Theater van de achtste dag ook naar Toneelschuur
Werkzaamheden
Buitenmuseum
voorlopig gered
Tinguely krijgt
prijs van Bazel
Theodora Skipitares
nieuwe boeken
wekt nieuwsgierigheid
Bauhaus scheidt nogal
pretentieuze muziek af
Is
n
r
1
Indrukwekkende ritmische act van Zev
Kunstenaars sociaal
steeds meer op de tocht
in
Prijs voor Den Doolaard
i
h o
18
19 8 0
19
NOVEMBER
VRIJDAG 21
KUNST
Performance geïnspireerd door werk met psychisch gestoorden
78230
R
:N
AMSTERDAM. De
Poolse vakbondskwestie
is, zeker gemeten naar
maatstaven die voor de
Oostbloklanden gelden,
uitgevochten op het
scherp van de snede. De
Poolse leiders zelfs reis
den naar Gdansk en Gie-
rek moest hangen als bar
bertje. Russische lege
reenheden begonnen te
oefenen, maar zover als
na de Praagse lente in
Tsjechoslowakije kwam
het niet. De Poolse arbei
ders boekten voorlopig
vooruitgang in vrijheid en
een der resultaten daar
van kunnen we nu in ons
land van dichtbij ervaren:
het optreden van het Pool
se theatergezelschap Te
atr Osmega Dnia ofwel
Theater van de achtste
dag. Ze geven twee ver
schillende voorstellingen
in ons land, waarvan er
één naar Haarlem (To
neelschuur) komt.
«O
il
I
Pools toneel karikaturaal protest
ip het
Wie meent de voorstellingen
F
JOHN OOMKES
Jacques Janssen, uitgave Van Gennep
THEODORA SKIPITARES
A. den Doolaard
it
t
'AGEN
t 50
97
2550-
Dit constateert de Federatie van Kun
stenaarsverenigingen in een notitie over
over een schraag, tijdens
het tweede loopt ze als een
houten Klaas met twee ne-
onbuizen aan haar benen
gebonden rond.
Er zijn projekties van ge
handicapten, soms speelt
Theodora voor een vrou
welijke heilige, het schaap
mekkert er tussendoor, en
staand tussen de bewegen
de houten vleugels beeldt
ze het verhaal van Daeda
lus en Ikarus uit, de twee
vliegende Grieken, vader
en zoon, van wie de zoon
(Ikarus) in zee stortte om
dat hij te dicht bij de zon
kwam.
Zee en vliegen zijn de
sleutelwoorden van de per
formance. Ze worden met
elkaar verbonden door een
verhaal over het Ship of
Fools, een schip dat vroe
ger de zee op werd ge
stuurd, volgeladen met ge
stoorden, in de hoop dat
De federatie concludeert dan ook dat er
zeer dringend een wettelijke regeling
Ten slotte wijst de federatie erop dat er
heel snel een eigen sociaal-verzekerings-
apparaat voor kunstenaars op poten moet
worden gezet.
Joy Division, Monochrome Set, UB40,
enzovoort, enzovoort; een al bijna eindelo
ze reeks namen schreeuwt om aandacht.
De muzikale ontwikkeling is velerlei. In
in
„Dieet voor vrouwen”, slanker wor
den en blijven, door Barbara Edelstein,
uitgave Het Spectrum 17,50).
„De horizon en daar voorbij”, reizen
en trekken in de landen rondom de Mid
dellandse Zee, door J. de Baïracli Levy,
uitgave De Driehoek 27,50).
„Kruidengeneeskunde voor dieren”
door J. de Baïracli Levy, uitgave De
Driehoek 65).
„Antropologen te velde”, de confron
tatie van de etnograaf met vreemde vol
keren en met zichzelf, door Gerrit Jan
Zwier, uitgave Amboboeken 18,50).
„Godsdienst: R.K.”, herleeft met anti
papisme of zijn de katholieken niet te
vertrouwen, door Walter Goddijn, uitga
ve Amboboeken 19,50).
„Beter sociaal veranderen”, een on
derzoeksaanpak door Piet Groen, Anny
Kersten en Gerard de Zeeuw, uitgave
Dick Coutinho 19,50).
