee Litouwse activisten, Aan
tas Terleckas en Julius Sasnauskas, we
gens anti-Russische activiteit tot gevange
nisstraf en internering zijn veroordeeld.
Terleckas kreeg drie jaar en Sasnauskas
anderhalf jaar, terwijl beiden daarna vijf
jaar zullen worden verbannen.
In Tsjechoslowakije zijn negen dissi
denten aangehouden. Dit is gisteren in
Wenen bekendgemaakt. Verder werd be
kend dat een lid van de dissidente bewe
ging Charta ’77, Thomas Petrivy, tot twee
jaar gevangenisstraf is veroordeeld. Hij
zou een douanebeambte hebben beledigd
en geslagen.
TEHERAN. De door het Iraanse par
lement ingestelde commissie voor onder
zoek van het gijzelaarsvraagstuk kan
haar werk pas op zijn vroegst over een
maand beginnen. Dit zei Hasjemi Sabag-
hian, vooraanstaand parlementslid, giste
ren in een toespraak gehouden voor de
bezette Amerikaanse ambassade.
Volgens Sabaghian zal de samenstelling
van de commissie nog minstens een
maand in beslag nemen, „omdat het zo
moeilijk kiezen is uit zo veel parlementa
riërs”. Hij bracht gisteren met ongeveer
dertig andere parlementsleden een be
zoek aan het „spionagenest” om door de
bezetters van de ambassade verschaft ma
teriaal te onderzoeken dat de „Ameri
kaanse misdaden in Iran moet bewijzen”.
De parlementariërs konden niet zeggen
hoe lang ze dit materiaal zullen onderzoe
ken. Een gesprek met enigen van de gegij
zelden „staat niet op het programma”.
De voorzitter van het Iraanse parle
ment, ajatollah Rafsandjani deelde giste
ren mee dat het parlementsdebat over de
gegijzelden vandaag normaal zal door
gaan. Het conflict met Irak zal volgens de
ajatolla geen invloed hebben op het debat.
Volgens een in Londen gepubliceerd En
gelstalig arabisch tijdschrift zou de Iraan
se leider ayatollah Khomeini hebben be
sloten dat de Amerikaanse gegijzelden
binnen zes weken moeten worden vrijge
laten.
De Amerikaanse minister van Buiten
landse Zaken Muskie heeft gisteren in een
toespraak tot de Algemene Vergadering
van de Verenigde Naties op Iran een be
roep gedaan de Amerikaanse gegijzelden
vrij te laten en aangeboden voor alle
Iraanse grieven jegens de Verenigde Sta
ten een oplossing te vinden „op basis van
wederzijds respect en gelijkheid”. Muskie
riep de Algemene Vergadering op, de
spoedige vrijlating van de gegijzelden te
steunen en effectieve maatregelen te tref
fen om diplomaten overal ter wereld te
vrijwaren van terrorisme.
Hij zei dat de Verenigde Staten hun
strafmaatregelen tegen Iran zullen intrek
ken en dat Washington zijn deel zal doen
om de meningsverschillen op eerlijke wij
ze op te lossen”, zodra de 52 Amerikanen
(die nu 324 dagen worden vastgehouden)
naar huis worden gezonden. De bewinds
man gaf echter geen duimbreed toe aan
de Iraanse eis, dat de Verenigde Staten
hun verontschuldigingen moeten aanbie
den voor hun vroegere gedragingen je
gens Iran tijdens het bewind van de sjah.
DEN HAAG. Er zijn in de wereld ongeveer 2 miljard mensen die niet
beschikken over een veilige drinkwatervoorziening. Per dag overlijden 70.000
mensen als gevolg van het gebruik van besmet drinkwater.
tie steeds ernstiger wordt. In de Derde
Wereld-landen zijn thans 100 miljoen
mensen meer dan in 1975 aangewezen op
onbetrouwbare waterbronnen.
