Drie Haarlemse verenigingen nemen deel
Nationaal Landjuweel 1981 wil
van Haarlem theaterstad maken
Rijkssubsidie
aan orkesten
HUUR
Lucas Wensing
overleden
10°/oISNÜ
de Rente op
1-2 Jaars
Spaarbhjetten.
UJvanURK
Toch filmweek in Utrecht
n
Willem Breuker
Toekenning Prix
Femina en Medicis
Kollektief
in de maak
Subsidieregeling
voor
kort*"®
R I
r
NAnONAAl LAND3VWSBL
Wijnprijs voor Grass
Amerikaanse acteur
George Raft overleden
Muil
Uitkopen
Rode draad
Grote mensenfilm
L-Piano’s
van
4<4*5.-
15
door John Oomkes
FF7
BANQUE DE IA RIS ET DES IAYS-BAS NV
I
I
AMSTERDAM. „Er wordt dit keer niet zo op de man gespeeld. In
principe heeft dat ook te maken met het feit dat we in gesprek zijn met
CRM over subsidie. Dat heeft een discussie in de gelederen vah het
kollektief opgeleverd. Je kunt een serieuze gesprekspartner niet te
hard kapittelen en er is nu een verbetering in de situatie merkbaar.
Het lijkt erop dat men bij CRM eindelijk oren heeft naar onze oude
argumenten. We zijn geen normaal jazzorkest, zo vertellen we gedul
dig, aan mensen die op het ministerie nauwelijks op de hoogte blijken
te zijn. Voor hen is het allemaal een merkwaardig kabaal. Nooit is bij
hen doorgedrongen dat er sprake is van theateraspekten bij het
Willem Breuker Kollektief.”
I*aw.-
U A U
De Vuyle Wasch wordt schoner
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
Europa s grootste import/expottspeciaiist
SINDS 1872
„Er is misschien niet zoveel aan mij
veranderd, maar ik krijg het met de dag
drukker. Ik heb zoveel aan mijn harses. Ik
heb gemerkt dat werk ontzettend belang
rijk voor me is. Ik neem veel teveel hooi op
mijn vork. Alles heb ik gedaan; creatief,
organisatie, je draagt de verantwoorde
lijkheid. Als ik het niet zou doen dan
sodemietert de boel in mekaar. Ik ben
bezig dat af te bouwen; anderen moeten
taken van me overnemen in het kollek
tief.”
Gedurende die week zullen in deze twee
bioscopen ongeveer twee dozijn van be
lang geachte films hun Nederlandse pre
mière beleven, waaronder Kurosawa’s nu
al legendarische film ’Kagemusha’ (win
naar van de Gouden Palm, Cannes 1980)
en vermoedeljjk ook Louis Malles’s ’At
lantic City, U.S.A.’ (winnaar van de Gou
den Leeuw, Venetië 1980).
De vijfjaarlijkse toneelwedstrijd steunt
dus op een historische traditie van verge
lijkbaarheid. Maar het Nederlands Cen
trum voor Amateurtoneel (NCA) wil als
overkoepelend orgaan meer dan dat al
leen. Het streeft er naar ook de ontwikke
ling van het theater in een dergelijke
wedstrijd tot uitdrukking te laten komen.
In hoeverre dat zal lukken, is ook de
vraag, want amateurtoneel houdt wat ont
wikkeling betreft bij lange na geen gelijke
tred met het beroepstoneel. Daarvoor zijn
uitgangspunten en motivering om toneel
te maken ook te uiteenlopend. Met name
het sociale aspect speelt bij amateurs een
rol van doorslaggevende betekenis.
Het comité dat het vijfde Nationaal
Landjuweel organiseert is van gevarieer
de samenstelling. Daarbinnen zijn verte
genwoordigingen aanwezig van het NCA,
Het Nationaal Overleg Gewestelijke Cul
tuur (NOGC), de gemeente Haarlem om
dat daar nu voor de vijfde maal het slot
PETROF
ZIMMERMANN
HEAGELE
BLUTHNER
ED SEILER
ALEXANDER
IRMBACH
BECHNER
YAMAHA
voor
2.795.-
5.375.-
5.250.-
5.895.-
(Van onze kunstredactie)
PARIJS. De Prix Femina, een van de
belangrijke Franse letterkundige prijzen
is maandag toegekend aan Joceleyne
Francois voor haar derde roman Joue-
nous Espana.
