TOEKOMST
ZATERDAGS BiJVOEGSEL
li
BOEKMOZAÏEK
POPMUZIEK EN CABARET ALS TAAL VAN HET MODERNE LEVENSVERHAAL
V
Levende sterren
Bacterie en mammoet
In de lucht
Het leven en zijn oorsprong blijven een mysterie. Het maakt in dit
opzicht geen verschil of men God ziet als bron van het leven, de
eeuwige materie of een andereonpersoonlijk kosmische kracht.
Geloven in God en een goddelijke voorzienigheid als bestuurder van
alle processen, inclusief die van het leven, sluit de opvatting in dat de
totaliteit van het leven niet alleen een gemeenschappelijke oorsprong
heeft, maar dat het leven zich ook ontwikkelt volgens een bepaald
plan. Dat plan kan men heilsplan noemen; sommigen spreken van
evolutie en weer anderen belieft het alleen te spreken van een
voorzienigheid: God leidt alles tot het doel waartoe Hij de wereld heeft
geschapen. Dat is de strategie waarin de gelovige vertrouwen heeft.
Een meer materialistische opvatting, maar dan doordrenkt van
eerbied voor het leven als geheim, ontdekken wij in het boek Leven,
strategie In de kosmos van de Amerikaanse bioloog dr. Clifford
Grobstein. Hij heeft als vakgeleerde het leven in studie genomen en
daarvoor een reis gemaakt van zo’n drie miljard jaar lang. Hij is op
zoek gegaan naar een basisplan. Is er wellicht een strategie die het
leven gedurende zijn langdurige geboorte heeft gevolgd?
David en Absalom
J. Koec^
I
De mensheid moet nu
kiezen tussen ondergang
of nieuwe toekomst
bang voor aardbeving
Tokio
de
In 1923 werd Tokio getroffen
door een enorme aardbeving die
ruim 150.000 slachtoffers eiste. Ja
panse experts voorspellen dat een
herhaling van een dergelijke cata
strofe niet lang meer op zich zal
laten wachten.
waarneembaar in al zijn facetten.
Lijkt het leven zelf al volgens een
bepaald plan, vooral erfelijkheid, te
verlopen; de mens heeft hier een
dimensie aan toegevoegd door zelf
in te grijpen in de processen van het
leven. Eerst had het woord strategie
niets te maken mét een doelbewust
plan. Pas veel later, namelijk met
de komst van de mens, krijgt het
deze betekenis. Toch blijft
Het verschijnsel leven, in alle
variaties van ontwikkeling van
eencellig wezen tot uiterst
gecompliceerde vormen als de
mens, behoeft niet per se aan de
aarde gebonden te zijn, maar
behoort toe aan het hele universum.
Grobstein beschrijft die variaties
vanaf atomen, moleculen,
macromoleculen, cellen en de
vormen daarboven. Hieruit blijkt
dat elk hoger niveau bestaat uit
deeltjes van het niveau eronder. Het
verschijnsel leven vindt zijn
oorsprong in de sterren, wat
materie en energie betreft en de
verschillende voortdurende
veranderingen binnen dat
verschijnsel vertonen volgens
Grobstein een nauwe samenhang
met de eeuwige stromingen in het
heelal. Mensen worden geboren en
sterven, hemellichamen ook. Hij
Grobstein de mens zien als
onderdeel van de strategie van het
leven, al heeft hij dan vele
bijzondere eigenschappen.
Zoals de Amerikaanse bioloog
aangeeft, wil dit boek nu eens niet
de verschillende organismen op
zichzelf beschouwen, maar het
leven als één geheel. In hechte
samenwerking met andere
wetenschappen zal de biologie er
straks in slagen een
gemeenschappelijke opvatting van
het verschijnsel „leven” voort te
brengen. „Vanuit onderzoek,
gericht op uiteenlopende
onderwerpen zoals moleculen,
cellen, organismen en populaties
zal een globaal begrip van de
biosfeer van de aarde ontstaan, en
van hieruit een projectie van dit
idee op het universum.”
