Azoreneilanden
worden fort
I
L4
Damiate Pers
■ki
r
NOTITIES
OVER:
M
0>
IJmuider Courant
:0<je^n=^=~
19 8 0
OKTOBER
MAANDAG
6
4
1
Een door mij geschre
ven notitie over de militai
re aspecten van de strijd
van het volk van Namibië
voor politieke zelfstandig
heid, heeft de problemen
waar de landen in zuide
lijk Afrika voor staan
weer even in de publieke
belangstelling geplaatst.
De commentaren en reac
ties die ik ontving, nopen
tot een nadere toelichting.
“AZOREN
AZOREN,
- LaigTdöJjpp:
A
Notitie over SWAPO
slechts bijdrage
aan besluitvorming
Amerikaanse oorlogsschepen In de haven van Ponta Delgada.
155,00
«fc-
Bij de overheveling van Komen
naar Wallonië werd bepaald dat er
„faciliteiten” zouden komen voor
de Vlamingen die daar prijs op stel
den. Zo’n faciliteit is dat Vlamingen
op het gemeentehuis in het Vlaams
te woord worden gestaan, een tame
lijk hol gebaar overigens, omdat de
Komenaars zich onder elkaar in de
streektalen verstaan. In de Taalwet
van 1973 is bepaald dat in facilitei
tengemeenten zoals Komen Vlaam
se (of Franstalige) scholen moeten
De gemeente Komen ligt tussen
de Waalse provincie Henegouwen
en West-Vlaanderen. In 1963, toen
de taalgrens tussen Franstalig en
Nederlandstalig in België meter
voor meter bij wet werd vastgelegd,
werd Komen bij het Waalse Hene
gouwen gevoegd. Zo’n 80.000 men
sen die Westvlaamse en Waalse dia
lecten spreken, werden daarmee of
ficieel inwoners van het Waalse
landsgedeelte, tegenwoordig zelfs
gewest. In ruil kregen de Vlamin
gen de Voerstreek, een langgerekt
dal ten zuiden van Nederlands Lim
burg, waar 3000 inwoners plat-Diets
praten.
heel ongelijk van aard: enkele kilo
meters autoweg voor de Walen ter
compensatie van de handhaving
van een Vlaams schooltje in de
Waalse gemeente Komen: het mo-
nopolyspel in de praktijk gebracht.
gie); de middelen die nodig zijn en
de mogelijke gevolgen.
Op grond van dat inzicht kan dan
gekozen worden voor ofwel een
voortzetting van het gebruik van
militair geweld óf een oplossing van
het conflict langs politieke weg,
eventueel gepaard met geweldloos
verzet. Die keuze kan door ons niet
worden gemaakt. Mijn notitie was
dan ook bepaald geen advies, zoals
door sommigen is gesuggereerd,
maar een bijdrage aan de besluit
vorming. Overigens acht ik zeker
op korte termijn mede gelet op de
militaire kracht van het leger van
Zuid-Afrika en de tijd die nodig is
om de noodzakelijke militaire mid
delen bijeen te brengen, een keuze
voor een politieke oplossing niet
uitgesloten. Ik word in deze mening
bevestigd door het slotcommuniqué
van de internationale conferentie in
Parijs, waarin slechts politieke aan
bevelingen voorkomen.
In de reactie op mijn notitie vond
ik bezorgdheid en begrip. Bezorgd
heid over het nadelig effect óp de
internationale politieke stabiliteit
van een verheviging van het con
flict in Zuid-Afrika; begrip voor de
noodzaak om in uiterste situaties
naar militair geweld te grijpen om
aan een onderdrukking een einde te
maken. Algemeen was echter de
hoop dat het conflict tussen Nami
bië en Zuid-Afrika op vreedzame
wijze zal worden opgelost. Maar of
die hoop in vervulling gaat, ligt niet
aan een gespreksnotitie óf aan de
mensen die in uiterste situaties geen
andere keus meer hebben dan die
van het geweld, maar ten slotte aan
Zuid-Afrika, dat zich nog niet wil
neerleggen bij besluiten van de Ver
enigde Naties.
Op de laatste dag van september
telde het Vlaamse schooltje 17 leer
lingen, 9 voor het lager onderwijs
en 8 voor de kleuterklas. De Walen
eisten dus sluiting omdat de drem
pel van 16 in beide gevallen niet
werd gehaald. De Vlamingen ver
zetten zich daartegen onder verwij
zing naar het compromis van eind
augustus. Daarin werd immers wel
gesproken over 16 leerlingen, maar
er was niet bepaald of dit getal op
de hele school dan wel op elk van de
twee afdelingen betrekking had.
