Wendela wil veel
meer monumenten
Kunst in Mokum:
Werkmans
Jordaan
Attractie
1
gesloten
Meer kopers
Et
meer worden geweigerd
Politiebijstand kan niet
I
Gemeentebestuur over ontruiming Grote Wetering:
a 1
Beeldende kunst is niet ’t eerste
zitten
de
te
om
waar
oude wijken
springen
DONDERDAG 27 NOVEMBER
1980
AMSTERDAM
13
10
10
I
R
ÉS?
Iets met groen
Splijtzwam
Fietsroute
Heel snel
J
Hl
UB
■fel
is
liwf
I
De Grote Wetering: „Slaap naast je telefoon.
/ars-
„Met de jongleurs kun je ook een praatje maken
Als de buurt het niet wil,
dan gebeurt
het niet
r.on-
Mineraalwater dronken de Jordaners niet, het werd er wel gebotteld.
I
I
14/
Wendela Gevers Deynoot: „Dit is gelukkig blijvend.
(Foto's Lex van Flossen)
i
ote
?s-
i-
iter.
ntie
ei-
te-
„Wij willen ergens in de buurt
iets hebben, kunnen jullie komen
praten?” een dergelijk verzoek
aan Kunst In Mokum betekent
„Ik vind het belangrijk dat er op
deze plek iets leuks komt. Grote
mensen en kinderen moeten het
leuk vinden om naar te kijken.
Wat ik hier doe heeft een ander
uitgangspunt dan een doorsnee
kunstwerk. Belangrijk is ook dat
het herkenbaar is. Het moet een
beetje relativerend werken. Die
vier ballen wekken de indruk van
een „trompe d’oeil”, gezichtsbe
drog. Kinderen die staan te kijken
hoe het wordt, vinden dat de bal
len van de muur af springen, de
verkeerde kant op. En dan die
gekke mannetjes erbij. Ze jongle
ren met rode ballen en helemaal
aan de rechterkant komt er eentje
die een veertje opgooit. Zo van:
alles verwaait toch. Het is een
soort monument.”
„Het is voor het eerst dat ik zo
iets groots maak. Ik doe meestal
kleiner, grafisch werk, maar ik
houd erg van monumenten. Pas
heb ik nog een meermin ontwor
pen voor de Kurzaal in Schevenin-
gen. Ik zou best wat meer van deze
monumenten in de stad rond wil
len strooien met een rituele en
symbolische betekenis. Ik heb er
Wendela Gevers Deynoot is een van de kunstenaars die een project
uitvoert in opdracht van de werkgroep Kunst In Mokum en de
bewoners van een buurt. Zij siert een kale wand aan de Schimmel-
straat in de Kinkerbuurt op met reusachtige ballen en jonglerende
akrobaten. Wendela heeft nooit eerder een wand van een dergelijk
formaat onder handen gehad. De Amsterdamse heeft nu de smaak te
pakken en wil best ook op andere plekken de steigers op. Wendela
Gevers Deynoot:
W Bakker heeft ze allemaal op zak.
Deurwaarder Kemper heeft het ge
meentebestuur inmiddels al om po
litiebijstand gevraagd, want het uur
U, woensdag 25 november is ver
streken. De krakers beseffen dat
uitstekend. In een vlugschrift aan
sympathisanten laten zij weten:
„De ontruimingsdreiging voor de
Grote Wetering wordt nu verschrik
kelijk concreet. Het kan nu heel
snel gaan gebeuren. Slaap naast je
telefoon. Informeer je in je buurt
over de plannen en maak zoveel
mogelijk materialen.” De mogelijk
heid voor overleg met de gemeente
hebben de krakers eind vorige
week niet benut. Gezegd werd dat
zij niet willen praten zolang de ge
meente vasthoudt aan ontruiming.
omdat hij op 25 mei al kon gaan
slopen en bouwen. Gezegd wordt
dat vorderen best kansen maakt,
omdat wat Bakker wil realiseren
niet lukratief meer is anno 1980. Om
luxe appartementen zit niemand te
springen en naar kantoorruimte is
geen vraag. Betwijfeld wordt ook of
Bakker financieel in staat is te bou-
wen, omdat het merendeel van de
BV’s onlangs failliet verklaard is.