Het begin van een aardbeving is
gemakkelijk te zien aan een glas
water of een aquarium. De opper
vlakte van het water komt lichte
lijk in beweging. Wanneer de
schokken sterker worden, begin
nen huizen krakende geluiden te
maken. In een stad zoals Tokio
zijn er dan wel degelijk redenen
om je hart vast te houden. De vele
nauwe straten met de opeenge-
In het boek van Grobstein
ontmoeten wij het leven in talloze
gedaanten, vanaf de bacterie tot en
met de mammoet. Levende
organismen worden groter en
gecompliceerder en passen hun
gedrag aan. Daardoor worden ze
vrijer, krijgen ze meer
bewegingsruimte. De mens is er het
duidelijkste voorbeeld van, hoeveel
misbruik hij ook van zijn vrijheid
maakt. Vrijheid is een produkt van
vooruitgang, van evolutie. In deze
evolutie zien wij een sterke tendens
naar steeds hogere
organisatieniveaus. Met andere
woorden: de eencellige wil
meercellig worden. Organismen
willen hogerop, minder gebonden
zijn aan hun milieu. Een plant kan
niet wandelen, een zebra wel. Maar
om te wandelen heeft een zebra
planten nodig. Complexe wezens
blijken geheel afhankelijk van de
lagere soorten. Levende wezens
eten elkaar op. Grotere organismen
als de mens zijn in het voordeel,
doordat in het algemeen gesproken
alleen de grotere organismen de
kleinere kunnen opnemen.
Biologische evolutie zorgde ervoor
dat de mens een gewerveld dier met
grote hersenen werd. Hij slaagde
erin werktuigen te maken. Later
Elvis Presley.
hetzij om nieuwe werelden te
scheppen.”
optimistisch dat hij in de huidige
situatie nieuwe kansen ziet voor het
evangelie als nieuwe ontdekking
vooral voor de jongeren.
Te Winkel, die de titel van zijn boek
heeft geleend van de film met
George Formby in de hoofdrol, is
uitgegaan van gevoelens van
christenen die van hun Heer de
opdracht hebben gekregen zijn
getuigen te zijn. Daarvoor moeten
zij verstaanbare taal spreken. Een
nieuwe taal is nodig. Om met
Bonhoeffer te spreken: „De dag zal
komen dat er weer mensen
geroepen worden om zo Gods
woord te spreken dat de wereld
eronder verandert en zich
vernieuwt. Het zal een nieuwe taai
zijn, volkomen a-religieus
misschien, maar bevrijdend en
verlossend alsde taal van Jezus.”
Te Winkel illustreert zijn boek met
vele teksten van Beatles, Elvis
Presley, Paul van Vliet en Wim Kan.
Zelfs theologen komen aan het
woord. Hij schenkt aandacht aan
Provo, Youth for Christ, Hare
Krishna en Taizé. We worden dus
veelzijdig geïnformeerd. Als we het
boek uit hebben, krijgen we het
gevoel een beetje beter bij de tijd te
zijn. Het boek wordt aanbevolen
voor kerkelijke werkers die
verstaan willen worden, voor
mensen die beseffen dat kennis van
het popgebeuren alleen niet genoeg
is. De verkondiging blijft behoefte
houden aan een stevig bijbels en
theologisch fundament. (Zomer
Keuning te Ede, 17,50).
Dr. J. D. te Winkel heeft een boek
geschreven over de manier waarop
het evangelie moet worden
verkondigd in een taal en een stijl
die aansluit op het moderne
levensgevoel. De kerken zouden
gevoeliger moeten zijn voor wat er
in de lucht zit. Het is geen waarborg
voor succes, want ook Jezus, die de
taal van zijn volk verstond, wist dat
een deel van het zaad zou
neerkomen op een rotsachtige
bodem. Te Winkel nu voert in zijn
boek ’t Zit in de lucht een goed
leesbaar pleidooi voor het richten
'van de evangelische antenne op wat
er in de lucht zit. Die boodschappen
moeten worden opgevangen.
