f Onderzoek TNO-instituut:
5
Jongeren protesteren
tegen kabinetsplannen
HAL-order kreeg
onvoldoende steun
Zwarte circuit heeft ook goede kanten
Bisdom Breda
Van Aardenne in Kamer:
Somber rapport
Ruzie door
economie Polen
Smit verspeelt
boorplatform
angst voor
schadeclaim
Pot pindakaas
wordt duurder
Minder produktie
van bakstenen
stoot pakket
aandelen af
„Geen verlaging jeugdloon
inde
21
ECONOMIE
19 8 0
OKTOBER
VRIJDAG 24
0
F
(Van onze redactie economie)
H:
DEN HAAG. Verdergaan
de automatisering van indu
striële arbeid leidt vaak tot
een kwaliteitsvermindering
van het overblijvende werk.
O
Automatisering holt
arbeidstaken uit
(Van onze redactie economie)
Volgende week dinsdag, houden de jon-
Min. van Aardenne
Voorraden in de baksteenindustrie. Door de stagnatie in de bouw zijn de baksteenfabrikanten gedwongen hun produktie te verminderen
datie.
iet
n
aar
van
i de
ing,
dig
005
UTRECHT. Hoe kun je als zelfstandig mens rondkomen van een loon van
932 gulden bruto per maand. Dat is de vraag waar een werkende jongere van
achttien jaar over enkele maanden voor komt te staan als de plannen van het
kabinet om fors te snijden in de jeugdlonen doorgaan, aldus een aantal
jongerenorganisaties.
‘hnische
outen
toersen.
oor dit
nen euvel
ius aan.
«-claim,
iten.
i naast
ook
194.00
204.00b
600.00
3.00
3.00
Dit is in tegenstelling tot het idee, dat bij
toenemende automatisering vooral het
geestdodende, routinematige werk van de
mensen wordt overgenomen.
Dat is een van de conclusies uit een
Nee, ik weet ook niet hoe groot het
„zwarte circuit” is. Maar wel dat het
erg groot is. Enkele tientallen miljar
den, om de gedachten te bepalen.
Er zijn wel pogingen geweest om de
omvang van het zwarte circuit te ramen.
Uit het onderzoek blijkt, dat wanneer de
automatisering verder gaat, veel passief
bewakingswerk ontstaat, dat door de be
trokken werknemers negatief wordt erva
ren. Mensen die dit soort werk doen zijn
De Fransen, die de order nu krijgen, kun
nen daar misschien nog wel bovenuit, zei
Van Aardenne, „maar voor de Nederland
se overheid zijn er ook grenzen”.
Minister Van Aardenne (Economische
Zaken) zei dat gisteren in de Tweede Ka
mer op vragen van de PvdA’er Van der
Hek. Wanneer de Nederlandse overheid
zou zijn ingegaan op de eisen, dan zou
minstens 25 procent van het orderbedrag
door de staat aan steun zijn opgebracht.
Dat kwam mede omdat de HAL een finan-
cieringsschema wilde, waaraan grote risi
co’s zijn verbonden.
Er zal meer aandacht moeten worden
besteed aan menselijke vermogens. Dit is
ook van belang voo- de veiligheid van
industriële installaties, omdat bij een ver
keerd ontwerp snel en juist ingrijpen bij
storingen vaak niet goed mogeljjk is, vol
gens de uitkomsten van het onderzoek.
minder tevreden over hun werk, hebben
meer gezonheidsklachten en een hoger
ziekteverzuim. De onderzoekers conclu
deren dat bij het ontwerp van nieuwe
installaties en produktieprocessen te veel
uitsluitend technische en economische ei
sen een rol spelen.
ARNHEM (ANP). De ruim honderd
Nederlandse baksteenfabrieken gaan met
ingang van volgende maand hun produk
tie beperken. Als gevolg van de malaise in
de bouw is de totale baksteenvoorraad in
ons land opgelopen tot ongeveer 500 mil
joen stuks ofwel 2,5 keer de normale voor
raad.