Als uitsmijter stellen de krakers:
„Wij denken dat B. en W. tot nu toe
geweigerd hebben op al deze moge-
lijkheden in te gaan, omdat ze de
toekomst van de grote Wetering all
hebben vastgelegd. Dit is gebeurd
tijdens de onderhandelingen tussen
Bakker en Schaefer over de ver-1
koop van panden van Bakker in de
Indische buurt aan de gemeente in
het najaar van 1979. B. en W. mof
ten nog steeds kiezen tussen wo
ningzoekenden en spekulanten.”
cro-
in-
ssfil-
•g
ten
ite-
.10,
hm
uit
jen
en
ick.
na
lol-
en
stal
Het nog niet zo lang geleden
geopende Nederlands Centrum
voor Ambachten is sinds een
paar dagen gesloten. Volgens de
directie zijn de verliezen op de
exploitatie aanzienlijk, iets wat
totaal niet werd verwacht. Over
het bezoekersaantal van 100.000
personen zegt het centrum geen
kwaad woord, een tegenvaller
werd de verkoop van produkten
die niet goed op gang kwam.
veel ideeën over. Bijvoorbeeld
over dat alles zo snel gaat. Vroe
ger werden er kerken gebouwd en
monumenten opgericht als een te
ken. Nu is dat niet meer zo. Er zijn
muren met tijdelijke schilderin
gen, maar deze is gelukkig blij
vend.
Het is natuurlijk mooi dat de
buurt beslist heeft wat er hier op
deze muur komt, zoals Kunst In
Mokum zegt, maar het is niet hele
maal waar. Niet iedereen komt
naar het buurthuis om te kiezen
uit de ontwerpen. Bovendien is
het een specialistisch vak om een
keuze te maken uit een overvloed
van ontwerpen. Als ik ermee klaar
ben zal het de buurt best inspire
ren tot andere resultaten. Er zul
len wel snorretjes en pikkies op
gemaakt worden. Met de jong
leurs kun je ook een praatje ma
ken, want ze zijn manshoog. En
jongleren is een veel verfijnder
sport dan gewoon voetballen. Ik
ben er nog wel even mee bezig. Ik
doe één man per dag, maar nu
wordt het elke dag vechten tegen
het weer.”
Via andere wegen hebben de kra
kers commentaar gegeven op de
verklaringen van B. en W. In een
eigen notitie wijzen zij op het feit
dat de gemeente in het verleden
meerdere malen te kennen heeft
gegeven tegen de bouwplannen van
Bakker te zijn. „Die houding moet
worden omgezet in politieke daden:
het weigeren politiebijstand te ver-
lenen.” De krakers, gesteund door
de Amsterdamse Rechtswinkel, be
strijden de opvatting van B. en W.
dat de bouwvergunning niet kan
worden ingetrokken. Bakker zou de
termijn hebben laten verstrijken,
Tot slot het vlugschrift van de
krakers: „De kado-actie voor Bak
ker komt ook aardig op gang. Veel
mensen geven bestellingen op na
mens Bakker via bonnen of tele
foontjes naar bedrijven. Let op dat
je geen kleine bedrijfjes pakt.”
Henri de Haas: „We werken in
een randgebied tussen allerlei
noodzakelijke voorzieningen in
een buurt die er wel of niet komen.
Wat er moet gebeuren wordt be
paald door het tempo van afbraak
in een buurt, de open gaten die
vallen en de kale muren die ont
staan. Daarbij houden we reke
ning met de wensen van de bevol-
woningen, normaal zo’n 140 a
150 stuks per maand, in de
maanden volgend op de nietig
verklaring spectaculair toegeno
men. De gemeentelijke Dienst
Herhuisvesting, verantwoorde
lijk voor het afgeven van de ver
gunningen, telde in de maanden
september en oktober respectie
velijk 249 en 245 aanvragen. Niet
al die aanvragen worden geho
noreerd, maar het is een duide
lijke indicatie voor het verdwij
nen van een aanzienlijk aantal
goedkopere huurwoningen uit
de distributiesector.
werk aan de winkel. De werk
groep start een serie discussies
met de bewoners, peilt de behoef
te en geeft adviezen. Wanneer be
kend is in welke richting het pro
ject moet gaan wordt een kunste
naar uitgeselecteerd. Dat kan ge
beuren door het opvragen van do
cumentatie of via een openbare
inschrijving. Volgens de werk
groep „een lange procedure met
veel praten”.
