Giinka Kwartet mist
nog eensgezindheid
Canon toont bruisende
feesten van John Demos
Engagement
met indianen
in beeld
gebracht
Simon C. Jansen, een veelzijdig musicus
3
Bij Haaghuishof:
I'
/-w
3?
Fraaie scenes in experiment met elektroden en laser bij Shusaku
Schepper van belangrijke traditie Westerkerk
blank
vurehout
Professionele
magazijnstellingen,
wandmeiabelen
r
opieidingsvraagstuk
Dansgezelschappen
vrezen voortduren
Martin Parr een klinisch toeschouwer
1 -
o*;
13
KUNST
DINSDAG 28 OKTOBER
19 8 0
Te grote verscheidenheid aan contrasten
F&A
x 5
ROTTERDAM. In een drang
naar uitbreiding van uitdruk
kingsmiddelen benut de danser
Shusaku Takeuchi voor zijn Dor
mu Dance Theatre steeds vaker
elementen van body-art. Bij zijn
nieuwste programma Angel Core
heeft Shusaku de hulp ingeroe
pen van een computer voor het
omzetten van lichaamsbewegin
gen in geluid. Elektroden op de
huid bevestigd meteen de spier
spanningen, die elk door een
computerprogramma worden
vertaald in een specifieke klank:
het lichaam danst op zijn eigen
muziek.
ff
I
i
SM!
Lichaam danst op eigen
muziek in
Angel Core
en
JAN BAART
Beswegingsfoto van John Demos.
(ADVERTENTIE)
Vier luidsprekers corresponderen bij
voorbeeld met de vier bewegingen van de
ledematen. Links en rechts voor met lin
ker- en rechterdijbeen, links en rechts
achter met linker- en rechterschouder.
De elektronische lichaamsgeluiden klin
ken als onderdeel van het totale muziek-
concept, waarvoor twee uitgebreide bege
leidingsgroepen aan weerszijden van de
zaal staan opgesteld. Door die muziekin
strumenten komt het effect van de li
chaamsgeluiden overigens meestal niet
erg duidelijk tot uiting. Een enkele solo
geeft echter toch wel een inzicht hoe het
computer-systeem in grote lijnen werkt.
In Angel Core handhaaft Shusaku het
recept van het tegenover elkaar plaatsen
HAARLEM. Waar ben ik
vraag ik mijn gezicht
maar het poseert
voor vakantiekiekjes
op het omslag
van toeristenfolders
voor Cherokee Town.
In een grotere enscenering, maken vier
spelers binnen de voorstelling een soort
cirkelgang. Afdalend van een grote witte
trap, in witte strakke kleding langs de
treden naar beneden glijdend, komen ze
in een soort zee. Het groene licht van de
laserstraal vormt de waterspiegel, witte
rookwolken golven over de vloer en ste
ken als schuimkoppen boven het laserop-
pervlak uit, een zacht rood schijnsel over
het grondvlak geeft een extra dramatisch
accent aan deze oogverblindend fraaie
scène.
Er zijn meer van deze fraaie scènes en
de tocht van de spelers, als een laatste fase
van onze beschaving voor het einde van
de wereld, komt herhaaldelijk ook als een
letterlijk schokkend gebeuren over. Toch
zakt de spanning af en toe weg. De aan
dacht voor de techniek van deze ingewik
kelde samengestelde voorstelling lijkt
soms zijn tol te eisen aan de spankracht
op het artistieke vlak.
Ook de bronzen plastieken van Karei
Gomes hebben een wat sentimenteel trek
je, hoewel zijn borstbeelden en kleine kop
jes een veel krachtiger lijn laten zien.
Oude Squaw is van het hier op de exposi
tie getoonde werk zijn beste. Gomes heeft
daarin wel het verweerde van een oude
Indiaanse vrouw laten zien, maar toont
haar geest ongebroken. Louis Fileer is de
derde exposant en zijn olieverven, goua
ches en tekeningen vallen het beste bij mij
in de smaak. Fileer zet zijn indrukken, vrij
fors aangezet op papier en schuwt de
dynamiek niet.
De vierde bij deze expositie betrokken
kunstenares is Wilke Jansen, van wie een
diaklankbeeld te zien is dat het vermoede
lijk wel goed zal doen in het educatieve
kader van deze Indianenexpositie, maar
dat toch een vooral in fotografisch opzicht
wat clichématige aanpak demonstreert.
