Tera Boelen:
9
nd
ZIEKENHUIS!
ZAT
ZAT
ZAT
DAGS
DAGS
DAGS
«VOEGSEL
[VOEGSEL
VOEGSEL
□te
□te
ouders bij
kleintjes laten slapen”
its
tk
25 OKTOBER 1980
IC
IJmuider Courant
k
1 ti
fert JR
-a
ló
Dl
■v
Beverwijkse Courant
F
r
Sportvrijwilliger
Vriendjes
door Hein Dik
Kapstok
Verademing
Engelse aanpak
JR
Scheidingsangst
m,
-
„Voor een kind is het beter als het ziekenhuisverblijf zo kort mogelijk wordt gehouden. Opname
kan trauma’s veroorzaken. Psychische schade die soms in het latere leven nog doorwerkt”.
Dr. Tera Boelen-van der Loo uit Amsterdam over kinderen in het ziekenhuis. Fris gezicht, heldere
ogen. Formuleert eenvoudig. „Iedereen met een gezond verstand voelt aan hoe een kind het
ziekenhuis ervaart.”
Ze is 34 jaar, orthopedagoge en een van de deskundigen van de vereniging Kind en Ziekenhuis.
Haar pleidooi: „Als het medisch mogelijk is moetje kinderen zo vlug mogelijk naar huis laten
terugkeren.”
Kind in het ziekenhuis. Een vreemde, onbekende wereld.
Witte jassen. Gezichten die je niet kent. Waar zijn vader en
moeder? Waarom hebben ze me hierheen gebracht?
Geluiden die je niet thuis kunt brengen. Angst.
Voor een kind is een ziekenhuisopname een schokkende
ervaring. Alles wat vertrouwd is, valt weg. Dat een kind
psychisch schade kan oplopen door een
ziekenhuisopname, is langzamerhand algemeen bekend.
Over die schade en wat er tegen gedaan kan worden een
vraaggesprek met Tera Boelen-van der Loo uit Amsterdam.
Zij is orthopedagoge en promoveerde op een proefschrift
over de ziekenhuissituatie voor kinderen. Tera Boelen is
actief in de vereniging Kind en Ziekenhuis die zich inspant
om het welzijn van kinderen voor, tijdens en na
ziekenhuisopname te bevorderen.
De Voyager I, een Ame
rikaans ruimtevaartuig,
nadert de planeet Satur-
nus. Men verwacht van
de passage een serie
onthullende foto’s. De
Voyager I is op het mo
ment van het fotografe
ren 1.5 miljard kilometer
ver weg van de aarde.
Wim van Zijll, directeur
van de NSF, neemt het
nog een keer op voor de
vrijwilligers in het spor
tieve verenigingsleven.
In november neemt hij
afscheid van de (officië
le) sportbeweging.
■w
I’ A- j G
i 1 ft.
lilllll ii lli
/el’ Ua
Bij
Kind in het
ziekenhuis
et kleuren-
thmzen.
'AO-ers.
izen.
>-ers
nodig).
te bung, in
gel nodig
>98
Wat Tera Boelen bepleit lijkt eenvoudig. Maar
gebeurt het ook altijd? Sommige specialisten
vinden van niet. Een van hen is de Rotterdamse
kinderchirurg prof. dr. J. C. Molenaar. „Kinderen
worden vaak onnodig in het ziekenhuis opgenomen
voor een operatie,” zei hij een paar weken geleden.
„Een aantal operaties is zelfs overbodig. De helft
van alle operaties zou poliklinisch kunnen
gebeuren.” Prof. Molenaar meent dat veel
ziekenhuizen om financiële redenen een patiëntje
langer dan een dag opnemen.
Reactie van Tera Boelen: „Ik kan de medische kant
niet beoordelen. Dat is mijn vak niet. Maar ik vind
dat het uitgezocht moet worden. Je moet voor
kinderen opname en opnameduur zoveel mogelijk
beperken.
Operaties bij kinderen zijn het onderwerp van een
symposium dat de vereniging Kind en Ziekenhuis
volgende week in Rotterdam organiseert. In
Nederland hebben jaarlijks 150.000 operaties plaats
bij kinderen.
Tera Boelen: „Ik zit met een heleboel vragen.
Waarom worden in de ene provincie twee keer
zoveel kinderen opgenomen voor amandeloperaties
als in de andere? Heeft dat te maken met de grotere
afstanden? Speelt het functioneren van de
ambulancedienst een rol? Waarom wordt een kind
voor amandelen knippen in het ene ziekenhuis vier
dagen opgenomen, in het andere twee, terwijl het
weer ergens anders poliklinisch gebeurt? Ik wil
best weten of daar een medische reden voor is.
