Beperkt festival ook in Haarlemse Filmschuur
Filmhuizen
Sombere en spannende
Cinemathema zet zoeklicht
Julia van Zinneman
op het neo-realisme
Film
hcicirkm
cimsterdcim
Nieuwe versie lm Westen
nichts Neues: routineus
io'4%
PIERSON, HELDRING PIERSON NM
Wij behandelen uw spaargeld als een belegging.
X
r
Anti-Hollywood
festival
in Montreal
Kleurige, fantasierijke Palermo oder Wolfsburg van Schroeter
n nu ui nifri
VRIJDAG
2 4
OKTOBER
17
19 8 0
FILM
Vulgair blik-afval in Australische Mad Max
ers
oiiiii
De stichting Cinemathema is
ontstaan uit een samenwerking
van de Amsterdamse Filmhuizen
met onder meer de bedoeling
jaarlijks een filmthema waaraan
in het verleden weinig of geen
aandacht is besteed, op systema
tische wijze onder een groot pu
bliek te brengen. Dat doet ze door
zoveel mogelijk films over dat
verwaarloosde thema in verto
ning te brengen in een soort festi
val ter gelegenheid waarvan dan
tegelijk een samenvattend boek
werkje wordt uitgegeven dat ge
heel op het gekozen thema is inge
steld.
Het rentetarief voor de Rente-Index
Rekening voor het vierde kwartaal van 1980
bedraagt
Dit tarief is vastgesteld op basis van het
effectief rendement van de drie jongste
staatsleningen.
Het minimum saldo van de Rente- Index
Rekening bedraagt f 10.000,-het maximum
f 500.000,-. Voor elke dispositie geldt een
retourrente van 21/2%
ft,
Pr*
F
f
jij
Charles Boost
end
Scene uit Van het westelijk front geen nieuws.
kers
F
M
Ul J* ril
Zo heeft Cinemathema twee jaar gele
den De Poolse Film na 1945 aan de orde
gesteld, een jaar later De Arabische Film
als thema gekozen en dit jaar zich gecon
centreerd op de vraag Neo Realisme: My
the of Werkelijkheid. Dat betekent dat
binnen afzienbare tijd (de festivalkrant
MONTREAL (AP). Een aantal on
afhankelijke filmmakers, acteurs en ac
trices uit Europa en de Verenigde Sta
ten zal in november in Montreal bijeen
komen voor een filmfestival dat gewijd
is aan verzet tegen de dictatuur van
Hollywood.
De organisatoren van het internatio
nale festival van de nieuwe cinema zei
den dinsdag dat gedurende 70 uur voor
namelijk Europese films zullen worden
gedraaid van onafhankelijke kunste-
Alle beroemde titels uit die overvloedige
periode in de Italiaanse film die van 1941
tot 1953 geschat wordt, zijn op het pro-
gramma-lijstje aanwezig, van Rome Open
Stad en Umberto D. tot Het gebeurde in
Rome, en van Ossesione en Paisa tot Bitte
re Rijst. De vertoningen blijven niet be
perkt tot Amsterdam maar vinden hun
uitstraling tot onder meer Arnhem, Bre
da, Delft, Den Haag, Leiden en Maastricht
en natuurlijk ook tot Haarlem waar in de
Filmschuur van 2 tot en met 6 november
een beperkt festival gehouden wordt met
Vier stappen in de Wolken, Bellissima, La
Terra trema, De Molen in de Po en Um
berto D.
Pas een jaar later als zij op uitnodiging
van de Sovjet-regering naar Moskou reist
om er een theaterfestival bij te wonen,
krijgt Lillian via een contactman weer iets
te horen van haar doodgewaande vrien
din. Deze vraagt haar op haar doorreis
naar de Russische hoofdstad een groot
bedrag aan geld over de Frans-Duitse
grens te smokkelen en in Berlijn af te
leveren voor het steunfonds van een anti-
nazigroepering. Lillian die haar vriendin
niet wil teleurstellen begint dan aan een
bijzonder enerverende reis door Hitler-
Duitsland. Ze volvoert haar opdracht, ont
moet nog even in een Berlijns station de
zieke Julia en reist door naar Moskou
waar ze gesmokkeld bericht doorkrijgt
dat haar vriendin kort daarop door de
nazies vermoord is.
Dit is in grote trekken het sombere en
spannende verhaal dat de film vertelt
nadat in de aanvang in nostalgische beel
den herinnerd is aan de jeugdvriendschap
die door de gebeurtenissen in Europa op
zo’n sterke proef wordt gesteld. Deze in
houd wordt door Zinnemann op een zeer
directe manier in beeld gebracht waar
door zowel vriendschap als spanning er
duidelijk en aannemelijk uitkomen en een
sterke film is ontstaan die vooral door de
bijkomende overweging dat alle feiten op
de werkelijkheid berusten een extra di
mensie krijgt.