De navrante werkelijkheid van de situa
tie waaronder de indiaanse volken hun
cultuur teloor zien gaan wordt dan toch
misschien het best geïllustreerd door de
praktijk zelf, waarvan het werk van Stre-
te een voorbeeld is. Een andere kenschets
werd ons zaterdag bij de opening van de
tentoonstelling gegund door de in ons
land wonende Mapuche-Indiaan Rafael
Railaf, wiens zang- en dans „performan
ce” eigenlijk op video ten behoeve van de
bezoekers had moeten worden vastgelegd.
JOHN OOMKES
(Expositie is tot en met 30 november te
zien. Dagelijks 10 tot 17 uur, zondags 13
tot 17 uur)
Concert door het Glinka Kwartet, bestaande uit: Zino
Vinnikov, eerste viool, Kees Hülsmann, tweede viool, Misha
Geiler, altviool, Dimitri Ferschtman, cello. Programma:
Tsjaikovski, Schubert. Kleine Zaal Concergebouw Amster
dam, 27 oktober 1980.
De economische oplossing
voor uw bergproblemen
Aanbouwsysteem, dus zelf
gemakkelijk te monteren.
Het programma omvat vele
hoogte- en dieptematen
accessoires, zoals
ladenblokken, grammofoon
platenrekken etc.
Levering binnen 3 dagen
Vraag de gratis
voorraadlijst
Bel of schrijf naar:
Haaghuishof Leiden
Herenstraat 39 071 -121141
open ma./ t/m vr 8 30 -12 30.13 30 -18 u do 19 - 21 u
Haaghuishof Den Haag Gedempte Burgwal 10 070 - 639914
open di t/m vr 9 00 -17 30 u do 18 30 - 21 u za 9.00 -17 00 u
Haaghuishof Amsterdam Overtoom 250. 020 -124253
open: ma 13-18 u., di t/m vr 10-13.14 -18, do 19-21 u
John Demos en Martin Parr exposeren in de
Canon Photo Gallery, Reestraat 19 in Amster
dam. Geopend: Dinsdag t/m zaterdag van 12.00-
18.00 uur.
Het bovenstaande, bijna in de vorm van
een gedicht gegoten proza van de Indiaan
se auteur Graig Strete hangt ter verduide
lijking van het thema op een expositie die
het Frans Halsmuseum momenteel heeft
gewijd aan het vierde Russell Tribunaal.
De gehele bovenzaal van de Vleeshal is
bestemd voor een tentoonstelling, die past
in de sociaal-culturele doelstelling van het
museum en door Dick Couvee afgelopen
zaterdag zelfs als „bijna een aktietentoon-
stelling” werd betiteld.
De directeur van het Haarlemse mu
seum doelde daarmee op de omstandig
heid dat niet het werk van de kunstenaars
op deze aan het Indiaanse vraagstuk ge
wijde expositie centraal staat, maar het
thema zelf (en de realisatie daarvan door
de kunstenaars).
Een evenwichtige tentoonstelling rond
een zo omvattend thema als dit lijkt me
moeilijk te realiseren. Al het kiezen van
een uitgangspunt is een heksentoer. Neem
am
AMSTERDAM (ANP). De drie grote
balletgezelschappen in ons land zijn bang
dat het vraagstuk van de dansopleiding
voorlopig niet wordt opgelost. Onenig
heid tussen de gezelschappen en de dans-
academies en verschil van mening tussen
de ministeries van Onderwijs en CRM
zijn van die vrees de oorzaak.
Dit kwam maandagmiddag naar voren
op een persconferentie in Amsterdam
door de opleidingsraad van de grote drie:
Nationaal Ballet, Nederlands Danstheater
en Scapino Ballet. Zij wilden de komende
maanden bij het parlement aan de bel
trekken, om te bereiken dat een vorig jaar
gedaan voorstel voor verandering van de
dansopleiding door „Den Haag” wordt
overgenomen.
Het voorstel houdt onder meer in dat de
dansopleiding voor de grote drie voor
twaalf- tot en met achttienjarigen wordt
geconcentreerd in Amsterdam en Den
Haag. Hierdoor zou talent beter kunnen
worden gebundeld, wat mede een oplos
sing zou zijn voor de problemen die de
grote gezelschappen hebben met de huidi
ge zes dansacademies. Die leveren name
lijk volgens de grote drie veel te weinig
technisch goede dansers af.
