Amsterdam
T
is een
tc
Zestig liefdes
verklaringen
Stichtingen
in de clinch
ATIE
fT
o
Vergiftigd Amsterdams vuil een chemische tijdbom voor Broek
11, beide
rbv
z
>3-379764
rankje en
ospectus
len staan
n -vrouw
graag uw,
id.
euvre enj
ro-
srij bv-
Vee onvruchtbaar
De verontruste Broekers
maken zich geen illusies
over het resultaat van de
strafklacht. Tot nu toe zijn
er keurige brieven geschre
ven naar de bestuurders en
dringende verzoeken ge
daan om duidelijkheid. De
sluis moet snel dicht, vonden
de bewoners op de deze
week gehouden dorpsverga-
dering. Zo niet, „dan is het
moment van burgerlijke on
gehoorzaamheid aange
broken”.
„Per dag zien wij wel een paar keer een complete huisraad
voorbijvaren. We vissen er soms wel eens nuttige dingen
uit”, zegt Jan Boom uit Broek in Waterland. Hij woont aan
de Eilandweg en zijn achtertuin grenst aan de vaart waar de
stortboten van de Amsterdamse Stadsreiniging door komen
jp weg naar de Volgermeerpolder, de hoofdstedelijke vuil-
lisbelt. Iets anders dan huisvuil mogen de boten niet
jevatten, zo luidt het wettelijk voorschrift aan Amsterdam.
De kraandrijver die in april van dit jaar tot taak had
vallekanten in de vuilnisbelt te verstevigen stuitte op hele
mdere zaken dan grijze huisvuilzakken en kapot meubilair.
Sijn graafmachine onthulde de verblijfplaats van doorge-
oeste metalen vaten met het opschrift „Philips Duphar
Amsterdam”.
VW800EN TOEGANG
i CHEMISCH AFVAL
AMSTERDAM
(Foto's Lex van Rossen)
Wat op het eerste gezicht een natuurreservaat lijkt is een Amsterdamse vuilnisbelt.
dicht voor
d
het behoud
ord
H.
Wim Polak
LEM
6 72121
a meijer
geld dat met deze maatregelen
vrijkomt gebruikt moet worden
ten behoeve van de veel grotere
groep van minder extreem ver
slaafden. Het nieuwe beleid van
de wethouder betekent niet dat
het voorgoed gedaan is met de
extra voorzieningen ten behoeve
van de zwaarst verslaafden. Het
gaat van de verslaafden zelf af
hangen of zij dergelijke voorzie
ningen willen. Tot de instellingen
die Polak wil opheffen hoort een
van de oudste instellingen voor de
opvang van zwaar verslaafden in
het land, het HUK aan de Spui
straat.
De gemeente Amsterdam is niet
doof voor de verontwaardiging in
Broek in Waterland. Wethouder Po
lak is tenminste komen kijken op de
belt, er worden proeven gedaan met
de verontreinigde grond en water
en de Vereniging tot Behoud van
Waterland krijgt zonder meer ge
lijk: er liggen gevaarlijke giftige
stoffen op de belt. Maar Amster-
ben gemaakt en niet zoals meestal
andersom gebeurt. De tekeningen
zijn van Fres Coot. Hij neemt bij
voorkeur minder bekende maar
daardoor niet minder typische
plekjes in Amsterdam als onder
werp. Edgar Cairo koos zijn plek
je, net als Max Dendermonde, Sal
vador Hertog, Abel Herzberg, Ju
dith Herzberg, Helen Knopper.
Het gaat erom een soor mauso
leum aan te leggen van de vaten.
twee meter hoge stalen omheining
te staan. Dat hek is er nooit geko
men en de sluis werd nooit geslo
ten. De houten sluisdeuren zijn in
dermate wrakkige staat dat slui
ten zelfs een onmogelijkheid is.