Voor de jeugd draait Palace op de mati
nees Gulliver’s Reizen en vertoont Studio
de lange tekenfilm Superster Goofy.
otechniek
(ADVERTENTIE)
Pierson
Rente-Index
Rekening
igend
Amsterdam. Herengracht 214.1016 BS Amsterdam, tel. 020-2111 88.
's-Gravenhage, Korte Vijverberg 2,2513 AB 's-Gravenhage, tel. 070 - 61 46 31.
Rotterdam, Schiedamse Vest 154,3011 BH Rotterdam, tel. 010-14 55 44.
Haarlem. Fonteinlaan II 2012 Ki Haarlem tel 023 - 31 92 55.
met data en titels van te vertonen films
noemt voor Melkweg Cinema 5 november,
voor het Amsterdamse Filmhuis op de
Keizersgracht 6 november en voor Shaffy
Theater 11 november) het festival van de
neo-realistische film van start gaat en
verder met dagelijkse vertoningen tot
eind november zal doorgaan.
naars die op de eerste plaats willen in
formeren en vervolgens pas amuseren.
Op het festival van 1 tot 20 november
worden vooraanstaande cineasten ver
wacht uit Engeland, Zitserland, België,
Nederland, Frankrijk, West-Duitsland,
Italië en de Verenigde Staten. Onder hen
zijn: Jean-Pierre Gorin, een vroeger me
dewerker van Jean-Luc Godard, Pierre
Clementi, een acteur die gewerkt heeft
voor de Spaanse regisseur Luis Bunuel
en de Italiaanse regisseur Bernardo Ber
tolucci, en Rudiger Neumann, die be
schouwd wordt als de leider van de
Duitse structuralistische beweging.
doorsneden is. Door deze ondramatise-
ring van de rechtszitting komt Schroeter
sterker te staan in zijn onverhulde afkeer
tegen de starheid en fantasieloosheid van
zijn vaderland maar of die tendens duide
lijk overkomt is nog de vraag. In ieder
geval is de waakzame ironie bij de filmer
aanleiding tot een hartstochtelijk, zij het
getemperd betoog dat Palermo oder
Wolfsburg tot een der kleurigste, meest
fantasierijke en speelse films van de laat
ste tijd maakt. Een erg onDuitse film dus.
Een heel andere absurdistische film is
Imposters van de in Amerika werkende
Mark Rappaport van wie iedere film (hij
maakte eerder onder meer Local Color en
The scenic Route) een eenmansshow is,
een persoonlijk mengsel van oude film
stijlen, aan de Marx Brothers of W. C.
Fields herinneren de dialogen en van
vroegere melodrama’s. Het verhaal gaat
over twee variété-illusionisten, Chuckie
en Mikie op zoek naar een Egyptische
schat daarbij geholpen of tegengewerkt
door hun vrouwelijke assistent Tina op
wie de playboy Peter verliefd is. Later
daagt Gina op die misschien de vriendin is
van Tina en onthult dat Chuckie homo is
en Mikie waarschijnlijk normaal zodat
Chuckie op Peter aast.
Een nonsens-verhaal dus, maar aanlei
ding tot een verwarde handeling waarin
telkens suggesties worden gedaan die het
volgende ogenblik tegengesproken wor
den. In die onzekere sfeer passen de war
rig spelende acteurs zodat een geheel ont
staat waaraan geen touw kan worden
vastgeknoopt, wat dan ook de bedoeling is
van deze on-Amerikaanse pastiche.
In zijn tijd was Milestone’s evocatie van
oorlogsverschrikkingen van een onge
kend realisme dat waarschijnlijk bij het
terugzien van de film nog lichtelijk zou
doorwerken. Daartegenover staat de nieu
we versie die onder regie van Delbert
Mann een routine-oorlogsfilm is gewor
den waarvan men niet warm of koud kan
worden. Scenarioschrijver Paul Monash
heeft correct het boek gevolgd, te begin
nen met de eindexamenklas van 1914 die
tot vaderlandsliefde wordt opgezweept
door de militaristische leraar Kontareck
(Donald Pleasence) via de belevenissen
van een groepje recruten dat netjes naast
Ook in Amsterdam is er een teveel
aan reprises waardoor op het premiè-
relijstje (met titels als Massagehuis in
Manhattan en De Onderwereld ont
ziet niemand) slechts één nieuwe film
van enige betekenis voorkomt. Dat is
Van het Westelijk Front geen Nieuws,
een oorlogsfilm naar het wereldver
maarde boek van Erich Maria Re
marque dat in 1929 gepubliceerd en
al in 1930 voor een Amerikaanse fir
ma door Lewis Milestone verfilmd
werd.
