Globe speelt triest vrouwenleven in stuk van Achternbusch exposities Yusef Lateef boeit ondanks conventies Erotiek ontbreekt bij Antonius en Cleopatra van Publiekstheater Balans Schots orkest zoek onder Pommier filmprijzen uit Wasted Youth laat de romantiek opbloeien Festikon reikt 1980 MAANDAG 29 SEPTEMBER 1 Romeinse scènes helder en eigentijds Slanke, fijnzinnige loonvorming bij cellist Carr Tweeslachtige muziek vergt veel van publiek n KUNST 1 Bi r- HELMOND. Toneelgroep Globe, een in Haarlem in elk ge val sterk ondergewaardeerd ge zelschap, wanneer je de kijkcij fers als richtlijn neemt, is zo’n groep die op een sterk eigentijds gerichte manier toneel maakt. Er is daar de paar achterliggende jaren een ontwikkeling gaande die met vallen en veerkrachtig opstaan tot voortdurend boeien de voorstellingen leidt, ook al zijn er in het totaalbeeld best tekort komingen te constateren. Het in teressante bij Globe is dat er avontuurlijk en modern toneel gemaakt wordt en daardoor is het even prettig om naar een voor stelling van deze groep te gaan als bijvoorbeeld naar een van Baal, Werkteater of Onafhankelijk To neel. Er gebeurt tenminste iets. E'J Modern ontroerend toneel in Suns YUSEF LATEEF JAN BAART en lui- ize nd- ALWIN BAR De onderscheidingen werden toegekend HA JOHN OOMKES jury. ternbusch groot. In het stuk wordt daar summier op ingegaan, het gaat in hoofde zaak om Suus. Suus is dus geen toneelstuk in gebruike lijke zin. Het bestaat vooral uit monolo gen, gesproken door Suus zelf en daar ligt telkens tien jaar tussen. Zo zien we een aanvankelijk zelfbewuste vrouw ondanks haar eigen strijdbaarheid verworden tot een ellendig hoopje aan drank verslaafd afval. Op het laatst is zij niet meer in staat tot enige communicatie en als ze aanhoort hoe haar man, de schrijver, via zijn schrijfmachine tot tal van misvattingen komt, wanneer hij een beeld van hun leven samen geeft, doodt zij zichzelf. Het Records zijn inmiddels twee singletjes verschenen van dit vijfmans collectief, die belangwekkend mogen worden genoemd. Tussen alle bijna koele muziek die thans de rock inhoudelijk bepaalt, valt Wasted Youth zeer zeker op. Behalve de bijna sentimentele aanpak van Scott doet de en aan eikaars kleren trekkend over het toneel dollen (en hoe prachtig en krachtig zijn niet de eerste regels die Shakespeare ze in de mond geeft). Eric Schneider, niet helemaal het Anto- nius-type, weet met een ongeschoren ge zicht en goed spel de impulsieveling die Antonius is waar te maken. Annet Nieu- wenhuyzen als Cleopatra lijkt een minder gelukkige keus. Haar mislukking is wel te begrijpen: Cleopatra is nu eenmaal een lustobjekt, daar kun je niet omheen. An- Concert: Waisted Youth. Eerste tournee door Nederland; a.s. zondagavond nog in Melkweg, Amsterdam. Bezetting: Ken Scott (zang, gitaar), Mick Atkins (gitaar, koorzang), Nick Nicole (synthesizer), Darren Murphy (bas) en Andy Doll (drums). Voorprogramma: Furious Pig. De Gigant Apeldoorn, 28 september 1980. Een hevige gitaarbegeleiding, die nog in omvang versterkt wordt door Nicole’s daarmee contrasterende begeleiding je knipperen met de ogen. Het is alsof je geconfronteerd wordt met de eerste bezet ting van de Velvet Underground. Als we dan echter Pommier zelf als solist horen in Mendelssohns eerste piano concert, dan wordt een en ander mis schien toch duidelijk. Dan gaat men zich afvragen of hij in zijn solistische loopbaan niet innerlijk is vastgelopen, en daarom een nieuwe bezigheid is gaan zoeken om weer wat meer leven in de brouwerij te brengen. Natuurlijk kan Pommier tech- Scottish Chamber Orchestra, diri gent Jean-Bernard Pommier. Solisten: Jean-Bernard Pommier, piano en Co lin Carr, cello. Werken van Mendels sohn, Tsjaikovsky, Mozart. 