Omdat „de vooruitzichten niet wijzen
op een snel aantrekken van de bouw”
heeft een werkgroep binnen de Vereni
ging de Nederlandse Baksteenindustrie
nu een regeling opgesteld, die enerzijds
voorziet in een algemene produktiebeper-
king van tijdelijke aard op vrijwillige ba
sis en anderzijds in een mogelijke uitkoop
wegens corruptie. Die uitspraak verwon
derde mij. Iedereen wist wel dat er cor
ruptie heerste, maar er werd, zeker in de
top van het regeringsapparaat, nooit over
gesproken. De zaak lag ook anders dan ik
aanvankelijk dacht. Het was niet de cor
ruptie van de ministers als zodanig die tot
hun val had geleid. De ministersposten
waren zodanig verdeeld geweest dat de
een veel meer mogelijkheden voor corrup
tie had dan de ander. U begrijpt, zei mijn
zegsman, dat zoiets niet kan.
Dat bedoel ik met de ongeschreven re
gels van de wetsontduiking. Er heerst ook
in het zwarte circuit een morele code die
maakt dat het allemaal betrekkelijk regel
matig en weinig storend verloopt. Maar in
Om een dergelijke verlaging te voorko
men hebben elf jongerenorganisaties de
koppen bij elkaar gestoken. Deze organi
saties, variërend van de KWJ en de WDM
tot de CDA-jongeren en de „in principe
solidaire” VVD-jongeren, willen door al
lerlei acties een krachtig protest laten
horen tegen de kabinetsplannen. De orga
nisaties hopen dat het parlement de plan
nen bij de behandeling in de kamer over
enige tijd zal afwijzen.
ROTTERDAM. De sleper Smit-New
York van Smits Internationale Sleepdien
sten in Rotterdam heeft woensdag in de
Stille Oceaan het booreiland Dan Prince
verspeeld. Het booreiland is gekapseisd
en drijft nu ondersteboven op ongeveer
600 kilometer vanuit de kust van Alaska.
Vijf dagen nadat de sleep was vertrok
ken vanuit de plaats Dutch Harbour in het
zuidwestelijke puntje van Alaska, wak
kerde de storm aan om op 16 oktober
windkracht 12 te bereiken. Twaalf van de
achttien bemanningsleden verlieten ten
slotte de Dan Prince. De andere zes wer
den er door de Amerikaanse kustwacht
afgehaald. Woensdag begon het boorei
land zware slagzij te maken, waarop het
kapseisde.
geren in Utrecht een eerste gezamenlijke
manifestatie tegen de verlaging van de
jeugdlonen. Afgelopen dinsdag werd al
een prikactie op de Amsterdamse effec
tenbeurs gehouden. Van dit soort verras-
singsacties zijn er overigens nog meer te
verwachten, naast de „officiële” protest-
bijeenkomsten die her en der in den lande
op het programma staan.
Op het gebied van de uitkeringen wil de
regering een wachttijd van een half jaar
invoeren voor werkloze schoolverlaters,
voordat zijn in aanmerking kunnen ko
men voor een RWW-uitkering. Ook staat
er een verlaging van deze uitkering op
stapel, omdat die door het voorgestelde
ingrijpen in de jeugdlonen voor een deel
boven het wettelijk minimumjeugdloon
zou komen te liggen.
Volgens de jongerenorganisaties bete
kent het verder verlagen van de jeugdlo
nen een ernstige belemmering voor jonge
ren om op eigen benen te gaan staan en
zich te ontplooien. De indruk dat jongeren
hun geld alleen maar stoppen in patat,
platen en make-up gaat voor de meesten
niet op. Een jongere die nog thuis woont
betaalt vaak kostgeld en jongeren die zelf
standig wonen zijn met de huidige huren
en vaste lasten al gauw de helft van hun
loon kwijt, aldus de protesterende organi
saties.