In de „Samen-reeks” van Het Spec
trum verscheen, in samenwerking met
het weekblad Libelle, een aparte serie
van vijf boekjes handelend over kinde
ren, onder redactie van Ineke Suidman.
De titels zijn: „100 vragen over baby’s
(De eerste 12 maanden); „100 vragen
over peuters” (van 1 tot 4 jaar); „100
vragen over kleuters” (van 4 tot 6 jaar);
„100 vragen over schoolkinderen” (van 6
tot 12 jaar) en „100 vragen over tieners”
(van 12 tot 19 jaar). De boekjes, genum
merd van 11 tot en met 15, kosten 7,80
per stuk.
„Als je me verkracht vermoord je
me”, roman door Monique Möller, uitga
ve Futile 14).
„Een spin op tafel”, dichtbundel door
C?
(Van onze kunstredactie)
ENKHUIZEN. Staatssecretaris Wal
ks de Vries van CRM heeft twee miljoen
gulden beschikbaar gesteld om de bouw
van het Buitenmuseum van het Zuider
zeemuseum tot aan het einde van 1980 te
garanderen.
De werkzaamheden aan het Buitenmu
seum, dat de historie van plaatsjes en hun
bevolking rond de Zuiderzee in beeld
brengt, zouden voor onbepaalde tijd wor
den opgeschort in verband met bezuini
gingen.
Volgens CRM is er goede hoop dat in
overleg met Noord-Holland ook voor het
resterende financieringsprobleem een op
lossing wordt gevonden.
(het gebrek aan) sociale zekerheden voor
kunstenaars, „Vrijheid Verzekerd”. Niet
alleen ontbreekt het de zelfstandige kun
stenaar aan een deugdelijk stelsel voor de
financiering van de arbeid, maar ook aan
een sociaal-verzekeringssysteem.
Sky-Sa-
en ge-
Theodora
assis-
(Van onze kunstredactie)
DEN HAAG. Schrijver-journalist A.
den Doolaard heeft woensdag de Edo
Bergsma-ANWB-prijs gekregen. De prijs
voor verdiensten op maatschappelijk en
cultureel gebied bestaat uit een penning
en vierduizend gulden.
Toen ontbraken er weer enkele
visa en kon alles toch niet door
gaan. We zijn nog steeds verrast
dat we nu hier zijn.”
De speelwijze van het Theater
van de achtste dag is een sterk
lijfelijke, maar ook bijzonder
kunstzinnige. Dat wil zeggen dat
er niet recht voor z’n raap ge
speeld wordt, geen ideologie die
in de saaie duidelijkheid van wat
we vooral in ons land van vor-
mingstonel gewend zijn, wordt
uitgedragen. Wat het Poolse ge
zelschap doet heeft niets met
vormingstoneel te maken. Het
gaat hier om een karakteriseren
van de achterliggende betekenis
en dat wordt vooral duidelijk in
de voorstelling Sales for everyo- in de voorstelling. Met name Sa-
i for everyone krijgt daardoor
een bruisende vitaliteit.
KO VAN LEEUWEN.
ne, die ik vorige week vrijdag in
het Shaffy theater zag. Het is
deze produktie die naar Haarlem
Van de twee is Sales for every
one de boeiendste, degene die het
meest aanspreekt, die ook min
der opgelegd sacraal is dan Oh,
we have lived in dignity, waarin
het symbolisme vaak vermoei
end hoogtij viert. Sales for every
one boeit vooral door de knappe
en vrije vormgeving. De spelers
bewegen zich op een speelvlak
dat aan drie kanten publiek
heeft en hun scènes zijn uiterst
karikaturaal aangezet. Het stuk
ontstond in 1976 en richt zich
tegen de onvrijheden die de
Poolse burger van toen hinder
den. In hoeverre zoiets achter
haald is, dat zal de tijd moeten
leren.
De voordracht van Peter Murphy van het Engelse kwartet Bauhaus is bijna niet op de foto
vast te leggen door de wisselende en bewust vage wijze van belichting. Dezelfde bewuste
gekunstelheid treffen we ook aan in geposeerde foto’s, zoals op de hoes van In the Flat'
Field
BAZEL (DPA). De Zwitserse stad
Bazel heeft woensdag haar kunstprijs van
15.000 frank (ongeveer 18.000) toegekend
aan de 55-jarige Zwitserse kunstenaar Je
an Tinguely.
