film
Aaneenschakeling erotische
BEZOEK CHINA
dromen in Belle de Jour
hciarlem
Over ziekelijke eerzucht en matelose geldingsdrang in schaakwereld:
boeiende Schwarz und Weisz
Fascinerende en
amsterdam
I
Regisseur Verhoeff geeft boeiend portret Friese moordenaar
op de eerste verdieping
van de Gedempte Oude Gracht 74!
BOEKHANDEL H. COEBERGH
Alle geëxposeerde boeken
zijn te koop!
Boekententoonstelling
over China
m
VRIJDAG 26 SEPTEMBER
19 80
FILM
ISO
Charles Boost
Mysterie in Triplo: drieluik van Fellini, Malle en Vadim
rNOORDHOLLANDS PH1LHARMON1SCH ORKEST
11 l> I I I I
Om uw kennis over China aan en eventuele
hiaten daarin op te vullen, organiseren wij van
27 sept. t/m 11 oktober een grote
met honderden werken over filosofie,
archeologie, geschiedenis, economie,
sociologie, politiek, taal- en letterkunde, maar
ook reisgidsen, foto-, kunst- en
kookboeken in het Nederlands, Engels, Frans
en Duits.
I
I
I
I
Uje Wijkstra van Grootegast
schoot vier polities in de ribbe-
kast, dat was het straatliedje dat
de jeugd in het Gronings-Friese
R
a
Ged. Oude Gracht 74
2011 GT Haarlem - Tel. 023-319198
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
1 I
1 I
I
I
grensgebied anno 1929 bij voor
keur zong nadat in die streek, een
gruwelijke en meervoudige
moord was begaan door de
straatmuzikant en stroper IJje
Wijkstra
x
in Teken van het Beest
(ADVERTENTIE)
f
Catherine Deneuve in Belle de Jour.
t.
(ADVERTENTIE)
Indringend tijdsbeeld
dirigent: JERZY KATLEWICZ
SEIZOEN 1980-1981
SERIE A
Concertgebouw Haarlem 20.15 uur
eerste concert op 30 september a.s.
moet worden toegeschreven dat hij
uiterst opvallend in ’78 met Schwarz
und Weisz zijn entree kon maken in
de officiële filmwereld.
Prolongaties vormen ook deze week de
langste lijst op de Haarlemse bioscoop
agenda: Samuel Fuller’s oorlogsfilm The
Big Red One in Palace, de griezelfilms
When a Stranger Calls en Zombies res
pectievelijk in Roxy en Frans Hals, de
science fiction-film The Black Hole in
Luxor en de dolgedraaie humor van Mon
ty Python met And Now for Something
completely Different in Studio.
abonnement 6 concerten 75,(a.i.) c.j.p. geldig
Kaartverkoop en plaatsbespreken aan de kassa van het Concertgebouw
Lange Begijnestraat 13, Haarlem van 10-15 uur; telefonisch 320994 van 12-15 uur
computer en de Russische wereld schaak
kampioen Coruga. Deze accepteert de uit
daging en verslaat zijn mechanische te
genstander (en dus Rosenmund) in zeven
tien zetten. Dit vernederende incident ver
plicht Rosenmund zich op het schaakbord
te wreken op de Rus die van dat ogenblik
af zjjn verklaarde vijand is geworden.
Rosenmund laat zijn baan als wiskundige
in de steek en begint onder leiding van een
oud-kampioen het schaakspel in de fines
ses te leren. Zijn ijzeren wil en zijn grote
intelligentie maken dat hij binnen korte
tijd in staat wordt geacht Coruga uit te
dagen voor een strijd om de wereldtitel.
Dan beginnen de zenuwslopende ontmoe
tingen tussen de cynische en spottende
Coruga en de bezeten en kwetsbare Ro
senmund die zijn huwelijk, zijn vriend
schappen en zjjn geestelijke gezondheid,
op het spel zet in deze moordende strijd.
Zoals gezegd, het thema van Schwarz
Weisz wie Tage und Nachte gaat uit boven
een schaakcompetitie. Het is een film over
ziekelijke eerzucht en mateloze geldings
drang en het spreekt daardoor meer men
sen aan dan alleen maar schakers. In een
koele, onpathetische maar daardoor gela
den stijl heeft Wolfgang Petersen zijn ori
gineel gegeven behandeld, voortreffelijke
locaties voor de opeenvolgende wedstrij
den (in Joegoslavië) gevonden en zijn spe
lers getransformeerd in typische schaak
kampioenen. En daarmee heeft hij een
spanning weten op te roepen die de film
op het niveau van de beste thriller brengt.
