Van der Klaauw na rede in Mapoeto terug
3
Amerikanen in
Ook in toekomst geen
Saoedi-Arabië:
borgsom voor ons land
bezoekende Surinamers
zich niets meer
Slot arabische
top uitgesteld
Weduwe van Mao
VS: nuttig gesprek
over gijzelingszaak
Voormalig lid
SS herinnert
Madrid op de
koffie bij Russen
weigert schuld
te bekennen
principe-akkoord
in Golfgebied
Verwijzing naar
man-zijn van
God geschrapt
Majdanek-proces
sleept zich voort
Protest tegen
doodvonnissen
Russische tanks
zouden Afghanen
hebben doodgereden
„Sovjet-Unie wil
samenwerking met
Verenigde Staten”
„Vrijlating in groepen niet aanvaardbaar
Itje
con
BINNEN* EN BUITENLAND
DONDERDAG 27 NOVEMBER
1980
2
lard
(Van onze redactie buitenland)
MAPOETO-DEN HAAG.
De negen zwarte landen in zui
delijk Afrika zijn tegen een
economische boycot van Zuid-
Afrika. Dit zei P. S. Mmusi, de
voorzitter van de conferentie
van de negen zogenaamde
Frontlijnstaten, die gisteren
begon in Mapoeto, de hoofd
stad van Mozambique, tegen
Nederlandse journalisten.
Afrika
(Van onze redactie binnenland)
(Van onze redactie buitenland)
(Van onze redactie buitenland)
Frontlijnstaten opnieuw
tegen boycot Z
de en
afge-
:en de
ien zij
i, van
jn jas
teijas-
an der
vallen
■hoeds
;en en
wordt
Het vooronderzoek in dit nazi-proces
heeft niet minder dan 18 jaar geduurd.
Alleen door de niet aflatende protesten
van familieleden van omgekomen joden
(vooral Serge Klarsfeld), vroegere verzets
strijders en anti-fascisten is het uiteinde
lijk toch tot een proces gekomen. Ver
wacht wordt dat het proces minstens drie
■maanden zal duren.
KIEL. De 71-jarige Kurt Asche, een
voormalig lid van de SS in België en
Noord-Frankrijk, kon zich gisteren op de
eerste dag van een van de laatste grote
processen tegen oorlogsmisdadigers in
West-Duitsland, geen bijzonderheden ge-
rinneren over het wegvoeren van joden
haar het concentratiekamp Auschwitz.
Senator Percy, de’komende voorzitter
van de Senaatscommissie voor buiten-
perieur te worden aan de Sovjet-Unie.
De Sovjet-Unie, zo zou de president heb
ben gezegd, is juist bereid met de nieuwe
Amerikaanse regering-Reagan samen te
werken.
landse betrekkingen, zei dat de verkla
ringen van Brezjnjev „ons ertoe brengen
te geloven dat er hoop is voor de toe
komst”. Senator Percy had een meer
dan twee uur durend onderhoud met de
president van de Sovjet-Unie.
De Russische leider pleitte voor het
weer houden van besprekingen over be
perking van strategische (kern)wapens,
aldus TASS. Maar er werd niet gespro
ken van nieuwe onderhandelingen over
het SALT-2-verdrag zoals de gekozen
nieuwe president Ronald Reagan heeft
voorgesteld.
Delegatieleider Molleman, van de Ne
derlandse ambtelijke werkgroep die gis-
Dit gebeurde vooral wanneer men bezig
was met het verkrijgen van een verblijfs
vergunning. Lukte dit niet en was inmid
dels het ticket verlopen, dan werd men bij
ontdekking op kosten van de Nederlandse
staat teruggestuurd naar Suriname.
SCHIPHOL-PARAMARIBO. Het nieuwe verdrag dat Nederland en
Suriname hebben gesloten over het verkeer van personen tussen beide
landen, zal geen veranderingen met zich meebrengen voor de grenscontrole,
die door de Koninklijke Marechaussee op Schiphol wordt uitgevoerd.
termorgen uit Suriname op Schiphol is
teruggekeerd, heeft zich in positieve zin
uitgelaten over de visumplicht voor Suri
namers die op 1 september is ingegaan.