De in Freiburg geboren Tinguely die
voornamelijk in Frankrijk werkt, is een
van de belangrijkste vertegenwoordigers
van de bewegende kunst. Na bewegende
abstracte schilderijen te hebben gemaakt
legde hij zich toe op de constructie van
allerlei machines, waaronder apparaten
die abstracte schilderijen vervaardigen,
en zichzelf vernietigende toestellen.
GAS-
hoge
met
v.a.
met is
lakei-
Jking.
ogas.
v.a. e
Gier-
Haar-
iO.
Zo ligt globaal gezien het uit
gangspunt voor de twee voorstel
lingen die Teatr Osmega Dnia in
ons land speelt.
IOUW-
qevel-
ie. Ek-
im.
Theater van de achtste dag
(Teatr Osmega Dnia) uit Poz
nan, Polen. Voorstellingen: Sa
les for everyone en Oh, we ha
ve lived in dignity. Regie Lech
Raczak. Spelers Adam Bo
rowski, Tadeusz Janiszewski,
Marcin Keszycki, Teresa Puto,
Roman Radomski, Tomasz
Stachowski, Malgorzata Walas
en Ewa Wojciak. Muziek door
Gregorz Banaszak (gitaar), Jan
Kaczmarek (viool en fluit), Les-
zek Jankowski (gitaar).
Gezien in het Shaffy theater,
Amsterdam, op 14 en 20 no
vember 1980. Sales for everyo
ne komt op 27 november in de
Toneelschuur.
(Van onze kunstredactie)
DEN HAAG. De sociale ongelijkheid
tussen werknemers en zelfstandigen in
de kunstsector wordt steeds groter door
de gebrekkige en aan schommelingen on
derhevige subsidiestructuur. Subsidies
voor uitvoerende kunstenaars (acteurs,
musici) worden wel regelmatig aange
past aan de loon- en prijsstijgingen; het
gesubsidieerde inkomen van individuele,
scheppende kunstenaars (schrijvers,
componisten, filmers) echter nauwelijks.
Aan deze situatie moet een eind komen.
het zou vergaan. In New
York, zo vertelt de pro-
gramma-tekst, zijn vele ge
stoorden in de buurt van
het vliegveld onderge
bracht. Misschien in de on
bewuste hoop, veronder
stelt Theodora, dat ze voor
goed weg zullen vliegen.
AMSTERDAM. De groei van nieuwe Britse muziek en de veelal onafhankelijke
platenlabels die die muziek steunen, neemt een omvang aan die groter is dan
marginaal. In een tijd dat de grammofoonplatenindustrie in veel gevallen nauwelijks
meer op de hoogte is van recente ontwikkelingen en misschien daarom wel een
ernstige recessie doormaakt, weten de kleine labels waar het „liefdewerk-oud-
papier-principe” de voornaamste beweegreden is een steeds groter publiek ver- j
trouwd te maken met muziek die alleen al interessant is omdat die een opmerkelijk
beeld geeft van onze tijd.
Het Theater van de achtste dag
werd in 1964 opgericht door stu
denten in de stad Poznan. Al
gauw bleek het een groep die niet
in het staatsgareel wenste te lo
pen. Geen groep die tot verzet
tegen het bestaande politieke be
stel aanzette, wel een die kritiek
uitoefende in kunstzinnige vorm.
Voorstelling:
ver, gemaakt
speeld door
Skipitares, met
tentie van Christian Ha-
nussek. Première 20 no
vember 1980 in Mickery,
Amsterdam, daar nog te
zien t.m. 29 november.
Aanvang 21.00 uur
het aan de rand van een sociale afgrond
balancerende Groot-Brittannië wordt óf
zeer dwingende dansmuziek geprodu
ceerd die de aandacht van de crisis moet
wegnemen, óf muziek die in woord en
melodie doortrokken schijnt van een me
lancholieke neerslachtigheid. Doemden
ken anno 1980, zo wordt dat veelal om
schreven.
