Van Agt in Sjanghai:
Ongewoon koud
Harde strijd om begroting
Suggestie Brandt verworpen
Bonn stuurt weer
afgezant naar DDR
Bij katholieken
steeds meer
Rapport over bewapening:
echtscheidingen
I
„Meer geld nodig
voor onderzoek
energiebronnen”
hoede voor Moskou”
w
I
China terecht op
Protest tegen uitwijzing
I
Carter maakte
geen gebruik
van privilege
1
RIL Hart
in Europa
in
k
I
■I
BINNEN- EN BUITENLAND
DINSDAG 4 NOVEMBER
1980
3
:n
(Van onze redactie buitenland)
BONN. De Westduitse defensiebegroting
zal komend jaar met slechts 1.75 procent stij
gen, hetgeen ruim beneden de door de NAVO
vastgestelde groeinorm van drie procent is.
p
en
nu
or-
>ft,
en
ie$
en
ve
ie!
or-
[ke
*je
in
en
lie
le
is,
we
en-
al
iog
ik:
i
(Door Ronald Frisart)
De Amerikaanse president
Carter heeft geen politiek
slaatje geslagen uit het pri
vilege dat hij als leider van
de Verenigde Staten heeft
om de nieuwe president
van de Wereldbank voor te
dragen, hoewel de nek-aan-
nekrace met zijn tegenstre
ver Reagan daar alle aan
leiding toe zou hebben
gegeven.
1
J
(Van onze redactie buitenland)
Bonn: geen 3 procent
defensie
ers
Wereld dichter bij kernoorlog
(Van onze redactie buitenland)
Op het moment wordt per jaar 1000 miljard gulden aan
Het koude weer wordt veroorzaakt
door een hogedrukgebied boven Scandi
navië en Midden-Rusland. De meteoro
logen verwachten dat de toevoer van
koude lucht pas tegen het midden van de
week wordt onderbroken.
In het noorden van Scandinavië wor
den de ski’s al tevoorschijn gehaald,
terwijl wijnboeren in Oostenrijk in een
sneeuwjacht hun druiven oogsten. In
noord-Roemenië viel plaatselijk 20 cm.
sneeuw.
„Het zou een illusie zijn, te menen dat
van de Sovjet-Unie geen gevaar te duch
ten is, alleen een dwaas kan hiervoor de
ge-
op
Met het huidige onderzoekstempo zouden
de industrielanden eind deze eeuw in to
taal 20 miljoen vaten olie per dag moeten
invoeren, tegen 22 miljoen vaten nu. Het
IEA vindt echter een daling tot 14 miljoen
vaten per dag rond de eeuwwisseling
noodzakelijk. Dit zou onder meer moeten
worden bereikt door verdergaande bespa
ringen op het energieverbruik, uitbrei
ding van de kolenproduktie, bouw van
snelle kweekreactors en dergelijke.
IEA-directeur Lantzke heeft gisteren in
Parijs verklaard, niet bang te zijn voor
verstoring van de olieaanvoer als gevolg
van de oorlog tussen Iran en Irak. Dit
enerzijds omdat er nog voldoende voorra
den zijn en anderzijds omdat landen als
Saoedi-Arabië meer olie zullen produce
ren. De totale OPEC-produktie zou echter
door de oorlog toch dalen van 27 naar 24
miljoen vaten per dag. Lantzke zei zich
wel ongerust te maken over het prijsbe
leid van de OPEC.
(Van onze redactie buitenland)
BONN-BERLIJN-PARIJS. De Westduitse regering zal niet ingaan op de
suggestie van SPD-voorzitter Brandt na het aanstaande vertrek van Bonns
permanente vertegenwoordiger in de DDR, voorlopig geen nieuwe man te
benoemen.
Alleen Athene, met een middagtempe-
ratuur van 21 graden, getuigde ervan dat
de winter volgens de kalender nog niet is
begonnen. In grote delen van Oostenrijk
ondervond het verkeer hinder van zware
sneeuwval. De Silvretta-pas tussen Oos
tenrijk en Zwitserland moest gesloten
worden. De autosnelweg tussen Bologna
en Florence was wegens sneeuwval ook
enkele uren voor verkeer gesloten. In
De uitgaven voor bewapening stegen vorig jaar sneller
dan de inflatie. Deze sterke groei van de bewapening
draagt niet alleen bij tot de verslechtering van de econo
mie en tot sociale onrust, maar brengt de wereld ook
dichter bij „de uiteindelijke ramp van een kernoorlog”,
aldus het rapport, dat is opgesteld door Ruth Leger
Sivard, voormalig topambtenaar bij het Amerikaanse
bureau voor wapenbeheersing en ontwapening (ACDA)
en thans directrice van World Priorities, een onderzoek
sorganisatie zonder winstoogmerk.