Die eerbied is ver te zoeken in Mad Max
die de strijd behandelt tussen een bende
motorduivels in leren pakken en een ge
traind corps verkeerspolitie in supersnel
le auto’s. Het resultaat staat al na de
eerste vijf minuten vast: dit wordt een
onverbiddelijke strijd tussen twee gemo
toriseerde gangs want de politie die eerst
alleen maar optreedt tegen verkeersover
tredingen neemt op den duur de strijdme-
thodes van de tegenstander over en gaat
ook over tot geweldsdaden en wraakoefe
ningen. Het geweld is niet fysiek maar
bestaat in het op elkaar inrijden waardoor
volgens informaties aan de pers vijftien
auto’s en motorrijwielen total loss werden
gereden. Het is allemaal al zoveel keren op
het doek te zien geweest dat de stompzin
nige gebeurtenissen nauwelijks meer eni
ge emotie weten op te roepen en hoogstens
nog hier en daar in het publiek een verru
wende uitwerking kunnen hebben. Het is
jammer dat de Australische filmproduk-
tie die sporadisch heus wel met een inte
ressante film op de markt weet te komen,
dit keer haar succes beproeft met deze
vulgaire blik-afval die bovendien een
complete imitatie is van het goedkoopste
smijt- en schietwerk uit Hollywood.
Zoals al aangeduid is, Julia is de film
van een vriendschap, ontleend aan een
verhaal van de toneel- en romanschrijf
ster Lillian Hellman (uit haar bundel Pen-
timento) en verfilmd door Hollywood-ve-
teraan Fred Zinnemann. Regisseur Zinne
man (thans 73) die in Wenen geboren is en
in ’29 naar Hollywood emigreerde is voor
al bekend geworden door zijn High Noon
en From Here to Eternity. Maar daarna
heeft hij zijn reputatie in stand weten te
houden met films als Oklahoma! (1955),
The Nun’s Story (1959 met Audrey Hep
burn), A Man for all Seasons (1966) en The
Day of the Jackal (1973). In die opsom
ming van onderling sterk uiteenlopende
films past Julia in zoverre dat ook nu weer
een onderwerp wordt aangegrepen die
met het achterliggende werk nauwelijks
iets te maken heeft.
Julia is een autobiografische novelle,
waarin de figuur van de schrijfster Lillian
Lillian (Jane Fonda) bezoekt haar ernstig gewonde vriendin Julia (Vanessa Redgrave) in een
Weens ziekenhuis.
Het verschijnen van Remarque’s roman
en kort daarop van de gelijknamige film
veroorzaakten om verschillende redenen
in het Europa van omstreeks 1930 grote
opwinding. Allereerst kon men voor het
eerst kennisnemen van een Duitse visie op
de oorlog van 1914, een visie die bepaald
werd door het sterk pacifistische stand
punt van de auteur maar bovendien wekte
het gedrag van de Duitse soldaat als be
schreven door Remarque grote woede in
de militairistische kringen van de Weimar
Republiek die zich aan het opmaken was
Hitler geestdriftig binnen te halen. De
defaitistische houding van sommige
hoofdfiguren in het boek, hun soms land
verraderlijke taal en het daaraan verbin
den van pacifistische leuzen gaven een
vervalst beeld van de Duitse oorlogsheld
en werkte het anti-militarisme in de hand
en dat waren voldoende redenen om lm
Westen nichts Neues als film na hevige
rellen onder aanvoering van Goebbels te
verbieden. Later, toen Hitler aan het be
wind was, werd de roman met andere
ongewenste boeken tot de brandstapel
veroordeeld en de inmiddels gevluchte
schrijver werd zijn staatsburgerschap
ontnomen.
In die sfeer heeft het boek en later
Lewis Milestone’s film buiten Duitsland
grote internationale aanhang en tegelijk
een historische betekenis gekregen die
beide sterk aan eigen tijd gebonden wa
ren. Dat valt vast te stellen nu een Engelse
firma, de ITC, het lef heeft gehad Remar
que’s schrijversdebuut opnieuw te gaan
verfilmen. Na een tweede wereldoorlog na
Hiroshima, Korea, Vietnam en nog na een
dozijn min of meer plaatselijke conflicten
komt de „Nooit meer Oorlog”-tendens die
mede verantwoordelijk was voor het suc
ces' van roman en film wel erg in de lucht
te hangen, terwijl sindsdien de verschrik
kingen van de loopgravenoorlog tussen
1914-’18 zowel in tekst als in beeld en film
zoveel gruwelijker zijn vastgelegd dat Re-
marque’s roman nu nauwelijks meer in
staat is blijvende emoties als toen bij de
lezer op te roepen. En dat geldt evenzeer
voor de film.