„Tot ieders verbazing blijkt die te wer
ken,” zo zei hij. Volgens de delegatie zal de
groep Surinamers die nu nog naar ons
land wil komen voor blijvende vestiging
uiterst klein zijn. Het aantal aanvragen
voor bezoekersvisa neemt de laatste tijd
ook belangrijk af.
Volgens Molleman zullen Nederland en
Suriname gezamenlijk een beleid gaan
uitwerken voor terugkeer van de in Ne
derland wonende Surinamers naar hun
vaderland. Nederland zal financieel een
bijdrage leveren aan de voorzieningen in
Suriname die remigratie mogelijk moeten
maken.
Intussen hebben de deelnemers aan de
conferentie gisteren ingestemd met een
voorstel van Irak om een fonds te vormen
van vijf miljard dollar (ongeveer 10 mil
jard gulden) voor de arabische ontwikke
ling in de periode tot 1990.
AMMAN. De slotzitting van de arabi
sche topconferentie die gisteravond in
Amman zou moeten worden gehouden is
uitgesteld tot vandaag. Dit heeft het Saoe-
diarabische persbureau SPA bekendge
maakt. Het besluit zou zijn genomen om
ingestelde commissies in de gelegenheid
te stellen hun werk te voltooien.
(Van onze redacteur in
West-Duitsland, Hans Amesz)
Majdanek is een deel van de Poolse
stad Lublin. In de zomer van 1941
richtte de SS daar een kamp voor
Russische oorlogsgevangenen op.
De fractie van D’66 in de Tweede Kamer
heeft zich overigens uitgesproken tegen
een „generaal pardon” voor illegaal in ons
land verblijvende Surinamers. In een ver
klaring stelt de fractie dat dit niet bete
kent, dat die illegale Surinamers ook met
een naar hun land teruggestuurd zouden
moeten worden. Een generaal pardon le
vert echter geen bijdrage aan een beleid,
dat moet zijn gericht op remigratie, aldus
D’66.
st”, de
ervou-
»n van
landse
jof ik
r”. De
Marja
min-
le vier
ieder-
schrij-
tstra”,
in der
jkt ze
e Jor-
zelfs
liddag
i „Het
Aaltje
t Eva
wekte,
ie, zo-
1 „Het
lelder-
irdeel-
lit de
lieten
Boetes
in een
:e, op
n Aal-
haar
gekre
erlijke
ze be
en, hij
n met
i waar
ig met
stand,
revens
maar
:ei de
bleek
Ikster,
Het fonds staat open voor alle arabische
landen die daaraan willen deelnemeA.
Irak, Saoedi-Arabië, Koeweit, de Ver
enigde Arabische Emiraten en Qatar heb
ben zich al aangesloten. Het fonds zal het
mogelijk maken economische projecten te
financieren om „het economische en soci
ale peil van de minst ontwikkelde landen
te verbeteren”.
„Eerst moeten we de economie van onze
landen ontwikkelen. Daar is financiële
steun van het Westen voor nodig. Pas
daarna zouden sancties tegen Zuid-Afrika
kunnen worden overwogen”, aldus Mmu-
si die zei dat Zuid-Afrika in geval van een
boycot de Frontlijnstaten tegen elkaar uit
zou spelen.
De bijeenkomst in Mapoeto zal is van
morgen toegesproken door minister Van
der Klaauw, die als enige EG-minister op
de conferentie aanwezig was. Onmiddel
lijk na het uitspreken van zijn rede is Van
der Klaauw met spoed vervroegd naar
Nederland vertrokken. Zijn vertrek zou
verband houden met het kabinetsoverleg
over de omstreden levering van onder
meer twee onderzeeërs aan Taiwan. Van
der Klaauw zelf weigerde ieder commen
taar op zijn plotselinge vertrek.