7.41)
1.57
:a
msen
De maatregelen die het kabinet in het
kader van zijn bezuinigingsplannen heeft
aangekondigd voor jongeren vallen uiteen
in twee delen: een ingrijpende verlaging
van de minimumjeugdlonen en een verla
ging van enkele sociale uitkeringen. Wat
het loon betreft wil de regering de korting
voor ieder jaar dat men jonger is dan 23
verhogen van 7,5 tot 10 procent. Voor een
20-jarige betekent dat volgens een bere
kening van de jongerenorganisaties een
loonsverlaging van 90 gulden schoon per
maand (8 procent van het loon), voor een
18-jarige 162 gulden per maand (een da
ling van 18 procent) en voor 15-jarigen
zelfs bijna een halvering van hun huidige
loon: 289 gulden per maand, een daling
van 48 procent. De wedde vaif dienstplich
tige militairen, die aan het minimum
jeugdloon van 18-, 19- en 20-jarigen is
gekoppeld, gaat naar verhouding omlaag.
Het Nederlandse bankwezen durfde de
financiering niet aan, omdat de HAL een
nafinanciering vroeg in (zwakke) dollars
met een vast rentepercentage, wat bij een
dergelijke zwakke valuta zeer ongewoon
is, zo zei de minister. Geen Nederlandse
bank wilde dat risico dragen. Een nadeel
van zo’n operatie zou voor de Nederlandse
overheid ook zijn geweest dat vrijwel het
gehele steunbedrag aan de kosten van de
financiering zou zijn opgegaan.
Daar tegenover staat de hoeveelheid geld
die in circulatie is gebracht. Het verschil
tussen beide kan een aanduiding zijn van
de omvang van het zwarte circuit.
Een andere mogelijkheid is, te bereke
nen hoeveel inkomstenbelasting er binnen
zou moeten komen krachtens de geldende
tarieven, in aanmerking nemende de af
trekposten en de vrijstellingen. Daarte
genover kan de werkelijke opbrengst wor
den gesteld. Het verschil tussen beide kan
ook een aanwijzing zijn hoeveel er weg
lekt naar het zwarte circuit. Men kan
verder de bedragen voor aankopen van
pleziervaartuigen en tweede huizen bij
elkaar optellen. Al die dingen komen hoog
uit, maar wel sterk verschillend. Ik waag
mij daarom niet aan een cijfermatige
raming.
Ook zonder zulk een raming is het mo
gelijk iets te zeggen over oorzaken en
gevolgen. In de eerste plaats moeten we
alle officiële cijfers enigszins wantrou
wend bezien. Als die juist zouden zijn zou
onze economie eigenlijk helemaal niet
meer kunnen draaien. Dat ze wel zij het
sterk knarsend nog functioneert, zou
wel eens kunnen komen door het zwarte
circuit.
Er zijn zoveel overheidsvoorschriften
dat zij niet meer allemaal volledig kunnen
worden opgevolgd. Waar dat wel gebeurt,
zoals bij model-werken, loopt de zaak in
het honderd. Model-werken, dus precies
alle overheidsvoorschriften in acht ne
men, geldt als een soort sabotage. Alles
kan alleen nog maar soepel verlopen door
de voorschriften niet strikt toe te passen.
Zo is getracht na te gaan hoeveel geld er
zoek is. Men kan een gooi doen naar de
hoeveelheid geld die nodig is voor het
financieren van alle aan- en verkopen.
van bedrijven, die de produktie moeten
staken. Ook tijdelijke werktijdverkorting
bij de steenfabrieken is mogelijk.
De vereniging van baksteenfabrikanten
verwacht, dat alle bedrijven in deze bran
che zich op korte termijn in de voorgestel
de regeling kunnen vinden. Gehoopt
wordt, dat de eerste effecten van de rege
ling nog dit jaar bereikt kunnen worden.
De vakbonden zijn van een en ander op de
hoogte gesteld.