28 sept. ’80. Grote zaal Concertgebouw, Am sterdam. g Ier- nisch erg veel, en het concert is bepaald niet gemakkelijk. Maar al het geglitter en alle technische hoogstandjes in het eerste en derde deel en zelfs het toch zeer fraaie toucher in het tweede kunnen niet verber gen dat er innerlijk niets gebeurt, en niets werkelijk van binnenuit komt. Op zichzelf zijn zijn zeer snelle tempi geen bezwaar - Mendelssohn stond als pianist èn als diri gent bekend om zijn voorliefde voor ui terst levendige tempi. Maar hier was geen verfijnde snelle virtuositeit te horen, maar race-werk. De dynamische contrasten de den bovendien vaak gekunsteld aan. Het begeleidende orkest maakte het geheel niet mooier. Na de pauze echter kwam de ommekeer in de persoon van Colin Carr. Alsof we in een andere wereld terechtkwamen. Slan ke, fijnzinnige toonvorming, pure lyriek, levendige beweeglijkheid - dat zijn zo eni ge van Carrs kwaliteiten. En bij hem komt alles wèl uit het hart. Zijn cello is geen brombeer maar een menselijke stem. Zijn techniek is zeer ontwikkeld en ook werke lijk geacheveerd. Zelfs het orkest ver mocht deze indruk niet te bederven. Kortom: een ontroerende vertolking, van een sympathieke persoonlijkheid bo vendien. VOORSTELLING: Suus (Susn), toneelstuk van Herbert Achternbusch uit 1979. Gezelschap: Zuidelijk Toneel Globe. Vertaling Martin Hartkamp. Regie Geradjan Rijnders. Decor en kostuums Barbara de Vries. Dialect-vertaling vierde bedrijf Willem Iven. Gespeeld door Babette Mulder, Josée Ruiter, Diane Lensink en Elisabeth Andersen. Helmond, Het Speelhuis, 27 september 1980. Op 14 en 15 november te zien in de Toneelschuur in Haarlem. AMSTERDAM. Ogenschijnlijk is het niet goed te begrijpen waarom de befaamde pianist Jean-Bernard Pommier aan het dirigeren is geslagen. Erg' veel aanleg schijnt hij er niet voor te hebben. Onder zijn leiding spelen de strijkers van het Scottish Chamber Orchestra vaak erg slordig (hun snelle loopjes lijken soms bijna glissandi); zijn de blazers veel te luid en bijna altijd ongevoelig - het koper doet soms denken aan een claxon - en is de balans in het algemeen zoek. Het tromgeroffel in Mozarts Haffhersymfonie was niet bepaald een esthetisch genoegen. Mendelssohns verrukke lijke symfonietje in b klein, gecomponeerd op 14-jarige leeftijd was een wonder van saaiheid en gezapigheid. En dat terwijl het stuk juist in zijn delicate levendigheid al een echte Mendelssohn is. De naam van deze veelbelovende vijf mans formatie is ontleend aan een gedicht van Tennyson, zodat de opzet duidelijk mag zijn. De neoromantiek viert onbelem merd hoogtij anno 1980. De teksten van zanger Ken Scott mogen er dan ook zijn. Menige liefdesfrustratie valt er in te be luisteren op een manier alsof Léon de Winters de adolescentie van de jeugdige Dürer beschrijft. Zwaar aangezet ver driet, een gevoel van verlatenheid en bij behorende verbittering verlaten in ge kwelde woorden Scott’s mond. Op het Londense labeltje Bridge House Scène uit Antonius en Cleopatra met v.l.n.r. Truus te Selle. Annet Nieuwenhuyzen Marjolijn Verwijnen (foto Kors van Bennekom). AMSTERDAM. In het verleden is al vaak door critici gewezen op de tegenstelling aarde-water in Antonius en Cleopatra van Shakespeare. Water zou dan horen bij Z Cleopatra, heerseres over de Nijl, als Oosters vorstin verbonden met een image van ongrijpbaarheid. Op een schip komt ze Antonius de eerste maal tegemoet, en tijdens een zeeslag verliest Antonius zijn Romeinse macht. Het