OPLUCHTING IN WARSCHAU
Witte Huis
ontkent kritiek
es
Nieuwe onrust
in Zimbabwe
Zoon sjah roept
zich uit tot
keizer van Iran
Mensenrechten ook in
Madrid aan de orde
Onlusten na
Hoge Israëlische
wijken voor druk
Weer bemiddelingspoging
in conflict Iran-Irak
verkiezingen
op Jamaica
Weer aanslagen
in Baskenland
Billygate-zaak
Na zeven jaar
praten geen
soldaat minder
n
V-raad in besloten zitting bijeen
Groep Joegoslaven
wil meer vrijheid
Europese veiligheidsconferentie
officier moet
Kandidaat-opvolger
NcNamara bekend
„In Zuid-Afrika
geen verandering
apartheidssysteem”
1980
NOVEMBER
ZATERDAG
1
BINNEN- EN BUITENLAND
2
mie
tten
iren
-
and
den
WARSCHAU (UPI/AP). Op een „verzoeningsgezinde” ver
gadering met vertegenwoordigers van de vrije Poolse vakbewe
ging heeft de Poolse regering gisteren vrijwel alle eisen ingewil-
Hgd. Daarbij is ook de eis zich rechtstreeks tot het volk te mogen
richten in een ongecensureerde uitzending.
jkas
ater
Hen
a
F*
Pinkovski stemt
in met bijna alle
eisen Solidariteit
(Van onze redactie buitenland)
(Van onze redactie buitenland)
(Van onze redactie buitenland)
felle
rden
DEN HAAG. Het Westen zal op
de komende Europese veiligheids
conferentie, die op 11 november in
Madrid begint, niet nalaten de schen
dingen van de slotakte van Helsinki
door de Sovjet-Unie aan de orde te
stellen.
(Van onze redactie buitenland)
Het overleg dat Oost en West in
Wenen voeren over een verminde
ring van hun troepen in Midden-
Europa, „vierde” donderdag zijn
zevende verjaardag.
itieel
rttei-
agen
n de
daar
hun
ilisti-
vaar-
■eerd
ag 2
ogen
ainet
iten.
csge-
i ge-
erlid
dens
a ge-
een
■gere
litter
Par-
op-
ge-
u en
;voe-
Wel bestaat de bereidheid te praten over
nieuwe voorstellen die ten goede kunnen
komen aan de ontspanning en veiligheid
in Europa. Aldus is gisteren uit welinge
lichte kringen van het ministerie van Bui
tenlandse Zaken in Den Haag vernomen.
De Westelijke landen stellen zich vol
gens deze kringen op het standpunt, dat
de slotakte van Helsinki overeind moet
blijven als basis van de ontspanning in
Europa. Er bestaat daarom verzet tegen
pogingen van de Sovjet-Unie en haar
bondgenoten om een discussie over de
naleving van de slotakte te beperken en
snel over te gaan op een bespreking van
nieuwe voorstellen.
De Westelijke landen vinden namelijk
dat een toetsing van de naleving van Hel
sinki tot de voornaamste taak behoort van
vervolgconferenties zoals die in Belgrado
in 1978 en die in Madrid nu. Al is het
geenszins de bedoeling, aldus Buitenland
se Zaken in Den Haag, het Oostblok voort
durend in het beklaagdenbankje vast te
pinnen.
over nieuwe voorstellen en een slotdocu
ment.
Verder zou, met name Nederland, voe
len voor nieuwe voorstellen die belangrijk
kunnen zijn voor de ontspanning in Euro
pa, en vooral voor het veiligheidsaspect
daarvan. Nederland kan zich, aldus de
kringen in Den Haag, dan ook goed vin
den in Franse voorstellen voor een Euro
pese ontwapeningsconferentie. Ook de
Sovjet-Unie heeft zich al positief over zo’n
conferentie uitgelaten.