Bauhaus de naam heeft niets van
doen met de gelijknamige, zakelijke stro
ming in de architectuur komt uit Nor
thampton. Het is een kwartet waarvan
drie aardige singles en een pretentieuze
elpee verschenen zijn op het 4AD-lebel (In
the Flat Field). In instrumentaal opzicht
vormen alle ritmische en schaarse melodi
sche elementen de functie van decor voor
de nu eens huilende, dan weer gezwollen
stem van zanger Peter Murphy, die een
show neerzet die enerzijds huiveringwek
kend, anderzijds aantrekkelijk is als een
goede film over vampiers.
De songs die Murphy zingt zijn qua
sfeer een aftreksel van de onderkoelde
mentaliteit van Joy Division en Cabaret
Voltaire en anderzijds de gestileerde
dringt van veel latere punkbands. Erg
creatief wordt die formule niet uitge
werkt. Door middel van nerveuze belich-
ting met stroboscopische effecten en een
geluidmix waarin de echo overheerst. Ik
kan me niet aan het gevoel onttrekken dat
de lichtelijk schizofrene Murphy doel en
middelen daarbij verwart en zich daar
door lijkt bloot te stellen als een te preten
tieuze figuur. De tijd is echter te vroeg, om
een definitief oordeel te vellen.
Zev is het pseudoniem van de Ameri-
kaanse kunstenaar Stefan Weisser, wiens
performance een voorprogramma vormt
van een soort die zelden in Paradiso te
zien zal zijn geweest. Met verbluffende
doeltreffendheid en in een hoog tempo
creëert deze uit Califomië afkomstige
zonderling een uit vele ritmes opgebouw
de kakofonie die het waard is om aange
hoord te worden, zolang je maar kunt zien
waarmee Weisser het geluid voortbrengt.
Stoeiend met grote plastic jerrycans,
een stalen matras die op een grote trom
mel wordt vastgehecht en een snoer van
gootsteenbakken timmert en slaat Zev
zijn „instrumentarium” in een vast ritme
tegen de vloer van het podium. De moder
ne voodoogeluiden lijken in hun uitwer
king sterk op kunst die gemaakt wordt uit
de afval van onze stedelijke cultuur. Intri
gerend.
Het grote vlak is bezaaid
met gelijkmatig geplaatste
vliegtuigjes, geflankeerd
door twee meisjes, die
langs de bovenrand van de
muur lijken te willen lo
pen, maar dat niet doen.
Het linker ondervlak bevat
een door lampjes afgezette
voetzoolvorm; het midden
vak een paar houten vleu
gels en een heiligenbeeld;
het rechtervak een stoffen
schaap en zeven verlichte
theekopjes tegen een felro
de achtergrond.
Ik kan lang niet alles
thuisbrengen wat Theodo
ra met deze muur doet,
maar samen met de ban-
drecorder-teksten zijn er
wel verbanden te leggen.
Ze liet zich inspireren door
werk met psychisch ge
stoorden, wier behande
ling ze kennelijk schanda
lig vindt. Van de dertien
tekstjes in de voorstelling
beschrijven er drie het
treurige (bijna) vegeteren
de leven waartoe deze
mensen gedoemd zijn. Een
vierde tekst vertelt over
een feest, georganiseerd
voor een groep gehandi
capten, dat een groot suc
ces werd. Hiertegenover
staat weer een tekst waar
in twee „normalen” hun
onmacht tot feestvieren la
ten horen. Theodora (even
als vorige keer in onder
goed) hangt tijdens het eer
ste feestverhaal soepel
Concert: Bauhaus. Voorprogram
ma: Zev. Bauhaus bestaat uit Kevin
Haskins, David Jay, Peter Murphy en
Daniel Ash. Start Nederlandse
toemee.
Paradiso Amsterdam, 20 november
1980.
Sommige beelden of be
wegingen zijn suggestief.
