President Lamizama afgezet
Zuid-Afrika als
Stakers stellen meer eisen
Arabische top
eens over
vijfjarenplan
Elisabeth bezoekt NAVO
Weduwe Mao in
beklaagdenbank
vertrouwen
Door stellingname Beyen en Van der Mei
over oorlog
adviseur naar
Namibië-overleg
Bani-Sadr vol
Geen echte keus
Teheran: geen
onderhandelingen
over voorwaarden
voor Uruguay
bij referendum
r*
OPPER
M
VOLTA
«0
Jrn
tie
A L
^SDieb’e’“
Dioelasso
<-:-:n igIer-:-
sebb><:<<-
o
1
■■I
BINNEN- EN BUITENLAND
WOENSDAG 26 NOVEMBER
19 80
]78.65
SSSSAFRIKAl
Fodon Goermq,
Po
OAHÖMËY
o
«GHANA-:-
IVOORKUST
(Van onze redactie buitenland)
I J
Vrijlating gegijzelden
(Van onze redactie buitenland)
BRUSSEL. Hoogovens dreigt elf miljoen gul
den uit de kas van de Europese Gemeenschap mis
te lopen als gevolg van uitlatingen van de staatsse
cretarissen Van der Mei van Europese Zaken en
Beyen van Economische Zaken.
WARSCHAU. Als gevolg van stakingsac-
tiviteiten nemen de spanningen in Polen met
de dag toe. Partijleider Kania sprak gisteren
zelfs over tekenen die zouden wijzen op „het
uiteenvallen van de economie” en toonde zich
zeer bezorgd over „het manipuleren met het
stakings wapen
OPPER
VOLTA
Don
o
i-Z-TOGO
Spoorweg
Belangrijke weg
km 300
^Konts|ori<
DiapagcP
(Van onze redactie buitenland)
WAGADOEGOE. Een militaire staatsgreep heeft gisteren een einde
gemaakt aan de democratisch gekozen regering van president Sangoele
Lamizama van Opper-Volta in West-Arika.
Anbmdo
o
Tenkodogo
Pamo
o
Oloegon
oLe"
Banforo
Dédoegfê\^
^!g\
Koala
WAGAWEGOE'’^
Koedoego.
9
Spanning in Polen
I
neemt verder toe
is
EG-steun Hoogovens op de tocht
Militaire coup
in Opper-Volta
Gisteren breidden de stakingen zich uit naar een aantal
bedrijven in Warschau, Lodz en Cszestochowa, terwijl ook
mijnwerkers in Silezië het werk neerlegden. Naast looneisen
wordt vooral de vrijlating geëist van de drukker Narozniak, die
volgens de autoriteiten een geheim document zou hebben gepu
bliceerd. Het ging om een stuk waarin richtlijnen worden
gegeven voor optreden tegen dissidenten. Een plaatselijke leider
van Solidariteit in Warschau heeft gisteren verklaard dat het
helemaal geen geheim staatsdocument was, „want iedereen
weet hoe de politie optreedt en wat de gebruikte methodes zijn”.
i
ciële steun voor tijdelijke werktijdverkorting bij Hoog
ovens.
In Warschau maakte een plaatselijke bestuurder van Solidari
teit bekend dat een regeringscommissie voor morgenmiddag
twaalf uur bij de tratorfabriek Ursus moet verschijnen om te
onderhandelen met de stakers daar. Wanneer de commissie niet
komt opdagen zal Solidariteit voor het hele gebied rond de
Poolse hoofdstad de „stakingsbereidheid” afkondigen.
De staatsgreep werd geleid door kolonel
Saye Zerbo, een voormalig minister van
Buitenlandse Zaken en thans comman
dant van een regiment in de hoofdstad
Wagadoegoe. De coup is kennelijk zonder
bloedvergieten verlopen. De radio deelde
mee, dat de macht was overgenomen door
„een militair comité tot herstel van de
nationale vooruitgang” onder leiding van
kolonel Zerbo.