Volgens kringen die het nog geheime
definitieve rapport van genoemd minis
terie voor de commissie van onderzoek
van de Senaat hadden gezien, zou de pre
sident tot drie keer toe geweigerd hebben
de onderzoekers te ontvangen. In het rap
port zou ook kritiek worden geleverd op
TEL AVIV (AFP). Onder druk van
een groep hoge officieren heeft generaal
Raphael Eytan, stafchef van de Israëli
sche strijdkrachten, ervan afgezien gene
raal Ran Ronen-Pecker tot commandant
van de Israëlische luchtmacht te benoe
men. Generaal Ronen-Pecker die inmid
dels zijn ontslag heeft ingediend, is ervan
beschuldigd een Jordaanse krijgsgevan
gene tijdens de oorlog van juni 1967 te
hebben gedood.
Generaal Ronen-Pecker is drie jaar ge
leden door de toenmalige minister van
Defensie, Ezer Weizman, op non-actief
gesteld in verband met de tegen hem
geuite beschuldiging. Een paar dagen ge
leden werd hij in actieve dienst terugge
roepen. Direct daarop dreigden verschei
dene hoge officieren hun ontslag in te
dienen.
de minister van Justitie, Benjamin Civilet-
ti, en de veiligheidsadviseur van de presi
dent, Zbigniew Brzezinski.
Bedoelde kringen onthulden ook dat het
rapport niet voltooid kon worden zonder
de getuigenis van de president. Zij voeg
den er aan toe dat een „verplichtende
procedure” niet uitgesloten was. Die pro
cedure zou een sommatie tot het verschij
nen kunnen inhouden, maar een besluit
daarover zou nog niet gevallen zijn.
Tal van republikeinse Congresleden eis
ten dat er vóór de verkiezingen van dins
dag volledig licht in de zaak komt. De
leider van de republikeinen in de Senaat,
Howard Baker, zei dat het rapport zelfs
zonder de getuigenis van de president
gepubliceerd zou kunnen worden gezien
het belang van de zaak.
Billy Carter liet zich in juli inschrijven
als agent van de Libische regering, nadat
het ministerie van Justitie had onthuld
dat hij 220.000 dollar (ca. 440.000 gulden)
van Tripoli had ontvangen. Billy Carter
zei dat dit een lening betrof.
Begin oktober had de Senaatscommis
sie een eerste rapport gepubliceerd waar
in kritiek werd geleverd op Billy Carter en
enkele leden van de regering, maar waar
in werd onderstreept dat geen enkele wet
was overtreden.
avond een mislukte tegenaanval hebben
ondernomen tegen de Iraakse manschap
pen die zich hebben ingegraven nabij
Qasr-e-Shirin, aan het noordelijke uitein
de van het front. De Iraanse eenheid zou
zijn omsingeld en er zouden 64 Iraniërs
zjjn gedood. Aan Iraakse zijde werden 28
doden toegegeven.
De Iraanse premier, Mohammad Rad-
jai, zei gisteren in Teheran dat zijn land de
Verenigde Staten zal dwingen de reeds
betaalde onderdelen van militair materi
eel te leveren en dat Iran zijn onafhanke
lijkheid nooit zal opgeven. In een toe
spraak na het vrijdaggebed zei Radjai:
„Nog niet om de oorlog (tegen Irak) te
winnen zijn wij bereid lakeien te worden
van het imperialisme.” Hij beschuldigde
Washington ervan allerlei komplotten te
hebben gesmeed tegen de Iraanse revo
lutie.
NEW YORK-BAGDAD-TEHE-
RAN. De Veiligheidsraad van de
Verenigde Naties is gisteravond om
elf uur in een besloten zitting bijeen
gekomen om te praten over de oorlog
tussen Iran en Irak.
ekse
i 246
irter-
Zij
wor-
van-
SAN SEBASTIAN (DPAUPI/AFP).
Onbekenden hebben gisteren in Basken
land een provinciaal leider van de Spaan
se regeringspartij UCD vermoord. Het
slachtoffer, de 37-jarige Juan de Dios Do-
val Mateo, maakte een goede kans een
zetel in het parlement te krijgen, die was
vrijgekomen door de benoeming van Mar
celino Oreja tot gouverneur van Spaans
Baskenland.
De autoriteiten zoeken de daders in de
kringen van de ETA, de Baskische af
scheidingsbeweging.
Verleden week werd in Elgoibar, even
eens in Baskenland, Jaime Arresse ver
moord. Ook hij behoorde tot de kandida
ten om de opengevallen parlementszetel
op te vullen.
