Baas corpulent
hond
te dik
Deeltjesversneller: Onzin of in ontwikkeling?
v
l'X.
ZATERDAGS BiiVOEGSEL
DIEP/TECHNIEK
maria-
5
door Wim Schrama
door Kees Wiese
Bij de cavia of de parkiet mag dat dan weinig reden tot zorgen
geven die regelen hun eigen energiehuishouding wel het
zijn juist notoire aandachtvragers als Bello en Fifi die er soms
maar niet genoeg van kunnen krijgen. Met de beste
bedoelingen worden ze op deze manier ’doodgevoerd’, zoals
ze dat op de diergeneeskundige faculteit in Utrecht noemen.
Kunnen deeltjesversnellers als wapen worden
gebruikt? Kunnen met daarin opgewekte
energierijke bundels kleine deeltjes als
elektronen en protonen intercontinentale
raketten met kernbommen in de ruimte (vanaf
satellieten of van de grond af) worden
vernietigd voordat zij neersuizen op hun doel?
Er gaan geruchten over de ontwikkeling van
zulke wapens door de Sovjet-Unie. Maar
Amerikaanse natuurkundigen van het
Massachusetts Institute of Technology in
Cambridge (VS) vinden het allemaal nonsens:
energierijke bundels van kleine deeltjes zijn
niet geschikt voor militaire doeleinden.
Uit pak of blik
Tora
Hiaat
Nieuwe fase
Ribben voelen
Pillen
Vasten
Zoals veel mensen met welvaartsziekten kampen, zo ontkomt
ook het huisdier er niet aan. Vetzucht, botafwijkingen en
nieraandoeningen. Dat zijn zo ongeveer de belangrijkste
kwalen waar veel honden en katten aan lijden, ook al zien we
- dat niet elke dag om ons heen. En de oorzaak is bijna altijd een
t verkeerde voeding. Te veel of te eenzijdig.
Volgens ruwe schattingen lopen er in Nederland ongeveer anderhalf
miljoen honden en een miljoen katten rond. Bijna een derde daarvan is te
dik, als we tenminste mogen uitgaan van recente onderzoekingen in
Engeland en West-Duitsland waaruit eenzelfde cijfer naar voren kwam. En
het Is bij dieren al niet anders dan bij mensen: vetzucht gaat bijna altijd
gepaard met een slechte conditie. Met in het vooruitzicht de eeuwige
H vicieuze cirkel van minder bewegen, meer eten, nog minder bewegen, enz.
Overgewicht betekent ook een extra belasting voor longen, hart en spieren.
Een slechte gezondheid hoeft daarvan niet altijd het gevolg te zijn, maar wel
V ligt het gevaar van aandoeningen veel eerder op de loer dan normaal het
geval zou zijn. Kwalen waarvoor een dier gevoelig is, komen het eerst aan
het licht.
k&JH
Onnodig
dierenleed
f
t
Majoor Stenley Rosen, chef van het satelliet
verdedigingssysteem van de Amerikaanse
luchtmacht, verklaarde onlangs echter dat de
Verenigde Staten de mogelijkheden van laser- en
deeltjes-bundelwapens actief bestuderen.
Volgens hem zal het Amerikaanse defensie-
apparaat omstreeks het jaar 2000 overigens ook
geleid worden vanuit een grote satelliet, die ter
hoogte van de evenaar om de aarde draait. Deze
commanopost zal slechts door een tiental mensen
worden bemand.
Inmiddels publiceerde het Amerikaanse blad
„Aviation Week and Space Technology” een
Wat is dan goed dierenvoedsel? Door
dierenartsen en in kennels worden menu’s
gehanteerd, waarvan mag worden
aangenomen dat ze evenwichtig van
samenstelling zijn. Maar daarmee is de
doe-het-zelver nog niet geholpen. Wie
hond of kat met de pot laat meeëten zit
doorgaans ook wel goed, zolang er maar
sprake is van voldoende variatie en zolang
alcohol, zout en kruiden achterwege
worden gelaten.
Wie zelf aan het experimenteren slaat,
loopt de kans om fouten te maken. Het
veiligst is dan gewoon handelsvoer. Droog
uit het pak of nat uit het blik. En dat zou
bijna op reclame lijken, als we et niet een
paar kanttekeningen bij zouden plaatsen.