Veertig projecten heeft Kunst In
Mokum de afgelopen jaren in de
buurten tot stand gebracht. Een
greep daaruit. Twee beelden bij
een blok nieuwe woningen op de
De Wittenkade. Leerlingen van de
IVKO-school verzorgden daar-
king. We inventariseren en hou
den inspraakprocedures. Ook
hebben we te maken met gemeen
telijke diensten en andere vorm
gevers zoals architecten. Er volgt
een samenspel tussen de bewo
ners, de architecten en wij. Het is
zo dat de bewoners nog een in
breng kunnen hebben wanneer
een project al aan de gang is. De
mensen vragen bijvoorbeeld of er
„iets met groen gedaan kan wor
den” of iets anders „kan verande
ren in een fonteintje”.
Evert Werkman houdt woord.
De gepensioneerde rubriek-
schrijver van Het Parool had be
loofd zijn schrijfhand voorlopig
geen rust te gunnen en dat blijkt
nu weer. Een jaar na het ver
schijnen van zijn boek over het
Waterlooplein komt hij met een
dergelijk kijk-leesboek over de
Jordaan, eveneens met foto’s
van Kees Scherer. Deze woon
wijk met een geheel eigen karak
ter leent zich natuurlijk uitste
kend voor het maken van een
boek dat zowel in de geschiede
nis graaft als de situatie anno
1980 weergeeft. Vroeger woonde
er volgens Querido een rauw
volkje van messetrekkers en zuip
lappen, nu volgens Blokker
menswetenschappers en makro-
bioten, pratend met een zachte g.
In beide tijdperken zullen er ook
wel gewone buurtbewoners heb
ben geleefd. Werkman voert de
lezer via het kijvend echtpaar
Jan Klaassen en Katrijn in de
17e eeuw naar meester Penne-
wip, juffrouw Laps en Batavus
Droogstoppel in de 19e eeuw. Hij
vergeet het Palingoproer niet
met de straatstenen die toen ge
gooid werden. De politie schoot
met scherp met als gevolg 23
doden en tientallen gewonden.
Werkman schetst hoe het ge
komen is dat de Jordaan de Jor
daan niet meer is. De uittocht
van de Jordanezen naar Hoorn
en Almere en de intocht van de
nieuwe vrijgestelden. De Jor
daan dat is café de Zon, de Bel,
de Witte Druif, Chris, Arie en
Nol. De nieuwe kroegen heten
anders en zijn ook heel anders:
Fleur d’Or, Chez Ferro, Mambo
of Faith’s Corner. Het is niet
anders. (De Jordaan, uitgeverij
Elsevier, 27,50).
De Groote Keyser werd een splijt-'
zwam in de kraakbeweging, want
een harde krakerskern verwerpt al
le compromissen die met de ge
meente gesloten zijn. Ook in het
geval van de Grote Wetering wor
den berichten verspreid die later
weer teruggenomen worden, zoals
de „oorlogsverklaring” van dins
dag. Wel is de kraakbeweging een
stemmig over afgelopen dagen ge
houden akties bij de Fries-Groning-
se Hypotheekbank, een raadsverga
dering, de PvdA-gewestbijeen-
komst, het architektenbureau van
Bakker en de rook- en verfbommen
voor de makelaar zelf.
Twee procent van de totaal
begroting voor een willekeu
rig openbaar gebouw van de
gemeente Amsterdam is be
stemd voor kunstzinnige voor
zieningen. Voor de woonom
geving mag een half procent
aan kunst besteed worden.
Kunst In Mokum is de werk
groep die met dat half procent
aan de slag moet in de voor
oorlogse stad. Dat is heel Am
sterdam zonder de tuinsteden
en de Bijlmermeer. „Dat geld
is nooit gekomen,” zegt Hen
ri (Kiki) de Haas van Kunst
In Mokum, „In feite werken
we al 4Vz jaar met een lege
beurs.”