De Prix Medicis voor een in Frankrijk
verschenen werk wordt dit jaar gedeeld
tussen Jean Lahougue voor Comptine en
Height en Jean-Luc Benoziglio voor Cabi
net-Portrait. Lahougue heeft inmiddels
bekend gemaakt dat hij de prijs zal weige
ren. Volgens Lahougue zijn prijzen „dom”
en zijn er geen criteria volgens welk de
ene schrijver beter is dan de andere.
De voor een buitenlander toegekende
Prix Medicis is toegekend aan de Zuidaf-
rikaanse auteur André Philippe Brink
voor zijn roman Une Saison blanche et
seche (A Dry White Season).
DEN HAAG (ANP). In het seizoen
1977-1978 bedroeg de gemiddelde rijks
subsidie per bezoeker van een uitvoering
van één van de grote orkesten 26,93. Dat
was twaalf procent meer dan drie jaar
eerder. Het loonpeil was in die tijd met
dertien procent gestegen. In genoemd
concertseizoen beliep de rijkssubsidie
per orkestlid 31.900, gerekend naar de
964 subsidiabele musici van de twaalf
orkesten.
LAREN (NH) (ANP). De acteur Lu
cas Wensing is vrijdag op 82-jarige leeftijd
in zijn woonplaats Laren (NH) overleden.
Wensing begon zijn toneelcarrière in
1923 bij Eduard Verkade’s gezelschap Die
Haghespelers. Later was hij onder meer
verbonden aan toneelgezelschappen als
Groot Volkstoneel, Masker, Comedia, En
semble en Globe. Hij speelde grote en
kleine rollen uit zowel het klassieke als het
moderne toneel.
GOTTINGEN (DPA). De Westduitse
Wijnprijs voor letterkunde is voor dit jaar
toegekend aan Günter Grass, voor zijn
boek Kopfgeburten oder die Deutschen
sterben aus. Deze onderscheiding, in 1978
ingesteld door de Edition Text und Kritik,
bestaat uit 99 flessen uitgelezen wijn, in
dit geval een oude Bordeaux.
voor
2.995.-
3.100.-
5.575.-
9.975.-
5.300.-
9.995.-
3.575.-
Voor informatie en telefonisch bestellen:
Télébanque: 02 3* M9096
02150-29205
3014 GT ROTTERDAM. WESTERSINGEl 42
TEL. (010) 36 35 00
Maand t/m utertf. geopend, «rij. koop»,
levering/stemmen door geheel Nederland
De winnaar van het Landjuweel 1981 zal
worden uitgenodigd voor het Wereld thea
terfestival voor amateurtoneel, dat in au
gustus 1981 in Monaco zal worden gehou
den. Het is teven sde bedoeling dat het
NCA een kleine toernee voor de winnende
vereniging zal organiseren.
Aan het Nationaal Landjuweel zijn ook
verscheidene individuele prijzen verbon
den, zoals de Jan Kraakmantrofee voor de
meest gedurfde voorstelling.
Voor de eindronde is een jury samen
gesteld van drie personen: Peter de Baan,
regisseur en artistiek leider van toneel
groep Sater, Tom van de Goot, artistiek
leider van Tryater, voorheen adviseur bij
het NCA, en Ko van Leeuwen, toneelcriti
cus bij deze krant.
van het Landjuweel wordt gehouden, en
de Nieuwe Toneelgroep Rotterdam als
winnaar van het vorige Landjuweel. Het
Landjuweel wordt dan ook beschouwd als
een breed opgezette theatermanifestatie,
waarvoor ook samenwerking gezocht
wordt met de plaatselijke middenstand.
Onder het motto Haarlem Theaterstad wil
het organisatiecomité een boeiende con
frontatie uitlokken van amateurtoneel
spelers en publiek. Tijdens de finaleweek
van 9 tm. 16 mei 1980 zal in het Concertge
bouw in Haarlem een landelijk amateur-
toneelcongres worden gehouden. Er zal
daar ook een theatermarkt met lectuur,
kostuums en toneelattributen worden in
gericht. Op 9 mei zullen er diverse optre
den in de stad zijn. Op de Grote Markt
wordt een speciaal theatergebeuren ver
wacht en in de Gravenzaal van het Haar
lemse Stadhuis wordt de Landjuweel-
week feestelijk geopend.