Handelsvoeders dragen vaak de term
’volledig’ of’compleet’. Deze term is
vastgelegd bij het Produktschap voor
Diervoeders, waarbij de fabrikanten
wettelijk zijn aangesloten. Zij hebben zich
dus te houden aan de richtlijnen van het
Produktschap, al laten die nogal wat
ruimte tot interpretatie. Vlees in
dierenvoeders, zo zegt de wet, moet
afkomstig zijn van dieren die voor
menselijke consumptie geschikt zijn
bevonden. En ten tweede moet het voer
onder alle fysiologische omstandigheden
toereikend zijn. In gewoon Nederlands
komt het erop neer dat het voer zowel in
de groei als bij drachtigheid en
tepelvoeding alle benodigde bestanddelen
moet aanvoeren.
op verkeerde plaatsen terecht komt
(bijvoorbeeld in weefsels of organen). Het
is maar een voorbeeld, maar belangrijk
genoeg om te beseffen waartoe een
verkeerde voeding kan leiden.
Volgens Aviation Week staat bij Saryshagan een
betatron met de codenaam Tora, waaraan sinds
november 1979 is gebouwd. Deze
elektronenversneller zou zijn energie krijgen van
een serie van twaalf explosie-generatoren, die de
kracht van een chemische explosie omzetten in
elektromagnetische energie. Aan de ontwikkeling
van dit type generatoren werd verscheidene jaren
geleden al gewerkt door de dissidente
natuurkundige Andrei Sacharöv. Het via de
satelliet waargenomen apparaat kan echter ook
een militaire laser zijn, een prototype voor een
nieuw soort kemfusiereactor of een instrument
voor het onderzoek naar de structuur van de
materie (zoals er o.a. ook staan bij Genève,
Hamburg, en in de VS bij Stanford en
Brookhaven).
Als het inderdaad om een deeltjesversneller met
een serie explosie-generatoren gaat, heeft de
Sovjet-Unie mogelijk het probleem van het
opwekken van enorme hoeveelheden energie
(duizend miljoen elektrovolt) voor het maken van
energierijke deeltjesbundels met een kleine,
satellietfoto, tekeningen en een beschrijving van
een Russisch deeltjesbundelwapen, dat zou zijn
opgesteld bij Saryshagan in Kazakhstan, dicht bij
de Russisch-Chinese grens. De Amerikaanse
inlichtingendienst zou er echter, volgens het
Engelse wetenschappelijke blad New Scientist,
nog allerminst van overtuigd zijn, dat het om zo’n
wapen gaat.
Alleen zit hier het hiaat. Er wordt
namelijk niet gezegd wat ’volledig’ of
’compleet’ voer dan wel is.
Wetenschappelijke ontwikkelingen op dit
gebied zijn nog niet zo ver gevorderd dat
daarover nauwkeurige behoeftecijfers
bestaan. De fabrikant mag die dus zelf
invullen en heeft daarvoor zijn eigen
verantwoordelijkheid. En zo komt het dat
de inspectiedienst van het Produktschap
nauwelijks steekproeven of monsters
neemt, omdat de bewijslast van een
eventueel tekort aan
voedingsbestanddelen ten enen male
ontbreekt.
En toch is het handelsvoer in Nederland
over het algemeen van goede kwaliteit.
Dat is voor een,deel het gevolg van
toegenomen verantwoordelijkheid en
Kromme poten en woekeringen op
de botten. Als hoogleraar
dierenvoeding aan de
diergeneeskundige faculteit in
Utrecht kent prof. dr. A. Th. van ’t
Klooster deze aandoeningen maar
al te goed. „Het kan enorm pijnlijk
zijn, vooral bij jonge dieren. Ik ken
dierenartsen die erbij staan te
huilen. Je kunt zo’n beestje
nauwelijks aanraken of het begint
al te janken. Grijp je vroeg in, dan
is met een uitgebalanceerd dieet
nog veel goed te maken. Maar bij
een evenwichtige voeding van meet
af aan was het niet gebeurd”.
Prof. Van ’t Klooster betreurt het dat er
op het gebied van de dierenvoeding nog
altijd sprake is van een gebrekkige en
ongecoördineerde voorlichting. Waar bij
nutsdieren een regelmatige
doorstroming van informatie naar de
boeren toe plaats vindt, daar blijft het
huisdier achter.
„Van verschillende kanten
bijvoorbeeld de kinologenverenigingen
wordt de wens naar meer
duidelijkheid geuit, maar het is er nog
altijd niet van gekomen. Het blijft een
beetje in de praatsfeer hangen. Maar ik
zou de fout niet alleen bij de
desbeteffende instanties zoeken. Ook bij
eigenaren van huisdieren bestaat mijns
inziens niet zo’n grote bereidheid om
zich erin te verdiepen”.