»r. Is
nede
a in
>ben
enti-
eten
itste
>ond
veld
jkte
haar
n 1-
i de
ven-
ssen
Na
ijke,
een
op
cht-
erd.
üde-
irejs
nen,
■der-
r de
ie te
naar
sten
nde,
Tiid-
had
■ium
1 dë
Al-
dag
den,
seld,
note
Chi-
aak-
nog
ge
vor
derd
igen
iliek
/oor
mal-
ouw
van
ifort
de
der-
i zo-
ge-
sov,
aten
;een
was
dijk
loor
.aar-
van
>rra,
3dig
agd.
Op het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft
een hoge functionaris verklaard dat de Russische troepen in de
buurt van Polen al weken hun paraatheid aan het verhogen zijn.
De officiële woordvoerder van het ministerie, Trattner, zei
daarentegen dat er geen aanwijzingen zijn dat een Russische
invasie in Polen op handen is.
In augustus diende minister Albeda van Sociale Zaken
in Brussel een aanvraag in voor elf miljoen gulden steun
waarmee Hoogovens vervroegde pensioenen van werk
nemers van 57 jaar en ouder kan betalen. De aanvraag
volgde op het uitroepen van de „openlijke crisis” voor de
Europese staalindustrie door de Europese Commissie,
het dagelijks bestuur.van de EG.
De staatssecretarissen Beyen en Van der Mei hebben
zich de afgelopen dagen echter principieel uitgesproken
tegen het verstrekken van EG-gelden voor vervroegde
pensionering. Wel zouden ze willen toestemmen in finan-
Gisteren hebben de stakers hun eisenpakket nog aanzienlijk
uitgebreid. Zo willen ze weten wie het bewuste document
geschreven heeft, een officieel onderzoek naar wie verantwoor
delijk zijn geweest voor het onderdrukken van het arbeiders-
protest in 1970 en 1976, de instelling van een commissie van
regering en vakbonden die de taken van de politie moet nagaan
en verlaging van de begroting van het bureau van de openbare
aanklager. Ook de man die verantwoordelijk is gesteld voor het
uitlekken van het document over dissidenten moet worden
vrijgelaten, aldus de eisen.
(Van onze redactie buitenland)
BEIROET. De Iraanse president Ba-
ni-Sadr heeft zich gisteren zeer optimis
tisch uitgelaten over de kansen voor zijn
land, de oorlog met het buurland Irak te
winnen. „Onze strijdkrachten zullen de
regering van Irak spoedig dwingen toe te
geven dat zij de oorlog heeft verloren”,
aldus de Iraanse bewindsman.
Intussen melden beide partijen succes
sen in de strijd. Irak liet in een communi
qué weten dat zijn infanterie, jachtbom
menwerpers, helicopters en tanks alle
Iraanse tegenaanvallen langs het hele 485
kilometer lange front met succes tegen
houden. Teheran deelde mee dat het al
vijf weken durende beleg door Iraakse
troepen van de belangrijke Iraanse olie-
stad Abadan is doorbroken, en dat de
Iraakse troepen tien kilometer zijn terug
gedrongen.
Dat de spanningen in Polen voortdurend toenemen, blijkt ook
uit een commentaar van het Tsjechoslowaakse partijblad Rude
Pravo, dat secretaris-generaal Luns van de NAVO er gisteren
van beschuldigde „de anarchie in Polen” aan te wakkeren. „De
verklaring van Luns dat hij met sympathie de situatie in Polen
volgt is een rechtstreekse oproep aan de vijanden van het
socialisme in Polen”, aldus de krant in Praag.
De Europese begrotingsraad heeft gisteren de Europe
se begroting voor volgend jaar afgehandeld. Deze moet
nu terug naar het parlement in Straatsburg dat de
begroting goed- of af kan keuren. De begrotingsraad
kwam tegemoet aan een aantal wensen van het Europese
parlement en verlaagde bijvoorbeeld de uitgaven voor
landbouw, terwijl die voor de energiesector werden ver
ruimd, evenals bijvoorbeeld de uitgaven voor sociale
zaken en voor het Europees ontwikkelingsfonds.