WARSCHAU (Reuter). Polen heeft
ook volgend jaar een tekort aan de meest
noodzakelijke levensbehoeften als suiker,
aardappelen en vlees. De waarde van het
tekort bedraagt zeker veertig miljard zlo
ty (tegen de officiële koers ongeveer 2,6
miljard gulden). Dit staat in een regerings
rapport over de voorstellen voor de begro
ting van volgend jaar, zo meldt het Poolse
persbureau PAP. Dit jaar levert de handel
met het buitenland een tekort op van 900
miljoen dollar, terwijl was voorzien in een
positief saldo van 750 miljoen dollar.
De groei van het bruto nationaal pro-
dukt (BNP) - in de Oosteuropese landen
nationaal inkomen genaamd - komt dit
jaar twee procent kleiner uit dan de ge
plande 1,8 procent. Vorig jaar was sprake
van een vermindering van het BNP met
2,2 procent. Ondanks extra invoer van
50.000 ton vlees is er dit jaar 100.000 ton te
weinig. Ook de 40.000 ton suiker die is
ingevoerd is onvoldoende. De Poolse
aardappeloogst levert dit jaar dertig mil
joen ton op tegen vijftig miljoen ton vorig
jaar. Veevoeder is er ook te weinig, hoe
wel Polen dit jaar anderhalf miljoen ton
graan invoert.
Door de slechte gang van zaken is het
moeilijk om voor volgend jaar een duide
lijk beeld te schetsen, zo staat in het
regeringsrapport. Bovendien wordt het
voor Polen steeds moeilijker in het buiten
land kredieten op te nemen doordat de
westerse landen minder geneigd zijn sa
men te werken. De kans bestaat dat Polen
zijn reputatie als betrouwbare leverancier
van steenkool, koper en zwavel kwijtraakt
als gevolg van een vermindering van de
mijnbouwproduktie, zo schrijft de Poolse
regering in haar rapport.
(Van onze redactie economie)
DEN HAAG. De order van de Holland-Amerika-Lijn (HAL) voor de bouw
van twee passagiersschepen is naar het buitenland gegaan, omdat noch het
Nederlandse bankwezen, noch de Nederlandse overheid aan de scheepswerf
De Merwede een voldoende concurrerend financieringsaanbod kon doen.
onderzoek, dat in opdracht van een com
missie van de Sociaal-Economische Raad
(SER) werd verricht door het Nederlands
Instituut voor Preventieve Gezondheids
zorg TNO in Leiden. Bij dit onderzoek
werden 24 meer en minder geautomati
seerde arbeidssituaties vergeleken, waar
bij complexe technische installaties wor
den bewaakt en bestuurd.
xkdiv. ei
noteert:
7,62
1,58
1,57
3,00 442,00
1.00 372.00
3,15
3,15
3,00 88.50
Door het naar Frankrijk gaan van de
order (honderden miljoenen guldens
groot) gaat aan de Nederlandse industrie
voor 5,8 miljoen manuren aan werk voor
bij, waarvan 2,9 miljoen in de scheeps
bouw. Het zou voor De Merwede drie jaar
werk hebben beteken.
32.00
51.50
71.00
108.00
87.80
98.00
99.00
15,50
38,80
276,50
28,50
82,50
49,40
137.00
53.00
62,40
81,80
16,00
137.80
156.00
49,10
110,00
55.90
100,40
58.10
44.00
31.70
266.00
224.00
75.20(1
42.60
135.50
40.30
58.70
60.00
130.60
63.00
72.50
154,90
112,00
161.00
45,30
60.30
139,00
72.50
63,30
50.00
86,50
104,00
48.60
143.00
58.30
47.90
90.00
30.50
55.00e
192.00
104.50
58.50
179.00
44.00
108.00
155.00
79,20
269.50
37,50
91,20
141.80
27.006
42.50
38.50
57.00
49.80
124.50
375.00
Het zwarte circuit ontstaat wanneer en
doordat de overheid zwaar op het be
drijfsleven drukt. Het bloed kruipt dan
waar het niet gaan kan. Het druist tegen
de menselijke natuur in als men geen stap
kan verzetten zonder overheidsdwang.