De grootste verrassing is natuurlijk de
komst van de 78-jarige Cesare Zavattini
die op maandag 27 aan de pers zal worden
voorgesteld in het Istituto Italiano Di Cul
ture aan de Keizersgracht waaraan een
vertoning van een Antologie van het Neo-
Realisme zal voorafgaan. Tijdens die be
sloten openingsavond zal aan de grote
theoreticus en woordvoerder van de Neo
realistische beweging de Milkyway Cine
ma Award for Reality Research worden
uitgereikt door niemand minder dan
Louis van Gasteren. Dit soort bewonde-
ringswaardige initiatieven brengen geluk
kig wat leven in het verre van opwindende
bioscoopleven van het ogenblik.
(Van onze kunstredactie)
Tot en met zaterdag draait de Film
schuur in Haarlem de uit 1977 daterende
Zwitserse film Réperages. Cineast M.
Soutter brengt hier het verhaal in beeld
van een regisseur die Tsjechovs Drie zus
ters wil verfilmen en daar drie zeer ver
schillend geaarde actrices voor aantrekt.
Het gaat hier om de oriëntatie (repérage)
op het stuk dat de actrices gaan spelen
maar ook om een oriëntatie op hun eigen
leven. Aanvang 21 uur.
elkaar in een loopgraaf vecht onder de
humane ijzervreter Himmelstosz (Emest
Borgnine) en een voor een sterft tot en met
de dood van hoofdpersoon Paul Baumer
(Richard Thomas) die door een Franse
kogel getroffen wordt als het front zich al
op de wapenstilstand instelt en het com
muniqué van het Duitse opperbevel op die
dag nuchter luidt: Van het Westelijk Front
geen Nieuws. Maar grote begeestering zit
er niet achter de opnamen die Delbert
Mann gemaakt heeft. Terwijl een scène
als tussen Paul op verlof en zijn bezorgde
moeder (Patricia Neal) van een gevoels
matige armoede en kitsch is waaraan zelfs
Milestone een halve eeuw geleden zich
niet zou hebben bezondigd.
Gelukkig krijgt in deze première-arme
week de filmliefhebber nog een kans in de
circuithuizen als Kriterion, The Movies of
Filmhuis Jean Vigo, in het Cinecenter-
complex. Zo vindt hij in Kriterion dat in
de lunchpauze oude Nederlandse subsi-
diefilms als Pan van Herman van der
Horst en Clair Obscur van George Sluizer
draait, de nieuwste film van Weroer
Schroeter, Palermo oder Wolfsburg die op
het recente Berlijnse filmfestival de Gou
den Beer won.
In zijn bekende operastijl vertelt
Schroeter in deze film de belevenissen
van een Italiaanse jongen uit Sicilië die
door de armoede van zijn land gedwongen
is naar Duitsland te emigreren om van
daaruit als gastarbeider zijn familie in
Palermo te ondersteunen. In dat nieuwe
milieu, gesymboliseerd door de naam
Wolfsburg, het plaatsje waar de Volkswa
gen aan de lopende band gemaakt wordt,
Door een overmatig reprise-beleid
waardoor het grootste deel van de Haar
lemse bioscoopprogramma’s hetzelfde
zijn gebleven, vallen er nog maar twee
min of meer nieuwe films te signaleren.
Dat zijn in Frans Hals de Australische
geweldsfilm Mad Max en in de nacht-
voorstellingen van Roxy vertoonde ode
aan een vriendschap die als titel Julia
heeft gekregen. Twee sterk uiteenlopen
de films dus, met als basis-verschil een al
dan niet aanwezige eerbied voor de mens.
moet de romantische, in zon en muziek
opgevoede Nicola wel ten onder gaan.
Schroeter brengt die handeling op gang
door Nicola na een teleurstellende liefde
twee pesterige Duitse jongens te laten
vermoorden. Waarna een uitvoerig proces
volgt dat de tweede helft van de film vult
en waarbij Schroeter alle registers van
zijn gevoel open trekt en een van de meest
surrealistische rechtsgedingen in beeld
brengt die ooit op het doek te zien zijn
geweest.