Kort daarna besloot violist
Philipp Hirshhorn het kwartet
vaarwel te zeggen, waarna de
Nederlander Kees Hülsmann
(concertmeester bij het Neder
lands Kamer Orkest) diens
plaats innam. En in deze sa
menstelling presenteerde het
Glinka Kwartet zich gister
avond in de Kleine Zaal bij de
start van een serie van drie
je alleen werk van mensen die zelf van
Indiaanse komaf zijn?, of maak je juist
een keuze die bepaald wordt door het
engagement dat kunstenaars met het
sinds eeuwen door genocide getroffen In
diaanse volk kunnen opbrengen?
Vanuit het aktiekarakter dat de exposi
tie in de Vleeshal gezien het aanstaande
tribunaal zou teweeg moeten brengen is,
dunkt me, terecht voor het laatste geko
zen. Het zeer uiteenlopende werk van vier
kunstenaars is daartoe geselecteerd. Van
Martin Parr, de tweede exposant, is het
volstrekte tegendeel van Demos. Het is net
alsof de toeschouwer vanuit een lawaaiige
ruimte een doodstil vertrek betreedt.
Ogenschijnlijk bedrijft Parr reportage-
fotografie en is het net alsof alle opnamen
door hem zorgvuldig geregisseerd zijn,
maar niets is minder waar. Parr laat de
mens of dier, soms beide tegelijk, regis
seur van zichzelf zijn. Hij is een klinisch
toeschouwer die pas toeslaat op het mo
ment dat het onderwerp acteert. Daar
door voegt hij iets mystieks aan zijn foto’s
toe en bij menige foto blijft er een vraag
hangen. Niet hoe de foto is ontstaan, maar
hoe de situatie is ontstaan. Parrs foto’s
zijn ook stilistisch van een verrassende
eenvoud en juist daardoor boeiend kijk-
werk. Voor het groeiend leger van foto
verzamelaars beslist een aanradertje!
TED DOBSON.
AMSTERDAM. In de ja-
ren zestig was het Glinka
Kwartet in de Sovjet Unie een
begrip. Het werd dan ook in
Europa, toen het bij het Inter
nationale Concours in Luik
de eerste prijs in de wacht
sleepte. Het kwartet viel ech
ter in 1978 uiteen omdat de
altist en de cellist de Sovjet
Unie in dat jaar verlieten. Na
zich in Nederland te hebben
gevestigd, waar Misha Geiler
solo-altist werd van het Ne
derlands Kamer Orkest en Di
mitri Ferschtman solo-cellist
van het Omroep Orkest, ont
wikkelden beide musici het
plan om wederom een Glinka
Kwartet op te richten. Samen
met twee andere geëmigreer
de Russen kwam dit kwartet
tot stand en presenteerde zich
in juni in het openbaar.
Zijn laatste optreden in
Haarlem had plaats in au
gustus van dit jaar, toen
hij een recital verzorgde
op het Willibrordorgel in
de kathedrale basiliek.
Volgens degenen die hem
bij deze gelegenheid heb
ben gehoord en achteraf
hebben gesproken was er
toen (althans voor een
buitenstaander) nog niets
te merken van een nade
rend einde. Hij had nog
allerlei plannen voor de
toekomst. Zijn heengaan,
op de leeftijd van 69 jaar,
zal dan ook door iedereen
die op een of andere ma
nier contact heeft gehad
met deze veelzijdige musi
cus als te vroeg worden
ervaren.
GEMMA COEBERGH
het tweede deel van Schuberts
Der Tod und das Madchen),
terwijl zowel altist als tweede
violist veel evenwichtiger te
werk gingen.
En al kon je spreken van
werkelijke rasmusici die virtu
ozen op hun instrument zijn,
wat interpretatie betreft werd
zowel het kwartet opus 22 van
Tsjaikovski als dat van Schu
bert in wat al te hevige kleur-
schildering neergezet. Iets wat
bij Tsjaikovski nog wel te
pruimen was, vooral omdat dit
werk geen duidelijke kern be
zit en met zijn lang uitgespon
nen thematiek de aandacht
niet lang vast kan houden. De
(schijnbare) vervoering van al
dat Slavische temperament
betrok je tenminste nog bij de
zaak. Maar Schubert! Contras
ten als ware het Rachmaninov,
een felheid (vooral in het laat
ste deel) die dit toch meren
deels tere en melancholieke
werk uit zijn voegen deed
knappen. Hopelijk komen de
ze facetten bij het Glinka
Kwartet meer in evenwicht,
want dan hebben we er in Ne
derland weer een uitstekend
kwartet bij.
GEMMA COEBERGH.