De Oostduitse partijleider Honecker zei
over Brandts voorstel dat de DDR „zich
niet laat chanteren”. Hij zei dat tegen
Oostenrijkse journalisten die in Berlijn
waren in verband met Honeckers aan
staande bezoek aan Wenen. Bovendien
verklaarde hij dat hij principieel vast
houdt aan een ontmoeting met bondskan
selier Schmidt. Die zal maandag een ont
moeting hebben met de Franse president
Giscard d’Estaing, zo werd gisteren in
Parijs en Bonn bekendgemaakt.
Het afgelopen jaar zijn de militaire uitgaven
opnieuw sterk gestegen en is de kloof tussen de
bloeiende militaire sector en de kwijnende econo
mie verder verscherpt. Vooral in de arme landen
vormen ellende en wanhoop een voedingsbodem
voor ernstige bedreigingen voor de wereldvrede.
Dit concludeert de Amerikaanse Unie van Verontruste
Geleerden in haar rapport Militaire en sociale uitgaven in
de wereld in 1980.
Politieke waarnemers in Bonn houden
het erop dat Brandt met zijn interventie
heeft willen voorkomen dat Bölling per
manent vertegenwoordiger in de DDR
wordt. De SPD-voorzitter zou die post het
liefst bezet zien door zijn vertrouweling
Egon Bahr, die al heeft aangekondigd
binnenkort als zakelijk leider (een soort
secretaris-generaal) van de SPD te zullen
aftreden.
In een periode van elf jaar zijn ze de
aarde rond geweest. De oorzaak van de
„weer-carrousel” ligt volgens de onder
zoekers in de zonneactiviteit, die elke elf
jaar verandert.
Volgens Russische wetenschapsmen
sen draait het weer als een soort „car
rousel” van west naar oost om de aarde.
Onderzoekers van het instituut voor geo-
chemie en geofysiek in Minsk hebben
vastgesteld, dat strenge winters, en dro
ge, of verregende zomers zich van jaar
tot jaar in oostelijke richting bewegen.
Afwijkingen van het normale weer in
West-Europa bereiken het Europese deel
van de Sovjet-Unie in drie tot vier jaar.
Zwitserland en Oostenrijk veroorzaak
ten gladde wegen veel ernstige verkeer
songelukken.
Terwijl de militaire budgetten omhoog gingen, nam de
levensstandaard af. Het afgelopen jaar steeg het aantal
mensen zonder werk en met onvoldoende voedsel en
zuiver drinkwater, aldus het rapport. Gijzelingen, onlus
ten en een groeiend aantal vluchtelingen wijzen op het
bestaan van verwaarloosde menselijke behoeften waar
voor geen militaire oplossingen zijn, zo wordt opgemerkt.
Terwijl het afgelopen jaar gekenmerkt werd door
interne sociale en economische beroering zochten rege
ringen een toevlucht in een sterke militaire defensie
tegen buitenlandse vijanden. De uitbreiding van militaire
macht had ondanks alles de hoogste prioriteit. De hoe
veelheid vernietigingswapens op de wereld is onvoorstel
baar. Het aantal kernwapens bedraagt al 50.000 en het
wordt wat snelheid, reikwijdte, doeltreffendheid en ver
nietigingskracht betreft, steeds verder geperfectioneerd.
Nu al zou er veel te weinig geld zijn voor nieuwe wapensyste
men. Zo meldt het Westduitse blad Der Spiegel deze week, dat er
in de komende vier jaren een tekort van minstens tien miljard
mark zal ontstaan.
Als oorzaak van dit financiële gat noemt Der Spiegel de
explosieve stijging van de aanschafkosten van nieuwe wapens.
Zo zou de Tornado bij het ontwerpen zijn begroot op tien
miljoen mark per stuk, terwijl de werkelijke kosten nu al 67,36
miljoen mark per vliegtuig bedragen. Gevreesd wordt dat dit
vliegtuig over twee jaar al 100 miljoen mark per stuk zal kosten
en in 1988 maar, liefst 150 miljoen. In een reactie hierop heeft
defensieminister Apel verklaard, dat de bondsrepubliek zijn
bewapeningspolitiek drastisch zal moeten herzien. „De huidige
trend, steeds ingewikkelder, steeds perfecter, steeds duurder
kan niet worden voortgezet”, aldus de bewindsman.