Amsterdam heeft de hinderwet
vergunning voor onbeperkte tijd
gekregen. Zolang er geen andere
stortplaats wordt gevonden of het
vuil niet verbrand wordt, zal Am
sterdam blijven storten op de gi
gantische belt die in de loop van
twintig jaar in Broek in Waterland
is ontstaan. Voor Amsterdam is de
belt in Broek onmisbaar gewor
den, maar de hoofdstad voelt wel
aan dat er iets niet in de haak is.
„Amsterdam blijft zijn schouders
erover ophalen,” zegt Jan Boom.
„Hoe kunnen bestuurders dit doen
als er hier steeds meer mensen geen
water meer drinken en hun fruit
niet meer opeten? Daarom hebben
we vorige week een strafklacht in
gediend tegen de gemeente Amster
dam, Philips Duphar en de beheer
der Bavo van het terrein, op basis
van de hinderwetvergunning waar
de hand mee wordt gelicht. De Vol-
germeerpolder is een chemische
tijdbom. Het gaat erom de tijdklok
van die bom zo snel mogelijk af te
zetten. Daarom moet die sluis dicht
om het gif niet de kans te geven de
rest van Waterland te besmetten.
De concentratie in water mag dan
heel laag zijn, men vergeet het slib
dat hier in grote hoeveelheden aan
wezig is. Eenmaal verbonden met
het slib krijgt het gif een fatale
uitwerking. Het wordt via de sluis
meegevoerd en kan overal bezin
ken. Wat er met die giftige vaten
moet gebeuren weet ik ook niet,
maar wel moet eerst die slibstroom
afgedamd worden.”
<2
Drs. J. Cleij van de gemeentelijke
afdeling Hinderwet: „Het storten
op die plaats in Waterland is een
aanvechtbare zaak. Vooral omdat
er ook zoveel vuil terechtkomt van
omringende gemeenten. Het lijkt
van alle slechte oplossingen de
minst slechte. Wij doen het niet
van harte en niet graag”.
dam laat het daarbij en doet niets.
Het storten gaat door en de sluitver-
binding van de belt naar het open
water wordt niet dichtgemaakt. De
Broekers zijn laaiend om de lakse
houding van de gemeente Amster
dam, zoals die nu vertolkt wordt
door drs J. Cleij van de gemeentelij
ke afdeling Hinderwet: „Op dit
ogenblik wordt door Amsterdam
aan een aantal voorwaarden die
aan de hinderwet zijn verbonden
niet voldaan. Dat sluisje moet ei
genlijk dicht zijn bijvoorbeeld,
maar het kan niet eens meer dicht.
Ik geloof niet dat daardoor het gif
de kans krijgt naar open water te
komen. Niet alle vaten liggen even
bedreigend. Er zijn erbij die heel
diep liggen en dat is niet erg.”
Philips Duphar en de gemeente
Amsterdam ontkenden eerst de
aanwezigheid van dioxine op de
belt in Broek. Het laboratorium
voor milieuchemie van de Universi-
teit van Amsterdam rapporteerde
niet lang daarna de aanwezigheid
van het zeer giftige „isomeer 2378
dioxine” in een vat met het op
schrift „Philips Duphar Amster
dam”. De firma ontkent nu alleen
nog dat deze dioxine ook maar iets
te maken heeft met de ramp van
1963. De directie van heden beweert
dit althans. Iedereen, zowel van di
rectie als van werknemers, die toen
bij het chemische bedrijf werkte, is
intussen verdwenen. Ook zijn ner
gens schriftelijke bewijzen te vin
den van wat er in die jaren aan de
stadsreiniging is meegegeven.
Jan Boom, biochemicus en actief
voor de Vereniging tot Behoud van
Waterland: „In die periode kwamen
er meldingen binnen van mensen in
de omgeving van de belt die zich
niet goed voelden. Ook beesten wa
ren niet in orde en vee bleeft on
vruchtbaar. Dode vogels werden
ook in het gebied aangetroffen. Al
de stort. Afspraken die daarover
gemaakt zijn werden niet nageko
men. De beer was helemaal los toen
bleek dat er in het verleden ook
kartonnen dozen met het giftige lin
daan, ook van Philips Duphar, zijn
gestort. Iemand uit het dorp had
zo’n doos van een stortboot gehaald
en op zolder gezet.”