Vorig haar is in Praia de Vitoria
tegen de basis aan een nieuwe mili
taire haven voltooid. Er bestaan
plannen om op een aangrenzend
terrein een grote commerciële ha-
internationale vliegveld van de Azo-
ren gelegen is.
Het vliegveld op Santa Maria
wordt bij tijd en wijle gebruikt door
militaire vliegtuigen die moeten bij
tanken, maar daarnaast is het stra
tegisch belangrijk als het luchtver-
keerscontrolepunt voor vliegtuigen
die het noorden van de Atlantische
Oceaan oversteken.
Joao Mota Amaral, de voorzitter
van de gewestelijke regering van de
Azoren, heeft in een vraaggesprek
gezegd dat hij zich geen zorgen
maakt over de omvangrijke militai
re bedrijvigheid op zijn grondge
bied. „De Azoren spelen een zeer
belangrijke rol bij de verdediging
van het noorden van het Atlanti
sche gebied en de Amerikaanse
aanwezigheid vormt een belangrijk
element binnen de NAVO,” zegt hij.
Krachtens een verdrag met een
looptijd van vier jaar dat strekt tot
1983, betalen de Verenigde Staten
160 miljoen gulden huur aan de
Azoren. Zij innen daarnaast enkele
miljoenen huur van Frankrijk, dat
sinds 1964 op het afgelegen westelij
ke eiland Flores over een rakette-
nopsporingsstation beschikt. In het
station zijn 28 technici belast met
het bedienen van radarapparatuur
die aftast hoe raketten voor de lan
ge afstand het doen die worden
gelanceerd vanaf de proefbasis Dis-
carrosse in de buurt van Bordeaux.
De 300.000 mensen die op de Azo
ren wonen, zijn voor het grootste
deel uit conservatieve agrariërs die
even katholiek als anti-communis-
tisch zijn. De meesten zien de mili
taire presentatie op hun eilanden
dan ook als een welkome barrière
tegen geïmporteerd radicalisme uit
het moederland Portugal.
ni
he
in
bc
su
bt
kt
m
Pi
m
tii
BEZORGKLACHTEN
maandag t/m vrijdag van
zaterdags van
HOOFDREDACTIE.
Jos L. Lodewijks
E. Koning
DIRECTIE: Mr. H. C. van der Mije
Uk
eerde
voors
brac!
ma
enm
als e
zang
uur, 1
de” z
ter k<
Aar
zange
grip,
menv
w
h(
Z<
Oudeweg 12-14, Haarlem
tel. 023 - 31 90 53
Coi
sie o
vier u
kundi
Santp
fen v
aan c
voedt
van 1
nieuw
staat
voor i
telijk
merla
«Co
avonc
finam
verbe
inrict
muicf
schoc
deren
Tensl
uitvo,
staan
Vorn
De
trekk
om t
week
beslo
Een scMilBcflï een autoweg
In de praktische politiek van alle
dag betekent zo’n Belgisch compro
mis dat een probleem kan worden
opgelost zonder dat het wordt opge
lost. Het dient om stoom van de
ketel af te nemen, om een crisis te
bezweren, om warm gelopen tempe
ramenten af te laten koelen zonder
dat er wezenlijk iets verandert. Het
Belgisch compromis is als unieke
vinding de vrucht van tientallen ja-
ren strijd tussen Vlamingen en
Franstaligen die als ware Belgen
één ding gemeen hebben: zodra de
taal in het geding komt, wijkt het
gezond verstand.
Het jongste historisch Belgisch
compromis heeft betrekking op de
Vlaamse school in Komen, een mie
zerig drama van taalfanatisme dat
de Belgische politici al een dik jaar
bezighoudt. En dit compromis is
zelfs zo Belgisch dat het vele Bel
gen, vooral Vlamingen onder hen,
te ver gaat. De ruil die ditmaal
overeen is gekomen, is immers wel
«WWW
de gevolgen van het streven naar politieke zelfstandigheid voor
Namibië, door generaal-majoor b.d. M. H. von Meyenfeldt;
een Belgisch compromis, door onze redacteur in Brussel Jan
Gerritsen;
militaire activiteiten in de Atlantische Oceaan, door onze redactie
buitenland.
SWAPO-strijders krijgen in een kamp bij de Angolees-Namibische grens
lessen in lezen, schrijven, gevechtstechniek en politieke vorming.
Over deze autoweg tussen het
plaatsje Pecq (bij Doornik) en Ar-
mentières (in Frankrijk) wordt al 15
jaar gebakkeleid. De Vlamingen be
schouwen deze „taalgrensweg” als
„overbodig en onverantwoord”, om
de woorden te gebruiken die vijf
jaar geleden werden uitgesproken
door Wilfried Martens, toen gewoon
politicus en nu minister-president.