Vandaag heeft hij een onderhoud met de Amerikaanse am
bassadeur in Bonn, waarbij volgens Amerikaanse legerkringen
in de eerste plaats gepraat zal worden over een verhoging van de
bijdrage van West-Duitsland aan de legering van de Amerikaan
se soldaten in dat land. Ook zouden de VS meer opslagmogelijk
heden willen voor Amerikaanse troepen die in tijd van oorlog
kunnen worden overgevlogen. Nu is er opslag voor drie divisies
van elk vijftigduizend man, hetgeen zou moeten worden ver
hoogd tot negen divisies. Dit zou ook de paraatheid van het
Amerikaanse leger in het Midden-Oosten ten goede komen,
wordt gezegd. Van Westduitse zijde wordt gezegd, dat Bonn in
verband met de begrotingsproblemen moeilijk aan deze verzoe
ken zal kunnen voldoen.
Op het moment zijn er naar schatting 25 miljoen
mensen in dienst van de staande legers in de wereld, 7
miljoen meer dan in 1960. Als de paramilitaire- en reser-
vetroepen en de burgers die werken voor wapenonder-
zoek- en produktie worden meegeteld, bedraagt het aan
tal mensen dat direct of indirect door de ministeries van
defensie wordt betaald, meer dan 100 miljoen. Volgens
het rapport zijn militaire budgetten „doodlopende uitga
ven” die niet leiden tot economische groei, terwijl ze
bovendien de inflatie aanwakkeren. Aan het slot van het
rapport wordt opgemerkt dat de moderne wereld pijnlijk
uit haar evenwicht is: „Overvloedig rijk aan wapens, arm
in het voorzien in de behoeften van mensen. Dit sociale
tekort vormt de meest nijpende bedreiging voor de
wereldvrede”.
tachtig zullen de uitgaven aan bewapening, als de huidige
tendens aanhoudt, stijgen tot boven de 1200 miljard
gulden per jaar, zo wordt voorspeld.
bewapening uitgegeven. Tien jaar geleden was dat (uitge
drukt in prijzen van 1979) 750 miljard gulden. In de jaren
Een dergelijke nationalistisch getinte
voordracht is iets waar geen van beide
presidentskandidaten zich een buil
aan kan vallen. Het zal bovendien de
vele Amerikanen tevreden stellen, die
menen dat de Verenigde Staten nog
altijd „Gods own country” is met het
daaraan verbonden superioriteitsbe
sef, dat Amerika ’s werelds grote
broer is, en het altijd beter weet.
Dat de concurrenten Carter en Reagan
zich beiden achter Clausens kandida
tuur hebben geschaard zal ongetwij
feld ook te maken hebben met de
interne strubbelingen binnen de We
reldbank. De laatste tijd werd steeds
vaker vanuit de ontwikkelingslanden
aangedrongen op een bankpresidenj
uit de Derde Wereld. Anderzijds heeft
het Amërikaanse Congres zich niet
zelden negatief uitgelaten over de po
litiek van de Wereldbank. Dat is van
groot belang omdat de Verenigde Sta
ten veruit het meeste geld aan die
instelling beschikbaar stellen, veel
meer dan welke andere lidstaat ook.
Naar verluidt zou een van Reagans be
langrijkste adviseurs, George Schultz,
in samenwerking met Carters cam
pagneleider Robert Strauss alles op
alles hebben gezet om de voordracht
uit de politieke sfeer te halen. Daar
van uitgaande is de voordracht van
Clausen zeker geslaagder dan het
naar voren schuiven van Young zou
zijn geweest. Immers, Young is een bij
uitstek politieke figuur, terwijl dat
met Clausen slechts in zeer beperkte
mate het geval is.
Sedert 1970 staat Tom Clausen aan het
hoofd van de Bank of America en in
bankiersogën heeft hij als zodanig
goed werk afgeleverd. Daarom ook,
staat in de verklaring van het Witte
Huis, waarin Clausen wordt voorge
dragen als opvolger van McNamara,
dat hij „de individueel meest geschik
te man” is om het roer van de Wereld
bank in handen te nemen. Daarbij zal
zeker ook hebben meegespeeld dat
Clausens Bank of America geldt als
een zeer internationaal georiënteerde
bankinstelling.
te
rin
in
ter
(Van onze redactie buitenland)
VATICAANSTAD. De kerkelijke
rechtbanden van katholieke bisdommen
over de hele wereld hebben twee jaar
geleden 45.872 verzoeken gekregen om
huwelijken nietig te verklaren. Dat is tien
maal zoveel als in 1977, zo blijkt uit het
statistisch jaarboek over de jaren 1973-78
dat het Vaticaan heeft gepubliceerd.