land of de aarde wordt belichaamd door het Romeinse rijk, krachtig onder de duim gehouden door zijn - heersers, het driemanschap Antonius, Octavius en Lepidus. De meest nuchtere en droge van hun drieën houdt aan het eind de macht, Octavius, de eerste Romeinse keizer. wil laten voelen. Hij gebruikte dit middel, dat uit het Duitse toneel stamt, nooit zo brutaal en gedurfd als in deze regie. De Romeinse scènes worden er helder en amusant door, de drie heersers vergelijk baar met hedendaagse politici. Bij de Egyptische gedeelten lukt het minder, misschien is de menselijke maat te klein voor de verhouding Antonius- Cleopatra. De kern van het stuk is de strijd tussen orde en chaos, in gang gezet door de zuigende erotische kracht van Cleopatra, die Antonius losweekt uit zijn Romeinse bestaan. (En hoewel de orde Octavius aan het langste eind trekt, wordt Antonius’ keuze voor de chaos door Shakespeare toch minstens als sympa thiek voorgesteld). Antonius en Cleopatra zijn niet zomaar twee gelieven, het zijn zwaargewichten, en de erotiek tussen hen zou eigenlijk door de hele voorstelling heen voelbaar moeten zijn. Eric Schnei der en Annet Nieuwenhuyzen lijken nu eens verliefde tieners, dan weer op een verknocht broertje en zusje. Al vanaf hun eerste opkomst, waar ze elkaar duwend synthesizer, steunt daarbij op een stevige ritmesectie. Flarden Lou Reed, maar ook Magazine klinken er aldus in door. Het eerste bijbehorende jargon is inmiddels al ontstaan: de nieuwe underground. De tweeslachtigheid van zware vervoe rende muziek en tekstuele kommer en kwel zet zich door in de structuur van de meeste songs, die door Scott onverander lijk met een grote geladenheid worden gebracht. My Friends are dead, Maybe Without Her then (heel sterk door de maatwisselingen), Gonna Make Emotions en Wasted Youth doen een zwaar beroep op het aanpassings- en inleveringsvermo- gen van het publiek. Scott oogt tijdens de veelal lange nummers zeiden als een stan daardfrontman. Zelfs op het podium sij pelt zijn Weltschmerz door, zich vertalend in ongewone dansbewegingen. In het voorprogramma veroorzaken Fu rious Pig, vier Londense jongens die bij toeval op (een verder zelf ontwikkelde vorm van) spreekkoortechnieken zijn ge stoten, opwinding. Hun aanpak is hoogst origineel, ongemeen krachtig en zou een aanwinst van jewelste voor elk poëziefes- tival kunnen zijn. Dit weekeinde speelde Globe de eerste echte voorstelling van Suus, geschreven door de Duitser Herbert Achtenbusch. Een première mag het niet genoemd wor den, want die moet nog in Bochem plaats hebben: Globe mocht het stuk toch opvoe ren, maar diende de aanduiding première achterwege te laten. Vandaar dat men daar nu met een knipoog spreekt van wereld-try-out. Belangrijker is dat Globe met deze toneelproduktie - bestemd voor kleinere zalen - op voorbeeldige wijze aan toont wat het bedoelt met modern toneel. Met prachtige stijlmiddelen komt de groep onder regie van Gerardjan Rijnders tot een voorstelling die op veel momenten ontroert. Suus gaat over het leven van een vrouw die strijdvaardig zichzelf lijkt te worden op het moment dat ze haar geloof (het Roomskatholieke) de rug toekeert. We mogen daarna haar verdere leven volgen. Achternbusch heeft daartoe vijf scènes geschreven waarin hij op sobere docu mentaire manier verslag uitbrengt van Suus’ bestaan. Hij laat Suus viermaal zelf aan het woord; de laatste episode wordt volgepraat door haar echtgenoot, die evenals Achternbusch, schrijver is. Het stuk bevat autobiografische elementen, waar het de rol van de schrijver betreft en dat maakt de nieuwsgierigheid naar