„handzame” generator overwonnen. Maar dat is
slechts een van de problemen die opgelost moeten
worden wil men de deeltjesbundel ook militair
gebruiken. De natuurkundigen van het
Massachusetts Institute of Technology noemen in
een in april verschenen rapport de overige
problemen zo onoverkomelijk, dat zij de
ontwikkeling van zo’n wapen buitengewoon
onwaarschijnlijk achten.
Een van die overige problemen is het richten van
de deeltjesbundel op een doel. Dat zou met een
nauwkeurigheid moeten gebeuren van minder
dan een duizendste graad bij een doel op een
afstand van vijfduizend kilometer - en over dat
soort afstanden heeft men het als men
vijandelijke raketten met kernbommen in de
ruimte zou willen onderscheppen en vernietigen.
Zelfs al zou men dat probleem onder de knie
krijgen, dan bereikt de deeltjesbundel nog het
doel niet: het niet overal even sterke
aardmagnetische veld doet de bundel afbuigen
naar een ruwweg cirkelvormige baan om de
aarde. Bij een gemiddelde sterkte van het
aardmagnetisch veld buigt een deeltjesbundel, die
op een op 5000 kilometer ver verwijderd doel
wordt afgestuurd, maar liefst zo’n 250 kilometer
af. Daarnaast is de bundel deeltjes ook zeer
gevoelig voor andere magnetische velden. Hij is
daarom bijvoorbeeld onmogelijk onder controle
te houden in een gebied waar kernexplosies
plaatshebben.
Geeft majoor Rosen van de Amerikaanse
luchtmacht toe, dat de VS onderzoek doen naar de
militaire mogelijkheden van deeltjesbundels, dat
verbeterde produktieprocessen, maar
meer nog van de hevige concurrentie
tussen de fabrikanten onderling. De acht
grote producenten, die in dit land
ongeveer 85 procent van de markt in
handen hebben (een paar kleintjes
vechten om de overige 15 procent), doen
bepaald hun best om hun produkten zo
aantrekkelijk mogelijk te maken.
Daarbij worden steeds pikantere wegen
bewandeld. Het toevoegen van extra
smaakstoffen (voor de hond) en
kleurstoffen (voor de baas) was al een
tijdje in zwang, maar tamelijk nieuw is
een zodanige samenstelling van het
voedsel dat het uitlaten van de hond
tegenwoordig een fluitje van een cent is.
Met andere woorden: het komt snel en ziet
er bovendien nog fraai uit ook. Een mooie
drol is het bewijs van goede voeding, zo
adverteert een fabrikant al. Een
dergelijke bewering is natuurlijk
Net zo min als veel huisartsen door
tijdgebrek optimaal over
ontwikkelingen in de voedingsleer
geïnformeerd kunnen zijn, zo is dat ook
bij dierenartsen het geval. Prof. Van ’t
Klooster geeft dat (ongaarne) toe.
„De kennis van dierenartsen is over het
algemeen niet toereikend om op de vele
vragen antwoord te geven. Die kennis
blijft wel eens achter bij de praktijk. Je
moet eigenlijk internationale literatuur
lezen, wil je een beetje bijblijven. Ook in
Nederland is er en dan steek ik de
hand in eigen boezem op dit gebied te
weinig materiaal voorhanden. De enige
mogelijkheid tot bijscholing is eigenlijk
een post-academische cursus. En ik
moet zeggen dat de belangstelling
daarvoor toeneemt. En verder dienen we
natuurlijk wel te beseffen dat we ook
over de voeding van de mens nog lang
niet alles weten. Bij het dier ligt dat om
die reden niet anders”.
Er is overigens wel een stichting Ivon
(Informatiebureau voor
Zeer negatief liet ook de Amerikaanse
natuurkundige prof. B. T. Feld (Massachusetts
Institute of Technology, Cambridge, en lid van de
internationale Pugwash Council) zich uit tijdens
de, in Breukelen gehouden, Pugwash Conferentie.
ook de Sovjet-Unie met zulk onderzoek bezig is,
mag wel worden aangenomen. Volgens New
Scientist verklaarde drie jaar geleden generaal-
majoor George J. Keenan van de
inlichtingendienst van de Amerikaanse
luchtmacht als eerste, dat zulk onderzoek in de
Sovjet-Unie plaatshad.Hij noemde de
wapenlaboratoria in Semipalatinsk. Maar hij
raakte over de betekenis van deze zaak in conflict
met zijn superieuren en nam ontslag.