Natuurlijk heeft de filmer de kans aan
gegrepen eerst de tegenstellingen tussen
het warme, gezellige en praatzieke Sicilië
en het kille noorderlicht van het ijverige,
werkzame en ordelijke Wolfsburg stevig
aan te zetten. Maar eigenlijk is hij even
ironisch over het Italiaanse cliché als over
alle gemeenplaatsen die met betrekking
tot de Bundesrepublik de ronde doen. In
tegenstellingen tot de verwachtingen laat
hij het proces tegen Nicola in een sfeer
van veel begrip en grote welwillendheid
plaatsvinden met veel vertoon van ijveri
ge tolken die voortdurend aan het woord
zijn omdat ze alles vertalen wat er in de
rechtszaal door de openbare aanklager,
de rechters, de beklaagde en de publieke
tribune gezegd en gefluisterd wordt.
Nicola wordt ondanks alle bestaande
twijfels uiteindelijk vrijgesproken maar
dat laat de vurige Siciliaan niet op zich
zitten, zijn Siciliaans eergevoel laat geen
onwaarheid toe en tot grote consternatie
vap de aanwezigen besluit hij het chaoti
sche proces met het bekennen van schuld.
Daarmee aansluitend op de beelden van
een Passiespel met Christus aan het kruis
waarmee het gebeuren in de rechtszaal
Van 29 oktober tot en met 1 november is
Andrzej Wajda’s Les Demoiselles de Wil-
ko te zien in de Filmschuur. In deze tragi-
romantische film gaat Wiktor Rubin te
vergeefs op zoek naar het verleden. Hij
keert terug naar de plek waar hij ooit zijn
vakanties doorbracht in de hoop iets van
zijn jeugd terug te vinden, iets van een
vrolijke periode die hij toen doorbracht
met de vijf dochters van de familie Wilko.
Hij ontmoet deze familie weer om te ont
dekken dat de tijd ook bij hen niet heeft
stil gestaan. Aanvang alle voorstellingen
is 21 uur.
Blijft te vermelden in het Filmschuur-
programma de jeugdfilm De Rode Ballon
die komende zondag wordt getoond. Het
gaat hier om een jongetje in Parijs dat een
rode ballon vindt waaraan hij bijzonder
gehecht raakt. Vooraf aan deze vertoning
zijn de twee korte jeugdfilms Het Draai-
molenpaard en Beeb Beeb te zien. Aan
vang 14.30 uur.
Claude Faraldo’s Les Fleurs du Miel
wordt op vrijdag 31 oktober gedraaid in
de Film-Inn Zandvoort aan de Prinsesse-
weg in Zandvoort. Les Fleurs du Miel gaat
over de bevrijding van de huisvrouw; Fa-
raldo tekent een confrontatie tussen twee
klassen waarin huwelijksproblemen een
soor luxe zijn. Aanvang 21 uur.
Vanavond draait het jongerencentrum
Zero (Bakenessergracht, Haarlem) een
film over Japanse Theatervormen in het
kader van de Japanmaand die zij thans
houdt. In deze film worden aspecten van
marionetten theater Bunraku, de No spe
len en de Kabukitheatervorm belicht.
Aanvang 20 uur.
Hellmann en enigszins ook van haar man
Dashiell Hammett (acteur van wereldver
maarde detectiveverhalen als The Thin
Man en The Maltese Falcon) centraal
staan. Maar het verhaal gaat in de eerste
plaats over een vriendschap vanaf de
schoolbanken tussen Lillian (Jane Fonda)
en Julia (Vanessa Redgrave) die in brie
ven en spaarzame ontmoetingen voortge
zet werd. Beide vrouwen waren zeker
voor Amerikaanse begrippen, vrijgevoch
ten en politiek geëngageerd. Julia gaat na
haar schooltijd studeren in Wenen bij het
psychiatrische fenomeen Freud en be
moeit zich intens met de dramatische ge
beurtenissen die aan de bezetting van
Oostenrijk door Nazi-Duitsland vooraf
gaan. Bij arbeidsonlusten tijdens het
zwakke bewind van bondskanselier Doll-
fusz wordt zij zwaar gewond en als Lillian
daarvan op de hoogte komt vertrekt ze
onmiddellijk naar Europa en bezoekt
haar vriendin in een door politie streng
bewaakt ziekenhuis. Er kan dan nauwe
lijks een woord gewisseld worden. Julia
heeft zwaar hoofdletsel en haar rechter
been is geamputeerd. Ze kan met moeite
een briefje schrijven waarin ze Lillian
adviseert zo snel mogelijk Wenen te verla
ten en in Parijs op nadere berichten te
wachten. Maar dat wachten is vergeefs,
Oostenrijk is dan geannexeerd door
Duitsland en Lillian keert terug naar
Amerika.
7