Ach- Voorstelling: Antonius en Cleopatra van William Shakespeare. Vertaling: Evert Straat. Gezelschap: Publiekstheater. Regie: Hans Croiset. Toneelbeeld: Frank Raven. Costuums: Joep Mutsaers. Produktie-dramaturgie: Guus Rekers. Wout Spies. Met: Eric Schneider, Annet Nieuwenhuyzen, Wim van der Grijn, Frans Vorstman, Hans Boswinkel, Alexander van Heteren en anderen. Première 27 september 1980, Stadsschouwburg Amsterdam. Overbodige uiterlijkheden laat hij weg - ook als ze zijn voorgeschreven - waardoor de essentie per scène verhevigd aan de oppervlakte verschijnt. De verschillende levensfasen wórden gespeeld door vier verschillende actrices. Er is geen poging gedaan hen uiterlijk op elkaar te laten lijken en dat is ook. van geen enkel belang. Het wezenlijke van Suus is dat de verwording van een vrouw geloofwaardig in beeld gebracht wordt, met als belangrijkste steunpilaar de tekst. Globe is daar verbazend knap in geslaagd en raakt met deze niet gemakkelijke voor stelling de kern van het theater. Met dra matische stijlmiddelen wordt een onthut sende zaak blootgelegd. En dat is oneindig veel boeiender dan het naspelen van wel ke realiteit dan ook. Babette Mulder begint als de jonge Suus die tijdens de biecht te kennen geeft geen waarde meer aan haar geloof te hechten. Zij legt daar met een onbevangen spel de basis voor de volgense scènes en haar houding tussen kindzijn en groei naar volwassenheid laat daar ook ruimte voor. Josée Ruiter (van het Publiekstheater naar Globe gestapt) is van een ontroeren de zuiverheid als Suus in haar studenten tijd. Een kwetsbare jonge vrouw met haar dagboek vol twijfels, prachtig in beeld gebracht door een actrice die hier zichzelf weer gevonden schijnt te hebben. Diane Lensink speelt de derde Suus in een door onmacht fel aajigewakkerde woede om het bestaan. Schitterend strijd vaardig en je proeft al dat het tevergeefs zal zijn. Daarom al is het knap gevonden van de regie haar ook in te zetten in het laatste tafereel als de verloren Suus, al lijkt dat van ondergeschikt belang. Een moedige bijdrage levert Elisabeth Andersen als vierde Suus. Zij is dan al verslagen door het leven en als in een gebed, zittend op een toiletpot, lurkend aan een fles drank maakt zij haar balans op. De scène is oorspronkelijk in het Beierse dialect geschreven en Globe ge bruikt in deze voorstelling dat van de Brabantse Peel. Andersen spreekt dat schitterend uit en bewijst hier opnieuw haar uitzonderlijke klasse door er geen moment mee te koketteren. Een gave voorstelling van Globe, één in vormgeving, decor, kostuums en tekstge- bruik. Schrijnend mooi vaak. KO VAN LEEUWEN I Bij het Publiekstheater is de tegenstel- - ling aarde-water terug te vinden in het toneelbeeld. In de vloer is een waterbassin - van glas aangebracht, waaromheen de Egyptische scènes zich afspelen, Cleopa- tra en haar hofhouding van dienaressen ■en eunuchen, gekleed in roze, lichtblauw, turquoise. Rondom het toneel hangen zil- - verig bewegende gordijnen, en het toneel is gevangen in een kooi (liefdesketen?). Voor de Romeinse scènes zijn de gordij- nen onbelicht en daardoor zwart. De kooi blijft staan. De Romeinen dragen fanta- sie-toga’s. Octavius trekt op een gegeven moment een streepjespak aan. X Dat laatste is een stijlbreuk, en een '"middel dat regisseur Hans Croiset al va- -ker gebruikte om hedendaagse gevoelens wakker te schudden tegenover een klas- siek werk. Streepjespak heeft voor ons de gevoelswaarde bureaucratie, of zoiets, en dat is precies wat Croiset ons bij Octavius - - is het antwoord van iemand die alle ge loof, ook in zichzelf, verloren heeft. Maar