Shusaku danst
in Angel Core met
elektroden op zijn
lichaam die de
spierspanningen
doorgeven aan een
computer voor het
omzetten in geluid.
een
van
Dormu Dance Thea
tre onder leiding
van Shusaku Takeu
chi. Uitvoerenden:
Shusaku Takeuchi,
Terence Roe, Janis
Paerson, Toshiko
Karashima. De Lan
taren Rotterdam. 24
oktober 1980.
Naast het geven van
concerten in binnen- en
buitenland en het maken
doen over zich had, uitte
zich nergens beter dan in
zijn weloverwogen, gecul
tiveerde woordkeus. Hij
kon met grote stelligheid
bepaalde uitspraken
doen, waarvan ik me er
nog één woordelijk herin
ner: „het orgel is van huis
uit een ontoegankelijk in
strument en slechts
iemand met uitzonderlij
ke gaven kan het tot leven
brengen”. Hij vertelde
ook graag over zijn hob
by’s: schaken, wandelen
en filmen. Zijn grote lief
de voor het pianospel was
ook een telkens weerke
rend onderwerp. Als be
geleider van vocale solis
ten (onder anderen con
servatoriumstudenten bij
hun eindexamen of Prix
d’Excellence) liet hij zich
kennen als een bekwaam
pianist met een (zeker
voor een organist) zeer ge
nuanceerd toucher. Dat
zijn zoon, Rudolf Jansen,
een uitstekend pianist is
geworden en juist als be
geleider naam heeft ge
maakt, is niet verwonder
lijk.
Simon C. Jansen, iemand die gemakkelijk mensen naar
zich toetrok.
juist op die dag is overle
den, zal velen hebben ge
schokt.
Toen ik aan het Amster
dams Conservatorium
studeerde, was Simon C.
Jansen daar werkzaam
als hoofddocent orgel en
koordirectie en als diri
gent van de twee conser-
vatoriumkoren, een ka
merkoor en een groot
koor. Op de (voor alle stu
denten verplichte) koor-
repetities was een opval
lend klein verzuimper
centage. Jansen was een
figuur die gemakkelijk
AMSTERDAM. Zon
dagavond werd in de
Westerkerk te Amster
dam Bachs cantate „Aus
tiefer Not ruf ich zu Dir”
uitgevoerd. Deze uitvoe
ring zal voor het Wester-
kerkkoor de best mogelij
ke manier zijn geweest
om hun dirigent Simon C.
Jansen te gedenken, die
(zoals gisteren in deze
kolommen werd bericht)
vrijdag is overleden.
concerten. De volgende twee
zullen respectievelijk in no
vember en december in ge
noemde zaal plaatsvinden.
Dat het bepaald geen sinecu
re is om met zo’n kort geleden
gegroepeerde samenstelling
op te treden zal duidelijk zijn.
In dat licht bezien toonde het
Glinka Kwartet een formida
bele, bewonderenswaardige
samenhang. Maar samenhang
is nog geen eensgezindheid, en
wat dat betreft waren er wel
wat oneffenheden aan te
wijzen.
De primarius deed bijvoor
beeld wat onevenwichtig aan,
met soms hemels mooie passa
ges en soms bepaald onzuivere
en zelfs schrille muzikale frag
menten. De cellist trok hier en
daar de aandacht wat al te
nadrukkelijk naar zich toe
(met name in de van overrijp
pathos bolstaande variatie in
De naam Simon C. Jan
sen is vooral met de ge
noemde Westerkerk on
verbrekelijk verbonden.
Toen hij daar in 1952 tot
cantor-organist werd be
noemd, zag hij kans een
plan vorm te geven waar
mee hij al jaren rondliep:
de cantates van Bach tij
dens de kerkdienst uit
voeren, zoals dat in Bachs
tijd gebruikelijk was. Zo
ontstond, in samenwer
king met ds. H. A. Visser,
een belangrijke traditie
die van grote betekenis is
geworden voor het
muziekleven van Amster
dam. Dank zij de hoge ei
sen die Simon C. Jansen
stelde aan zijn koorleden
(iedereen moest zangles
nemen en werd onder-
Angel Core,
programma
Naast dit dans-muziekexperiment trekt
als onderdeel van de vormgeving het ge
bruik van een laserstraalinrichting eigen
lijk net zo zeer de aandacht door zijn
sterke visuele werking. De meestal toch al
met een rijke fantasie aangeklede voor
stelling van Shusaku krijgt door dit laser
licht helemaal een onwerkelijke aanblik.
worpen aan een streng
toelatingsexamen) en
dank zij de medewerking
van instrumentale vak-
musici (waaronder zijn
echtgenote, de celliste
Corrie Reder) kon deze
traditie uitgroeien tot wat
zij nu is.