In de ontwikkelingslanden sterven per
jaar 15 miljoen kinderen ten gevolge van
de armoede en de onderontwikkeling, al
dus, een hoge functionaris van het Unicef
in Chili op een regionale vergadering. Een
miljard mensen, zo zei James Grant, leven
in „absolute armoede”; tweederde van
hen zijn moeders en kinderen.
De algemeen directeur van de Voedsel-
en Landbouworganisatie FAO, Edouard
Saouma, heeft gisteren een oproep gericht
aan de Europese landen om de arme lan
den in de wereld te helpen meer voedsel te
produceren teneinde hongersnood te
overwinnen. Ongeveer 400 tot 500 miljoen
mensen in de Derde Wereld lijden honger
of zijn ondervoed.
De helft van alle ziekenhuisbedden
wordt bezet door patiënten die ziek zijn
geworden door gebrek aan gezond drink
water. De Verenigde Naties starten daar
om een wereldomvattend actieprogram
ma met als doel dat iedereen in de wereld
in 1990 de beschikking heeft over een
veilige drinkwaterbron. De kosten wor
den geschat op minstens 140 miljard
dollar.
Dit deelde VN-functionaris Brown gis
teren mee tijdens een internationale pers
bijeenkomst op het TNO-instituut in Den
Haag. Aan het actieplan nemen voorts de
Wereldgezondheidsorganisatie, het ont
wikkelingsprogramma van de VN, Uni
cef, de Internationale Arbeidsorganisatie,
de Landbouw en Voedselorganisatie van
de VN eh de Wereldbank deel.
De..actie Waterdecade is vooral gericht
op de ontwikkelingslanden, waar de situa-
vrienden in de wereld. Syrië is de
dichtstbijzijnde bondgenoot, maar
Damascus heeft grote ruzie met Bag
dad (onder meer door de rivaliteit tus
sen de beide regerende vleugels van de
Baathpartij) en Syrië komt daardoor
niet in aanmerking als bemiddelaar.
Op internationaal niveau zijn er twee
brandende vragen: a. bedreigt de
Iraaks-Iraanse oorlog de vitale olietoe
voer voor het Westen, en b. bestaat de
kans dat andere naties betrokken ra
ken bij het conflict en/of kan een en
ander uitlopen op een confrontatie
tussen Amerika en de Sovjet-Unie?
Er blijkt geen directe bedreiging te zijn
voor de olietoevoer, tenminste op kor
te termijn. Hoe dan ook, Irak is een
veel belangrijker olie-exporterend
land dan Iran. De Iraanse olieproduk
tie is door de revolutie aanmerkelijk
teruggelopen en daar is de Westerse
markt al op ingespeeld. Wel is van
belang of de Straat van Hormoez niet
zal worden geblokkeerd, waardoor
maar liefst 60 procent van de
olietransporten naar het Westen gaat.
Op dit moment zijn beide supermogend
heden niet direct betrokken bij het
conflict. Irak en Iran beschuldigen el
kaar nota bene in dienst te staan van
het „Amerikaans imperialisme”. De
Iraanse president Bani-Sadr meent
zelfs dat Amerika Irak gebruikt om
Iran onder druk te zetten inzake de
gijzelingsaffaire.
Punt op dit moment is dat beide super
machten in West-Azië weliswaar mili
tair zwaar vertegenwoordigd zijn
(Golf-vloten van de VS en de Sovjet-
Unie in Afghanistan), maar dat zowel
Moskou’s als Washingtons politieke in
vloed klein is. De Iraanse revolutie,
Amerika’s relatie met de voormalige
sjah en de kwestie van de Amerikaan
se gijzelaars hebben Washingtons in
vloed in Iran tot nul teruggebracht.
En aan de andere kant van de Sjatt al-
Arab heeft de regering in Bagdad zich
de laatste jaren min of meer gedistan
tieerd van haar vroegere patroon en
bondgenoot de Sovjet-Unie, waarmee
het in 1972 een vriendschapsverdrag
sloot. De Iraakse leider Sadam Hoes
sein heeft de pro-Moskou Iraakse
communistische partij onderdrukt.