Kania doelde daarmee vooral op de waarschuwingsstakingen
van de afgelopen twee dagen bij de spoorwegen. Ook voor
vandaag werden gisteren werkonderbrekingen aangekondigd.
Volgens Kania verstoren deze acties het levensritme in Polen en
„schaden ze onze verplichtingen als bondgenoot”. Dat sluit
geheel aan bij de waarschuwing die het Russische persbureau
TASS eerder heeft laten horen. TASS wees erop dat als gevolg
van acties bij de Poolse spoorwegen het Russische leger wordt
afgesneden van de Russische divisies in de DDR.
Het parlement is ontbonden en de
grondwet opgeschort. Alle vrijheden zou
den gehandhaafd blijven, uitgezonderd de
politieke. Het comité zou aan de macht
blijven tot een regering „van herstel” is
gevormd. De telefoonverbindingen met
het buitenland zijn verbroken en het vlieg
veld van Wagadoegoe is gesloten.
Over het lot van de afgezette president,
generaal Sangoele Lamizana en premier
Joseph Conombo zijn geen bijzonderhe
den bekend. In een verklaring zei het
militaire comité, dat betogingen niet zul
len worden getolereerd. Er is een uit
gaansverbod van kracht.
In een radiotoespraak zei kolonel Zer
bo, dat de staatsgreep nodig was voor het
herstel van „een waarachtige democratie”
voor iedereen en wegens de politieke en
de economische situatie van het land, die
werd gekarakteriseerd door „het verval
van het sociale klimaat en van alle secto
ren van het nationale leven”.
Opper-Volta, een van de armste landen
ter wereld, was vooral de laatste maanden
toneel van sociale onrust. Er gingen eer
der al geruchten dat president Lamizana
„onder toezicht” stond van hoge militai
ren, die vonden dat hij de situatie niet
meer aankon. Vorig jaar gingen de ambte
naren in staking voor hogere lonen. Begin
oktober verslechterde de situatie toen de
onderwijzers het werk neerlegden, daar
bij gesteund door de vakbonden.
De afgezette regering-Lamizama stond
politiek rechts van het centrum en was
voorstander van een actieve Franse pre
sentie in Afrika. Opper-Volta is voor een
belangrijk deel aangewezen op hulp van
het buitenland.
Het bezoek dat de minister van Plan
ning van Opper-Volta, Sanogoh, de ko
mende dagen aan ons land zou brengen, is
afgelast.
(Van onze redactie buitenland)
AMMAN. De elfde arabische topcon
ferentie is gisteren in de Jordaanse hoofd
stad Amman door gastheer koning Hoes
sein geopend. In zijn openingstoespraak
zei Hoessein te hopen op het welslagen
van de conferentie. Waarnemers viel het
op dat Hoessein in zijn openingstoespraak
de PLO geen enkele maal noemde toen hij
over de Palestijnse zaak sprak.
Na afloop van de eerste dag van de
conferentie werd bekend gemaakt dat de
deelnemers het eens waren geworden
over een „gemeenschappelijke arabische
economische strategie”. Nadere bijzon
derheden over deze strategie die gevat zou
zijn in een vijfjarenplan, werden echter
niet gegeven.
De arabische topconferentie heeft sterk
aan kracht ingeboet omdat, zoals bekend,
Syrië, Libanon, Libië, Zuid-Jemen en Al
gerije, alsmede de Palestijnse bevrijdings
beweging PLO, niet aan de top deel
nemen.