Dit heeft de commandant van de mare
chaussee op Schiphol, eerste luitentant
Kanbier, gistermiddag desgevraagd mee
gedeeld. Het nieuwe verdrag laat een
wens van de marechaussee onvervuld:
namelijk de mogelijkheid een borgsom te
vragen waarmee een enkele reis Neder
land-Suriname kan worden betaald. Dit
had de marechaussee graag gezien in ge
val van binnenkomst van Surinamers, die
mogelijk toch de bedoeling hebben om in
ons land te blijven.
De overgrote meerderheid van de Suri
namers die naar Nederland komen, reist
op een goedkoop retour-ticket, dat een
beperkte geldigheid heeft. In het verleden
is gebleken dat vele Surinamers de geldig
heidstermijn van hun ticket en visum,
mede op basis waarvan zij de toegang tot
ons land hebben gekregen, laten ver
strijken.
Familieleden en vrienden van zwarte
Zuidafrikaanse guerrillastrijders demon
streren in Pretoria voor het paleis van
justitie, waar de uitspraak in het proces
tegen een aantal nationalistische Zuidafri-
kanen werd gedaan Drie leden van het
Afrikaanse Nationale Congres (ANC) wer
den wegens ..hoogverraad" ter dood ver
oordeeld in verband met een aanval op
een politiebureau begin dit jaar. Zes ande
ren kregen levenslang. Nederlandse
Tweede-Kamerleden van PvdA en CDA
hebben minister Van der Klaauw (Buiten
landse Zaken) gevraagd tussenbeide te
komen
ijkstra
is (de
1, een
ik me
iu ver-
raad-
voud”
itie R.
tdekte
>k nog
'ingen
Aaltje
vertel-
blijk-
i ken-
t naar
lie hij
aar te
lij zijn
zie hij
n Hut
a mee
rijden
ien zij
Tur-
wat er
;r niet
n naar
i hem
llems,
:egast,
an als
Ie dat
escho-
/er als
lingen
ird te-
vertelt
igt de
arsoon
?h, en
en de
mare-
alekke
ur op
ar het
■n. De
>ij het
egeeft
waar
heeft
poltie
politie
lat de
inder-
n niet
misch
(Van onze redactie buitenland)
WASHINGTON. Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken
heeft de gesprekken gisteren tussen de VS en drie Algerijnse bemiddelaars in
de Iraanse gijzelingszaak „nuttig en intensief’ genoemd.
De VS hebben eer
der gezegd, „in principe” de vier voor
waarden die Iran stelt voor de vrijlating,
te aanvaarden. Die voorwaarden zijn: een
belofte van de Amerikaanse regering dat
zij zich niet zal mengen in de binnenland
se aangelegenheden van Iran, het vrijge
ven van geblokkeerde Iraanse tegoeden in
de VS, de teruggave van de rijkdommen
■van wijlen de sjah aan Iran, en het afzien
van alle Amerikaanse schadeclaims op
Iran. In Washington wordt overigens ge
zegd dat het afzien van schadeclaims en
de teruggave van de rijkdommen van de
ex-sjah de wettelijke bevoegdheden van
de Amerikaanse regering te boven gaan.
De Algerijnse delegatie overhandigde
het Iraanse antwoord op de reactie van
Washington op de voorwaarden van het
Iraanse parlement voor vrijlating van de
gegijzelden. Amerikaanse functionarissen
bevestigden gisteren dat Iran meer duide
lijkheid van de VS wil. Overigens blijft
Washington bij zijn standpunt, dat de ge
gijzelden allemaal tegelijkertijd moeten
worden vrijgelaten, en niet in groepen. De
Iraanse parlementsvoorzitter Rafsanjani
had gisteren laten weten dat Iran een
aantal gegijzelden zal vrijlaten als de VS
tegemoet komen aan een deel van de
Iraanse voorwaarden.
(Van onze redactie buitenland)
KOEWEIT. Saoedi-Arabië heeft gis
teren verklaard dat de zes staten aan de
Perzische Golf een „principe-akkoord” in
studie hebben over de veiligheid in het
Golfgebied. De Saoediarabische minister
van Buitenlandse Zaken, Abdoel Aziz, zei
gisteren in een vraaggesprek met een Koe
weitse krant: „binnenkort zullen belang
rijke verdragen worden gesloten tussen
Saoedi-Arabië, Koeweit, Bahrein, Qatar,
de Verenigde Arabische Emiraten en
Oman.”