Dus wreekt de natuur zich. Bij zeer hoge
belastingen komt er ontduiking. Bij straf
fe loonbeheersing ontstaan er zwarte lo
nen. Bij rantsoenering ontstaat er een
zwarte markt. Dat zijn enerzijds uitwas
sen, maar anderzijds gezonde reacties van
een economie die wil blijven functioneren
en zich niet laat doodregelen.
Nu is bij ons het zwarte circuit een
verschijnsel dat we nog niet lang in deze
omvang kennen. Toen er nog met mate
geregeerd werd, golden bij ons wetten als
voorschriften die gehoorzaamd moesten
worden. In meer zuidelijke landen gelden
zij al lang als voorschriften die er zijn om
ontdoken te worden. Daarom heeft men in
die landen veel meer ervaring hoe het
beste om te gaan met het zwarte circuit.
Ook de overheid heeft geleerd er mee te
leven.
Alles wordt er niet zo serieus genomen
als bij ons. De soep wordt nooit zo heet
gegeten als zij wordt opgediend. Nu wij
ook met een groot zwart circuit zitten kan
het de moeite lonen te leren van de landen
waar het een normaal en aanvaard ver
schijnsel is. Met name zien we in die
landen dat in het illegale deel van het
economische proces zeker niet alles mag
en kan. Het heeft zijn eigen ongeschreven
regels. Daardoor werkt het ook niet ont
bindend, maar veeleer regelend.
Waar de mensen geboren wetsovertre
ders zijn hebben zij tevens geleerd dat er
grenzen zijn aan de wetsovertreding.
Waar nooit de wet wordt overtreden be
staat het gevaar dat men, als de druk van
de overheid ondraaglijk wordt, in het an
dere uiterste, dat van de chaos, terecht
komt.
Ik kwam in een Afrikaans land eens in
gesprek met een minister van een pas
benoemd kabinet. Hij vertelde dat het
vorige kabinet naar huis was gestuurd
ARNHEM (ANP). De motorenfabriek
Thomassen Holland BV in het Gelderse
De Steeg hoeft vooralsnog geen 1,2 mil
joen gulden voorschot te betalen aan de in
financiële moeilijkheden verkerende
houthandel Stenfert in Rheden. Vorige
week diende hierover een kort geding bij
de president van de rechtbank in Arnhem,
mr. J. Schaafsma, maar deze heeft giste
ren de door Stenfert gevraagde tussen
komst geweigerd.
Thomassen (onderdeel van het RSV-
concem) beschuldigt de 20 man personeel
tellende houthandel ervan verantwoorde
lijk te zijn voor de vertraging in de bouw
van een gas-doorpompstation in Algerije.
Met de bouw van dit station door Thomas
sen is een bedrag van 275 miljoen gulden
gemoeid.
De motorenfabriek zegt een Algerijnse
schadeclaim van 20 miljoen gulden te ver
wachten voor de vertraging die volgens
Thomassen is ontstaan doordat Stenfert
veel te laat afkwam met de materialen
voor de bouw van een kampement bij het
gasstation. Thomassen wil bij de houthan
del een schadeclaim van 3,4 miljoen gul
den indienen en weigert daarom de al
overeengekomen eerste betaling van 1,2
miljoen gulden aan Stenfert te voldoen.
Het contract tussen Thomassen en de
Houthandel beloopt in totaal 7,3 miljoen
gulden.
DEN HAAG (ANP). Pindaprodukten
zullen binnenkort duurder moeten wor
den. Dit geldt voor potten pindakaas, zak
jes noten en andere produkten, waarin
pinda’s zijn verwerkt, zo heeft de Vereni
ging van Verwerkers van Consumptie-
grondnoten bekendgemaakt.