Door de houding van de Nederlandse bewindslieden is
Europees commissaris Vredeling van Sociale Zaken in
een moeilijk parket verzeild geraakt. Hij verklaarde
gisteren dat hij de steun voor Hoogovens voor het einde
van het jaar door de Europese Commissie had kunnen
loodsen voor het einde van het jaar door de Europese
Commissie had kunnen loodsen wanneer Beyer en Van
der Mei hem dat niet onmogelijk hadden gemaakt. Hij
acht het onverantwoord de steunverklaring aan Hoog
ovens in de Europese Commissie te bepleiten nu twee
Nederlandse bewindslieden zich principieel tegen een
dergelijke uitkering uit de EG-kas hebben verzet. „Ik kan
de aanvraag nu onmogelijk nog verdedigen,” zo zei
Vredeling. Gisteren liet Vredeling weten dat de juridi
sche medewerkers van de EG-Commissie zich al akkoord
hadden verklaard met de elf miljoen gulden steun voor
Hoogovens.
□rga-
lelijk
aten,
want
was
1 die
nden
ij nu
igen.
?n in
ig op
drej.
eren,
vast-
zich
e (ze
jk is
iders
driet
nie-
ir de
ik de
relde
d op
iroe-
kon
id de
meer
lOOg-
wer-
dat
wor-
i lag
5 ge-
ach-
/erd,
het
idrid
raaf-
Het
paar
zich
zoe-
erug
i nis
ze-
hten
den,
bare
verd
een
het
De Britse vorstin. Elisabeth, bracht gisteren voor het eerst een bezoek aan het NAVO-hoofdkwartier in Brussel. Ze stelde dat de bedreiging
van de vrijheid in het Westen toeneemt en dat daarom de NAVO een zeer waardevol bondgenootschap is. Secretaris-generaal Luns van de NAVO
prees de Britten voor hun bijdrage aan de NAVO-zeestrijdkrachten.
(Van onze redactie buitenland)
PRETORIA. Zuid-Afrika zal de door
secretaris-generaal Waldheim van de Ver
enigde Naties voorgestelde conferentie
over Nambië wel bijwonen, maar daarin
slechts een adviserende rol spelen. Dit
heeft de Zuidafrikaanse minister van Bui
tenlandse Zaken Botha gisteren ver
klaard. Botha stelde dat Zuid-Afrika al
tijd het standpunt heeft ingenomen „dat
mensen zelf hun toekomst moeten be
palen”.
Mozambique heeft inmiddels ingestemd
met een verzoek van de VN de organisatie
van de conferentie, die van 7 tot 14 januari
moet plaatshebben, op zich te nemen. Vol
gens VN-secretaris-generaal Waldheim
hebben zowel Zuid-Afrika als de Namibi-
sche bevrijdingsbeweging SWAPO inge
stemd met Mapoeto, de hoofdstad van
Mozambique, als plaats voor de confe
rentie.
Premier Robert Moegabe van Zimbab
we ziet voor zijn land geen mogelijkheid
aan een eventuele economische boycot
tegen zuid-Afrika deel te nemen. „Wij be
vinden ons in een situatie van afhankelijk
heid ten opzichte van Zuid-Afrika, maar
wij zijn het ermee eens dat er stappen
teggen Zuid-Afrika, moeten worden on
dernomen,” zo zei hij in een vraaggesprek
met een in Johannesburg verschijnend
blad.
In de hoofdstad van Kenia, Nairobi, is
de Afrikaanse Raad van Kerken met een
beraad begonnen dat gewijd is aan de
mensenrechten. Dr. Ninan Koshy, lid van
de commissie internationale zaken van de
Wereldraad van Kerken, waarschuwde te
gen de macht van één-partijsystemen. Dit
systeem kan makkelijk worden gebruikt
om de macht van de bevolking in het
politieke proces terug te dringen, aldus
Koshy.
(Van onze redactie buitenland)
PEKING. Jang Qing, de weduwe van
Mao Tse-toeng, is vandaag in Peking bij
het proces tegen de zogenoemde Bende
van Vier in de beklaagdenbank versche
nen voor een eerste verhoor. Zij wordt
ervan beschuldigd, een samenzwering te
hebben beraamd tegen de voormalige pre
mier Tsjoe-en-Lai en tegen de huidige
partijleider Deng Xiaoping. Op de vraag
of zij het ten laste gelegde bekende, ant
woordde Jang Qing: „Ik weet het niet”.