Molenaar zegt dat de financiën een belangrijke
Tera Boelen: „Watje heel vaak ziet is de
scheidingsangst. Kinderen die de wc-deur niet meer
dicht willen doen; die niet meer zonder hun moeder
kunnen. Vaak ook angst voor witte jassen.
Kinderen die bij de slager beginnen te huilen. Veel
voorkomend is dat een kind na ziekenhuisopname
op een kinderachtiger niveau gaat functioneren:
Bedplassen, duimen, dat soort dingen. Je hoort van
ouders ook dat ze minder handelbaar zijn. Nors en
afwerend. Weigeren om te praten over wat er is
gebeurd. Vaak komt pas na maanden het verhaal
boven water over wat het kind heeft meegemaakt;
pas dan horen ouders ook over de negatieve
ervaringen. Volgens onderzoek kan zo’n moeilijke
periode wel een maand of drie duren. Het kind is
lastiger, eet minder goed, heeft problemen met
slapen. Je hoort ook dat kinderen angstig dromen,
nachtmerries hebben, midden in de nacht gillend
wakker worden.
De grootste risicogroep vormen de kinderen tussen
2 en 5 jaar. Vooral als ze langer dan een week
worden opgenomen. Volgens een Engels onderzoek
zie je bij deze kinderen meer leerstoornissen en
gedragsmoeilijkheden op latere leeftijd.
Het lagere-schoolkind begrijpt al veel beter
waarom het naar het ziekenhuis moet. Is minder
afhankelijk. Maar dat heeft weer andere
problemen. Het piekert meer over het ziekzijn. Kom
ik ooit weer thuis? Word ik wel weer gezond?
Er is onderzoek gedaan waaruit blijkt dat kinderen
met het toenemen van de leeftijd het gevoel krijgen
dat ze zelf de oorzaak zijn van hun ziekte. Bij heel
kleine kinderen zo’n gevoel van: Ik ben stout
geweest en m’n ouders hebben me daarom hierheen
gebracht. En bij ouderen echt schuldgevoelens in
de zin van „ik heb verkeerd geleefd” of „ik heb
foute gedachten gehad”. Die strafbeleving schijnt
bij een behoorlijk aantal kinderen voor te komen.
Daarom is het ook zo belangrijk dat kinderen goed
worden voorgelicht. Met goede informatie kun je
dat soort schuldgevoelens voorkomen.
Gelukkig is het langzamerhand algemeen aanvaard
dat je het kind tevoren goed vertelt over een
opname. Vroeger werd dat weggedrukt, net zo’n
taboe als sterven en dood. Als je er tevoren over
Wat voor moeilijkheden hebben kinderen na een
opname?
reden zijn om op te nemen. Ziekenhuizen moeten
gewoon hun aantal bedden volmaken, dat is nu
eenmaal het systeem hier in Nederland. Misschien
moeten we naar een ander financieringssysteem
waarbij de bezetting van bedden minder belangrijk
is.
Het gaat vooral om kleine ingrepen die ook
poliklinisch kunnen gebeuren: amandelen,
liesbreuken, testikels laten indalen,
besnijdenisoperatie. Als je de poliklinische hulp
kunt verbeteren, bespaar je veel aan de opname-
kant. Je moet dan wel denken aan een goede
nazorg. Zijn er geen complicaties mogelijk? Zijn er
geen gevaren als een kind zo kort na de operatie
thuiskomt? De kwaliteit van de zorg mag er niet
onder lijden. Er zijn al ziekenhuizen die de afstand
een rol laten spelen. Wie ver weg woont blijft een
nachtje slapen. Kinderen uit de directe omgeving
mogen naar huis.”
Een argument om kinderen een dagje eerder op te
nemen is vaak dat ze dan kunnen wennen aan het
ziekenhuis. Tera Boelen is het daarmee niet eens.
„Kinderen, vooral jonge kinderen, wennen niet zo
gauw in een dag. Ze komen in een vreemde
omgeving, krijgen allerlei onbekende mensen bij
hun bed. Als een kind goed is voorbereid, weet het
dat het in slaap wordt gebracht en daarna pijn
krijgt. Dat is toch een bedreiging. Bovendien doet
men bijv, amandeloperaties vaak in grote
aantallen. Groepjes van zes tot twaalf kinderen die
tegelijk worden opgenomen. Er is echt niet genoeg
personeel om met al die kinderen een intieme band
op te bouwen.”
Volgens Tera Boelen zijn er, treurig genoeg, ook
kinderen die het een verademing vinden om in het
ziekenhuis te liggen.