(Onder de titel De Laatste Zet te zien in
Cinecenter).
Een ander klein meesterwerk dat niet
minder bescheiden wordt uitgebracht dan
Schwarz und Weisz is Best Boy waarvan
The Movies de Europese première brengt.
Ook Best Boy is een debuut en wel van de
New Yorkse filmer Ira Wohl die eveneens
via documentaires en tv-film in de gele
genheid kwam groter en zelfstandiger
werk te maken. Dat werd in eerste instan
tie de avondvullende (lengte: 104 min.)
reportage over een geestelijk achtergeble
ven man van 52 en hoe deze de gang van
zaken in zjjn directe omgeving beïnvloed
de. Dat klinkt misschien weinig aantrek
kelijk maar wie geïnteresseerd is in men
sen en in alledaagse levens waaraan toch
steeds weer aandoenlijke en verwarmen
de aspecten te ontdekken zijn, mag Ira
Wohl’s verslag over een klein Amerikaan
se gezin dat lijdt onder de handicap van
een van zijn leden niet missen.
Ira Wohl maakt deel uit van dat gezin,
hij is een neef van Philly wiens geestelijke
ontwikkeling op z’n vijfde jaar is blijven
steken en die na een kort verblijf in een
inrichting thuis bij zijn vader en moeder is
blijven wonen. Drie jaar geleden, bij een
familiereünie is Ira zich gaan afvragen
wat er met Philly zou moeten gebeuren als
zijn ouders, die inmiddels oud en ziekelijk
i. I
leven daar in die tijd en hij slaagt er ook in
een, zo te zien gelijkend portret te tekenen
van de vrijgevochten IJje die alle zekerhe
den van geloof en gezag ondermijnt maar
ten val wordt gebracht door de hitsige
Aaltje.
Een boerentragedie is misschien de bes
te omschrijving van het drama dat zich in
1929 in Grootegast afspeelde en waarbij
lijk van elkaar gingen omstreeks 1978
schrijver Rink van der Velde en filmer
Pieter Verhoeff op zoek naar de motieven
van de legendarisch geworden moorde
naar van Grootegast, wat resulteerde in
eem roman en een film die beide Het
Teken van het Beest als titel kregen al
verschilden naar inhoud hun interpreta
ties van de misdaad.
Wat de film betreft, regisseur Pieter
Verhoeff die werkte naar een scenario
van hemzelf in samenwerking met Anton
Haakman, Jurriën Rood, en Cherry
Duyns, tracht een verklaring van het ge
beuren te vinden in de gecompliceerde
figuur van de moordenaar die in zijn dorp
Om zijn vriendin Aaltje Wobbes te be
schermen die door de politie gearresteerd
zou worden omdat ze haar gezin in de
steek had gelaten, doodde IJje in koelen
I bloede vier veldwachters en stak daarna
zijn schamele boerewoning in brand. Het
was een sensationale gebeurtenis voor die
rustige tijd, zo rond het einde van de jaren
twintig maar het heeft een halve eeuw
geduurd voor men afstand kon nemen tot
een onredelijk en onverklaarbaar schij
nende misdaad en zich ging afvragen wat
iemand als IJje Wijkstra, ogenschijnlijk
niet slechter dan een van zijn mede-dorps-
genoten uit die tijd, bewogen kon hebben
tot deze viervoudige moord. Onafhanke-
een chique rendez-vous-huis. Zo onstaat
de bizarre situatie dat Séverine praktisch
iedere middag naar het deftige bordeel
van madame Anaïs gaat voor wat om
schreven wordt als clandestine prostitu
tie, maar daarnaast haar man innig lief
heeft: „Wat ik voor jou voel gaat boven
alle genot uit”.
Een onvoorziene complicatie ontstaat
als een van Séverine’s klanten, een onder-
wereldfiguur die Marcel heet (Pierre de
menti) verliefd op haar wordt en haar
alleen voor zichzelf opeist. Séverine wei
gert en besluit zelfs het huis van madame
Anaïs te mijden maar Marcel kent haar
adres en wreekt zich op haar weigering
door een moordaanslag op echtgenoot
Pierre die daarbij ernstig verwond wordt.