Het verhoor duurde een uur.
De drie Chinese oud-generaals die ook
terechtstaan, bekenden gisteren dat zij
negen jaar geleden hebben deelgenomen
aan een poging tot een staatsgreep tegen
Mao in 1976. Waarnemers in Peking zeg
gen dat de generaals schuld hebben be
kend om de doodstraf te ontlopen waartoe
zij kunnen worden veroordeeld.
In de Europese ministerraad in Brussel heeft staatsse
cretaris Beyen ervoor gepleit de dialoog met Japan op
gang te houden over de enorme Japanse export die
bepaalde takken van de Europese industrie in moeilijk
heden brengt. Volgens Beyen kan Europa niet aan be
scherming van het eigen bedrijfsleven ontkomen wan
neer de Japanners hun uitvoer op het huidige niveau
handhaven. De ministerraad ging echter niet verder dan
zich ongerust te tonen over de situatie.
r O
booea
(Van onze redactie buitenland)
BEIROET-WASHINGTON. Iran
niet bereid te onderhandelen over de
voorwaarden die het aan de VS heeft
gesteld voor vrijlating van de Amerikaan
se gegijzelden. Dit heeft voorzitter Raf
sanjani van het Iraanse parlement giste-
gezegd in de Libanese hoofdstad
ren
Beiroet.
„De zaak ligt nu in handen van Was
hington. Er is geen sprake van dat over
onze voorwaarden, die goed zijn, wordt
onderhandeld. Het is nu aan de regering-
Carter onze eisen in te willigen. Als dat
gebeurt, zullen de gegijzelden worden
vrijgelaten,” aldus Rafsanjani, die in Bei
roet is voor besprekingen met de Libanese
regering en met de PLO.
Intussen zijn gisteren in Washington
drie Algerijnse functionarissen aangeko
men met een nieuwe boodschap uit Iran.
Aangenomen wordt dat de regering in
Teheran daarin opheldering vraagt over
de Amerikaanse reactie op de voorwaar
den van Iran. De boodschap zou nog van
daag worden overhandigd aan de Ameri
kaanse minister van Buitenlandse Zaken
Muskie.
Bij een referendum over grond-
wetshervormingen in Uruguay
kan zondag alleen metja” of met
„nee” worden gestemd.
Naar hun eigen zeggen zullen de militai
re leiders van het land ,ja” zo uitleg
gen dat het volk voor (hun) hervor
ming van de grondwet heeft gestemd.
Is het antwoord „nee” dan zal worden
aangenomen dat men blijkbaar tevre
den is met de huidige militaire rege
ring.
Een echte keus krijgt het volk van Uru
guay dat sinds 1973 door militairen
wordt bestuurd, zondag niet. De 239
artikelen van de nieuwe grondwet ge
ven de militairen in feite een blijvende
rechtsgrond het gehele politieke leven
in het land te beheersen via de Natio
nale Veiligheidsraad (COSENA).
Slechts de twee traditionele politieke
partijen, de Blanco en de Colorado,
zullen weer worden toegestaan, maar
de linkse partijen, die in 1973 werden
verboden, blijven taboe. De activiteit
van de Blanco en de Colorado werd
destijds opgeschort.