Jan Boom: „Alle informatie die
wij hadden over de aangetroffen
giftige stoffen, hun mogelijke her
komst en de klachten van omwo
nenden hebben wij op papier gezet
en aan B. en W. van Broek in Water
land overhandigd. Het gaf een be
hoorlijk verontrustend beeld, waar
bij ook duidelijk werd hoe het ge
meentebestuur van Broek door Am
sterdam bij de neus genomen is. Wij
hebben de hinderwetvergunning er
bij gehaald. Dat blijkt een mes
scherp document te zijn, dat echter
door Amsterdam aantoonbaar ja
ren lang met voeten is getreden.
Intussen gebeurde er niets. De belt
werd niet afgesloten zoals wij had
den verzocht. Het vee bleef daar
grazen en er was geen controle op
i natuur
lijk niets met de aanwezigheid van
de giftige stoffen te maken te heb
ben maar juist daarom was er een
grote behoefte aan duidelijke infor
matie over wat er hier aan de hand
is.”
De vereniging wilde tot op de bo
dem uitgezocht zien of het gevaar
lijke dioxine ook maar iets te ma
ken kan hebben met de ramp die de
Amsterdamse vestiging van Philips
Duphar in 1963 heeft getroffen. Bij
de fabricage van het, nu al jaren
verboden, bestrijdingsmiddel 2,4,5
T ontstond er een ontploffing waar
bij het gevaarlijke dioxine in grote
hoeveelheden vrijkwam. De vergif
tiging was dermate groot, dat de
fabriekshal moest worden gesloten.
Ratten die bij wijze van proef in
kooien in de hal werden geplaats
stierven prompt. Classificeerders
werden aangetrokken om de hal
schoon te maken. Milieugroepen be
weren dat de onverklaarbare dood
van grote aantallen zeehonden op
de Wadden oorzaak vond in het feit
dat de giftige troep regelrecht het
Noordzeekanaal ingespoten is. De
fabriekshal werd volledig gesloopt
en de brokstukken gedumpt op de
bodem van de Atlantische Oceaan.
De betreffende classificeerders
hebben het geweten. Zij werden
ernstig ziek en zijn nu op een na
dood.
den voor verzorging. Extra voor
zieningen ten behoeve van zwaar
verslaafden, behalve de meest ele
mentaire, dienen te worden opge
heven. Het betekent dat enkele
ontmoetingsruimtes, dagcentra en
activiteitencentra dicht gaan. Wat
blijft is een verstrekkingspro-
gramma van methadon en slaap
gelegenheid.
De wethouder geeft aan dat het
Het gebied bij was bij uitstek
geschikt voor de stort van huis
vuil. Door het grote gewicht zou
het vuil vanzelf dieper in de dras
sige bodem wegzakken, zodat het
gebruik van deze nieuwe stort
plaats voor Amsterdam vrijwel
onbegrensde toekomstmogelijk
heden bood. In principe kwam uit
sluitend huisvuil in aanmerking
In het begin van de jaren vijftig
speurden ambtenaren naar plek
ken waar Amsterdam zijn gigan
tische hoeveelheden huisvuil
kwijt kon. Bij de buurgemeente
Broek in Waterland troffen zij
vaarten aan met de uitzonderlij
ke diepte van vier meter. Over
vierhonderd hectaren strekt zich
tot aan Zunderdorp een oude
veenderij uit, de Volger meerpol
der. Tot aan de oorlog werd hier
laagveen gebaggerd en bewerkt
tot briketten voor de kachel. Am
sterdam wreef zich de handen,
want Broek in Waterland deed
niet moeilijk.
scherp is. Zwart op wit staat dat
Amsterdam geen afvalstoffen
mag aanvoeren „waarvan wateri
ge oplossingen reeds in geringe
concentratie giftig zijn voor dier
lijk of plantaardig leven”. Ook de
volgende voorwaarde werd aan
het afgeven van de hinderwetver
gunning verbonden; „afval af
komstig van chemische indu
strieën mag alleen worden gestort,
indien een op dit afval van toepas
sing zijnde giftvrijverklaring van
het afleverende bedrijf aan de
vergunninghouder is afgegeven.