Het aantal verzoeken om katholieke hu
welijken nietig te verklaren nam in pro
centen het snelst toe in Europa. Daar
steeg het aantal verzoeken van 792 in 1977
tot 18.904 een jaar later.
Voorts blijkt dat het aantal gesloten
kerkelijke huwelijken terugloopt, evenals
het aantal priesters, hoewel het Vaticaan
meent dat wat dit laatste betreft het diep
tepunt is bereikt. De komende jaren zou
een groeiend aantal priesterwijdingen te
verwachten zijn.
Per december 1978 waren er op de hele
wereld bijna 750 miljoen katholieken,
waarvan bijna de helft op het Amerikaan
se continent, ruim 35 procent in Europa,
b(jna 8 procent in Afrika, 2,3 procent in
Azië en nog geen 1 procent in Oceanië.
:et-
■en
vat
er-
1O-
nd
ijft
132
er-
nt-
lek
groei voor
»rd
jar
aar
iet
in,
iar
lak
de
ke-
ikt
on
jri-
?h-
lar
jes
lat
ik
isd
bij
aal
ap’
88
vol
de
ire
ge
vat
?rd
to
en,
an
de
iet
de
ijn
at!
ide
in
en
de
es-
ent
ats
?n.
ire
en.
?en
sp.
en
iet
de
?rd
Lap
m-
ijn
zas
an-
ud
nu
hij
eer
en
te-
let
de
de
(Van onze redactie buitenland)
LONDEN. Als de grote olie-importe-
rende landen niet meer geld uitgeven aan
hun onderzoek naar alternatieve energie
bronnen, dan blijven zij nog lange tijd
kwetsbaar voor verstoringen in de olie
aanvoer.
I
Hiervoor waarschuwt het Internationa
le Energie Agentschap (IEA) in Parijs in
een rapport dat gisteren is gepubliceerd.
ogen sluiten”, aldus de premier. Maar
daaruit moet volgens hem niet worden
geconcludeerd dat de politiek van ont
spanning moet worden opgegeven. „Wij
zijn het echter wel eens met China dat
men geen wapenbeheersingsbesprekin-
gen moet voeren vanuit een positie van
zwakte van de westelijke kant”, zo voegde
hij daaraan toe.
In het licht van het bovenstaande komt
de voordracht van Clausen toch in de
allereerste plaats over als een Ameri-
kaans-nationalistische daad, waar
mee de traditie dat steeds Amerika
nen president zijn geweest van de We
reldbank nog eens nadrukkelijk
wordt onderstreept. Bronnen in het
Witte Huis noemden het „zeer belang
rijk” dat opnieuw een Amerikaan de
leiding van de bank krijgt.
De premier noemde zijn Chinese gast
heren „capabele lieden die hun zaakjes
kennen”. Hij zei de indruk te hebben dat
China aan de vooravond van ingrijpende
sociale en economische hervormingen
staat, en dat het bezig is zich in een hoog
tempo te bevrijden van „de dwangbuis
van de Culturele Revolutie”.
SJANGHAI. Het valt niet te ontkennen dat de Sovjet-Unie voortdurend
bezig is haar macht te vergroten. Vooropstellend dat China een buurland van
de Sovjet-Unie is en dat elk vogeltje zingt zoals het gebekt is, heeft China
gelijk dat het op zijn hoede is voor 'Moskou. Dit zei premier Van Agt gisteren
tijdens zijn bezoek van zeven dagen aan China.
De premier zei gisteren dat de Sovjet-
Unie en Vietnam door hun invallen in
Afghanistan respectievelijk Cambodja de
internationale vrede en veiligheid in ge
vaar hebben gebracht. Overigens zei Van
Agt geen aanleiding te zien om de Neder
landse hulp aan Vietnam in te trekken
naar aanleiding van de Vietnamese inval
in Cambodja.
Dit wordt gemeld door politici die rechtstreeks zijn betrokken
bij de coalitiebesprekingen in Bonn tussen de sociaal-democra-
ten (SPD) en liberalen (FDP). In de Westduitse hoofdstad zou
een harde strijd worden gevoerd om de defensiebegroting, die
zich voornamelijk zou afspelen tussen minister Mathöffer van
Financiën en minister Apel van Defensie.
De Westduitse defensiebegroting komt dit jaar op 38 miljard
mark, (ongeveer 42 miljard gulden). Mathöffer had in eerste
instantie een verhoging van niet meer dan een procent, ofwel
380 miljoen mark, willen toestaan, maar Apel heeft weten te
bereiken, dat dit 1,75 procent werd, ruim 670 miljoen mark voor
het leger wordt uitgetrokken, waarmee de begrotingsgroei zou
uitkomen op 1270 miljoen mark, wat iets meer is dan het door de
NAVO vastgestelde streefcijfer van drie procent groei, maar
maakt met dit verlangen weinig kans, zo verluidt het in Bonn.