de mees’t aangrijpende delen van Suus’ leven hebben we dan al gezien. Dat zijn de episodes waarin ze haar strijdbaarheid nog vitaal kan uiten. Het toneelstuk Suus is een samenstel ling van fragmenten, door Achternbusch ontleend aan verschillende van zijn eigen romans en scenario’s. Hij heeft daarvoor aan zijn toneelwerk theatrale aanwijzin gen toegevoegd. Regie-aanwijzingen die door Gerardjan Rijnders zorgvuldig ge wogen zijn, maar die hij slechts voor een deel gebruikt. Het komt mij voor dat de versobering die Rijnders toepast in het voordeel van de voorstelling werkt. LAREN (NH) (ANP). Op het Festikon Filmfestival dat van 23 tot en met 28 september is gehouden in het Singercom plex in Laren (NH) zijn vier films onder scheiden met een Gouden Eekhoorn, de prijs voor de beste film in een bepaalde categorie. HEEMSKERK. Het kwartet van de vermaarde Amerikaanse jazzsaxofonist Yusef Lateef opende vrijdagavond de concertreeks van de Werkgroep Jazz Heemskerk in de Jansheeren. De vier muzikanten, drummer Lamarr Barker, basgitarist Donald Pate, pianist Ken neth Moss en Lateef zelf op verschillende instrumenten (tenor- en sopraansax, fluit, hobo en percussie-instrumenten), combineerden bij dit optreden meer dan één invalshoek. Merendeels overheersten vertrouwd klinkende thema’s in vakmatig aantrek kelijke uitvoeringen dit conventionele, maar beslist wel boeiend ervaren concert. Love-chain love-chain, een aantal malen herhaald als refrein, toonde Lateef ook nog even in de functie van „zanger”. De overige nummers lieten uitsluitend zuiver instrumentale muziek horen. Het spelen van korte inlassen, een serie snelle noten met krachtige accenten op de laatste tellen, temidden van gebonden lan ge uitwerkingen, hoorde bij de opvallende stijlmiddelen van het kwartet. In wat vrij ere improvisaties stuwde Lateef zijn se condanten naar krachtiger, moderner klinkende speelwijzen. Een overwegend vriendelijke stijl met af en toe een versnel ling van het tempo, in combinatie met zeer dansbare ritmen, kleurde composities van bekende andere jazzmusici zowel als ei gen materiaal van de groepsleden. Dat het publiek maar in een schamel aantal vertegenwoordigd was, nam de ge renommeerde Yusef Lateef met zijn kwartetleden aanvankelijk nog enigs zins verbaasd uiteindelijk maar voor lief. Slotscène uit Suus van de Duitse schrijver Herbert Achternbusch. Links in vuile lompen Diane Lensink. midden Joos Prinsen als de schrijver. APELDOORN. Nick Nicole is een heel mooi jongetje van een jaar of 19, 20. Een gehaaide make-up zorgt ervoor dat het lijkt alsof hij hoge jukbeenderen heeft. Zijn oogopslag is helemaal die van een vrouw die weet dat ze mooi is; het duurt altijd een fractie van een seconde langer voordat ze zich verwaardigen om je aan te kijken. Gelakte nageltjes en een met haarlak verstijfde kuif die voor een van de ogen afhangt versterken nog de vrouwelijke suggestie. Koel, bijna non chalant voorziet Nicole de Londense band Wasted Youth van zwaar vibreren de synthesizerlicks. Van 6 tot en met 31 oktober exposeren Wilfried Put en Ab Jongmans in het Ge bouw Noord-Holland aan de J.J. Hame- linkstraat in Haarlem. Put stelt sculptu ren en reliëfs ten toon en Jongmans laat schilderijen en tekeningen zien. Geopend op werkdagen tijdens kantooruren. Joke ter Hoeven-Hirs exposeert van 4 tot 13 oktober een aantal aquarellen in het Gemeentehuis Bennebroek. Geopend op weekdagen van 14-17 uur, in het week einde van 13 tot 16 uur. De Santpoortse kunstenares Hanneke de Vries-Naber exposeert tot en met 15 oktober „foeliegravures” (schilderijen op aluminiumfolie) in de Openbare