In het Baskische Renteria werd gister
morgen de 54-jarige Luis Miguel Aguirre,
tijdens zijn werk in een garage neerge
schoten. Het slachtoffer raakte ernstig
gewond. Over de motieven voor deze aan-
- slag tast de politie in het duister.
jrote
voor
van
tornt
Het
deze
Ten-
srhe-
eede
eïing
en.
Dat is de voornaamste reden waarom de
voorbereidende agendabesprekingen
voor de conferentie thans stagneren. Tij
dens deze besprekingen heeft het Oost
blok voorgesteld de discussie over de na
leving van de Helsinki-akkoorden voor
het Kerstreces af te sluiten om daarna
reeds over te gaan op onderhandelingen
Op slechts één punt heeft men elkaar
nog niet gevonden: de jegistratie van een
vakvereniging van boeren.
Het Westen is daar fel tegen gekant,
omdat het op die wijze niet beknot wenst
te worden in zijn mogelijkheden om
schendingen van de slotakte van Helsinki
door met name de Sovjet-Unie en de DDR
aan de orde te stellen. Het wil Moskou
onder meer aan de tand voelen over de
inval in Afghanistan en het mensenrech-
tenbeleid. Ook wil het Oost-Duitsland
aanspreken over de verhoging van de
inreisgelden voor bezoekers vanuit de
Bondsrepubliek.
Derde Wereldlanden die lid zijn van de
raad, hebben een poging gedaan een reso
lutie voor te bereiden die beide oorlogvoe
rende landen wellicht zouden kunnen ac
cepteren.
Irak heeft gisteren overigens opnieuw
verklaard dat het pas bereid is de strijd te
staken en onderhandelingen aan te gaan
wanneer Iran in het openbaar de Iraakse
soevereiniteit over de rivier Sjatt-el-Arab
erkent. Al-Thawra, het dagblad van de
regerende Baath-partij, herhaalde dat
Irak zich niet van Iraanse grondgebied zal
terugtrekken zolang Teheran de Iraakse
soevereiniteit over deze waterweg en en
kele grensgebieden niet erkent.
Inmiddels heeft ook India zich gevoegd
bij de islamitische en niet-gebonden lan
den, die trachten te bemiddelen in het
conflict. De Indiase minister van Buiten
landse Zaken, Sathe, is naar Teheran ge
zonden in een poging een eind te bewerk
stelligen aan de oorlog, die gisteren zijn
veertigste dag inging.
Van het front werd gisteren door Iran
gemeld dat de stad Abadan onder „moor
dend vuur” van Iraanse artillerie lag, ter
wijl Iraanse revolutionaire gardisten be
zig waren een Iraakse tankaanval af te
slaan. Irak meldde dat Iraakse troepen
zich voorbereidden op een laatste offen
sief tegen de oliestad.
Het Iraakse militaire opperbevel meld
de voorts dat Iraanse troepen donderdag-
KINGSTON (Reuter). Brandstichtin
gen en gewapende aanvallen op politiebu
reaus kenmerkten gisteren de Yamai-
caanse hoofdstad Kingston, na de verkie
zingsoverwinning van Edward Seaga op
premier Michael Manley.
Volgens de eerste berichten zijn vijf
politiebureaus aangevallen, onder meer
door sluipschutters. Militairen werden in
geschakeld om de politie bij te staan. De
brandweer rukte veelal niet uit naar ge
stichte branden, omdat geweervuur het
blussen te riskant maakte.
De verkiezingen op Jamaica zijn vooraf
gegaan door geweld op ongekende schaal.
Dit jaar zijn al 700 mensen door politiek
geweld om het leven gekomen, van wie
alleen de afgelopen maand al 130.
Sinds de sluiting van de stembussen,
donderdagavond, zijn vier politiemannen
doodgeschoten.
WASHINGTON (AFP). Het Witte
Huis heeft gisteren beschuldigingen van
de hand gewezen, dat president Carter
opmerkelijk weinig medewerking heeft
verleend aan degenen van het ministerie
van Justitie die een onderzoek instellen
naar de „Billygate-affaire". In een com
muniqué werd gezegd dat de president en
zijn assistenten juist volledig hebben sa
mengewerkt met het ministerie in het on
derzoek naar de banden die broer Billy
met de Libische regering heeft onder
houden.
boeken over vakveremgingsvraagstukken
uitgeven. Solidariteit krijgt het recht zich
ongecensureerd via radio en televisie tot
het volk te richten. Men krijgt een pro
gramma van een kwartier. Het systeem
van loonsverhogingen wordt herzien.