Jansen was een veelzij
dig musicus, bij wie het
orgel een grote rol speel
de, maar die daarnaast op
andere terreinen werk
zaam was. Zo is hij diri
gent geweest van talloze
oratoriumkoren, waaron
der de Heemsteedse
Christelijke Oratorium
Vereniging die op de dag
van zijn overlijden in het
Haarlems Concertge
bouw het Deutsches Re
quiem van Brahms uit
voerde. Jansens naam
stond zelfs nog op de pro
gramma’s, omdat hij oor
spronkelijk de orgelbege
leiding bij dit concert
voor zijn rekening zou ne
men. Aangezien er de
laatste maanden berich
ten doordrongen over een
ernstige ziekte die hem
het werken meer en meer
bemoeilijkte, viel het te
verwachten dat hij niet
aanwezig kon zijn. Dat hij
mensen naar zich toe
trok. Zijn grote liefde
voor de muziek was een
van de oorzaken daarvan,
maar daarnaast was hij
een opvallende figuur. Hij
was lang, liep altijd iets
voorovergebogen en keek
met een ietwat schuin ge
houden hoofd onder half
neergeslagen oogleden in
ieders richting. Zijn ma
nier van vertellen was
buitengewoon karakteris
tiek. Een zeker element
van „homme du monde”,
dat Jansen in uiterlijk,
kleding en manier van
van sprookjesachtige droomscènes en na
vrante uitingen van dramatiek. De mens
wordt getoond als slachtoffer van een
meedogenloze technische wereld. In dit
theater van de verbeeldingskracht staat
het onderbewuste en het gevoel voorop als
uitgangspunt. Wie naar een bloem kijkt is
ook die bloem. Een muur betekent geen
belemmering meer. Het verleden en de
toekomst komen samen in één ruimte.
Liesbeth Peters zijn pentekeningen te zien
waarin zij een ragfijne stippeltechniek
toont en bijna romantische voorstellingen
maakt van Indiaanse taferelen.
AMSTERDAM.
Feesten betekent
eten, drinken en
dansen. Een goed
feest zorgt ervoor
dat de mens zijn
zorgen even kan
vergeten. Wij Ne
derlanders hebben
niet zo gek veel ge
legenheden om eens
goed feest te vieren
en bruiloften, jubi
lea en verjaarda
gen worden mees
tentijds
kring
Slechts
cups I
en
worden
in kleine
gevierd.
Europa-
Wereld-
kampioenschappen
zijn in staat om ons
spontaan en masse
de straat op te ja
gen. Carnaval uit
gezonderd, maar
dat wordt eigenlijk
alleen beneden de
Moerdijk écht spon
taan gevierd. Hoe
zuidelijker men
komt, hoe meer
feestdagen er op de
kalender staan en
dan bedoel ik feest
dagen die door het
hele dorp of stad
gevierd worden.
Onder de titel
„Panagiria” toont de Griekse fotograaf
John Demos foto’s die door hem gemaakt
zijn tijdens een aantal feesten, voorname
lijk verjaardagen van heiligen van de
Grieks Orthodoxe kerk. Panagiria is een
oud woord waar men mee wil aanduiden
dat alles draait, zich herhaalt. Dat doen de
foto’s van Demos ook. In zijn foto’s laat
hij de beweging van een feest zien. Werve
lende dansers, hartstochtelijk spelende
orkesten laat hij door zijn techniek verva
gen. Een polonaise wordt een lange gol
vende veeg met daartussen een „bevro
ren” toeschouwer, en te midden van een
drietal extatisch spelende muzikanten
staat de dirigent, stram en een kinderlijk-
gelukkige autoriteit uitstralend. Demos
laat op enkele foto’s ook zien wat er enke
le seconden eerder is gebeurd en hoe het
weer verder gaat. Dansende voeten die
hun eigenaar verloren hebben, want die is
verderop alweer bezig met een andere
pas, hetgeen somtijds leidt tot een gewel
dige geheimzinnigheid. Bruisende foto
grafie waar je, als het ware, alleen de
muziek bij mist.
van grammofoonplaten
was Simon C. Jansen als
adviseur betrokken bij
grote orgelrestauraties,
onder andere de (nog niet
voltooide) restauraties
van de twee orgels in de
Amsterdamse Nieuwe
Kerk. Hij organiseerde te
vens een serie orgelcon
certen in de Westerkerk,
waarbij vele bekende or
ganisten waren be
trokken.
o
o
o