In de Stadsschouwburg zullen de ver
enigingen die de eindronde gehaald heb
ben hun opvoeringen geven van 10 tm. 15
mei en op 16 mei volgt een slotfeest, nadat
’s middags de winnaar bekend zal zijn
gemaakt. De winnaar komt in het bezit
van het eigenlijke landjuweel, een wissel-
Wit#
LOS ANGELES (Reuter/AFP). De
Amerikaanse acteur George Raft, bekend
om zijn gangsterrollen, is maandag op 85-
jarige leeftijd overleden in een ziekenhuis
in Los Angeles.
Raft heeft rollen gespeeld in meer dan
100 films. De bekendste zijn Scarface,
Casino Royale, Some like it Hot en
Around the World in 80 Days. De acteur
was in de jaren dertig en veertig een van
de helden, naast Humprhey Bogart, Ja
mes Cagney en Edward Robinson, van de
gangsterfilms.
Vergelijkingen overigens die Breuker
niet zomaar maakt. Zijn kollektief heeft
de afgelopen vijf jaar ver over de grenzen
I een grote naam opgebouwd. Van de zo
mer werd een succesvolle toernee door
Italië gemaakt. Het lijkt erop dat erken
ning en loopbaan een zwaar gewicht in de
weegschaal van Breukers huidige belan
gen vormen. „De boodschap is misschien
wel minder belangrijk. Ik heb de reputatie
flink van me af tekunnen schreeuwen, een
grote muil te hebben. Ik meen wel wat ik
zeg, begrijp me niet verkeerd, en die niet-
vriendelijke houding zit ook in mijn ge
drag ingebakken, maar het slijt misschien
wat.”
gaan. We moeten meer tijd nemen om te
repeteren met het kollektief. Beter naden
ken. Iets aanmaken dat zorgvuldig en
weloverwogen uittesten. Niet ’s morgens
repeteren en ’s avonds nog de première,
zodat de noten nog nat zijn; dat kan niet
meer. We kunnen voor De Vuyle Wasch nu
voor het eerst bijna een maand onge
stoord werken, terwijl in het theatervak
een voorbereiding van twee maanden als
zeer kort geldt.”
Voor Haarlem is het intussen verheu
gend dat maar liefst drie Haarlemse to-
neelverengingen zijn doorgedrongen tot
de provinciale tussenronde. Dat zijn Ge-
nesius dat daarin het toneelstuk In wan
kel evenwicht (Edward Albee) zal spelen,
Alberdingk Thijm, dat De Wijze Kater van
Herman Heyermans gaat opvoeren, en de
Letterlievende Vereniging J. J. Cremer
dat met Berevel van Paul Williams komt.
Verder spelen in deze tussenronde nog
Jan van Dommelen uit Santpoort met
Sloep zonder visser en het Klein Slotthea
ter uit Zeist met Een geur van Bloemen.
Voorafgaande aan de week dat het
Landjuweelgebeuren zich in de Stads
schouwburg en zo mogelijk in de Haar
lemse openlucht zal gaan afspelen, be
staat de gelegenheid voor amateurtoneel-
groepen die met nieuwe ontwikkelingen
bezig zijn, zich te presenteren met voor
stellingen in de bovenzaal van de Toneel
schuur. De grote zaal is dan namelijk in
gebruik door het Onafhankelijk Toneel
uit Rotterdam, dat onder regie van Jan
Joris Lamers samen met amateurtoneel
spelers een groots gemonteerde produktie
maakt rond de Russische dichter Vladi
mir Majakovski.
Hoe zich dat zal ontplooien is Frans
Lommerse, coördinator van de Toneel
schuur echter nog niet duidelijk. Lom
merse: „De organisatie van het Landju
weel zou ons tippen op het gebied van
nieuwe ontwikkelingen bij amateurto
neel, maar tot nu toe is dat nog niet
gebeurd. Dat is nu vijf maanden geleden.