Het hedendaags levensgevoel komt
onder meer tot uiting in popmuziek,
cabaret en reclame. Zelfs enquêtes
hebben iets te zeggen. Alle gegevens
leveren als conclusie op dat modem
levensgevoel niet mag worden
vertaald met modem heidendom,
hoe sterk deze manier van leven
vandaag ook naar buiten treedt.
Wel wordt de verkondigers een
tijdspiegel voorgehouden. Te
Winkel haalt Visser ’t Hooft aan die
absolute voorrang voor de
verkondiging van het evangelie aan
moderne heidenen geboden acht.
Aan de andere kant is hij zo
Het vijftig verdiepingen hoge
Tokyo Keio Piaze Hotel.
ken bij het ontwerp van het 200
meter hoge Sumitomo-bankge-
bouw,legt uit: „Wolkenkrabbers
als deze hebben een zogenaamde
dynamische constructie, waar
door ze flexibel zijn. Dit gebouw is
in staat 2.40 meter in elke richting
te „buigen”. Door de dwarskracht
tijdens een aardbeving kunnen de
‘ramen springen en gedeelten van
het plafond kunnen naar beneden
komen, maar structureel blijft het
gebouw overeind”.
Suitsu zegt dat vallend glas een
van de grootste gevaren is, maar
hij voegt er direct aan toe dat zijn
beweringen nog niet door de prak
tijk zijn getoetst. Veel inwoners
van Tokio zijn ervan overtuigd
dat er meer kan vallen dan alleen
glas. Toen de directeur van het
aardbevingvoorspellingsbureau
met pensioen ging, verhuisde hij
naar een klein dorpje aan de Ja
panse westkust.
Theoretisch behoren alle naoor
logse gebouwen de verwachte
schokken te overleven. In Japan is
men ver gevorderd wat betreft
weerstandcapaciteit van gebou
wen en men heeft het aangedurfd
tientallen wolkenkrabbers te bou
wen. In het centrum van Tokio
staan verschillende gebouwen
met meer dan 50 verdiepingen,
omringd door talloze warenhui
zen, restaurants en kantoorge
bouwen.
Ingenieur Hideo Suitsu, betrok-
Seismologen kunnen verschui
vingen registreren en onlangs
werd ontdekt dat de zogenaamde
Filippijnse zeeplaat, die ten zuid
oosten van Japan ligt, zich in
noordwestelijke richting ver
plaatst. Dit veroorzaakt een nog
grotere druk onder de Japanse
oostkust. Toen de gegevens be
kendgemaakt werden, ontstond er
Voor een deel geeft zijn boek, een
uitgave van Van Holkema en
Warendorf te Bussum 24,50) een
antwoord op deze en andere
vragen. Bij Grobstein gaat het niet
over een ontwerp of een ontwerper,
maar over een proces, een gestage
en scheppende voortgang van het
leven dat bij nader onderzoek een
zekere strategie blijkt te zijn. Dit*
verhaal van het leven, ontstaan in
de kosmische oneindigheid, lijkt
volgens Grobstein vooruit te wijzen
naar een nieuw avontuur van de
mens, die met de landing op de
maan zich ophoudt op de drempel
van een nieuw tijdperk. Hiermee
bereikte een ontwikkelingsproces
van miljarden jaren een nieuw
hoogtepunt. „Het aardse leven
verbrak zijn ketens en drong
binnen in andere delen van ons
zonnestelsel.”
Grobsteins boek laat zich in al zijn
wetenschappelijkheid lezen als een
boeiende avonturenroman. Thema
is het leven zelf, ongrijpbaar in de
kern, maar wetenschappelijk
Seismologen verwachten dat
het gebied even ten zuiden van
Tokio het epicentrum zal worden
van schokken met een kracht van
tenminste 8 op de schaal van Rich
ter, en dat zou het hart van Japans
bevolkingscentra in een gigan
tisch rampgebied veranderen. In
het gebied zijn enkele kerncentra
les in bedrijf, en dagelijks door
kruisen tientallen „Shinkansen”-
treinen het gebied met snelheden
van over de 200 kilometer. Schat
tingen over het mogelijke aantal
slachtoffers variëren van 200.000
tot anderhalf miljoen, afhankelijk
van het tijdstip van de schokken.
noemt leven, zoals wij het kennen,
een voortbrengsel en tevens een
specialiteit van de'aarde, tot
dusverre de enig bekende
bioplaneet, dat wil zeggen een
planeet met gunstige voorwaarden
voor de ontwikkeling van leven.