Zoals reeds werd gevreesd is
Ihet nietig verklaren per 16 sep
tember jongstleden van artikel 6
van de Amsterdamse woonruim-
teverordening niet zonder gevol
gen gebleven. Het gewraakte ar
tikel bevatte beperkende bepa
lingen ten aanzien van het verle
nen van woonvergunningen aan
kopers van horizontaal gesplit
ste woningen. Naar nu blijkt is
het totaal aantal aanvragen voor
een woonvergunning voor koop-
onder redactie van Theo van der Kaaij
Ook 'in de Kinkerbuurt wordt
nog gewerkt aan een straatmarke-
ring die een fietsroute aangeeft
naar het Vondelpark en een aan
tal speelobjecten voor kinderen.
Verder staat op het Tweede Mar-
nixplantsoen een beeldhouwwerk
dat via Kunst in Mokum tot stand
gekomen is. Een kunstenaar wilde
per se op die plek, een voormalige
begraafplaats, iets maken en de
werkgroep introduceerde hem bij
de buurt, onder het motto: als de
buurt het niet wil, dan gebeurt het
niet. Ook op het Leidseplein is
Kunst In Mokum actief geweest.
Voor een plek is een kunstenaar
via een openbare inschrijving uit
geselecteerd, voor een andere plek
heeft de werkgroep het heft in
eigen hand genomen. Lies van der
Sluis: „Daar hebben we het eens
zonder inspraak gedaan. Als
Kunst In Mokum kunnen we na
tuurlijk ook een visie hebben op
een bepaald stadsdeel. Op dit
stukje Leidseplein woont en werkt
niemand, daarom doen we het
zonder inspraak.”
Zelfs de viaducten in de spoor
dijken van de NS ontkwamen niet
aan het spiedend oog van Kunst in
Mokum. Aan de Spoorwegen
werd de vraag voorgelegd of er
niet „iets” gedaan kon worden aan
die saaie grijs-groene overspan
ningen. Er werden voorstellen ge
daan, er werd op gestudeerd en de
NS ging akkoord. De viaducten
blijven, maar de kleur is voortaan
blauw-zwart.
Over de toekomst is de werk
groep somber. Henri de Haas: „We
moeten constateren dat er geen
beleid in Amsterdam gevoerd
wordt bij de toepassing van beel
dende kunst in de woonomgeving.
We zijn totaal afhankelijk van het
hobbyisme van een wethouder.
Schaefer heeft bijvoorbeeld geld
van volkshuisvesting dat bestemd
is voor beeldende kunst goed be
steed. Daar is Kunst In Mokum
ook bij ingeschakeld. Het zet poli
tiek ook geen zoden aan de dijk als
je je daar als bestuur voor in
spant. Wij hebben het idee dat, als
wij als werkgroep ermee ophou
den, de zaak helemaal in elkaar
zakt.
Zo’n tien jaar geleden nam de
gemeenteraad het besluit dat de
half percentsregeling in zou gaan
voor de tuinsteden en de Bijlmer
meer. Het geld kwam, kunstpro-
jekten ontstonden, het geld is in
middels op en de betreffende
werkgroep ontbonden. Voor de
oude stad is nooit officieel het
besluit genomen het geld toe te
kennen. Henri de Haas: „Wij zijn
destijds als werkgroep aangesteld
met de toezegging dat het geld zou
komen. Er waren drie kunste
naars, een architect van Stadsont
wikkeling en een secretaresse. De
organisatie werd opgezet en er
werden contacten gelegd met
wijkcentra’s. We maakten een
werkprogramma dat we het ge
meentebestuur aanboden. Dat
was best een controversieel stuk,
maar men ging akkoord. We kon
den gaan werken in een gigantisch
stuk stad, maar met vrijwel geen
geld. Dat was eigenlijk krankzin
nig. Desondanks zijn er kunstwer
ken in de wijken tot stand geko
men en voor een gedeelte is het
geld voor meer projekten toege-
zegt”. Kunst in Mokum heeft als uit
gangspunt dat de oude stad voor
wat het wonen betreft een noodge-
bied is. De ruimte in de stad is al
beperkt en wordt nog beperkter
omdat de neiging heerst alle lege
plekken vol te bouwen. „Verbete
ring van de woonomgeving” is de
versluierende term voor verpau
perde stadsdelen die dringend be
hoefte hebben aan iets opwek
kends in de buurt, iets om mee te
doen of iets om naar te kijken.