Biblio theek van Santpoort. Geopend: maandag, woensdag en donderdag van 14.30-17.30 uur, dinsdag en vrijdag van 10-12.30 en van 19-21.30 uur, zaterdag van 10 tot 12.30 uur. De Soedanese kunstenaar Siddig El’Ni- goumi exposeert tot 1 november gedeco reerd steengoed en de Amerikaan Phillip Gearheart exposeert hill-jars in de Stich ting Galerie Deproen (Prinsengracht, Am sterdam). Geopend: dinsdag tot en met zaterdag van 10-17 uur. Van 10 oktober tot en met 30 november wordt in het Noordbrabantse Museum in Den Bosch een overzichtstentoonstelling gehouden van het werk van wijlen Antoon Derkinderen. De nadruk ligt op het „ge bonden werk”; verder is er een visuele biografie van de kunstenaar, complete series voorstudies voor de grote monu mentale opdrachten (schildering voor Amsterdamse Begijnhofkerk, decoraties voor Beurs van Berlage, muurschilderin gen voor het Bossche Stadhuis) die Der kinderen vervaardigde en portretten, schilderijen en grafiek. Tot en met 23 november zijn in het Haags Gemeentemuseum de meeste schil derijen van de Nederlandse kunstenaar ■Constant Nieuwenhuys. Getiteld Con stant, schilderijen 1940-1980 biedt de ex positie een overzicht van de ontwikkelin gen in het gedachte-, en gevoelsleven van de kunstenaar. Van 10 tot en met 29 oktober wordt de 32e Oude Kunst en Antiekbeurs gehouden in Museum Het Prinsenhof in Delft. Bijna 40 handelaars doen dit jaar mee aan deze alom bekende beurs en bieden zoals ge woonlijk een groot aantal, soms zeldzame, voorwerpen en objecten. Er is ook wede rom een kleinere beurs „binnen de beurs” waar objecten onder de 3.000 gulden zijn opgesteld. Onder de meer kostbare en zeldzame stukken bevinden zich ditmaal een Monet, een Cézanne, twee Van Goy- ens. een sculptuur van een Romeinse kei zer, een „luiermand” van een Nassau en een Nautilusbeker Arnhem. De beurs is geopend dagelijks van 10-17 uur en voorts op dinsdag- en donderdagavond van 19-22 uur. Bij A. L. van Gendt Co. (Keizers gracht, Amsterdam) wordt op 13 oktober een veiling van antieke boeken gehouden vanaf 19.30 uur. Kijkdagen zijn op 10, 11 en 12 oktober van 10 tot 16 uur. Het veilinghuis Paul Brandt (Keizers gracht, Amsterdam) houdt van 27 tot en met 31 oktober een veiling van kunst uit het Verre Oosten en Afrika. Kijkdagen zijn op 24, 25 en 26 oktober van 10-16 uur. net Nieuwenhuyzen tracht vooral haar andere kant te spelen, de martiale heerse res. Zo ieman’d zou tevens begeerlijk kun nen zijn, maar dat komt hier niet uit. De erotiek die Antonius aan de ketting legt tot zijn dood erop volgt ontbreekt, Antoni us noch Cleopatra zijn tragische slachtof fers van hun eigen lusten. De sterfscène van Cleopatra (op een onmogelijk hoog staketsel) was een van de minst inspire rende van de voorstelling. ALMA POST. In de categorie documentaires ging de onderscheiding naar de film The Patriot Game van Arthur MacCaig (Frankrijk). Bij de animatiefilms werd de prijs toege- kend aan de film Tarzan van de Joego- slaaf Zoran Cakuljevic en bij de korte speelfilms aan de Nederlandse cineast Martin Lagestee voor zijn film Muren van - behang. De Gouden Eekhoorn voor de beste J speelfilm ging naar de film Die Kinder aus no. 67 van Ush Barthelmesz-Weller en r Werner Meyer uit West-Duitsland. Deze film werd eerder dit jaar op het festival - van Film International in Rotterdam ook al bekroond met een Gouden Horzel voor de beste politieke film van dat festival. De onderscheidingen werden toegekend Z door de bezoekers van het Festikon die tijdens het festival optraden als publieks- Kj&A- I 5 1

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1980 | | pagina 9