Volgens New Scientist zouden er in juli 1977
proeven met het afvuren van bundels deeltjes op
bewegende doelen zijn uitgevoerd bij Sarova in de
buurt van Gorky. Vrij recent zou ermee
geëxperimenteerd zijn in de ruimte, zowel vanuit
Cosmos-satellieten als van het bemande
ruimtestation Saljoet.
„De algemene reactie hier op deze berichten is
puur negatief’, verklaarde een staflid van de
commissie voor de inlichtingendiensten van het
Amerikaanse Huis van Afgevaardigden aan New
Scientist. „We hebben het allemaal al zo vaak
eerder gehoord. Maar... eens zal er misschien een
bericht zijn, dat we niet naast ons neer kunnen
leggen”.
Over vetzucht, de meest voorkomende
honde- en kattekwaalK zegt hij: „We
zouden eigenlijk de conditie van het dier
wat beter in de gaten moeten houden.
Zowel bij honden als katten moeten de
ribben nog net voelbaar zijn als je er met
de hand losjes overheen strijkt. Dat kan
natuurlijk van ras tot ras verschillen
bij sommige hazewindtypen moet je de
ribben zelfs kunnen zien en bij een dikke
vacht zijn ze minder goed voelbaar
maar zo is toch tamelijk eenvoudig te
zien of een dier te dik is”.
En: „Verder zijn voldoende beweging en
Goed handelsvoer dus, maar even anders
ligt dat bij het nog immer groeiende
assortiment vain aanvullende
voedingsstoffen in de vorm van kalk- en
vitaminepreparaten, gistsnoepjes en
dergelijke. De verkoop van deze
produkten staat in geen enkele
verhouding tot de behoefte van het dier.
Wie handelsvoer geeft, kan er geheel van
buiten. Maar met enkel vlees is nu
eenmaal geen complete voeding samen te
stellen, dus lijken ze nodig.
Alleen: hier ontbreken de wettelijke
flauwekul, maar kan verder ook weinig
kwaad. Je zal ten slotte maar in een flat
wonen, dan is een regelmatige ontlasting
van het huisdier een gerechtvaardigd
verlangen.
Huisdiervoeders) die onder andere
kranten en dierenartsen regelmatig van
informatiebulletins voorziet. Maar dit
bureau vervult een public relations-
functie ten behoeve van fabrikanten en
detailhandel, en is dus om begrijpelijke
redenen verre van objectief. Prof. Van 't
Klooster: „Ik kan moeilijk zeggen dat
een dergelijke voorlichting ideaal is”.
„Nonsens”, noemde hij die berichten, „zo’n wapen
kan niet”.
„De huidige toegenomen militaire research op dit
gebied door beide supermachten is een bijzonder
duidelijk voorbeeld van de wijze waarop nieuwe
technologische ontwikkelingen de zo moeizaam
bereikte resultaten van onderhandelingen over
wapenbeheersing ondergraven. Er wordt nu al
sterke druk uitgeoefend om het verbod op anti-
raket-raketten van 1972 een van de weinige
concrete resultaten van de SALT-
onderhandslingen te verzaken of in te trekken”,
aldus prof. Feld.
Hij verklaart de toegenomen militaire research op
dit gebied tevens uit de wens van militaire fanaten
het leeuwedeel van de fondsen voor militaire
research in handen te krijgen en gebruikt daarbij
zelfs de term bedrog. „Wat wel gebeurt, als
resultaat van zulke nonsens, is dat de exploratie
van de ruimte een gebied, dat een paar jaar
geleden een grote belofte voor het welzijn van de
mensheid inhield feitelijk door de militairen
wordt overgenomen. We lopen ernstig gevaar een
nieuwe fase van militaire competitie in te gaan,
die verzadigd is van vooruitzichten op conflicten
en confrontaties”, aldus prof. Feld.
Op de Pugwash Conferentie de internationale
bijeenkomst van verontruste wetenschappers, die
zich verzetten tegen de bewapeningswedloop
konden aanwezige Russische wetenschappers
desgevraagd niet vertellen wat de satellietfoto in
Aviation Week voorstelt. Ook zij verwierpen de
berichten over het militaire gebruik van
deeltjesbundels als „nonsens”.