Kunst In Mokum beseft dat beel
dende kunst dan niet het eerste is
waar de mensen om zitten te
springen. Buiten is het kaal, maar
binnen niet minder. De nieuwe en
gerenoveerde huizen in stadsver
nieuwingsgebieden zijn volkomen
uitgekleed. De tendens om er nog
iets van versiering in aan te bren
gen wordt vanwege de kosten
door „Den Haag’ de kop inge
drukt.
Sloopvergunning, bouwvergun
ning en ontruimingsvonnis, Gerard
B. en W. hebben puntsgewijs aan
getoond dat Bakker alle vergunnin
gen heeft, dat er geen mogelijkhe
den meer zijn sloop en nieuwbouw
tegen te houden en dat de 35 illegale
bewoners er dus uit moeten. De
makelaar heeft op 5 december vorig
jaar zijn bouwvergunning gekre
gen. De gemeente verbood deson
danks sloop, omdat Bakker deed
aan woningonttrekking. Op 6 mei
van dit jaar vernietigde Gedepu
teerde Staten dit gemeentelijk be
sluit. Bakker dient wel binnen twee
jaar drie goedkope huurwoningen
elders in de stad te bouwen en daar
voor een waarborgsom te storten.
Het wijkcentrum, een buurtvereni
ging en de gemeente verzochten GS
om schorsing van dit besluit, maar
dat mocht niet baten.
B. en W. zeggen dat het niet moge
lijk is de verleende bouwvergun
ning weer in te trekken omdat de
termijn zou zijn verstreken. Vol
gens het gemeentebestuur ver
strijkt de termijn mede door alle
beroepsprocedures pas op 27 de
cember.
Het kopen van de panden in
kwestie, Weteringschans 81 t/m 89 is
voor de gemeente niet mogelijk, om
de simpele reden dat Bakker te veel
vraagt. Vorderen heeft de gemeente
eveneens bekeken, maar gezien de
vergunningen die de eigenaar al
heeft met daarbij het verleende ont
ruimingsvonnis „kan er niet met
succes worden gevorderd” aldus B.
en W. „Bouwplan-onteigening” kan
volgens het gemeentebestuur even
min, want het maken van een nieuw
bouwplan kost zoveel tijd, dat de
ontruiming daarmee niet opgehou
den kan worden.
Ambachtslieden demonstreer
den in het centrum hun vak en
boden hun produkten te koop
aan. De directie van Amster
dams jongste toeristische attrac
tie, waarin het Sonesta hotel
aandelen heeft, gaat met het mi
nisterie van economische zaken
en het nationaal bureau van toe
risme praten over financiële
steun. De directie betwijfelt of
het centrum zonder extra-geld in
maart volgend jaar weer open
kan gaan. De nabijgelegen at
tractie Holland Happening, een
uitbundige diavertoning van een
half uur, blijft gewoon door
draaien.
„Als Bakkerswaal BV wil
overgaan tot tenuitvoeringleg-
ging van het ontruimingsvon
nis, zal de voor de deurwaarder
benodigde bijstand niet kunnen
worden geweigerd,” zo heeft
het Amsterdamse gemeentebe
stuur laten weten in een specia
le notitie waarin de gang van
zaken rond de gekraakte pan
den de Grote Wetering op een
rijtje wordt gezet. De eige
naar, makelaar Gerard W. Bak
ker wil de panden, waaronder
een aantal woningen, slopen en
daarvoor in de plaats luxe ap
partementen, winkels en kanto
ren bouwen.
voor een buurtenquête die 150 re
acties opleverde. In de Kinker
buurt werd bekend dat er tien
grote zijkanten van huizen waren
die langer dan drie jaar kaal zou
den blijven. Uit een openbare in
schrijving voor wandschilderin
gen maakten de buurtbewoners
een keuze. Een keuze die overi
gens niet altijd gehonoreerd
wordt. De stedelijke commissie
van deskundigen die alle kunst
stukken beoordeelt die aan de
openbare weg worden neergezet
heeft na de buurt het laatste
i woord. De Kinkerbuurt heeft alle
lof voor het kunstwerk dat Wende
la Gevers Deynoot deze maand
schildert op een kale muur aan de
Schimmelstraat (zie elders op de
ze pagina), maar de keus was oor
spronkelijk op iets anders geval
len. „Wat heeft inspraak dan nog
voor zin?” was de logische vraag
van de buurt die voor de werk
groep lastig te beantwoorden
bleek.
b