Deskundigen hebben gewaarschuwd, dat vertragingen zullen
ontstaan in het bewapeningsprogramma als er te weinig geld
beschikbaar komt voor het leger. Hiervan zouden vooral de
bouw van het jachtvliegtuig van het type Tornado, de Leopard-
2-tanks en de bouw van marineschepen het slachtoffer worden.
JV
HAMBURG-WENEN (DPAZReuter).
In grote delen van Europa is het sinds
het weekend ongewoon koud voor de
tijd van het jaar. Op veel plaatsen zijn
record-minimumtemperaturen voor be
gin november gemeten. In het noorden
van Italië zakte de temperatuur tot
plaatselijk tien graden onder nul, in
Praag was het gisteren overdag nog min
vier en in Parijs stegen de temperaturen
ook niet tot boven de min twee.
Gisteren verklaarde regeringswoord
voerder Bölling dat de Westduitse rege
ring de politiek van „afgrenzing” zoals
Oost-Duitsland die voert niet met gelijke
munt wil terugbetalen. Zoals bekend
heeft Oost-Duitsland onlangs bepaald dat
westerse bezoekers dagelijks tenminste 25
mark moeten uitgeven, veel meer dan
vroeger.
De huidige permanente Westduitse ver
tegenwoordiger in de DDR, Gaus, verlaat
zijn post aan het eind van dit jaar en
Bölling wordt als kansrijke opvolger ge
noemd. Bölling verklaarde gisteren dat
Brandts suggestie Gaus voorlopig niet te
vervangen als een „persoonlijke overwe
ging” moet worden beschouwd.
De jarenlange praktijk heeft uitgewezen
dat een kandidaat voor het president
schap van de Wereldbank die door het
Amerikaanse staatshoofd wordt voor
gedragen, inderdaad op die post be
landt. Enige maanden geleden leek de
fervente Carter-aanhanger en oud-
ambassadeur van de Verenigde Sta
ten bij de VN, Andrew Young, een
goede kans te maken Robert McNa
mara op 1 juli op te volgen als presi
dent van de Wereldbank. Deze bank
houdt zich voornamelijk bezig met de
financiering van ontwikkelingspro-
jekten in de Derde Wereld.
Gezien de internationale verhoudingen
leek Young een uitstekende kandi
daat, niet in de laatste plaats omdat
hij tot de zeer weinige Amerikanen
behoort die bij de OPEC-landen een
potje kunnen breken.
Ook de binnenlandse politieke situatie
in de Verenigde Staten leek in het
voordeel van Young te zijn. Wanneer
president Carter hem zou voordragen
voor het hoogste ambt bij de Wereld
bank, zou dat de democratische presi
dentskandidaat vrijwel zeker een aan
tal zwarte stemmen hebben opgele
verd.
Opmerkelijk genoeg heeft Carter afgelo
pen vrijdag echter A.W. Clausen voor
die post voorgedragen. Clausen is re
publikein en staat daaróm, naar mag
worden aangenomen, dichter bij Ro
nald Reagan dan bij Jimmy Carter.
Bronnen rond de beide Amerikaanse
presidentskandidaten zeggen echter
dat de voordracht van Clausen een
min of meer gezamenlijk besluit zou
zijn geweest van Carter en Reagan, of
op zijn minst Reagans uitdrukkelijke
goedkeuring heeft gekregen.
De premier benadrukte, dat Nederland
het eerste land is geweest dat tegenover de
Chinese leiders de zaak van de mensen
rechten aan de orde heeft gesteld. „Geen
enkele andere delegatie uit de vrije wereld
heeft deze zaak ooit ter tafel gebracht in
Peking”. Van Agt heeft de kwestie vorige
week naar voren gebracht in een gesprek
met de Chinese leider Deng Xiaoping, die
er echter niet op inging. „Wie zou dat in
redelijkheid ook hebben kunnen ver
wachten”, aldus Van Agt gisteren.
hof behandelde het beroep dat twee Pales
tijnse burgemeesters van de bezette Weste
lijke Jordaanoever hebben aangetekend te-
Honderden Palestijnse demonstranten
verzamelden zich gisteren voor het Israëli
sche hooggerechtshof in Jeruzalem. Het
gen hun uitwijzing. De zitting werd echter
verdaagd. Vermoedelijk valt binnen enkele
dagen een beslissing.
X <-■