De prijsverhogingen worden vooral ver
oorzaakt door sterk stijgende prijzen op
de wereldmarkt. Abnormale droogte in
belangrijke produktiegebieden in Noord-
Amerika en te langdurige regenval in
Zuid-Amerika deden de oogsten van dit
jaar grotendeels mislukken.
Dit heeft een veel kleiner aanbod van
noten tot gevolg. Andere produktielanden
kunnen deze vermindering van het aan
bod niet ongedaan maken. Sinds enige
tijd lopen de prijzen van pinda’s daardoor
zo sterk op, dat de industrie nu al het
dubbele voor pinda’s moet betalen verge
leken met de prijs van enkele maanden
geleden.
BREDA (ANP). Het bisdom Breda
heeft in de afgelopen vijf jaar al zijn
aandelen afgestoten en omgezet in
obligaties, voornamelijk staatslenin
gen. Vorig jaar is het toen nog resteren
de geringe aandelenpakket geheel ver
kocht. Dit staat in de toelichting op de
balans van het bisdom per 31-12-79, die
is opgenomen in Overweg, het infor
matieblad voor het bisdom Breda.
Het bisdom wilde hiermee voorko
men dat op een of andere wijze „be
smette aandelen” in zijn bezit zouden
zijn. Verder was de opbrengst van de
aandelen een overweging voor dit
beluis.
Enkele weken geleden bleek uit een
rapport van de Diocesane Pastorale
Raad van het bisdom Rotterdam dat
dit bisdom aandelen bezit van onder
nemingen, die essentiële onderdelen
voor wapens en wapensystemen pro
duceren of betrokken zijn bij de pro
duktie van kernwapens. Het onderzoek
hiervoor was verricht door de Stich
ting Oecumenisch Studie- en Actiecen
trum voor Investeringen (OSACI) te
Amsterdam.
een land van nauwgezette wetsbetrach-
ters, zoals ons land altijd is geweest, heb
ben we zulk een code niet.
Behalve zuidelijke landen kunnen ook
oostelijke landen als voorbeeld worden
opgeroepen. In Oost-Europa drukt de
overheid nog veel zwaarder op het econo
mische proces dan bij ons. Toen alles daar
nog redelijk liep sloeg men zich officieel
voortdurend op de borst over het goed
werkende systeem. Maar bij iets dieper
graven, als mensen die het systeem van
binnenuit kenden wat meer loslieten dan
in de partij pers werd gepubliceerd, bleek
dat alles nog betrekkelijk goed ging on
danks het heersende systeem.
Alleen door te ritselen, langs sluipwe
gen, door onderlinge uitwisseling van be-
voorrechtingen komt er iets terecht van
de produktie. Langs de officiële weg zou
den de meeste grondstoffen te laat komen,
de wielen wel maar de moeren niet toege
zonden worden, de machines al ter plaatse
zijn als de fabriekshal nog in de steigers
stond. De bureaucratie verstart en ver
lamt alles. Zij is er om ontgaan en ontdo
ken te worden.
Wij zijn in sterke mate op weg naar de
alles regelende staat. Dat werkt bij ons
nog slechter dan bij die anderen, want wij
hebben geen regels van „ritselgedrag” om
op terug te vallen.
Prof. Schouten, bekend van zijn optre
den in de Sociaal-Economische Raad, zegt
in zijn nieuwste boek: laten is voor de
overheid beter dan doen. Er wordt veel te
veel gedaan en veel te weinig gelaten. Als
bij ons het kabinet met een beleidsnota
komt wordt in het parlement dikwijls een
vermanende vinger opgestoken: regering,
regeer! Daarmee wordt bedoeld: kom met
wetsontwerpen, want daarvoor zitten we
hier. Alles moet geregeld worden.
Dat levert de voedingsbodem waarop
het zwarte circuit groeit. Het is een uitlaat
klep voor spanningen die zich anders zou
den ophopen. Alleen door het bestaan van
het zwarte circuit kan de grote druk van
de overheid op het economische proces
worden verdragen.