Voor de Walen is dit stuk autoweg
echter een barrière tegen West-
Vlaanderen, dat economisch nog
grote aantrekkingskracht op Ko
men uitoefent.
Tientallen miljoenen guldens voor
een autoweg (inclusief tunnel en
aansluitende ringwegen) tegen een
tijdelijk schooltje: deze ruil heeft al
een golf van verontwaardiging door
het Vlaamse land dopn gaan. Maar
ook dit Belgisch compromis bevat
wel weer achterdeurtjes die uitstel
mogelijk maken. En dat inzicht is
weer aanleiding voor alle betrokke
nen (fanatici, extremisten, gewone
oppositiepartijen) om hoog van de
toren te blazen, verklaringen te pu
bliceren, te demonstreren en zo ver
der en zo voort: op weg naar het
volgende compromis.
18.30-19.00 uur
11.30-12.30 uur
De Verenigde Staten en de
NAVO bereiden het „ombou
wen” van de Portugese Azore
neilanden in het midden van de
Atlantische Oceaan tot fort
voor, gelegen in het hart van de
scheepvaartroutes en luchtcor
ridors tussen Europa en Noord-
Amerika.
Op de Azoren, die liggen op 1.000
mijl ten westen van Lissabon, zijn
al twee vliegvelden met startbanen
die de grootste toestellen ter wereld
kunnen afhandelen. Een van de
vliegvelden is sinds 1951 een basis
van de Amerikaanse luchtmacht.
Volgens Amerikaanse officiële
kringen in de Portugese hoofdstad
stellen de Verenigde Staten een be
groting van 100 miljoen dollar voor
ter verbetering van de installaties
op de basis Lajes op het Azorenei-
land Terceira, die zij delen met de
Portugese luchtmacht.
Het ministerie van Defensie in
Washington is ook van plan, bericht
het doorgaans wel-ingelichte week
blad Expreso in Lissabon, een squa
dron maritieme aanvalsvliegtuigen
van de types A-10 of F-5 op de
Azoren te stationeren. In het geval
van een oorlog zouden de Azoren
het eerste Amerikaanse brugge-
hoofd in Europa zijn en zou het
NAVO-opperbevel voor het Atlanti
sche gebied in Norfolk in Virginia
het militaire commando over de
Azoren op zich nemen.
De luchtmachtbasis Lajes is ook
een vooruitgegeschoven basis voor
optreden in het Midden-Oosten en
zij speelde een sleutelrol in de Okto-
beroorlog van 1973 tussen de Arabi
sche landen en Israel, als steunpunt
voor de Amerikaanse luchtbrug op
ABONNEMENTEN:
bij vooruitbetaling
(inclusief 4% BTW)
per maand
per kwartaal
per post
per jaar
per post
losse nummers
buitenland
per kwartaal
In 1966 besloot de Algemene Ver
gadering van de Verenigde Naties
om Zuid-Afrika te ontheffen van
zijn mandaat over Namibië (het
voormalige Zuidwest-Afrika). Het
overleg tussen Zuid-Afrika en de
Verenigde Naties over de realise
ring van de politieke zelfstandig
heid van Namibië, waaraan sinds
1977 ook vijf westerse mogendhe
den deelnemen (Amerika, Enge
land, Frankrijk, West-Duitsland en
Canada), heeft tot nu toe niet veel
opgeleverd.
Zuid-Afrika gaat zijn eigen weg.
Het streeft naar een beperkte zelf
standigheid voor Namibië en bevor
dert de ontwikkeling van een be
stuurssysteem dat een blijvende af
hankelijkheid van Namibië op be
paalde gebieden zoals defensie
verzekert. In 1978 organiseerde
Zuid-Afrika verkiezingen, die ech
ter door belangrijke politieke groe
peringen als de SWAPO, de bevrij
dingsbeweging voor Namibië, wer
den geboycot. De Verenigde Naties
verklaarden de verkiezingen ongel
dig. Het overleg tussen de partijen
is overigens nog gaande. Concrete
doelen waarover men spreekt zfjn:
een wapenstilstand tussen de troe
pen van Zuid-Afrika en de guerril-
la-eenheden van de SWAPO en
vrije verkiezingen onder toezicht
van de Verenigde Naties.