„Er zijn kinderen die thuis zo onder druk staan dat
ze het prettig vinden in het ziekenhuis. Soms is de
ouder-kind-relatie volledig vastgelopen. Bij
anderen heeft mishandeling plaats. Die slechte
verstandhouding uit zich vaak in lichamelijke
klachten; buikpijn bijvoorbeeld, de bekende
psychosomatische klachten waardoor een kind bij
een arts terechtkomt. In sommige ziekenhuizen
werken psychologische teams die ook kinderen met
alleen maar een sociale indicatie opnemen. Het
voordeel is dat ze even kunnen uitrusten. Bijkomen
van de moeilijkheden thuis. Maar het is de vraag of
•dat uitrusten in een ziekenhuis moet gebeuren. Of
een ander soort tehuis of inrichting niet geschikter
zou zijn. Het systeem van ons is nu eenmaal zo dat
klachten vaak in de medische sfeer terecht komen.
De hulpverlening door die psychosociale teams is
overigens erg goed. Je moet er alleen niet in blijven
steken. Voor zulke kinderen zou je ook het klimaat
op zaal moeten verbeteren. Zorgen dat ze niet
terechtkomen in een al te medische aanpak.”
Het verbeteren van de totale sfeer voor kinderen in
praat, weet het kind dat het straks ook bij je terecht
kan met zijn verhaal.”
De vereniging is voorstander van de Engelse
aanpak. Daar kunnen ouders van jonge kinderen
slapen bij hun kind in het ziekenhuis, het
zogenoemde „rooming-in” dat in Nederlandse
ziekenhuizen vrijwel nergens wordt toegestaan.
Ook pleit ze voor open bezoektijden.
Tera Boelen: „Ik vind het een misstand in
Nederland dat er nog ziekenhuizen zijn met een uur
bezoek per dag op de kinderafdeling. Dat komt nog
voor. Bezoektijden moeten helemaal worden
afgeschaft. „Bezoek” aan kinderen is niet op zijn
plaats. Kinderen en ouders horen bij elkaar.
Als er geen bezoektijden zijn kunnen ouders, kind
en ziekenhuis in wederzijdse vrijheid bepalen hoe
de contactmogelijkheden gaan liggen. Voor oudere
kinderen is het niet nodig dat de moeder blijft
slapen, maar overdag moet ze kunnen aanlopen
wanneer ze maar wil.
Gelukkig verruimen veel ziekenhuizen de laatste
jaren hun bezoektijden. Het is een maatschappelijk
gebeuren dat nu op gang begint te komen. In
Nederland speelt ook een rol dat de moeder altijd
moet denken aan de achterblijvers thuis. „Dat kind
in het ziekenhuis wordt goed verzorgd, jij mag het
gezin thuis niet in de steek laten”, is nog vaak de
opvatting. In Engeland is het precies andersom.
Daar nemen familieleden en de buurt iets van het
werk thuis over, want: Een moeder hoort bij haar
zieke kind.”
Tera Boelen vertelt dat het ziekenhuis ouders vaak
adviseerde maar niet te komen de eerste dagen.
„Uw kind huilt als u er bent, maar als u weg bent is
het rustig,” was dan het argument. „Ogenschijnlijk
klopte die redenatie. Ze lieten ouders door een
gaatje in de deur zien dat het kind in bed zat te
spelen. Maar onderzoek heeft aangetoond dat die
kinderen zich alleen in schijn aanpasten. Onder
druk van de vreemde omgeving hielden ze zich
rustig, maar later kregen ze veel meer
moeilijkheden bij het verwerken van de
ziekenhuiservaring. Het is juist goed als een kind
zich laat gaan op het moment dat een ouder
binnenkomt. Dan wordt het mogelijk om verdriet te
uiten bij een vertrouwd persoon.”
Volgens Tera Boelen zou de ideale situatie zijn als
je de opvoeding die je een kind thuis hebt gegeven
zoveel mogelijk kunt continueren in het ziekenhuis.
„De enige belemmering zou moeten zijn dat het de
medische behandeling niet in de weg mag staan.
Mensen moeten hun thuis in het ziekenhuis kunnen
brengen. In Engeland vind ik ook zo goed dat er een
speciale kamer is voor de ouders die bij hun
kinderen blijven. „Alleen toegang voor ouders”,
staat op de deur: „Geen kinderen”. Daar staan een
paar stoelen, een televisie en die moeders kunnen er
af en toe een sigaretje roken. Want het is natuurlijk
echt niet nodig steeds op de lip van een kind te
het ziekenhuis is een van de belangrijkste
activiteiten van de vereniging Kind en Ziekenhuis.
Tera Boelen: „Je moet je afvragen of die
traumatiserende werking onvermijdelijk is. Een
narcose en een snee in je buik zijn nu eenmaal niet
leuk. Opname is soms niet te voorkomen. Maar dan
zie je dat er nog veel kan worden verbeterd aan de
omliggende factoren.
zitten. Dat wil zelf trouwens ook wel eens rustig met
z’n lego spelen.”