.een goede verzorging natuurlijk
belangrijk. Een glanzende vacht is vaak
een goed teken. Een slechte voeding
weerspiegelt nogal eens in het haartapijt
van een dier. Dat gaat wel niet altijd op,
maar omgekeerd is het zeker waar: een
gezond dier dat gezond gevoed wordt,
heeft een glanzende vacht”.
Over het afslanken van honden en
katten kan prof. Van ’t Klooster kort
zijn. Gewoon vasten, is zijn advies. Of
althans de voeding drastisch
verminderen.
„Er zijn natuurlijk veel mensen die het
smeken om voedsel niet kunnen
weerstaan. Een onderzoek in Engeland
toonde in dit verband een opmerkelijk
verband tussen de conditie van de hond
en die van zijn baas. Hond te dik, baas
ook corpulent. Maar onderzoek hier aan
de faculteit heeft aangetoond dat je een
hond tot enige weken toe al het voer
kunt onthouden. Je moet dan wel voor
vitamines, mineralen en water zorgen,
want het lichaam verbruikt vet. Maar
het dier ervaart dit nauwelijks als
storend.
De eerste paar dagen zal het
voortdurend naar voedsel lonken, maar
later blijkt dit geen probleem meer te
zijn. Bij een kat is het volledig vasten
niet aan te raden, maar een flinke
reductie van het voedsel geeft ook hier
geen enkel probleem”.
bepalingen van het Produktschap en dus
ligt al gauw een overdosis van het een of
ander op de loer. Want het is niet zó dat
alle overtollige vitamines het lichaam van
het dier weer via de urine of de ontlasting
verlaten. Zo kan een kat een teveel aan
vitamine A (lever) niet uitscheiden,
waardoor bij jonge beesten ook nu weer
botaandoeningen kunnen optreden.
Toevoeging van vitamine C is zelfs
volstrekt overbodig. Op enkele
uitzonderingen na (aap, cavia) maken
dieren dit zelf.
Met aanvullende preparaten en pillen is
het dus oppassen geblazen. Maar wie
hond of kat puur vlees geeft, is er wel op
aangewezen. In dat geval is een schepje
fosforzure kalk (een béétje drogist heeft
het) en een vitaminepilletje de meest
goedkope en aanbevelenswaardige
oplossing. De dierenarts zal over de
dosering graag advies geven.
vitamine D kan leiden tot ontkalking van
het skelet, terwijl een teveel er
daarentegen voor kan zorgen dat er kalk
imrleni
fi-'ïo er van overvoeding al geen sprake is,
j dan is een onjuiste samenstelling van het
voedsel ook een bron van veel dierenleed.
Vooral voor jonge dieren in de groei kan
t dat pijnlijke gevolgen hebben. Door een
s foutieve kalkfosforvoorziening (te veel, te
i weinig of in het geheel niet) kunnen
I bijvoorbeeld ernstige botafwijkingen
optreden.
■Kiiereiueeu
7 door slecht
voedsel
r» De risisco’s van vetzucht zijn hierboven al
t; pmschreven. En dan zijn er nog de
nieraandoeningen, eveneens een pijnlijke
E;J geschiedenis die veel bij oudere honden
E» voorkomt. De preciese oorzaak daarvan is
nog niet geheel duidelijk, maar tot de
EJ vermoedelijke boosdoeners behoort een
slechte kwaliteit eiwit dat in veel jaren is
p* geconsumeerd.
Lj Veel voedingsfouten vinden hun grond in
pj het misverstand dat hond en kat pure
K» Vleeseters zouden zijn. Bello krijgt
K‘ zodoende pens of tartaar en Fifi hart of
i lever, om maar eens een alledaags
voorbeeld te noemen. Eiwitrijk voedsel,
H dat wel, maar bijzonder arm aan
T broodnodige vitamines en mineralen die
|T in feite het stofwisselingsproces op gang
f moeten houden.
Het lichaam van een dier is in wezen
net als bij een mens omgezet voedsel.
Dus de samenstelling van het lichaam
moet ook in het voer worden
teruggevonden. Puur vlees mist daartoe
nogal wat voedingsstoffen, en geeft ze
zeker niet in de juiste verhouding.
Zo is een bepaalde hoeveelheid vitamine
D nodig voor het mobiliseren van kalk en
h zieke»1'*’
‘velderlpafl’
irdwijkiZ^1
el 02523-32- fosfor naar de botten. Het ontbreken van
M
iio