Uruguay, waar volgens een rapport van
Amnesty International uit 1979 één op
de vijftig mensen wel eens heeft vast
gezeten, was tientallen jaren lang een
toonbeeld van stabiliteit en vooruit
gang. Tot aan de jaren zestig stond het
land om zijn staatsinrichting, sociale
wetgeving en democratische vrijhe
den bekend als het „Zwitserland van
Latijns-Amerika”. Overvloedige uit
voer van vlees en wol leverde het in de
eerste helft van deze eeuw een simpel
verkregen welvaart op. Halverwege de
jaren vijftig echter begonnen de wol-
en vleesprijzen op de wereldmarkt te
kelderen. De regering slaagde er niet
in, mede door een jarenlange verwaar
lozing van de industrie, oplossingen te
vinden voor de economische proble
men en een rampzalige inflatie. In dit
klimaat van ontevredenheid en groei
ende sociale onrust ontstond de guer
rillabeweging, de Tupamaros, ge
noemd naar de 18e eeuwse Inca-leider
Tupac Amaru. De activiteit van deze
groep jonge revolutionairen die vaak
door spectaculaire acties de samenle
ving in Uruguay wilde veranderen,
leidde in 1972 tot het uitroepen van de
„staat van binnenlandse oorlog”. Het
leger dat zich tot dan toe nog nooit met
de politieke situatie had bemoeid, had
ingegrepen en zou zijn nieuwe macht
spositie niet meer prijsgeven. In juni
1973 namen de militairen de regering
over, politieke partijen werden verbo
den of geschorst en een jaar later werd
het parlement ontbonden.
De huidige president, Aparicio Mendez,
is weliswaar een burger, maar de
werkelijke macht ligt in handen van
de opperbevelhebber van het leger,
generaal Luis Queirola. De afgelopen
jaren heeft Uruguay zich een zeer
slechte reputatie verworven. Berich
ten in de internationale pers over mar
telpraktijken van de politie, willekeu
rige arrestaties en verdwijningen van
politieke tegenstanders verschenen
steeds vaker. Krachtens de nieuwe
grondwet zal Uruguay slechts een zeer
beperkte democratie zijn. De macht
van de militairen blijft gewaarborgd
via de COSENA, waarin de president,
de bevelhebbers van de strijdkrachten
en enkele ministers zitting hebben. De
ze raad zal verantwoordelijk zijn voor
de nationale veiligheid, adviezen ge
ven aan de president op het gebied van
de buitenlandse politiek en zo nodig de
individuele vrijheden kunnen be
perken.
De twee traditionele centrumpartijen
van het land, de Blanco (conservatie
ven) en de Colorado (liberalen), zullen
weer worden toegestaan. De andere
partijen echter, waaronder de commu
nisten en de christendemocraten, blij
ven verboden. Daarnaast zal er bij de
presidentsverkiezingen volgend jaar
slechts de „keus” zijn uit één kandi
daat. Leiders van de traditionele par
tijen hebben de plannen van de mili
tairen verworpen en de „democratise
ring” van Uruguay een valstrik
genoemd.
Een maand na het referendum vindt in
het kleine Zuidamerikaanse land met
ongeveer 2,8 miljoen inwoners, het mi-
ni-WK-voetbaltoemooi plaats. In Ne
derland zijn protesten gerezen tegen
deelneming van het nationale elftal
aan deze wedstrijden. Het ministerie
van Buitenlandse Zaken besloot geen
enkele diplomatieke medewerking ter
plekke te zullen verlenen maar stap
pen ten aanzien van de Nederlandse
deelneming worden nu toch overwo
gen na de weigering van Uruguay be
gin december een parlementaire dele
gatie uit Nederland toe te laten die in
een aantal Zuidamerikaanse landen
de situatie van de rechten van de mens
wil onderzoeken. Naast de regering in
Montevideo hebben ook Argentinië en
Chili de afvaardiging uit Den Haag
toegang geweigerd. Als officiële reden
gaf Uruguay op dat het ontevreden is
over een indirecte subsidie van de
regering in Den Haag aan de Federa
tie van Uruguay Komité’s in Neder
land. De parlementariërs, Ter Beek
(PvdA), Scholten (CDA), Ploeg (WD)
en Brinkhorst (D’66), vertrekken nu
eind deze week alleen naar Brazilië,
Peru en Venezuela.
De strijdkrachten in Uruguay hebben
maandagavond een boodschap van
„bezinning” gericht aan het volk opdat
het zondag voor de nieuwe grondwet
stemt. Er bestaat weinig twijfel over
de uitkomst van de volksstemming. De
regering beheerst alle propaganda-ka-
nalen en de militairen hebben de mo
gelijkheid de stemprocedures te con
troleren.