Wij gaan er vanuit die informatie van het
NCA te krijgen, zo niet, dan gaat het niet
door. Maar in principe zijn we er voor.”
„Het uiteindelijke liedje was dat je met
een programma van twee keer 45 minuten
op de proppen kwam, terwijl ik een idee
van een uur had willen uitwerken, en met
dat stukje ballet de voorstelling had wil
len afronden. Nu zat er veel rommel in
Boven Drijven. Hoe kwam dat? De
schouwburg moest zijn koffie, thee en
drankjes verkopen. Ik kan die kantine
daar niet uitkopen. De jongens moeten
ook wat overhouden.”
(Van onze kunstredactie)
UTRECHT Er mag deze herfst vergeefs
zijn uitgekeken naar een Cinemanifesta-
tie, nog dit seizoen zal dat gemis worden
gecompenseerd door een ’Internationale
Filmweek, Utrecht 1981’ die van 14 tot en
met 22 januari gaat plaatsvinden ter vie
ring van het 30-jarig bestaan van bio
scoop Camera en het 25-jarig bestaan van
het ’art-house’ Studio.
„Er is zoveel van het kollektief gevergd!
Er is veel gereisd, de poen was telkens een
probleem. We zijn nauwelijks aan eeen
ontwikkeling toegekomen. Bij ons zou het
om andere zaken dan routine moeten
beker, beschikbaar gesteld door de konin
gin, die naar verwacht wordt ook bij de
prijsuitreiking aanwezig zal zijn.
Traditiegetrouw zal de eindronde van
het Nationaal Landjuweel zich weer af
spelen op het toneel van de Haarlemse
Stadsschouwburg. Dat houdt vooral ver
band met de opzet van deze toneelwed
strijd, waarbij nog steeds gekozen is voor
het lijst-toneel, het grote schouwburgto-
neel. Want hoewel het organiserend comi
té spreekt van een ontwikkeling in positie
ve richting (wat vooral een verbetering in
de repertoirekeuze moet inhouden) kan
niet worden ontkend dat het amateurto
neel dat over het algemeen behoduend
van karakter is, het open toneel nauwe
lijks ontdekt heeft Het amateurtoneel is
zeker geen afspiegeling van wat zich in de
professionele toneelwereld afspeelt.
I ^Breuker: „Mmm, nee. Maar ach, het
I ttïëlna van CRM en subsidie was altijd
I ©aar een aanleiding, een rode draad in de
I iffiötstelhng. Je moet onze muziektheater-
I stukken toch in de eerste plaats zien als
I afcn muzikaal evenement waarin die ellen-
I dfovoor een motief zorgt. Heel veel men-
I Söï die die voorstellingen hebben bezocht
I Hébben niet eens begrepen dat het zo’n
I irjilicatie had. Die zaten een avond lang te
lachen, vermaakten zich om de invallen.
I Als-ik op Stimmung van Stockhausen
I parafraseer door een septiemakkoord om
I t& gooien dan wordt dat door de gewone
I man ook niet begrepen. Hindert ook niet.”
I De Vuyle Wasch zal evenzeer wel voor
I C& nodige barokke podiumervaringen zor-
I gen Breuker: „De aanleiding ligt iets an-
I qers dan in het oorspronkelijke script. Nu
I neemt CRM het initiatief tot een cruise,
I zo’n schip waarmee Holland gepromoot
I moet worden. Er wordt een advertentie in
I hét Financieel Dagblad of Het Vaderland
l| geplaatst, waarbij men om artiesten
vraagt, die een redelijke culturele back-
grptind hebben. Maar omdat Economi-
sche Zaken geen bemanning voor de on-
(ftrtieming wil leveren, dienen de musici
II «CKtanders inzetbaar te zijn omdat zij de
I hflöt aan het varen moeten houden. Dat
Ifitèrt natuurlijk de nodige kolderieke si-
ttSties op.”