De voornaamste concessie van de rege
ring is echter herziening van een gerechte
lijk besluit, waarbij de stakingsvrijheid
werd beperkt en de oppermacht van de
communistische partij werd bevestigd.
Er was een goede sfeer bij de onderhan
delingen, zei een jurische deskundige van
de vakvereniging. Aan beide zijden was
men verzoeningsgezind.
Het gesprek gisteren in Warschau werd
gevoerd door onder meer de leider van
Solidariteit Lech Walesa en de Poolse
premier Pinkovski. In Poolse kringen
groeide gisteren de spanning, vooral om
dat Solidariteit met een algemene staking
op 12 november dreigde, indien het ge
sprek met de regering zou mislukken.
De Britse minister van Buitenlandse
Zaken lord Carrington is gisteren na een
bezoek van drie dagen aan Polen naar
Groot-Brittannië teruggevlogen. Carring
ton verklaarde bij zijn vertrek nogmaals,
dat de Polen met rust gelaten moeten
worden om hun eigen problemen op te
lossen.
Afgelopen donderdag had Carrington
bij een persconferentie dezelfde mening
geuit nadat hij een dag lang met zijn
Poolse collega Jozef Czyrek had overlegd.
De Britse minister verklaarde toen verder
dat Engeland „sympathiek zou staan” ten
opzichte van Poolse verzoeken om econo
mische bijstand.
Tijdens zijn bezoek heeft Carrington
ook gesproken met de Poolse president
Jablonski, premier Jozef Pinkovski en
partijleider Stanislaw Kania.
Naar in vakbewegingskringen wordt
vernomen, mag de vrije vakvereniging
Solidariteit een weekblad, brochures en
een
zoals
issa-
vrij-
i de
ecre-
het
zou
nisa-
ir uit
itraal
raam
idem
Oes-
ront-
ng is
olie-
ideis
van
zine-
port,
igen,
aaat-
:rho-
al 1
itge-
over
staat
laats
Am-
zend
jlitie
een
ma-
zanaf
>gere
leren
srho-
hier-
rings
cent.
deze
BELGRADO (UPI). Een groep van
100 Joegoslavische intellectuelen, onder
wie bekende dissidenten, heeft een petitie
tot de regering gericht tot het schrappen
van bepalingen in het wetboek van straf
recht, die volgens hen de vrijheid van
woord en geweten beknotten.
De petitie, die geen datum bevatte, werd
gisteren verspreid onder buitenlandse
journalisten in Belgrado. Volgens de Joe
goslavische grondwet heeft elke groep
burgers het recht wijziging van wet te
vragen als zij van mening is dat deze
wetten niet in overeenstemming met de
constitutie zijn.
In het verzoekschrift van de intellectue
len wordt onder meer gevraagd de verwij
zing naar „het kwaadaardig of onjuist
schetsen van de sociaal-politieke gebeur
tenissen in het land” te schrappen. De
overtreding van het verspreiden van „vij
andige propaganda” moet worden ver
vangen door de overtreding van het „plei
ten voor een gewelddadige wijziging van
de constitutionele orde”. Volgens de hui
dige bepalingen kan iemand een gevange
nisstraf tot tien jaar krijgen.
De groep zegt dat de huidig regeling de
vrijheid van wetenschappelijke en arti
stieke creativiteit in gevaar brengt, even
als de vrijheid van geweten, van gedachte,
van het openbare woord, van pers en het
beginsel van de gelijkheid van de burgers
ongeacht hun politieke overtuiging en het
recht van een Joegoslavisch burger om
het politiek actief zijn.
Het is de tweede petitie van deze aard
aan de regering sedert de dood van presi
dent Tito een half jaar geleden. Het eerste
verzoekschrift vroeg om amnestie voor
politieke gevangenen die veroordeeld
werden wegens „verbale” misdaden.