Dat Zuid-Afrika niet veel op heeft
met de plannen van de Verenigde
Naties, is begrijpelijk. In de loop
der tijden is er een speciale relatie
gegroeid met Namibië. Het land
grenst aan Zuid-Afrika en er wonen
ongeveer 75.000 Afrikanen (totale
bevolking bijna één miljoen), waar
mee nauwe culturele en familieban
den bestaan. Bovendien is Namibië
strategisch waardevol. Het vormt
een buffer tussen Angola en Zuid-
Afrika; beschikt over rijke urani-
umvoorraden en heeft een strate
gisch belangrijke haven (Walvis
baai) aan de Atlantische Oceadn.
De wijze waarop Zuid-Afrika Na
mibië bestuurt, heeft al vóór 1966
veel weerstand opgeroepen. Toen
worden opgericht zodra 16 ouders
daarom vragen. Maar toen 16 Vla
mingen daar vorig jaar augustus
het lef toe hadden, sloeg de vlam in
de pan.
De aanvraag van de Vlaamse ou
ders werd door de Franstaligen in
verband gebracht met de Voer
streek. Daar was inmiddels een be
weging ontstaan die ijvert voor aan
sluiting van dit tamelijk geïsoleerde
gebied bij de Waalse provincie
Luik, waarop de Voerstreek econo
misch is aangewezen. De oprichting
van een Vlaamse school in Komen
zagen de Walen als een Vlaamse
tegenzet en als een aanslag op de
integriteit van de Waalse grond. Ze
redeneerden dat de Vlamingen het
zestien jaar lang zonder een eigen
school hadden kunnen stellen, zo
dat de aanvraag alleen maar een
politieke daad moest zijn.
Volgens de Taalwet moest het be
stuur van de faciliteitengemeente
Komen automatisch een school op
richten zodra 16 handtekeningen
binnen zijn voor het begin van het
schooljaar. Vorig jaar saboteerde
het Komense college van B en W de
Vlaamse aanvraag perfect: Er
deugde van alles niet aan de 16
handtekeningen, nader onderzoek
werd aangekondigd, enfin uiteinde
lijk verstreek de datum van 1 sep
tember, zodat het schooljaar was
begonnen en de hele kwestie een
Israel voor de aanvoer van militair
materieel. Rondom de basis liggen
uitgebreide opslagterreinen voor
brandstof en materialen. De basis
Lajes speelde onlangs een zeer be
langrijke rol bij de grote NAVO-
manoeuvres die een luchtbrug-
voor-noodgevallen van Amerikaan
se troepen naar Europa omvatten.
Op Lajes wonen 3.000 Amerikaanse
militairen met hun gezinnen.
Zuid-Afrika echter weigerde om
zich neer te leggen bij het besluit
van de Verenigde Naties van 1966,
was de maat vol en besloot de SWA
PO over te gaan tot gewapend ver
zet. Dat verzet heeft zich in de loop
der jaren sterk uitgebreid. De strijd
speelt zich vooral af in het grensge
bied tussen Angola en Namibië en
wordt door de SWAPO gevoerd
vanuit bases in Namibië, Angola en
Zambia. Het aantal gewapende
strijders van de SWAPO wordt ge
schat op 7000, terwijl Zuid-Afrika in
Namibië beschikt over 15.000 mo
dem uitgeruste militairen.
De ontwikkelingen in Namibië
worden in Nederland met belang
stelling gevolgd en vanuit eigen
land kreeg ik het verzoek om voor
een internationale conferentie in
Parijs (11 tot 13 september) waar
aan vertegenwoordigers van ker
ken, vakorganisaties en andere
groeperingen uit vijftig landen deel
namen, een gespreksnotitie te ma
ken over de militaire aspecten van
het Namibië-probleem.
Ik ben op dat verzoek ingegaan,
omdat ik mij kan vinden in het
streven naar politieke zelfstandig
heid vooi Namibië en omdat het
hiel ging om een bijdiage aan een
discussie ovei het in de toekomst te
voeren beleid. Om met betrekking
tot dat beleid een verantwoorde
keuze te kunnen maken, is onder
meer een goed inzicht nodig in wat
het betekent om de politieke zelf
standigheid van Namibië te willen
nastreven met militaire middelen.
Inzicht in onder meer: de voorwaar
den waaraan moet worden voldaan
om succesvol te zijn; de militaire
doelstellingen; de wijze waarop die
moeten worden bereikt (de strate-
Het werd een voorbeeldig Bel
gisch compromis, geboren in de
nachtelijke uren tussen eind sep
tember en begin oktober. Het
Het Belgisch compromis is
langzamerhand een bekend be
grip geworden. Wat wordt hier
onder verstaan? Waarin is een
Belgisch compromis anders
dan een compromis in Neder
land of Afrika? Kort gezegd
komt het hierop neer: je ruilt
appels tegen peren, wat in de
politiek eigenlijk niet kan, zoals
je menig politicus kunt horen
beweren. Die ruil regel je via
een afspraak die tenminste de
twee volgende kenmerken be
zit: Er is meer dan één uitleg
mogelijk en er moet een moge
lijkheid tot uitstel inzitten.
jaar kon worden uitgesteld. De re
gering in Brussel keek toe en deed
alsof ze niets zag.
