5
Manoeuvreerruimte
rond Namibië
lijkt beperkt
L
Vliegende universiteit in Polen
krabbelt weer eens overeind
DamiatePers
1111
D
NOTITIES
OVER:
I
IJmuider Courant
Bh*
Mr
M
MAANDAG
2 0
OKTOBER
19 8 0
4
Eê
keiMH
W
li
sombere wolken boven een paradijselijk eiland, door Ton
Nillissen.
een vorm van alternatief onderwijs in Polen, door Ronald
Frisart.
het bezoek van een VN-delegatie aan Pretoria, van onze
redactie buitenland.
C
I
eer
lan
see
tof
dei
bej
ku
wo
nir
-
Buiten aanbiedingen van
reisfabrikanten en thee-
verkopers om, verneemt
men doorgaans weinig
van het politieke en maat
schappelijke wel en wee
in Sri Lanka, of Ceylon
zoals het vroeger heette.
^^==^=3namibie
fociittefii
Sri Lanka
1
verder in
problemen
Theepluksters op Sri Lanka
Premier Pieter Botha
83 77!
ANGOLA
ZAMBIA
BOTSWANA
REP.
ZUIDA
'IKA
Kaapstad
o
Oud-premier mevr Bandaranaike
anti-semitisch
karakter
155,00
De Poolse vliegende univer
siteit zal binnenkort haar acti
viteiten hervatten, zo meldden
vorige week de internationale
persbureaus.
In Zuidafrikaanse
regeringskringen lijkt iedere
dag het idee van een soort
Lancaster House-conferentie
(naar analogie van de
onderhandelingen over de
onafhankelijkheid van
Zimbabwe in het Londense
Lancaster House) om de
kwestie Namibië te regelen
meer post te vatten, hoewel
Pretoria nog niet helemaal is
afgestapt van het idee te
proberen een oplossing te
vinden in het kader van de VN.
I
Het is de bedoeling op grotere
schaal dan ooit tevoren aan de
slag te gaan. Dat laatste is waar,
maar er is geen sprake van dat de
Poolse beweging van zelfonder-
wijs ooit zou hebben opgehouden
te bestaan. Wel is de omvang van
de activiteiten het afgelopen jaar
betrekkelijk gering geweest, maar
dat is geen nieuw verschijnsel
voor deze beweging, die al ont
stond toen Rusland aan het einde
van de vorige eeuw nog de scepter
zwaaide in Polen.
Overigens is er niets illegaals
meer aan de huidige vliegende
universiteit. Zelfs het presidium
van de Poolse Academie van We
tenschappen is officieel in kennis
gesteld van de oprichting. Namen
van deelnemende mensen zijn niet
geheim en geplande bjjeenkosten
worden steeds lang van tevoren
Premier Botha hinkt op twee
gedachten en lijkt zich het recht
voor te behouden een keuze te
maken op het moment dat het hem
het beste uitkomt.
Op het ogenblik probeert Zuid-
Afrika, dat in 1920 Namibië als
mandaatgebied van de Volkenbond
kreeg, de macht van het
interimbewind te versterken. Dit
interimbestuur bestaat uit een
Nationale Vergadering met
bepaalde wetgevende
bevoegdheden. Enkele leden van
deze vergadering helpen de
Zuidafrikaanse administrateur-
generaal bij het dagelijks bestuur.
In december 1978 werd de
Nationale Vergadering, toen nog als
grondwetgevende assemblee,
gekozen in omstreden algemene
verkiezingen die een eerste fase
moesten vormen van een
ingewikkeld
onafhankelijkheidsproces. Twee
grote Namibische partijen, de
SWAPO en het liberale Nationale
Front van Namibië, boycotten
destijds de verkiezingen die werden
gewonnen door de DTA
(Democratische Tumhalle
Alliantie). In mei 1979 werd de
assemblee door de Zuidafrikaanse
j administrateur-generaal
I uitgeroepen tot Nationale
I Vergadering met wetgevende
bevoegdheden.
Hoewel Zuid-Afrika zich weinig
illusies maakt over een erkenning
van het interimbewind door de
internationale gemeenschap,
streeft het er naar het in ieder geval
een groter politiek aanzien te geven.
^LWalvisbaaE
In dit licht moet ook het
Zuidafrikaanse streven gezien
worden de VN, die de SWAPO als
enige vertegenwoordiger van het
Namibische volk erkent, af te
brengen van deze „partijdigheid”.
Het ligt in de lijn der verwachtingen
dat Pretoria op dit gebied
concessies zal vragen van de missie
van de VN die vandaag naar Zuid-
Afrika komt. Diplomatieke kringen
in de Zuidafrikaanse hoofdstad
wijzen er echter op dat de
manoeuvreerruimte van de
delegatie maar klein is.
Volgens sommige waarnemers is
premier Botha vastbesloten
Namibië „los te laten”. Uit angst dat
hij daarmee de blanke kiezers tegen
zich in het harnas jaagt, kan hij dit
niet direct doen, zo menen deze
waarnemers. De Zuidafrikaanse
regering zal op een gegeven
moment bereid zijn met SWAPO-
leden, die zij nu consequent
„marxistische terroristen” noemt,
aan één tafel te gaan zitten, zo
wordt aangenomen. Waar, wanneer
en in welk kader dit gebeurt, moet
worden afgewacht.
BEZORGKLACHTEN:
maandag Lm vrijdag van
zaterdags van
HOOFDREDACTIE:
Jos L. Lodewijks
E. Koning
DIRECTIE: Mr. H. C. van der Mije
A
gen
Voc
her
is e
lijk
gin;
stai
zig
one
ver
H
de
wa<
vlic
hot
Dit
ger
C
uiti
de
ma.
ten
Grc
opé
te
bee
ger
en
kar
E
is e
me
ver
nai
dui
ten
voc
cee
we:
0
var
pot
vie
vri,
E
spe
lijk
bij
de
zee
De
ger
ker
bro
IJn
tig
eer
bot
tur
hui
ten
soa
ger
Oudeweg 12-14, Haarlem
tel 023 - 31 90 53
<r President Jayawardene
---E
Uitsluitend telefoon: 02550-10519
voor Santpoort: 023 - 31 90 53
kiezers zo hardhandig heten weten
van de premier en haar partij ver
lost te willen worden. Behalve de
politieke truc haar vijfjaren termijn
met twee jaar te verlengen die zeer
slecht bij de bevolking viel, gierde
de laatste jaren van haar bewind
het inflatiecijfer' naar torenhoge re
cords en werden daardoor eerste
levensbehoeften voor de aller
armsten, zoals suiker, thee, peper,
uien, onbetaalbaar. Bovengenoem
de produkten verviervoudigden in
prijs, terwijl veel andere nodige za
ken als granen, melkpoeder, zeep
en lucifers vaak getroffen werden
door importverboden en eenvou
digweg niet te krijgen waren. Ook
braken de laatste jaren rellen uit
naar aanleiding van het hoge werk
loosheidscijfer, tekorten aan benzi
ne (op de bon) en werd er in 1977
maandenlang door de spoorwegen
gestaakt.
Maar waar de meeste bitterheid
over bestond was het nepotisme en
de corruptie van de kliek rond Ban-
daranaika. Zo gaf de premier onder
meer zoon, dochter, neef en zuster
belangrijke functies binnen het po
litiek apparaat en was het een pu-
bliek geheim, dat alleen de theep
lantages van de familie Bandara-
18 30-19.00 uur
11,30-12.30 uur
sterk
droeg.
Al kort na het aan de macht
komen van de recent afgezette
Poolse partijleider Edward Gie-
rek ontstonden echter weer groe
pen die boeken lazen welke door
de autoriteiten op de zwarte lijst
waren geplaatst. Van het een
kwam het ander en enige tijd later
werden specialisten uitgenodigd
over hun vakgebied colleges te
komen geven tijdens de bijeen
komsten die de groepen belegden
in particuliere woningen. Een mo
menteel in Nederland wonende
Poolse vluchteling vertelt dat hij
in die dagen regelmatig bijeen
komsten bijwoonde waar onder
meer de werken werden bestu
deerd van Marx, Kautsky, en de in
Polen geboren Isaac Deutscher.
Ook uit West-Europa afkomstige
moderne literatuur en bijvoor
beeld boeken van de in Engeland
wonende Poolse filosoof Kola-
kowski waren onderwerp van ge
sprek op dergelijke bijeenkom
sten.
Onderlinge contacten van der
gelijke groepen voor zelfonder-
wijs brachten een discussie op
gang over de wenselijkheid de zel-
fonderwijs-beweging een vastere
vorm te geven. Ruim twee jaar
geleden gebeurde dat inderdaad
met de oprichting van de Vereni
ging voor Wetenschappelijke Stu
die, in de wandeling de vliegende
universiteit genoemd; vliegend
omdat de bijeenkomsten telkens
in andere particuliere woningen
worden gehouden, universiteit
omdat de cursussen zich op acade
misch niveau bewogen.
Op 12 februari 1978 verscheen
de door 62 vooraanstaande Poolse
intellectuelen ondertekende op-
richtingsverklaring van deze vlie
gende universiteit In de verkla-
Spoorweg
km^^600
Bij dergelijke pesterijen blijft
het echter niet. Om een indruk te
geven van de methoden waarmee
de vliegende universiteit te lijf
wordt gegaan, volgt hier een ge
deelte uit een open brief van de
coördinatoren van de cursussen
over gebeurtenissen tijdens het
seizoen 1978/79: „Groepen leden
van partij-organisaties zoals de
Poolse Socialistische Studenten
Unie (SZSP) begonnen de cursus
sen bij te wonen. Ze begonnen in
discussies met aanvallen vanuit
ideologisch „rechtse” opvattin
gen. Hun optreden verstoorde de
bijeenkomsten niet. Integendeel,
de mogelijkheid ontstond dat
mensen met verschillende ideolo
gische opvattingen met elkaar in
debat gingen. Het werd echter al
snel duidelijk dat dit slechts het
voorspel was van een heel ander
soort ingrijpen. Hun argumenten
hadden steeds minder te maken
met het onderwerp van gesprek
en ontaardden steeds vaker in
persoonlijke aantijgingen jegens
deelnemers aan de bijeenkomsten
en hun verwanten. Er werden gro
ve beledigingen en insinuaties
geuit. Toen ook daardoor de cur
sussen niet konden worden ver
stoord, verloren ze hun geduld.
Overeenkomstig het principe dat
lichamelijk geweld de voorkeur
verdient, wanneer rationale argu
menten falen, werden knokploe
gen georganiseerd, bestaande uit
leden van de SZSP, de Poolse So
cialistische Jeugdunie en mensen
van de geheime dienst.” De offi
ciële Poolse studentenorganisatie
SZSP heeft ronduit toegegeven
betrokken te zijn bij dergelijke
escapades.
In een brief aan officiële instan
ties beschrijven vertegenwoordi
gers van de vliegende universiteit
tot in details de slachtpartij die de
knokploegen ruim een jaar gele
den aanrichtten in het huis van
Jacek Kurón. Kurón is een voor
aanstaand lid van het Comité voor
sociale zelfverdediging (KOR) en
op de bewuste avond had de vlie
gende universiteit bij hem thuis
een bijeenkomst belegd. Enkele
aanwezigen werden bewusteloos
geslagen, anderen van de trap ge
gooid, er werden vernielingen aan
het interieur aangericht en de fa
milie werd niet in staat gesteld een
ambulance te bellen voor Kuróns
vader die zojuist een hartaanval
had gekregen. Toen dat uiteinde-
Nobelprijswinnaar Czeslaw Milosz
lijk toch lukte en de ziekenauto
arriveerde achtte de knokploeg de
tijd gekomen om te vertrekken.
Uit alle documenten van de vlie
gende universiteit blijkt, dat dit
slechts een weerzinwekkend voor
beeld is van een veel voorkomen
de praktijk.
Eind vorig jaar namen deze
praktijken een dergelijke vorm
aan dat de activiteiten van de vlie
gende universiteit op een laag pi
tje werden gezet, al was het alleen
maar om de gezondheid en het
leven van de deelnemers niet in
gevaar te brengen.
Vorige week achtte het coördi
nerende comité de tijd rijp om
weer op volle kracht aan de slag te
gaan. De lezingen zullen niet meer
worden gehouden in particuliere
huizen, maar in zaaltjes van de
onafhankelijke vakbonden die se
dert de stakingsgolf van augustus
zijn opgericht. Zelfs de officiële
studentenorganisatie heeft de
vliegende universiteit uitgenodigd
voor het houden van lezingen, iets
wat een jaar geleden nog ondenk
baar was. De eerste bijeenkomst,
die op korte termijn' zal worden
gehouden, zal gewijd zijn aan de
in Polen geboren dichter Milosz,
aan wie onlangs de Nobelprijs
voor literatuur werd toegekend.
Hoewel één zwaluw nog geen
Poolse lente maakt, staat wel vast
dat het klimaat aan het verande
ren is.
Waarom de oprichting van de
vliegende universiteit noodzake
lijk was, werd glashelder onder
woorden gebracht. „De onvolko
menheid van het officiële onder
wijs en de politieke en ideologi
sche beperkingen die aan de we
tenschap worden opgelegd, zijn
reeds lang bekend en onderwerp
van kritiek.” In een overzicht van
de activiteiten van het eerste jaar
van de vliegende universiteit werd
dit nog eens uitgewerkt: „Acade
mische kringen staan vaak hulpe
loos tegenover de voortdurende
druk die hen dwingt te werken in
de omstandigheid dat de hoge
scholen en universiteiten hun rei
len en zeilen niet zelf kunnen be
palen, terwijl ze hun integriteit
niet kunnen beschermen tegen in
grijpen van overheidswege, en ter
wijl bovendien de universitaire
vrijheid van discussie en publika-
tie wordt aangetast”. Het
overzicht maakt verder melding
van de onbeperkte macht van de
staat aangaande het onderwijs,
die vooral tot uitdrukking komt in
het afstemmen van de wetenschap
op de politieke behoeften van de
Poolse autoriteiten.
gepubliceerd in de bladen van de
Poolse oppositie.
Hoewel de vliegende universi
teit steeds heeft benadrukt zich
strikt te zullen houden aan de
Poolse grondwet en aan de bepa
lingen uit internationale verdra
gen die door Polen zijn onderte
kend, ziet de communistische par
tij toch een enorme bedreiging in
het bestaan van de zelf-
onderwijsbeweging. De reeds ge
noemde Poolse vluchteling vindt
dat niet verwonderlijk: „Het in
stand houden van het systeem zo
als dat in Polen en elders in Oost-
Europa bestaat, begint bij het in-
derwijs”.
De autoriteiten in Warschau ge
ven verre de voorkeur aan een
bevolking die gedwee de partijpa-
rolen herkauwt, boven mensen die
zelfstandig nadenken en verder
kijken dan de officiële weten
schap, die eerst en vooral de taak
heeft het heersende bureaucrati
sche systeem te handhaven. Al
leen al de titel van een cursus die
de vliegende universiteit in het
seizoen 1978/79 organiseerde,
maakt duidelijk waarom de auto
riteiten zo bevreesd zijn. Bedoelde
cursus heette De taal van de totali
taire staat.
Het zal in het licht van het voor
gaande nauwelijks verbazing
wekken dat de vliegende universi
teit veel moeilijkheden op haar
weg vindt. Aanhouding van do
centen en studenten door de poli
tie is aan de orde van de dag.
Meestal worden ze na 48 uur weer
vrijgelaten, omdat ze daarna
slechts kunnen worden vastge
houden wanneer hun iets ten laste
is gelegd. Dat laatste gebeurt
slechts in een beperkt aantal ge
vallen en dan nog zijn de aan
klachten uiterst twijfelachtig.
Destijds kwamen kleine groep
jes mensen bijeen om zich bezig te
houden met allerhande weten
schappelijke onderwerpen die
door de machthebbers aan de offi
ciële onderwijsinstellingen niet
werden toegelaten. Ook later, tij
dens de bezetting door nazi-Duits-
land, bleef het zelfonderwijs door
gaan, zij het uiteraard illegaal. Ge
durende de Tweede Wereldoorlog
noemde de beweging van zelfon-
derwijsgroepen zich Vliegende
Universiteit en sedert enkele jaren
wordt die benaming opnieuw ge
bruikt.
Tijdens de hoogtijdagen van de
stalinistische onderdrukking in
Oost-Europa hield het zelfonder
wijs in Polen op te bestaan, maar
de tweede helft van de jaren zestig
gaf weer een opleving te zien. Die
werd echter ruw onderbroken na
dat de Warschaupact-troepen in
j 1968 het Tsjechoslowaakse „socia
lisme met een menselijk gezicht”
onder de voet liepen. Toen was
Polen het toneel van een ware
intellectuelenjacht, die ook een
ring schrijven de ondertekenaars
dat ze tegemoet willen komen aan
„de bestaande behoefte aan een
meeromvattende, rijkere en com
pletere kennis”, met name op het
terrein van de menswetenschap
pen, zoals filosofie, sociologie, let
terkunde en geschiedenis.
Eenmaal in de zoveel jaar ver
scheen er in kranten een enkel kort
berichtje waarin werd melding ge
maakt van een oude premier die
herkozen was danwel opgevolgd
door iemand wiens naam toch nie
mand iets zei.
Dat is de laatste weken aan het
veranderen. Berichten over voorge
nomen moordaanslagen op de hui
dige president Jayawardene door
aanhangers van de een paar jaar
geleden bjj de verkiezingen versla
gen premier mevrouw Bandaranai
ke en de geslaagde poging deze oud-
premier van haar burgerrechten te
beroven, verstoren het tot dan toe
vrijwel rimpelloze beeld, dat de
meeste Westeuropeanen van het pa
radijselijke eiland hebben.
De kiem voor het gebeuren nü,
ligt in de zeven jaar, dat Bandara
naike het kleine eiland (anderhalf
keer Nederland) onder de zuidpunt
van India, leidde. Ze werd in 1970
als leidster van de socialistische
Vrijheidspartij (SLFP) voor de
tweede maal premier en gekozen
met een overweldigende meerder
heid. Door een handige rekentruc
wist Bandaranaike haar termijn
van vijf jaar tot zeven te verlengen,
maar na die zeven jaar waren de 7
miljoen kiezers haar toen ook zo
spuugzat, dat ze bij de verkiezingen
in juli 1977 een politiek ongekend
pak slaag kreeg. De Verenigde Nati
onale Partij (UNP) van Jayawarde
ne met 17 zetels tot dan in de opposi
tie, veroverde in één klap 140 zetels
in het 168 afgevaardigden tellende
parlement, terwijl de Vrijheidspar
tij van mevrouw Bandaranaike van
85 naar 8 zetels terugviel.
Het was niet zonder reden, dat de
dat de progressieve oppositie zich
begon te roeren en voordat ook de
Vrijheidspartij tot de bevinding
kwam dat de wonden lang genoeg
waren gelikt en dat er politieke ver
bindingen moesten worden aange
gaan om in 1982 Bandaranaike
weer aan de macht te brengen.
Maar zoals de ontwikkelingen er nu
voorstaan, zal dat voor wat betreft
de oud-premier een vrome wens
blijven. De afgelopen week stootte
een meerderheid in het parlement
mevrouw Bandaranaike voor zeven
jaar uit haar burgerrechten en
moest zij haar parlementszetel voor
diezelfde periode prijsgeven.
Wie wil opmerken, dat de grond
waarop tot deze stap is besloten
fraude en corruptie tijdens haar
bewind een oneigenlijke is en dat
de maatregel meer te maken heeft
met Jayawardenes pogen een for
midabele politieke tegenstandster
uit te schakelen, heeft gelijk. Noch
tans behoeft men weinig mededo
gen te hebben met deze politica, die
tijdens haar regime zelfverrijking
niet schuwde en poogde van de re
publiek Sri Lanka een familiebe
drijf te maken.
Mededogen en bezorgdheid is wel
op zijn plaats ten aanzien van de
miljoenen armen die in de broeder
strijd die al is losgebarsten en in het
bloedvergieten dat na deze ontwik
kelingen zeker zal toenemen, niets
te winnen hebben en alleen het eni
ge dat ze nog over hebben, hun
leven, kunnen verliezen.
ABONNEMENTEN
bij vooruitbetaling
(Inclusief 4% BTW)
per maand
per kwartaal
per post
per jaar
per post
losse nummers
buitenland
per kwartaal
15,90
45,85
60,00
180,70
233,00
0,80
naar Zwitsers model en met vrij
handelszones zoals Singapore en
Hong Kong die onder meer kennen,
trok kapitaal aan als licht muggen.
Gevolg was wel, dat de allerarm
sten het nog veel slechter kregen.
Door de liberalisering van de im
port en doordat er een eind werd
gemaakt aan subsidie op bijvoor
beeld rijst, stegen de prijzen in som
mige gevallen tot 70 percent. De
werkloosheid bleef onverminderd
hoog en steeg zelfs tot 30 percent
(anderhalf miljoen) van de beroeps
bevolking. De verwachting dat
industrieën die zich in de vrijhan
delszones rond de hoofdstad Co
lombo vestigden, vele tienduizen
den arbeidsplaatsen zouden schep
pen kwam niet uit.
Terwijl in Colombo de winkels als
gevolg van het gewijzigd importbe-
leid volgestapeld lagen en liggen
met allerlei voor de meeste inwo
ners onbetaalbare, dus volstrekt
I nutteloze luxezaken, blijven de le-
j vensomstandigheden voor het aller
grootste deel van de bevolking van
Sri Lanka ook onder Jayawardene
J uiterst marginaal.
Onder deze omstandigheden
duurde het toch nog twee jaar voor-
WINDHOEK
AFRIKA/
Grootfpntein
ZUIDWEST-
BUREAU:
Redactie en administratie
Lange Nieuwstraat 427, IJmuiden
postbus 18, 1970 AA IJmuiden
tel. redactie: 02550-15389
na kantoortijd: 02208-3577
tel. adm: 02550-15437 en 16450
postgiro: 273107
telex: 41866
ADVERTENTIES:
telefoon 023-31 90 53
GROENTJES:
gerubriceerde advertenties, uitsluitend
telefoon 023 - 31 92 72
naika aan nationalisatie waren ont
komen.
Het werd tijd voor verandering, reldbank en het IMF. Het Westen
zo bleken de kiezers van opvatting kende bij het verstrekken van die
te zijn en in zeldzame eensgezind- leningen geen enkele aarzeling. Het
heid juichten de kranten in 1977 de liberaal-economische plan van Jay-
verkiezingsoverwinning van de awardene, opgezet naar het Singa-
toen 71-jarige Richard Julius Jaya- poorse model met een banksysteem
wardene toe.
Dat is overigens wel veranderd.
President Jayawardene (in okto
ber 1977 wijzigde hij de grondwet
en werd daarna president van de
democratische socialistische repu
bliek Sri Lanka) voerde een zeer
liberaal importbeleid en ging grote
leningen aan bij onder meer de We-