Het schaap met de theek
opjes is mooi, Theodora
met de vleugels is mooi,
Theodora die grijnzend
voor heilige speelt, onder
het beeld gezeten, houdt je
aandacht wel vast. Haar
teksten zijn me echter
vaak te bloot: een verhaal
over een gestoorde die al
leen maar rode stippen te
kent bijvoorbeeld. Ik weet
wel dat er dat soort treuri
ge gevallen zijn, maar wil
van een kunstwerk dat het
mij inzicht of verdieping
ten opzichte van die mate
rie geeft. Te vaak ook ver
dwijnt Theodora met haar
bedoelingen letterlijk in de
lucht, en is ze echt niet te
volgen. Jammer, vooral
omdat de performance
toch maar een half uur
duurt, en omdat sommige
dingen wel aanvankelijk je
nieuwsgierigheid opge
wekt hebben; Wie of wat
zijn bijvoorbeeld die twee
wandelende mensjes bo
ven aan de muur?
ALMA POST
komt, in tegenstelling tot voor
gaande berichten. In dit stuk, dat
evenals vrijwel alle voorstellin
gen van de groep, is ontstaan uit
improvisaties en zelfgemaakte
teksten, staat de mens als indivi
du centraal. Daar tegenover
staat het systeem dat de samen
leving bindt en dat door het ge
zelschap als negatief wordt
ervaren.
moet komen, die de zelfstandige kunstbe
oefening waarborgt. De aanzet daartoe is
de Wet op de Fondsen voor de Scheppen
de Kunst. Voorts meent de federatie dat er
bij het verstrekken van subsidies, zowel
uit fondsen als anderszins, rekening moet
worden gehouden met de door de kunste
naars te betalen verplichte premies en
belastingen. Deze subsidies moeten met
andere woorden „bruto” worden
gemaakt.
AMSTERDAM. De performances van Theodora Sipitares (USA) kenmerken zich
door de aanwezigheid van een muur van ongeveer 6 bij 3 meter, een soort levensgrote
prentbriefkaart. Hierop is alles te vinden wat ze bij de voorstelling nodig heeft, hij is
kapstok en decor tegelijk. Bij haar vorige optreden in Mickery gebruikte ze een egaal
gele en een egaal blauwe muur. Dit keer, in Sky-Saver, is hij opgedeeld in vier vakken;
een groot dat de hele bovenhelft in beslag neemt, en drie kleine in de onderhelft.
Scène uit Sales for everyone, de produktie waarmee het Theater van de achtste dag ook naar de Toneelschuur van het Theater van de achtste
in Haarlem komt. (foto Bob van Dantzig) dag met het grootste gemak te
kunnen volgen, zal zich teleurge
steld voelen. Het Pools is een
moeilijke taal en al zitten er met
name in de voorstelling die niet
naar Haarlem komt flarden En
gelse tekst, het gesproken woord
is niet te volgen. Dat betekent
niet dat een confrontatie met de
ze Poolse acteurs oninteressant
is, verre van dat. Hun manier
van theatermaken is intrigerend
en van een vrijheid die schril
moet afsteken tegen die welke ze
van hun leiders van het land ge
wend zijn. Daarbij komt een ver
ademende integratie van muziek
A
Regisseur Lech Raczak:
„Daarover zijn wel misverstan
den. We hebben nooit een offici
eel verbod gekregen om naar het
buitenland te gaan. Maar de
Poolse overheid sprong zodanig
met onze reisfaciliteiten om dat
we gewoon met z’n allen het land
niet uit konden. We zouden deze
zomer optreden op het festival
Théatres des Nations in Amster
dam en tot op het laatste moment
dachten we dat alles in orde was.
8,90).
„Repressie in Nederland” onder re
dactie van Els Nicolas en Paul van Ton
geren, uitgave Van Gennep 29,50).
„Menno ter Braak, de artikelen over
emigrantenliteratuur 1933-1940”, inge
leid door Francis Bulhof, uitgave
BZZTóH 32,50).
s bil
1, Gr.
023-
voor
an-
de
Oorzaak van matige belangstel
ling van de pers, die in Polen nu
eenmaal niet vrij is van censuur
en die de pen niet wil beschadi
gen aan een recalcitrante toneel
groep. De achterliggende vier
jaar kon het gezelschap niet bui
ten Polen spelen. Niet omdat
zoiets rechtstreeks verboden
werd, maar doordat het door een
weigering van visa voor een deel
van het gezelschap op een simpe
le manier onmogelijk werd
gemaakt.
WMF