Leven wordt gekenmerkt door een
hiërarchische opbouw, een
ontwikkeling dus van laag naar
hoog. Binnen de levensvormen zien
wij bepaalde patronen die controle
uitoefenen op de atomen en
moleculen aan de basis. Bovenaan
de ladder staat de mens met zijn
communicatiesystemen die zich
sinds kort ook uitstrekken tot
buiten de aarde. Maar hoever de
mens ook doordringt in het heelal,
zoals zijn leven nu is blijft hij
afhankelijk van de materie, van de
biosfeer, van zijn milieu. Dat is zijn
basis. „Biologisch noch sociaal, op
het vlak van de menselijke
maatschappij of op het subtiele
niveau van het bewustzijn, nergens
kan ook maar sprake zijn van
ontsnapping aan deze basis.”
Leven, aldus Grobstein, behoudt
zijn eigenschappen door het
vermogen zichzelf op elk niveau
nauwkeurig te reproduceren,
ondanks de voortdurende
omzetting van alle delen waaruit
het is opgebouwd. Planten, dieren
en mensen komen en gaan, maar
hun eigenschappen blijven. Toch is
er verandering, toch is er
vooruitgang. Huidige generaties
zijn vaak anders dan de
voorgaande, al blijken de i
verschillen pas na zeer lange tijd.
De voortgang van het leven blijft,
hoe ingewikkeld het ook kan
worden. Het leven doet zich nu heel
anders voor dan in de oertijd.
Organismen hebben namelijk de
eigenschap zich aan te passen aan
allerlei situaties. Daardoor
veranderen de soorten. Daardoor
ook is er zo’n enorme
verscheidenheid van levensvormen.
Het leven antwoord op zijn steeds
veranderende omgeving met het
voortbrengen van velerlei soorten
organismen. Ze zijn aangepast aan
een bepaald onderdeel van het
milieu in een bepaalde tijd.
David en Absalom is het laatste van
een serie van vier deeltjes de met
elkaar de bijbelboeken 1 en 2
Samuel bevatten. Dit verhaal is uit
de oorspronkelijke Hebreeuwse
tekst vertaald in eenvoudig
Nederlands en daardoor
toegankelijk voor een groot
publiek. De vertaling is gemaakt
onder verantwoording van het
Nederlandsch Bijbelgenootschap
(NBG) die ook de uitgever is. De
prijs bedraagt 6,75. De boekjes in
de serie zijn speciaal vertaald voor
kinderen vanaf acht negen jaar.
Zo kunnen zij de echte bijbel lezen
op hun eigen taalniveau. Het
bijbelverhaal wordt dus niet
naverteld zoals in kinderbijbels en
er wordt ook niets weggelaten wat
ouders voor hun kinderen wellicht
minder geschikt vinden. Om hulp te
bieden heeft het NBG bij deze
uitgaven begeleidingsboekjes voor
ouders en leerkrachten
gepubliceerd. Deze boekjes
bevatten veel
achtergrondmateriaal en suggesties
voor het samen met de kinderen
bezig zijn met de tekst. Ze kosten
2,50 per deel.
Het NBG is zich terdege bewust van
de moeilijkheden die sommige
bijbelgedeelten voor kinderen
oplpveren. Ze komen in ieder geval
te weten wat de bijbel zelf te
vertellen heeft. David en Absalom
geeft er een goed voorbeeld van hoe
nodig begeleiding is. Het boek geeft
fraaie verhalen van slechte en
goede daden van het koninklijke
gezin van David en van niets
ontziende oorlogen met de
Filistijnen. Er valt dus heel wat te
begeleiden als kinderen zich aan
David en Absalom wagen. Om het
kwaad in het verhaal behoeven zij
het niet te laten, want geweld en
seks komen toch wel in hun vizier,
al was het alleen maar via de
televisie. Het zou niet onverstandig
zijn als ouders en leerkrachten ook
hier de nodige begeleiding zouden
geven.
hoopte gebouwen vergroten het
gevaar voor massale branden.