De Nederlandse ziekenhuissituatie noemt de
orthopedagoge te verschillend om er een algemeen
oordeel over te geven. „Duidelijk is dat artsen en
verpleegsters in hun opleiding meer stof moeten
krijgen over de aanpak van de kinderafdeling.
Dingen leren zien door de ogen van een kind, is erg
belangrijk. Ook open bezoektijden stellen heel
andere eisen aan het personeel. De zuster krijgt een
andere functie als er steeds moeders op zaal zijn.
Ook voor spelleidsters zou het invloed hebben op
het werk.”
Minister De Ruiter van Justitie wil winkel
diefstallen tot 50 in de toekomst niet meer
bestraffen. De winkeliers zijn het daar uiter
aard niet mee eens. Het plan is de minister
door hen sterk ontraden. We laten daarover
mr. Guido van Woerkom aan het woord en -
natuurlijk - ook een detaillist. Super-kruide-
nier Jan van den Broek kent geen genade
meer voor winkeldieven.
oortvelden,
t IJssel-
uren-tv,
AN.-
IAN.-
I» KENNEMER COIRANT FN HFT DAGBLAD VOOR I IMl IDF.N
DAI.BI .AD VOOR BEVERWIJK HEEMSKERK FN VEISEN
Tera Boelen vindt verder dat ook broertjes, zusjes
en vriendjes bij het zieke kind op bezoek moeten
kunnen. „Nu is er in veel ziekenhuizen een
leeftijdsgrens van 14 jaar, vanwege het gevaar voor
infectie. Maar in Drachten laten ze al tien jaar
kinderen toe, zonder dat er ooit een epidemie of
kwalijke infectiehaard is geconstateerd. Daar
smijten om vier uur de schoolkinderen hun fiets
tegen het ziekenhuis om even een spelletje te doen
met hun zieke leeftijdgenootje. Als het daar kan,
moet het toch ergens anders ook mogelijk zijn. Ik
vind het een veel gezondere aanpak.” Bovendien
blijkt uit onderzoek dat dit infectiegevaar niet zo’n
risico is.
Kritiek heeft ze ook op ziekenhuizen waar kinderen
niet in hun eigen kleding mogen rondlopen, maar
waar de pyama verplicht is. Ook zou er naar
gestreefd moeten worden kinderen zoveel als maar
mogelijk is aan een tafel te laten eten in plaats van
in bed.
Tera Boelen vindt dat kinderen als het enigszins
kan verpleegd moeten worden op een
gespecialiseerde kinderafdeling. „Nu gebeurt het
nog dat specialisten een kind opnemen tussen
volwassenen, omdat ze een verpleegster hebben die
heel deskundig is in het toedienen van bepaalde
oogdruppels. Dat soort redenen. Maar voor een
kind is het psychisch veel moeilijker om op een zaal
met grote mensen te liggen.” De vereniging Kind en
Ziekenhuis heeft zich opgesplitst in zo’n 60
plaatselijke werkgroepen die plaatselijk per
ziekenhuis vaak verbeteringen proberen te
bereiken.
„Ja, heel vaak worden finaciële argumenten
aangevoerd om veranderingen tegen te houden”,
zegt Tera Boelen: „Maar het is vaak ten onrechte. Ik
noem dat altijd het kapstokargument. Een
ziekenhuis heeft ooit gezegd: Aan open
bezoektijden kunnen we niet beginnen, want we
hebben niet genoeg kapstokken voor de kleding
van ouders. Onzin natuurlijk. Dat is gewoon
weerstand om ergens aan te beginnen.
In Engeland is de situatie qua ruimte beslist niet
ideaal. Maar ze zetten gewoon een stretcher naast
zo’n kinderbed. Dan kan er wel niemand meer
langs, maar dat is om een uur of tien, elfals zo’n
moeder gaat slapen ook geen ramp”.
„Wat we graag willen is dat ouders zich bewuster
worden van de ziekenhuissituatie, Als de medische
zorg van gelijke kwaliteit is, zouden ze moeten
kiezen voor het ziekenhuis met de beste
voorzieningen voor het kind. Een probleem is
daarbij wel dat sommige ziekenfondsen hun
klanten dwingen gebruik te maken van een bepaald
ziekenhuis. Maar dat lijkt me tegen de
grondwettelijke vrijheid. Mensen hebben vrijheid
van artsenkeuze.”
Het adres van de vereniging Kind en Ziekenhuis
is: Postbus 10600,1001 EP, Amsterdam.
Tera Boelen: Bezoektijden moeten helemaal wor
den afgeschaft’'
Bwww-.v.>->..Sfcxxï
<5
TA* -. A'-t-'