WASHINGTON (ANP). President
Carter heeft A. W. Clausen, president van
Bank of America, kandidaat gesteld om
Robert S. McNamara president van de
Wereldbank op te volgen. Clausen is 57 en
de hoogste functionaris van wat de groot
ste bank in de VS en ter wereld is, zo blijkt
uit een verklaring van het Witte Huis
gisteren.
McNamara bekleedt sinds 1968 het
hoogste ambt binnen de Wereldbank, aan
organisatie die zich met hulpverlening een
de Derde Wereld bezighoudt. Hij treedt 1
juli 1981 af. Het presidentschap van de
Wereldbank is sinds zijn oprichting in
1946 door Amerikanen bekleed. De ver
kiezing van de president is een zaak van
het dagelijks bestuur, waarin de Ameri
kaanse vertegenwoordiger circa eenvijfde
van de stemmen heeft. De ambtsperiode
van de bankpresident is vijf jaar.
■siS i' -
...A-
CAIRO. Reza Pahlevi, de in bal
lingschap levende zoon van de overle
den sjah van Iran, heeft zich gisteren
in de Egyptische hoofdstad Cairo uit
geroepen tot keizer van Iran en de
Iraniërs verzocht hem te steunen om
een eind te maken aan de „nachtmer
rie” die hun thuisland heeft getrof
fen. De ceremonie, die een kwartier
duurde, werd slechts bijgewoond
door drie fotografen en een tv-ploeg.
De 20-jarige nieuwe sjah houdt voor
lopig zijn zetel in Cairo.
Een groep Iraanse nomaden krijgt onderricht over de werking van een geweer. Veel leden van nomadenstammen in West-lran hebben zich
aangemeld om de Iraakse vijand te gaan bestrijden
DEN HAAG (ANP). De wijzigingen
die premier Botha van Zuid-Afrika aan-
kondigt, worden met veel trompetgeschal
begroet, maar werkelijk iets veranderen
aan het apartheidssysteem doen ze niet.
De onenigheid binnen de partij van de
premier tussen de „verlichten en ver
krampten” is in feite slechts een geschil
over de tactiek. De strategie is en blijft:
blanke overheersing. Dit heeft Vusumzi
Make, voorzitter van het PAC (Pan Afri
canist Congres) gisteren op een persconfe
rentie in Den Haag gezegd.
Make brengt een tweedaags bezoek aan
Nederland als onderdeel van een reis door
Europa om steun te krijgen voor zijn
organisatie. Later gisteren voerde Make
besprekingen op het ministerie van Bui
tenlandse Zaken. Daar zal hij diplomatie
ke en financiële steun vragen. Dit laatste
voor een aantal humanitaire projecten
van het PAC, zoals het Azania-instituut
dat in Soedan moet komen en waar acade
misch- en beroepsonderwijs gegeven zul
len worden.
Make toonde zich verheugd over de uit
spraak van het Nederlandse parlement
over een olieboycot tegen' Zuid-Afrika.
Hoewel hij begrip had voor de problemen
van de Nederlandse regering hiermee,
meent hij dat regeringen zich niet altijd
moeten verschuilen achter „gezamenlijke
actie” en ook eenzijdig een boycot moeten
uitvoeren. Het PAC is voorstander van
een isolatie van Zuid-Afrika op ieder
gebied.
Het PAC, dat in Zuid-Afrika verboden
is, splitste zich in 1960 af van het ANC
(Afrikaans Nationaal Congres). De PAC-
leden menen dat het ANC te zeer gericht is
op het wijzigen van individuele wetten en
te weinig het systeem als geheel aanpakt.
Het systeem in Zuid-Afrika is koloniaal
van aard, aldus Make. Buitenlanders heb
ben hun regeringssysteem opgelegd om
het land te exploiteren.
Aanleiding tot feestvreugde is er echter
niet, want in de zeven jaar van onder
handelingen tussen NAVO en War-
schau-Pact is men er niet in geslaagd
een overeenkomst te sluiten en de
strijdkrachten in Midden-Europa met
ook maar een enkele soldaat te ver
minderen.
Langzaam maar zeker komt Wenen on
der de druk van de tijd te staan. Zou
namelijk een Europese ontwapenings
conferentie tot stand komen voordat
bij de besprekingen over troepenver-
mindering een wezenlijke doorbraak
plaatsvindt, dan wordt het nut van de
vergaderingen in Wenen nog twijfe
lachtiger.