„Kijk, zo’n heel idee van Holland Prom-
tion is een stupide idee, natuurlijk. Je gaat
er dan vanuit dat als je ergens maar
voldoende geldt instopt zodat je het over
de grens kunt laten horen of zien, het dan
ook wel erkenning zal krijgen. Nou, dat is
I een idee fixe. Van de meeste Nederlandse
cultuur is het zinvol dat je die in Arnhem
of Breda kunt laten horen, maar het bui-
- tenland zit er niet op te wachten. Een Han
de Vries, een Frans Bruggen, een Concert-
- gebouworkest, dat kom je tegen in het
vliegtuig naar Italië. Verder zijn er wat
kunstenaars die internationaal meetellen,
d maar de rest stelt weinig voor.”
Breuker geeft ruiterlijk toe dat de stress
waaronder gewerkt werd de kwaliteit van
het gebodene bij de voorstellingen en con
certen van het kollektief aantastte. De
vraag of dat tienmansorkest niet ook te-
zeer met dezelfde deels anarchistische
samenspelvormen bekend is geworden
en het moeilijk wordt om met iets nieuws
op de proppen te blijven komen, ontwijkt
hij gedeeltelijk.
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. Voor de vijde maal
wordt in mei 1981 in Haarlem de eindron
de gespeeld van het Nationaal Landju
weel, een vijfjaarlijkse wedstrijd voor
amateurtoneelverenigingen, die in het
hele land weerklank vindt. Momenteel
zijn de voorrondes achter de rug en heb
ben zich de beste deelnemende groepen
geplaatst voor de tussenronde. Het Land
juweel, dat stamt uit de 17e eeuw, maar
dat in de jaren vijftig van onze eeuw
weer opnieuw leven kreeg ingeblazen, wil
het amateurtoneel tonen als een afspie
geling van het tegenwoordige maat
schappelijke en culturele patroon. Hoe
dat zal lukken, hangt vanzelfsprekend
van het amateurtoneel zelf af.
„Een van mijn belangrijkste drijfveren
is het dingen bedenken. Dingen die ik niet
eerder heb gedaan en liefst ook dingen die
een ander nog niet bedacht heeft. Iets wat
nergens op lijkt Om die reden schrijf ik
ook muziek voor theater of speelfilm (bijv.
Baal of Twee Vrouwen - red.). Het schrij
ven van muziek bij een keurige groten
mensenfilm is een uitdaging. Muziek die
daarbij past en toch van mij is. Je moet
niet vergeten dat ik een kontroversieel
tiep ben. Zp’n Paul Verhoeven en Rob
Houwer kunnen als producers beter met
een Rogier van Otterloo in zee stappen.
Maken ze kans op een CBS-plaat, vallen
Pim Jacobs en Wim Duys erop. Zijn toch
de smaakmakers van een groot publiek.
Komen ze toch bij mij zeuren. Zeggen ze
dat ze zo’n sik van die andere lui hebben.
Onder hoogspanning tijg ik dan toch aan
het werk. Alle minuutjes tellen in dit vak.”
Overigens sniert Breuker niet zonder
logica het verwijt dat het kollektief het
zelfde soort product zou afleveren. Als
oude bopmusici in Nederland hun kunstje
afleveren staan de kritici op de eerste rij
te swingen. Een feestje van herkenning, zo
stelt hij niet ten onrechte. „En dan is dit
kollektief een dure grap natuurlijk. Ner
gens in Europa loopt al zo lang een orkest
van tien man rond. The Brotherhood, Ni-
nesense, Global Unity; ze hebben allemaal
het loodje gelegd.”
Een paar films die naar alle waarschijn
lijkheid eveneens deel gaan uitmaken van
het programma zijn: ’Le Dernier Metro’
(Francois Truffaut), ’La Banquière’
(Francis Girod), ’Une Semanine de Vacan-
ces’ (Bertrand Tavernier), ’Molière’ (Aria
ne Mnouchkine), ’Sontagskinder’ (Michael
Verhoeven), ’Spel met de Appel’ (Vera
Chytlova), ’Home Movies’ (Brian de Pal
ma), ’The Outsider’ (Tony Luraschi) en
’My Brilliant Career’ (Gill Armstrong).
Het programma is nog verre van defini
tief.