Hij moet deze verklaring te allen
tijde kunnen tonen”.
Het valt niet eenvoudig te bepa
len of de gemeente Amsterdam
zich de afgelopen jaren aan bo
venstaande bepalingen heeft ge
houden. Wel is het voor het pu
bliek duidelijk dat twee andere
bepalingen met voeten worden ge
treden: de enige toegang via open
water tot de vuilnisbelt dient met
sluisdeuren te worden afgesloten
en rond de stortplaats dient een
„De regen had opgehouden,
maar het loodkleurig wolkenpak
was nog dichter tot de aarde ge
daald toen ik aan het laatste tra
ject van mijn toch begon. De sche
merige kloof van de Graven
straat was godverlaten en ook op
de natte vlakte van de Nieuwe
Zijds Voorburgwal was geen te
ken van leven te bekennen. Pas in
de Molsteeg vond ik het bewijs
dat ik niet alleen op aarde was.
Het volk dat zich hier ophoudt, in
de lager gelegen omgeving van de
Torensluis, is arm en schuw. Een
verschrompelde kamerbewoner
school schichtig weg in een por
tiek toen hij mij gewaar werd, een
oude gepoederde homoseksueel
haastte zich de hoek om, een lijk
bleke man in doorweekte kleren
stak snel over om de kans op een
ontmoeting met de vreemde reizi
ger tot de laatste fractie te ver
kleinen. Een rat vluchtte behen
dig tussen twee tralies van een
kelderraam en verdween in een
muf duister".
voor stort. Het Amsterdamse vuil,
later aangevuld met dat van ver
schillende buurgemeenten, komt
al twintig jaar per boot via het
Noordhollands Kanaal naar
Broek in Waterland. Anno 1980 is
het een slordige vijf ton aan ge
wicht per dag. Voor de Broekers is
de komst van de stortboten nooit
een pretje geweest. De belt stinkt,
het brandt nogal eens, er zijn rat
ten in de buurt en de bootslui gaan
niet altijd even zachtzinnig om
met walkanten en beschoeiing.
De aanvraag van een hinderwet
vergunning door de beheerder
van de belt (de firma Bavo, inmid
dels overgenomen door de ge
meente Amsterdam) leverde de
nodige problemen op. De gemeen
te Broek in Waterland heeft de
vereiste vergunning nooit afgege
ven, dat gebeurde uiteindelijk
door de provincie Noord-Holland
na een beroepsprocedure die tot
de Kroon werd uitgevochten. Het
gevolg van al dit gebakkelei is wel
dat de hinderwetvergunning mes-
Het open contact met de bodem, de
lucht en het water moet zo klein
mogelijk worden. En wat betreft de
stoffen zelf: polychloorbenzeen is
een redelijk hanteerbaar chemisch
produkt. Dioxine ligt er niet. Wel
2,4,5 T dat altijd een deel dioxine
bevat. Dat kun je nog best oprapen,
daar hoef je echt niet in een boog
omheen te gaan. Het vereist wel
bijzondere aandacht maar het is
geen onhanteerbare stof. Vergeet
niet dat dat gif in de jaren ’60-’70 op
zeer grote schaal in de landbouw
gebruikt is. Er zijn honderden ton
nen van over Nederland uitge
strooid.”