Oost en West zijn het erover eens dat het
permanente contact van de troepen-
verminderingensdeskundigen nuttig
is omdat het een stabiliserend effect
heeft op het gecompliceerde terrein
van de ontwapeningsproblematiek,
waarover in Wenen betrekkelijk open
lijk van gedachten gewisseld kan
worden.
Wat echter momenteel nodig is, zeggen
waarnemers in Wenen, is de politieke
wil de belangrijkste hindernissen die
tot dusver overeenstemming in de weg
stonden, door middel van compromis
sen op te ruimen. Het is evenwel de
vraag of iets dergelijks in de nabije
toekomst verwacht mag worden. Het
is nu eenmaal het noodlot van het
troepenverminderingsoverleg dat het
steeds weer terecht komt in de scha
duw van gebeurtenissen die de sfeer
tussen Oost en West gevoelige knau
wen geven.
Zo was het met de inval in Afghanistan
en zo kan het weer worden als de
verhoudingen in Polen zich verder
toespitsen, want ook hier zijn belang
rijke militaire belangen van de Sovjet-
Unie aan de orde.
Deze invloeden van buiten hebben er
voor gezorgd dat het bij het overleg in
de Oostenrijkse hoofdstad voortdu
rend „eb en vloed” is. Steeds weer zijn
de onderhandelaars op een „dood
punt” beland, om enige tijd later mel
ding te maken van „beweging” of
„vorderingen”.
In feite hebben de negentien delegaties
uit Oost en West elkaar in de loop der
jaren op slechts enkele punten gevon
den. Zo is men het erover eens gewor
den dat de maximale sterkte van de
troepen aan beide zijden 900.000 man
moet bedragen.
Er heerst ook overeenstemming over het
punt dat in een eerste fase alleen de
Sovjet-Unie en de Verenigde Stater»
militairen uit Midden-Europa zullen
terugtrekken en dat de direct betrok
ken deelnemers - West-Duitsland,
Oost-Duitsland, Polen, Tsjecho-Slo-
wakije, de Beneluxlanden, Groot-Brit
tannië en Canada - in tweede instan
tie volgen.
Een van de neteligste problemen blijft
de kwestie van de uitwisseling van
gegevens over eikaars troepensterkte.
De NAVO blijft op het standpunt dat
het Warschau-Pact 150.000 man te wei
nig opgeeft. Volgens het Oostblok zijn
de getalssterkten van beide blokken in
Midden-Europa praktisch gelijk.
Al langere tijd is het duidelijk dat een
akkoord bij de besprekingen in Wenen
militair gezien niet zoveel betekenis
meer heeft. Men hoeft maar aan de
raketarsenalen van beide kanten te
denken.
Van meer belang zijn echter de politieke
gevolgen als Wenen eens een echt ak
koord zou baren. Er zou een vertrou
wenwekkende invloed van kunnen uit
gaan. Daarom valt te hopen dat de
onderhandelaars ooit nog eens de
champagnefles zullen ontkurken, al
zal er nog wel veel water door de
Donau stromen voor het zover is.
SALISBURY (DPA/Reuter/UPI). Na
een schietpartij in de loop van gisternacht
tussen elkaar bestrijdende groeperingen
voormalige guerrillastrijders, heeft de po
litie van Zimbabwe gistermorgen Chi-
tungwiza, een zwart voorstadje van de
hoofdstad Salisbury, voorlopig afgegren
deld. Bij het nachtelijke vuurgevecht
kwam een zwarte om het leven.
S In Chitungwiza zijn sinds kort rond
15.000 guerrillastrijders van Moegabe’s
Zanla (het Afrikaanse nationale bevrij
dingsleger van Zimbabwe) in aparte
kwartieren ondergebracht.
Woensdagmorgen vroeg kwam bij een
aanslag in een andere door zwarten be
woonde buitenwijk van Salisbury vier
mensen om het leven. Het waren aanhan
gers van premier Robert Moegabe. De
verhouding tussen premier Moegabe en
minister van Binnenlandse Zaken Nkomo
in de regering van het sinds april onafha-
nelijke Zimbabwe, is nog steeds ge
spannen.