Subsidieperikelen. Bij weinig aspekten
van het kunstgebeuren speelden die zo’n
rol als bij de geïmproviseerde muziek in
Nederland. Het gebrek aan beleid dat het
ministerie van CRM kenmerkte zorgde
zelfs jarenlang voor een relatief hoge pro-
ductie van muziektheaterstukken die het
domme regentendom in Rijswijk aan de
kaak stelde.
Eerder dit jaar riep de staatsbemoeienis
zelfs tweemaal publicitair theater op. Een
vreemd advies van de Raad voor de Kunst
met betrekking tot overheidssteun deed
vrijwel elke Nederlandse muzikant in de
pen klimmen, terwijl in een eerder stadi
um Willem Breuker voor krantekoppen
zorgde door een „fooi” van 35 mille retour
afzender te sturen.
.Breuker is sinds enkele tijd in gesprek
öaet CRM omdat op het ministerie de
gedachte leeft dat het toch te gek zou zijn
om een van de meest vooraanstaande mu-
Sci uit eigen land in de kou te laten staan.
Bïèuker bevestigt dat het overleg in een
SSgevorderde staat is. „De tegenvoorstel-
lën laten een verbetering zien. We hebben
5ns vergeleken met Hauser Orkater, ook
éeh groep die met muziek en theater bezig
was; zij het dan dat bij ons muziek
overwegend is. Die groep stond wel voor
vier, vijf ton op de begroting. Zoveel zul
len we niet krijgen, maar we gaan erop
vooruit. Ik moet uiteraard eerst de beves
tiging zien. De subsidie voor ons gaat in
ieder geval niet ten laste van de jazzbegro-
tingspost. Het houdt een bepaalde mini-
umgarantie in.”
.Zaterdag gaat Breukers nieuwe muziek
theaterstuk, De Vuyle Wasch, in première
©•.Theater De Balie in Amsterdam nadat
een vorig jaar geplande uitvoering moest
©jmen te vervallen. In letterlijk opzicht
lijkt het er dus op dat de was die traditie
getrouw in zijn voorstellingen buiten
komt te hangen ditmaal niet zo vuil zal
Ogen.
JrWCT-
CHERNY
SCHIMMEL
RICH WEBER
PLEYEL
GROTRIAN
STEINWEG
AUG FORSTER
ter waarde van voor
5.395.-
14,470.-10.995.-
liW*- 3.425.-
IN STAAT VAN NIEUW-
meuwwaarde
LWr-
£488:-
W».-
^^WTVANKOOP
vanaf 50.' per maand
- acion-PIANO S vanat t L
De slechte financiële positie is een oor
zaak, zo argumenteert Willem. „Neem Bo
ven Drijven, die voorstelling in het kader
van het Holland Festival. Die is in een
week in elkaar geramd. Pure noodzaak of
liever gezegd overmacht. Als we repeteer
den dan gingen halverwege de middag de
brandschermen in de Amsterdamse
Stadsschouwburg naar beneden. ’s
Avonds moest je dan werken met een
geheel andere technische ploeg, die de
voorstelling niet kende.”
De accountantsdienst van het ministerie
van CRM heeft dit onderzocht. Zijn rap
port is de Tweede Kamer toegestuurd. De
resultaten laten zien dat in drie jaar het
aantal uitvoeringen met acht procent
steeg tot 1513 en dat het aantal concertbe
zoekers met twee procent toenam tot
947.000. Het gemiddeld aantal bezoekers
per concert in Nederland daalde evenwel
iets.
In het seizoen 1977/1978 brachten de
orkesten elf procent aan eigen inkomsten
op voor de financiering van de exploitatie
lasten. Grotere zalen en hogere toegangs
prijzen in de grote steden zorgden daar
voor een hogere dekking, dertien procent,
tegen zeven procent bij orkesten in de
regio. Overigens kwam de financiering
voor 47 procent van de gemeenten, voor 31
procent van het rijk en voor elf procent
van provinciale subsidies.
Het Contactorgaan van Nederlandse
Orkesten is het niet eens met de accoun
tantsdienst als gesteld wordt, dat de cij
fers aantonen dat de feitelijke omvang
van de werkzaamheden van orkestleden
voor kritiek vatbaar is. In het rapport is
volgens het CNO geen rekening gehouden
met de reisuren, en met verzuim wegens
ziekte.
13r3«T.-
|£888.-