Ook de kans geraakt te worden
door vallend glas of beton is groot.
Daarom wordt bewoners aangera
den de neiging hun huis te ont
vluchten te onderdrukken en zich
in kleinere kamers, die relatief
veilig zouden zijn, terug te
trekken.
In Tokio zijn regelmatig lichte
aardbevingen voelbaar. Deze wor
den veroorzaakt door twee grote
plateaus die onder de Japanse
westkust samenkomen. Onder
aardse druk veroorzaakt ver
schuivingen waardoor de plateaus
tegen elkaar „wrijven”. Door het
hele gebied is seismologische ap
paratuur aangebracht en ook op
de zeebodem, tot 120 kilometer uit
de kust, is meetapparatuur ge
plaatst.
Landing op de maan: Op de drempel van een nieuw tijdperk.
leerde hij zelfs denken. Hij kon de
volgende generaties laten
profiteren van zijn ervaringen en
ontdekkingen. Het wiel hoefde niet
steeds opnieuw te worden
uitgevonden. Zijn
communicatiesystemen werden dus
doelmatiger. Sociale overerving
kon ontstaan als een nieuw middel
om de bouwstenen van de
menselijke vooruitgang te dragen.
De werktuigmaker keek steeds
verder dan zijn doel lang was. Hij
richtte zich steeds meer op de
toekomst.
In de loop van miljoenen jaren
werd de mens de schepper van zijn
eigen omgeving, werd hij het
produkt van zijn eigen beschaving.
De mens heeft enorm veel geleerd.
Staan wij nu op het punt om onszelf
en al onze mede-wezens te
vernietigen? Of komt er een nieuwe
evolutie waarin de mens zichzelf
naar een betere toekomst voert? De
auteur geeft onmiddellijk aan dat
deze vraag beter kan worden
beantwoord vanuit de culturele
kant van de menselijke vooruitgang
dan vanuit de biologische.
De laatste vraag is gericht op het
buitenaardse. Zullen wij de grens
van het aardse overschrijden met
behulp van de oude strategie, of
hebben wij een geheel nieuwe
nodig? Sinds kort is het theoretisch
mogelijk contact op te nemen met
andere planeten. Sinds kort is de
mens ook een bewuste bestuurder
geworden van de strategie van het
leven. Thans staat de mens voor de
uitdaging zijn eigen richting te
kiezen. De mens heeft al bewezen
een nieuwe wereld te kunnen
koloniseren. Daarnaast heeft hij
behoefte aan een nieuwe universele
wijsheid die is bezield met
wetenschappelijk inzicht en die
gebaseerd moet zijn op het geheel
van de menselijke ervaring. Deze
wijsheid moet de fragmentarische
wijsheid van het verleden op korte
termijn vervangen. De grote vraag
is, aldus Grobstein, of de strategie
van de mens, die hij nu bewust kan
gaan uitzetten, de lange kosmische
weg van het leven al dan niet zal
kunnen voortzetten. „Zodra we het
juiste antwoord hebben gevonden,
kunnen we met trots en vreugde
optrekken in het heelal, hetzij om
onze verre buren te ontmoeten,
grote ongerustheid onder
plaatselijke bevolking.
Verschillende instanties werden
in het leven geroepen om evacua-
tieplannen en andere voorzorgs
maatregelen voor te bereiden en
de regering, overtuigd van de
ernst van de situatie, heeft een
wetgeving aangenomen die het
mogelijk maakt kerncentrales en
olieraffinaderijen te sluiten wan
neer seismologen voorspellen dat
een aardbeving ophanden is.
Si
t'T.fW,' ft
.«XS -