Bovenstaande is een stukje uit
de bijdrage van S. Montag (Henk
Hofland) in een pasverschenen
boekje over Amsterdam, dat als
ondertitel heeft „zestig liefdesver
klaringen zwart op wit”. Van de
zestig bijdragen zijn er twintig ge
schreven en veertig getekend. Het
is een boekje waar de schrijvers
verhalen bij de tekeningen heb-
Twee stichtingen in Amsterdam
houden zich bezig met de hulp aan
de zwaarst verslaafden: „Kontakt-
sentra” en „Prinsenhof”. Beide
stichtingen krijgen per jaar 4,7
miljoen gulden overheidssubsidie,
maar liggen met elkaar in de
clinch over de wijze waarop de
zwaar aan verdovende middelen
verslaafde het best geholpen kan
worden. Het gaat om de vraag of
bij de hulp aan betrokkenen „ver
zorging” of „activering” voorop
moet staan. Wethouder Wim Po
lak heeft de knoop doorgehakt en
de stichtingen via een notitie laten
weten dat er gekozen dient te wor-
van Waterland”
Veehouder Van Teeffelen, woonachtig bij de vuilnisbelt, constateert een hardnekkige onvrucht
baarheid onder zijn dieren. Het merkwaardige verschijnsel wordt onderzocht.
De vaart door Broek in Waterland moet voor de Amsterdamse stortboten regelmatig worden
uitgebaggerd.
Jan Boom (links) bij de sluis van de vuilnisbelt in
gesprek met Amsterdamse milieu-ambtenaren: „De slib
stroom moet eerst worden afgedamd''.
am
few
onder redactie van Theo van der Kaaij
Gerrit Kouwenaar, Christine
Kraft, Sjoerd Kuyper. Manuel van
Loggem, Lidy van Marissing, Phi
lip Mechanicus, S. Montag, Adri-
aan Morriën, Jeanne Roos. Renate
Rubinstein, Monika Sauwer, Si
mon Vinkenoog, Theun de Vries
en Evert Werkman. Het boekje
wordt uitgegeven door H. J. W.
Becht en moet 24,50 kosten.
-1De kraandrijver meldde zijn ver- deze gebeurtenissen hoeven
öachte vondst, want het was de pe- -x J-;-’-
‘riode dat alle belten in het land met
argwaan bekeken werden na de lu
gubere ontdekking in Lekkerkerk.
Een eerste onderzoek in Broek in
«mm Waterland wees uit dat hele walle-
kanten opgebouwd waren uit vaten.
Onofficiële schattingen van zeker
JGEZ.WCjoOO vaten doen de ronde. In eerste
>rulqr' fjjlnstantie werden er honderd opge-
dito hutëtaven- De lekke vaten bevatten
imgevinj polychloorbenzeen, een giftige, niet
in water oplosbare stof die vrijkomt
bij de fabricage van een onkruidbe
strijdingsmiddel. Philips Duphar
^Amsterdam gaf toe dat deze vaten
i inde periode 1963 tot 1965 aan de
stadsreiniging zijn aangeboden en
dat deze dienst de vaten heeft geac
cepteerd en afgevoerd. Het on
kruidbestrijdingsmiddel is inmid
dels uit de handel en zowel Philips
Duphar als de gemeente Amster
dam hebben het onderzoek naar de
schadelijkheid van de stof nog niet
kunnen afsluiten.
In juni sloeg de inmiddels opge
richte Vereniging tot Behoud van
Waterland groot alarm. Op de vuil
nisbelt werden vaten aangetroffen
met het zeer giftige dioxine, ook al
een produkt dat vrijkomt bij de
fabricage van een onkruidbestrij
dingsmiddel. Over de verwoestende
werking van deze stof was genoeg
bekend. Het eindprodukt is 2,4,5 T,
een onkruidverdelger, door de
Amerikanen gebruikt als ontblade-
ringsmiddel in Vietnam. Het bijpro-
dukt dioxine veroorzaakt huidaan
doeningen, jeuk, puistjes en hoofd
pijn. Het verstoort de menstruatie
en vermindert de vruchtbaarheid.
Bovendien zijn later erfelijke afwij
kingen, impotentie en leverkanker
mogelijk.
„De sluis moet
Pnnseneilandbrug (tekening Fred Coot).
i:
