Doorgeefluik” van Newyorkse avant-garde
komt naar Nederland
Sterke verbeeldingskracht
Schillen: scherven
in grafiek Marius Bauer
wereldbeeld
van een
Mel Andringa’s theater
van de associatie
I
■tl,
MUZIEK, DANS EN PERFORMANCES VAN THE KITCHEN
Beroep Globe
verworpen door
19
Raad van State
Museumvereniging
verontrust over
Zuiderzeemuseum
■P
15
VRIJDAG 24 OKTOBER
1980
Drawing Legion terug in Mickery
Steun
Isolement
4
KUNST
musici onder auspiciën van The
s,
BOEIENDE THEMATIEK BIJ VOLWASSEN POPPENTHEATER
HAARLEM. Voor de tentoonstel
ling van grafiek van Marius Bauer in
het Teylers museum is een keuze ge
maakt uit het bezit van dit museum.
Marius Bauer behoort tot die mensen
bij wie het van jongsaf aan volstrekt
duidelijk is dat ze een uitgesproken
talent hebben en die er ook op gericht
zijn dat talent te ontwikkelen. Als
kind van drie jaar zag hij eens een
feestelijke optocht van mensen, ge
kleed in oude kostuums. Thuisgeko
men maakte hij daar een tekening
van. Dit onderwerp bleef hem zijn
leven lang boeien; een straat met veel
mensen, liefst gekleed in exotische
gewaden.
EINDHOVEN. Twee gebeurtenissen van meer dan marginaal
belang tonen aan dat er in Eindhoven niet alleen bij het gerenommeer
de Van Abbemuseum een levendige belangstelling bestaat voor grens
verleggende activiteiten op kunstzinnig gebied. Van 29 oktober tot en
met 2 november zullen in de Brabantse lichtstad concerten, uitvoerin
gen en performances gegeven worden door vooraanstaande New
yorkse kunstenaars, dansers en
Kitchen.
AMSTERDAM. De tijd is
voorbij dat er alleen verhalen
mer verdrietige prinsessen en
heksen bij het poppentheater
verwacht kunnen worden. Het
poppenspel heeft al lang het vol
gassen stadium bereikt. Zowel
in thematiek als in vormgeving
porden voortdurend nieuwe ter
reinen verkend. Toch is het nieu
we programma Schillen een op
merkelijke productie. Zeven
mensen, uit de solistisch inge-
(telde wereld van het poppenthe
ater, hebben hun krachten ge
bundeld voor dit programma,
terwijl zij daarnaast gewoon
hun eigen voorstellingen blijven
geven.
(Van onze kunstredactie)
sn
i.
ƒ01
n
?t
JOHN OOMKES
JAN BAART
Ets van Marius Bauer.
srbij
e
tort
i ligt
van
men
-nd,
4
;t
reldbeeld noemt het spelerskollektief deze
emotionele levensstrijd.
DEN HAAG De zuidelijke to
neelgroep Globe krijgt noch subsi
die van de gemeente Tilburg noch
geld van het ministerie van CRM
voor een afvloeiingsregeling ten
behoeve van een aantal werkloze
acteurs. Tegen zowel het besluit
van de gemeente als dat van het
departement had Globe beroep
aangetekend bij de afdeling recht
spraak van de Raad van State.
Beide beroepen zijn verworpen.
voorbeeld de jazzmusicus George Lewis,
performer Eric Bogosian en Joe Hannan,
al neemt de laatste ditmaal allen de coör
dinatie van de toemee voor zijn rekening.
Bij dit initiatief om The Kitchen naar
Nederland te halen heeft het duo echter
wel de onontbeerlijke steun gehad van het
Van Abbemuseum en de Eindhovense
Stadsschouwburg. Vooral CRM, de pro-
Eric Bogosi
an presenteert
The Ricky Paul
Show in een
vorm die afge
leid is van de
conference van
bijvoorbeeld
Lenny Bruce:
een verzameling
songs en teksten
die in razend
tempo wordt ge
bracht.
We zien ook Andringa een paneel be
schilderen. Hij doet dat met een verfroller
en er ontstaat een behangselachtig reliëf.
Het gebeurt heel zorgvuldig en Andringa
lijkt dan ook te schrikken, als hij midden
in een baan bij een lichte hapering de
roller van het paneel licht.
De hedendaagse vertaling die Andringa
geeft van datgene wat hij uit vervlogen
tijden opdiept, ontgaat me toch groten
deels, hoewel ik geniet van de koele wijze
waarop het geheel zich voltrekt. Het komt
mij voor als theater van de associatie. En
wil je kunnen associëren, dan zul je ook
moeten kunnen onthouden. De cirkel lijkt
wat dat betreft rond.
KO VAN LEEUWEN.
Abbemuseum. Samenvlechting van dans,
muziek en projektie.
ien
ri
Ien
3nde
stijn,
oast
:rips,
Remko Scha, een van de initiatiefne
mers, voelt zich in zijn eigen werk als
musicus sterk verwant aan de activiteiten
die onder de vlag van The Kitchen vorm
krijgen. „Ik speel zelf elektrisch gitaar.
Wat mij net name interesseert is de ont
wikkeling van andere geluidskleuren. In
Nederland zijn daar niet zoveel mensen
mee bezig, maar in New York houden
juist mensen vanuit hun kunstzinnige ach
tergrond zich bezig met de new wave
scene. Dat is een leuk soort ontwikkeling.
Zij laten zien dat er wel degelijk een heel
artistiek gebruik van het medium rock
muziek kan worden gemaakt en komen
anderszins als kunstenaar uit hun isole
ment naar voren. Ze bedienen zich van
middelen van een op zich populaire cul
tuur”.
„Ik ben in New York met verscheidene
van de kunstenaars die nu naar Neder
land komen in kontakt geraakt, omdat zij
met vergelijkbare dingen bezig waren als
ik. De officiële kunstwereld beleeft een
zeker isolement. Ik heb daardoor zelf een
wat dubbelzinnige relatie met kunst, ter
wijl ik er aan de andere kant zeer in
geïnteresseerd ben. De sfeer is wat be
klemmend, het kan een benauwd wereldje
zijn. Een aantal kunstenaars die nu bij
The Kitchen werken grijpen niet voor
ar
ien
De herinneringskunst leefde ook weer
even op bij een zekere Camillo, die in de
Renaissance een vorm van theatermaken
moet hebben beoogd die op Simonides’
theorieën over het onthouden geënt was.
Op een welhaast filosofische manier
lijkt Mel Andringa met zijn voorstelling
commentaar te leveren op die kunst van
het onthouden, gaat hij er in elk geval op
in. Het zijn Andringa’s eigen waarnemin
gen en ervaringen die hij vervlecht met de
heet die weg nu de Marius Bauerweg in
plaats van de Tramweg.
ROME DUFOUR.
Grafiek Marius Bauer (1867-1932) in
het Teylers Museum (Spaarne 16, Haar
lem). Nog te zien tot en met 4 januari.
Geopend: dinsdag tot en met zaterdag
van 10-17 uur, en elke eerste zondag van
de maand van 13-17 uur.
werken op de toeschouwers. Hoe men
daarbij een ogenschijnlijk simpele bak
steenmuur telkens weet te transformeren
en suggestief met verkleiningen en ver
grotingen het perspectief bespeelt, zijn
slechts enkele facetten van het technisch
raffinement dat Schillen, naast de boeien
de thematiek, tot een uitstekende, slechts
hier en daar stroeflopende, voorstelling
maakt.
niets naar de rock ’n roll; dan dwing je je
zelf naar buiten te treden, uit het isole
ment van de officiële kunstuiting”.
Om die reden heeft Remko Scha in
samenwerking met zijn compaan Panhuy-
sen ook het Apollohuis opgezet. „Het ge
bouw was vroeger van een parfumerie-
groothandel en is nogal ruim bemeten. Op
de begane vloer kunnen allerlei activitei
ten plaats vinden. Boven wonen we zelf.
We willen het Apollohuis in principe
„open” houden. Er is ook geen subsidie
aangevraagd omdat je dan snel een insti
tuut wordt en als instelling onvermijdelijk
bureaucratieseert”.
Evenementen die in het kader van The
Kitchen in Eindhoven bij te wonen zijn:
DEN HAAG (ANP). Het bestuur van
de Nederlandse Museumvereniging is
verontrust over het voltooien van het
buitenmuseum van het Zuiderzeemu
seum in Enkhuizen. Dit staat in een tele
gram dat de vereniging donderdag heeft
gezonden aan de vaste Kamercommissie
voor CRM.
Volgens de museumvereniging heeft de G
staatssecretaris onlangs besloten het af-
bouwen van het buitenmuseum voor on-
bepaalde tijd stop te zetten en dringt erop .C
aan dat dit museum, volgens plan, in 1982 ’l4
bij de 50-jarige herdenking van de sluiting
van de Zuiderzee geopend kan worden.
Volgens het ministerie van CRM is er
echter geen sprake van het stopzetten van 'M
de bouw voor onbepaalde tijd. Het is zo,
aldus CRM, dat de finaciële middelen die
voor de bouw op de begroting voor 1980
stonden, nu zijn uitgeput. Voor het begro
tingsjaar 1981 kan het Zuiderzeemuseum
rekenen op 2,5 miljoen gulden en het
buitenmuseum zal in 1982 geopend kun-
nen worden.
Wat het museum niet krijgt is een aan
vullende bijdrage. De museumdirectie m
had daarom gevraagd om het buitenmu-
seum versneld te kunnen openen, maar
dat zit er volgens CRM niet in.
ten geroepen en op het moment dat hij
buiten het gebouw was, stortte dat achter
hem in. Iedereen kwam om en de lijken
waren gruwelijk verminkt. Simonides
wist zich echter de tafelschikking feilloos
te herinneren en kon de slachtoffers op
die manier indentificeren.
uit de literatuurgeschiedenis geplukte
anekdotes en mythen. De spelers, Andrin
ga zelf en F. John Herbert (met die des
tijds ook betrokken was bij The Confiden-
ce-Man), hebben hun theateradaptie geba
seerd op een boek dat dr. Francis Yates
schreef over het geheugentheater van
Camillo.
Camillo zien we in de voorstelling in de
persoon van Herbert, die in Renaissance-
kostuum illustratief verschijnt op het mo
ment dat Andringa terzijde bij een sche
merlampje uitleg geeft. Hij doet dat in
monotoon Engels. Vervolgens zien we al
lerlei dingen gebeuren met figuren uit de
klassieke oudheid. In een fotostudio
wordt een jongen gefotografeerd terwijl
hij als een jonge god is uitgedost: Apollo,
god der wijsheid en schone kunsten.
dans van Bill t. Jones Arnie Zane en
Molissa Fenley. Donderdag 30 oktober in
de Stadsschouwburg (20.30 uur). Bill T.
Jones Arnie Zane demonstreren een
vrolijke choreografische stijl. Molissa
Fenley maakt bij haar driedelige stuk
Energizer gebruik van een synthesizer en
new wave-rockmuziek.
muziek van Julius Eastman en Jeffrey
Lohn in het Apollohuis. Vrijdag 31 okto
ber (20 uur) Apollohuis.
muziek van George Lewis en Douglas
Ewart in het Apollohuis. Zaterdag 1 no
vember (20 uur) Apollohuis.
performance van Eric Bogosian en mu
ziek van Rhys Chatham. Zondag 2 novem
ber (20 uur) Apollohuis.
Schillen, een gezamenlijke produk-
tie van het Poppentheaterkollektief
en Popstudio Hinderik. Spelers: Tri
nette Kuijpers, John van Miltenburg,
Hans Schoen, Theo Terra, Dato de
Weerd. Techniek: Dick Feld. Ontwerp,
tekst en regie: Hinderik de Groot.
Shaffy Theater Amsterdam, 23 ok
tober 1980. Voorstellingen t/m 1 no
vember.
vincie Noord-Brabant en de gemeente
Eindhoven konden aldus sneller
overtuigd worden van het belang van het
initiatief. De drie subsidiegevers verstrek
ken nu een bedrag van tussen de 40 en 45
mille, dit zijn de gages van de artiesten. De
centrale Amerikaanse overheid subsidi
eert overigens de Europese toemee van
The Kitchen voor wat de overheadkosten
e.d. betreft.
Schillen: van de huidlaag ontdoen,
blootleggen van het innerlijk. Een man
blijkt dan misschien zowel het kind als de
moeder. Wanneer voor die onthulling het
masker valt, hoeft de verdere poppenkast
niet meer. Dan wordt het sterven niet
meer afgewacht, maar de dood gekozen.
Met prachtige beelden die vaak aan een
vertraagde enscènering van Dali’s schil
derkunst doet denken, laat men de ver
haalfragmenten, Reve-achtig van stijl, in-
De voorstelling werkt de gekozen the
matiek (worsteling met het leven en ont
kenning van eigen sexuele identiteit) uit
door brokstukken verhaal te mengen met
brokstukken mens, brokstukken pop,
brokstukken muur. Scherven van een we-
Videobanden. Op alle dagen in het
weekeinde in het Van Abbemuseum (15
uur). Werk van Dara Birnbaum, Ed Bo
wes, Vivienne Dick, Julia Heyward e.a.
Daarnaast een filmprogramma met werk
van Erica Beekman, Emie Gehr e.a.
Een stem op de band vertelt een ver
haal. De geschiedenis van een gestorven
man, de gedachtensprongen van een klein
jongetje? Verbeelding vervormt de wer
kelijkheid. Poppenspelers nemen de rol
van pop over. De omgeving neemt een
lurrealistisch uiterljjk aan. Het verschil
tussen fantasie en werkelijkheid dreigt te
vervallen.
De uitwisseling van ideeën en technie
ken leverde een kettingreactie van nieuwe
beelden op. En hoewel de voorstelling een
jaar later is uitgebracht dan aanvankelijk
bedoeld, stond bij voorbaat vast dat Schil
len geen kleinschalig spel in een kast voor
kinderen zou worden.
Mel Andringa duikt daarvoor diep in de
antieke historie, want het was de Griekse
dichter Simonides van Keos 500 v.Chr.,
die de uitvinder van de zogenoemde me-
motechniek, de geheugen- of herinne
ringskunst, genoemd wordt. Aanleiding
daartoe is een anecdote, die gaat over een
*onderbaarlijke redding van Simonides
<e Krannon in Thessalië. De dichter, die
Wnzat aan een feestmaal werd naar bui-
Onder die eenvoudige naam opereert in
New York City een kunstcentrum als een
soort doorgeefluik tussen de avantgarde
én de officiële kunstwereld. The Kitchen
komt naar Nederland op initiatief van
Paul Panhuysen en Remko Scha en dat
valt samen met de opening van het door
ben opgezette Apollohuis, dat een nieuw
podium voor beeldende kunst, muziek en
performance moet gaan worden.
The Kitchen heeft de afgelopen jaren
»en voorname rol gespeeld in het naar
Jutten brengen van nieuwe of andere
kunstuitingen op het gebied van muziek,
jans, film, performance en video, terwijl
deze overkoepelingsorganisatie ook de ac-
Sviteiten van loft-jazzmusici heeft aange-
noedigd.
Hetzelfde centrum heeft zich ook ener
giek ingespannen teneinde de minimal
muziek van Amerikaanse makelij ingang
te doen vinden. Componisten als Terry
Riley, Steve Reich en Philip Glass hebben
veel aan die promotie te danken. Een tv-
jpera als Perfect Lifes van Robert Ash
ley, die onlangs in Mickery te zien was,
sluit sterk aan bij de activiteiten van The
Kitchen.
De jongste activiteiten van dit Newyork-
se centrum laten een groeiende interesse
zien voor een op de beginselen van de rock
in no wave georiënteerde stroming in de
minimal muziek, waarvan Rhys Chatham,
Jeff Lohn, Glenn Branca en Peter Gordon
Je vertegenwoordigers zijn. Ook stafle
den van The Kitchen zijn zelf actief als
kunstenaar. Naar Eindhoven komen bij
delen met arceringen in een kort en trefze
ker handschrift. Hij werkt zö met de toon-
waarden dat het papier er uiteindelijk oud
en beduimeld uitziet; als een doorleefd
gezicht, verweerd en vol groeven. Daarin
voegt hij dan de voorstelling. En zo ver
mijdt hij schrille contrasten en wordt de
voorstelling opgenomen in een sfeer van
iets dat al eeuwen zo is. De compositie
blijft rustig, vaak is er een diagonale op
bouw met een paar details op de voor
grond. Het geheimzinnige van een donke
re omgeving van waaruit zich een lichte
figuur schijnt los te maken en het monu
mentale van de architectuur zijn ook ele
menten die aan Rembrandt doen denken.
Kenmerkend voor de werkwijze van
Marius Bauer was, dat hij bij thuiskomst
van een verre reis, zijn reisschetsen lange
tijd liet rusten. Soms moest er eerst nog
een andere reis gemaakt worden voordat
hij de eerste schetsen kon uitwerken. Zo
liet hij de indrukken eerst bezinken en
werkte dan vanuit een visuele herinnering
en een sterke verbeeldingskracht, waar
door het werk een zekere spontaniteit
behield.
Hij heeft heel veel gereisd; in 1888 naar
Constantinopel, in 1896 naar Rusland, in
1898 naar Brits Indië en in 1925 naar
Nederlands Indië. Vanaf zijn 12e jaar ging
hij naar de Haagse Academie (1879
1884) en was leerling van S. van Witsen.
Al spoedig kwam zijn talent naar voren.
Na zijn eerste reis naar Istanbul werd hij
vooral bekend om zijn Oosterse taferelen.
Ook was hij illustrator onder andere van
het werk van Flaubert. Tevens was hij
politiek tekenaar voor De Kroniek.
Sinds 1901 woonde Bauer in Aerden-
hout met zijn vrouw, de schilderes Johan
na Bauer-Stumpff, die behoorde bij de
Amsterdamse Joffers. Het huis was ge
bouwd door zijn broer Willem en had
lichte interieurs en een Oosters vertrek
vol exotische voorwerpen. En daarom
performance van Robert Longo.
Woensdag 29 oktober (20 uur) in het Van
AMSTERDAM. De Amerikaan Mei
kndringa (eerder in Mickery in 1976 met
Die Confidence Man en vorig jaar met
Belshazzar’s Feast) is nu opnieuw in het
theater aan de Rozengracht met een
Mort voorstudie op een grotere voorstel
ling die hij wil gaan maken. Andringa
irijpt voor zijn manier van theaterma
an, die in directe relatie staat tot de
beeldende kunst, graag terug op histo-
risch opmerkelijke gebeurtenissen of per
ken. In Belshazzar’s Feast trok hij pa
rallellen met de Amerikaanse kunstschil
der Allston, die een groot deel van zijn
^even besteedde aan een schilderij dat
Moit voltooid zou worden. In de nieuwe
Voorstelling Heptaplus, readings for Ca-
Milto gaat het om de kunst van het ont-
touden.
Voorstelling: Heptaplus, readings
for Camillo. Groep The Drawing Le
gion. Spelers Mel Andringa en F. John
Herbert, die ook de tekst maakten.
Produktie Mickery. Première 21 okto
ber, Mickery theater. Amsterdam. Nog
te zien tot 1 november.
Hoewel de leiding van Globe teleur
gesteld is, heeft de uitspraak geen dra
matische gevolgen voor de toneel
groep. Het ontbrekende subsidiebe
drag van Tilburg zal worden aange
vuld door de provincie Noord-Brabant.
Ook de kwestie van de afvloeiingsrege
ling is inmiddels minder urgent gewor
den. Van de acteurs, die niet bereid
bleken destijds in het kader van de
door CRM bepleite regionale spreiding
van de toneelvoorzieningen van Am
sterdam (vroegere vestigingsplaats)
naar Eindhoven te verhuizen, heeft een
aantal weer werk gevonden.
De gehele zaak hangt nauw samen
met deze verplichte verhuizing. Til
burg wilde Globe alleen blijven subsi
diëren, als de toneelgroep tijdig bin
dende afspraken met acteurs en actri
ces over deze verhuizing kon overleg
gen. Dit is in de visie van de gemeente
niet gebeurd. Globe echter vindt wel
dat op tijd aan de eisen is voldaan.
Scène uit Schillen waarin de man levend is geschild. Zijn huid is tegen de muur gespijkerd
door twee zwijgende figuren.
Speciaal in Oosterse landen vond hij de
inspiratie voor deze onderwerpen. In 1888
maakte hij zijn eerste reis naar Istanbul
en daarna zijn het voornamelijk Oosterse
taferelen die van zijn hand verschijnen:
donkere stadspoorten van waaruit mense
lijke figuren opdoemen gehuld in lichte
kledij. Oude straatjes tussen hoge muren,
pratende groepjes mensen, en wat
honden.
Er spreekt een romantisch gevoel uit
over „verre landen” en „lang vervlogen
tijden”. Tegenover het lange verhaal dat
een grote oude muur van een moskee
vertelt over het verleden, valt het op dat
de menselijke figuren nietig en van voor
bijgaande aard schijnen te zijn.
Turner maakte in 1830 een aquarel van
de kathedraal te Rouen waarbij de kathe
draal het over eeuwen heeft, terwijl de
mensen op de voorgrond zo klein en be
weeglijk zijn dat je ze nauwelijks rustig
kunt bekijken. De gravure van de kathe
draal van Amiens van 1890 van Marius
Bauer heeft hetzelfde karakter.
Zijn grafische techniek doet in vele op
zichten aan Rembrandt denken. Hij be
gint er als het ware mee het gehele beeld
vlak in bezit te nemen door het te behan-
/oor-