Marcel wordt daarna bij een achtervol
ging door de politie gedood. Pierre zal zijn
verdere leven verlamd blijven maar hij
kan daarbij op de volledige toewijding
van zijn vrouw rekenen, zoals het cyni
sche einde van de film suggereert. Bunuel
heeft deze intrige ontleend aan een ouder
wetse roman van Joseph Kessel, die door
hem en zijn scenarioschrijver Jean-Ölau-
de Carrière verwerkt is tot een satirische
zedenschets, een aaneenschakeling van
erotische dromen waarin de filmer vooral
de masochistische aard van Séverine
blootlegt en zichzelf weer onthult als een
man die geobsedeerd is door alle vermin-
Foianski. Aanvang 21 uur. Morgenavond
draait Dac Polanski’s De huurder. Aan
vang eveneens 21 uur.
Rashomon bij de poort des doods,
van cineast Akira Kurosawa wordt op
vrijdag 3 oktober gedraaid in het aktivitei-
tencentrum Zero (Bakenessergracht in
Haarlem) in het kader van de Japan-
maand die daar wordt gehouden. Deze
esthetische productie betekende destijds
de doorbraak van de Japanse film in het
Westen en won in 1951 de grote prijs op
het festival in Venetië. Aanvang 20 uur.
waren geworden, dood zouden gaan. Hij
pleitte toen in de familiekring voor een
experiment waarbij Philly grotere zelf
standigheid en onafhankelijkheid zou
worden aangeleerd. Maar om beter van de
situatie op de hoogte te komen stelde Ira
voor regelmatig het doen en laten van de
„patiënt” op de filmband vast te leggen
ook al om te zien of deze zich buiten de
ouderlijke zorg zou weten te handhaven.
mien, het Tweede Omen, een vervolg dus
op The Omen waarin Gregory Peck en
Lee Remick een kind adopteren als hun
eigen kind bij de geboorte is gestorven.
Later blijkt dan dat de duivel zich in deze
zaak gemengd heeft en gezorgd heeft dat
de familie verrijkt is met een satanskind
dat onheil om zich heen veroorzaakt. Dat
eerste deel eindigde met de poging van
vader Gregory Peck om die duivelse zoon
op een altaar in een kerk te doden maar
bij dit ritueel komt hijzelf om het leven.
De dan vijftienjarige Damien Thorn
wordt als wees opgenomen in het huis van
een niets vermoedende oom en tante (Wil
liam Holden, Lee Remick) en gaat van
daaruit opnieuw met zijn duivelse invloed
zijn omgeving terroriseren.
Op de matinees van Studio gaat men
door met het vertonen van Disney’s Jung
le Boek en op die van Palace kan nog eens
gekeken worden naar de Nederlandse
jeugdfilm Twee Jongens en een oude
auto.
geacht en gevreesd werd om zijn geleerd
heid, zijn sober leven en zijn onafhankelij
ke levenswandel maar vooral om zijn min
achting voor iedere vorm van gezag. In
zijn vroom en gezagsgetrouw dorp valt hij
op door zijn spot met de godsdienst en zijn
afkeer van de overheid. Er zou waar
schijnlijk niets gebeurd zijn met deze
vreedzame boekengeleerde die niets van
vrouwen en drank wilde weten, als niet
Aaltje (gespeeld door Maija Kok) in zijn
leven was gekomen en een korte maar
hevige sexuele relatie met hem was be
gonnen die IJje (Gerard Thoolen), uit zijn
evenwicht bracht en hem noodzaakte als
haar verdediger op te treden. Geconfron
teerd met de veldwachters die haar kwa
men arresteren in zijn huis en die hij al bij
voorbaat haatten, ging hij tot gewelddadi
ge acties over die hijzelf verklaarde door
zich te beroepen op de omstandigheid dat
hij onder het teken van het dier, dat wil
zeggen van de schorpioen geboren was.
Regisseur Verhoeff blijkt zich nauw
keurig ingewerkt te hebben in de verhou
dingen en levensopvattingen onder de ar
me Friese boeren zo tegen het einde van
de jaren twintig, hij weet tenminste een
heel acceptabel beeld te geven van het
Uit de film die het produkt is van drie jaar
opnamen, blijkt dat Philly, ondanks een
laag IQ zich ook alleen kan aanpassen aan
veranderde situaties zoals het verkeren in
een werkcentrum, het in groepsverband
bezoeken van een dierentuin of het gaan
(onder geleide) naar de schouwburg.