In augustus begon het zoveelste
tafereel in het Belgische taaldrama
opnieuw. Nu kon het Komense ge
meentebestuur er niet onderuit. Met
de benodigde handtekeningen was
alles in orde, zodat het besluit tot
oprichting van de Vlaamse school,
zoals voorzien in de wet, onont
koombaar was. Maar B en W van
Komen lapten de wet aan hun laars,
ze weigerden eenvoudig mee te wer
ken, zodat de regering in Brussel de
knoop moest doorhakken. De mi
nister van Onderwijs, de Waal Guy
Mathot, aarzelde en aarzelde, om
dat hij ten slotte ook een goede
Waal wilde zijn.
Na een fiks partijtje touwtrekken
tussen Vlaamse en Waalse minis
ters kwam de eerste fase van het
Belgisch compromis: nu B en W van
Komen geen gemeenteschool wil
den oprichten, liet de regering in
een rijksschool in Komen een
plaatsje inruimen voor een nieuwe
Vlaamse afdeling. Die zou dus be
staan uit een lagere school en een
peuterklas. Bepaald werd tevens
dat deze Vlaamse school eind sep
tember minstens 16 leerlingen
moest tellen, anders zou het school
tje weer dicht moeten. Dat B. en W.
van Komen ongestraft bleven,
spreekt vanzelf.
ven aa te leggen die een droogdok,
werven voor scheepsherstël en olie
tanks zou bevatten. Dit volgens offi
ciële Portugese kringen op de
Azoren.
Marineschepen van de NAVO me
ren regelmatig af aan de belang
rijkste haven op de Azoren, Ponta
Delgada op het eiland Sao Miguel.
Het bondgenootschap draagt bij
aan verbetering van de havenaf
scherming en de bouw van olieops-
lagtanks.
De NAVO heeft de aanleg van een
marinebasis op het eiland Santa
Maria overwogen, waar het tweede
Vlaamse schooltje blijft tot het eind
van het schooljaar voortbestaan en
voor 1 december moeten de Komen
se Vlamingen die Vlaams onderwijs
voor hun kinderen willen, opnieuw
een aanvraag daartoe indienen. In
ruil verplichtten de Vlaamse minis
ters zich dat nog dit jaar een begin
zal worden gemaakt met de aanleg
van een autoweg die Komen met
Henegouwen en zelfs Frankrijk zal
verbinden, en wel via Vlaams
grondgebied.
Dit alles lijkt middelmatig gecij-
fer, maar politiek was de hele kwes
tie nu uitgegroeid tot een prestiges
lag. Vooral bij de Vlamingen was
het verzet gegroeid tegen de Waalse
sabotage en de laag-bij-de-grondse
pesterijen waaraan de kinderen
van de Vlaamse school en hun ou
ders bloot stonden. Vier weken
lang, de hele maand september,
werden de Vlaamse leerlingen in
Komen uitgescholden door Waalse
taalheethoofden („Wallinganten”)
en onthaald op „nazi” en „Sieg
Heil”-geroep. Capituleren, dat
nooit, was de reactie in Vlaanderen.
Aan de regering dus de taak ander
maal een oplossing te vinden.
Uitsluitend telefoon 02550-10519
voor Santpoort: 023 - 31 90 53
15,90
45.85
60.00
180,70
233,00
0,80
BUREAU:
Redactie en administratie
Lange Nieuwstraat 427, IJmulden
postbus 18. 1970 AA IJmulden
tel. redactie: 02550-15389
na kantoortijd: 02208-3577
tel. adm: 02550-15437 en 16450
postgiro: 273107
telex: 41866
ADVERTENTIES
telefoon 023-31 90 53
GROENTJES
gerubriceerde advertenties, uitsluitend
telefoon 023 - 31 92 72
7.CORVOZ^ZL
AFRIKA
Zo:
NOORD-
AMERIKAi
zuio~L^
AMERIKA,
-:SZ1A/T4 MARIA
;km
P°n_ta
^ZGRACIOSA
^SAPJORGE^^TERCÈlR^
:Angra do Heroismi
Z^ZZFAIAL\
Hort;
7 -1^
WW- -