Vooral dat laatste gebeuren wordt aan
leiding tot een ontroerende scène. Met
familie bezoekt Philly op Broadway een
opvoering van Fiddler on the Roof en
heeft een ontmoeting achter het toneel
met de hoofdrolvertolker Zero Mostel met
wie hij samen zijn lievelingssong If I were
a rich man zingt. Zo krijgt Philly’s leven
een grotere dimensie en ondergaat hij zijn
„vrijheid” met veel vertoon van nieuws
gierigheid en plezier in eigen durf. Net op
tijd weet Ira hem een plaats te bezorgen in
een inrichting van geestelijk gehandicap
ten. Zijn vader is dan al gestorven en zijn
moeder die zich moeilijk heeft kunnen
verzoenen met de ontvoogding van haar
vijftigjarig kind sterft een jaar nadat Phil
ly het ouderlijk huis heeft verlaten. Zo is
dat stuk familieleven een afgerond scena
rio geworden dat door Ira Wohl niet met
acteurs maar met de betrokken mensen
verfilmd is. Het resultaat is even boeiend
als het leven zelf kan zijn en het spel heeft
de natuurlijkheid van de betrapte werke
lijkheid.
Bij het schrijven van hun scenario heb
ben Willschrei en Wedegartner zich onge
twijfeld laten inspireren door het befaam
de schaakduel tussen Fischer en Spasski
van enkele jaren terug dat toen onder
allerlei chicanes van weerszijde, kleine
plagerijen en hinderlijke gedragingen
verliep. Het toernooi werd daardoor zo
spectaculair dat niet alleen de schaaken-
thousiasten en kenners ademloos de strijd
Dat laat nog één mogelijkheid open
voor iets nieuws in het dagprogramma en
die mogelijkheid heeft Lido benut om De
Sheriff ziet ze vliegen uit te brengen, een
nogal naïef verhaaltje over Bud Spencer
als sheriff die zich het lot aantrekt van een
jongetje dat beweert van het sterrenbeeld
Pegasus afkomstig te zijn. De goedmoedi
ge Bud gelooft er niets van maar hij neemt
de zwerveling onder zijn hoede waarmee
hij zich de gekste verwikkelingen op de
hals haalt. Maar als het leger interesse
gaat vertonen in de jeugdige afgezant uit
de ruimte en probeert hem in zijn macht
te krijgen gaat Bud in de verdediging
waardoor hij tegen het einde een spoor
van vernielingen en autowrakken achter
laat.
De nachtvoorstellingen bieden wat dat
betreft meer interessante reprises bij
voorbeeld Belle de Jour in Roxy, een film
van Luis Bunuel die deze, van huis uit
Spaanse filmer 1967 in Frankrijk maakte.
Het is het verhaal van Séverine Sérizy
(Catherine Deneuve) die geen bevrediging
vindt in haar nog jong huwelijk met Pier
re (Jean Sorel) en zich door een oudere
vriend, Henri Husson (Michel Piccoli) laat
overhalen om zich evenals diens vrouw in
te laten schrijven als vaste prostituee van
sociale en kerkelijke druk een grote rol
hebben gespeeld. Aan al die aspecten
heeft regisseur Verhoeff de nodige aan
dacht besteed waardoor zijn film een
boeiend en indringend tijdsbeeld werd en
het tragische gebeuren de eerste accepta
bele Nederlandse misdaadfilm opleverde,
waarvan de authenticiteit in alle beelden
doordringt. (Tuschinski 3 en Alhambra I).
6 concerten op de dinsdagavonden
30 september, 4 november, 2 december
8 januari, 3 februari, 3 maart
gastdirigenten: CHRISTOPHER ADEY, MIKLOS ERDELYI, OTAKAR TRHLIK
solisten: JEAN-BERNARD POMMIER, ABDEL-RAHMAN EL-BACHA - piano
GIJSBERT BETHS, DANIEL HEIFETZ - viool
MIKLOS PERENYI - cello RUUD VAN DER MEER - bariton
IJje Wijkstra (Gerard Thoolen) verdedigt zijn huis tegen de veldwachters in Het Teken van
het Beest.
volgden, maar ook de leken op dit gebied
geïnteresseerd raakten, zij het dan meer
voor de dramatische gebeurtenissen rond
het schaakbord dan voor het spel zelf. Op
grond van die wereldwijde belangstelling
destijds van buitenaf lijkt me de basis
voor het maken van een film over een
gespecialiseerd onderwerp als een
schaaktoernooi safe genoeg. Voor mijzelf
sprekend kan ik met de hand op mijn
lekenhart verklaren zelden zo gefasci
neerd te zijn geweest door een film als bij
het zien van Schwarz und Weisz waarvan
de inhoud bijna uitsluitend bestaat uit een
reeks enerverende ontmoetingen tussen
schaakkampioen Thomas Rosenmund
(Bruna Ganz) en de Russische grootmees
ter Stefan Coruga (Ljuba Tadic).
Rosenmund is als zevenjarige al geïnte
resseerd in het schaakspel dat hij geleerd
heeft door toe te kijken als zijn vader
thuis vriendschappelijke partijtjes speel
de met vrienden. Maar de keren dat hijzelf
achter het bord mag zitten blijken te veel
te eisen van het zenuwgestel van de jonge
Thomas. Het verlangen te winnen speelt
dan een zo grote rol dat verlies onherroe
pelijk leidt tot een zenuwcrisis. Dat is de
reden dat Rosenmund twintig jaar lang
geen schaakstuk aanraakt. Hij keert pas
terug naar het spel als hij, experimente
rend met een computer, probeert het ap
paraat te voeden met een programma
waarmee iedere doorsnee schaakspeler
verslagen kan worden.
Maar het bureau waarvoor hij werkt
ziet een grotere reclamestunt in het orga
niseren van een ontmoeting tussen de
Op een oorspronkelijk snenario
van Jochen Wedegartner en Karl-
Heinz Willschrei heeft Wolfgang Pe
tersen zijn eerste speelfilm gemaakt,
Schwarz und Weisz wie Tage und
Nachte die in niets herinnert aan het
feit dat hier sprake is van een debuut.
Nu heeft Petersen die in 1941 in Em
den werd geboren al een kleine car
rière achter de rug van korte films en
tv-produkties (hij maakte onder meer
een aantal afleveringen van Tatort)
en aan de ervaring die hij in de jaren
tussen 1970 en ’78 heeft opgedaan
kingen van het menselijk wezen”. En dit
doet met een humor die lang niet door
iedereen gewaardeerd werd, omdat het
hier om ernstige zaken ging als seksuele
afwijkingen en obsessies. In ieder geval is
Belle de Jour (Dagvlinder) een van Bunu-
els meest doorzichtige en begrijpelijke
films geworden die duidelijk laat zien hoe
gemakkelijk de meester van de erotische
film zich beeldend weet uit te drukken.
Een tweede Franse film vindt men in de
nachtvoorstellingen (en ook op maandag
avond) in Studio die dan Mysterie in Tri
plo vertoont, een drieluik waaraan Fede
rico Fellini, Louis Malle en Roger Vadim
hebben meegewerkt. Drie mysterieverha-
len, waarin resp. Jane en Peter Fonda,
Alain Delon en Terence Stamp de tragi
sche hoofdrollen spelen vormen een dra
matisch geheel ondanks het feit dat drie
totaal verschillende regisseurs er aan
meegewerkt hebben.
Tenslotte brengt Luxor in de nachtvoor
stellingen van vrijdag en zaterdag Da-
I’
Zoals vorige week op deze pagina al
aangekondigd heeft tot en met zaterdag
een animatiefestival plaats in de Film-
schuur aan de Smedestraat in Haarlem.
Filmjournalist Charles Samu presenteert
daar iedere avond een ander programma
over animatoren uit de jaren twintig en
dertig. Aanvang 21 uur.
Van 1 tot en met 4 oktober is de Australi
sche film The last wave van regisseur
Peter Weir te zien in de Schuur.
De nieuwste film van de Italiaanse re
gisseur Marco Ferreri, Chiedo Asilo,
wordt op vrijdag 3 oktober gedraaid in de
Film-Inn Zandvoort (Prinsesseweg 34,
Zandvoort). Het gaat hier om een kleuter-
leider die zelf angst heeft om kinderen te
nemen. Aanvang 21 uur.
Het jongerencentrum Dac (Ripperda-
straat 12a in Haarlem) draait vanavond de
bekende Rosemary’s Baby van Roman