Waarnemers schrijven het initiatief van
Saoedi-Arabië toe aan zorg over de al 66
dagen durende oorlog tussen Iran en Irak.
Riad zou bijzonder bezorgd zijn over de
olievelden en de olie-uitvoer van het ara-
bisch schiereiland.
In Den Haag sprak de voorzitter van het
illegale Zuidafrikaanse Nationale Con
gres (ANC), Oliver Tambo, zich gisteren
uit voor een olieboycot tegen Zuid-Afrika.
Tambo zei dat steun aan de Frontlijnsta
ten dringend noodzakelijk is, maar dat
deze steun niet in de plaats mag komen
van directe ondersteuning van de strijd
tegen de apartheid in Zuid-Afrika.
Tambo heeft deze week geprobeerd Ne
derlandse politici ervan te overtuigen dat
nu het geschikte ogenblik is aangebroken
voor het afkondigen van een okieboycot.
Over een eventuele olieboycot zei premier
(Van onze redactie buitenland)
NEW YORK. De Nationale Raad van
Kerken in de VS heeft gisteren besloten
elke verwijzing naar het „mannelijke ka
rakter” van God in de handleiding van
déze kerken bij het lezen van de bijbel te
schrappen.
De raad, die de activiteiten coödineert
van 32 kerkgenootschappen met 40 mil
joen gelovigen, gaat proberen neutrale
formuleringen te vinden bij verwijzingen
naar God in de handleiding. Men wil daar
bij de aanduidingen „hem” en „hij” ver
mijden en woorden als „man” en „broe
ders” vervangen door „menselijk wezen”
en „broeders en zusters”.
(Van onze redactie buitenland)
NEW DELHI. Bij een strafexpeditie
tegen een Afghaans dorp hebben Russi
sche tanks tien dagen geleden zeker
twaalf opstandelingen (mujaheddins) ter
dood gebracht door hen met tanks te
overrijden, zo is gisteren gemeld uit diplo
matieke bron in New Delhi.
Bevestiging van het bericht is niet te
krijgen, omdat' de autoriteiten in de Af
ghaanse hoofdstad Kaboel het land heb
ben afgegrendeld voor westerse journa
listen.
De strafexpeditie werd uitgevoerd in
een dorp in de provincie Wardak, op 80
kilometer van de hoofdstad. Dorpsbewo
ners kregen de opdracht hun jongeman
nen naar militaire oefencentra te sturen.
Deden ze dat niet, dan zouden „strenge
vergeldingsmaatregelen” wachten. Niet
temin trokken de bewoners zich van deze
opdracht niets aan, aldus de diplomaat.
Het Hongaarse regeringsblad Magyar
Hirlap heeft gisteren in Boedapest opge
roepen tot een „politieke oplossing” van
de crisis inzake Afghanistan. Daarbij
werd gesuggereerd, dat de invasie in Af-
ghanisatan op een mislukking is uitgelo
pen. Er werd gezinspeeld op een regeling
dat de Russische troepen het land ver
laten.
Met uitzondering van het zich onafhan
kelijk opstellende Roemenië hebben de
nieuwsmedia van andere Oostbloklanden
de Russische interventie gesteund.
(Van onze redactie buitenland)
MOSKOU. De Russische president
en partijleider Leonid Brezjnjev heeft
de Amerikaanse senator Charles Percy
gezegd, dat het niet nodig is, dat de
Verenigde Staten proberen militair su-
(Van onze redactie buitenland)
PEKING. Mao’s weduwe Jang Qing
heeft gisteren in Peking tijdens het proces
tegen haar en tegen de drie andere leden
van de zogenoemde Bende van Vier op
alle beschuldigingen geantwoord dat zij
van niets weet. Zij wordt beschuldigd van
„karaktermoord” op wijlen premier
Tsjoe-en-Lai en op de huidige partijleider
Deng Xiaoping. Op last van de rechter
werd in het rechtbankverslag opgenomen
dat Jang Qing het haar ten laste gelegde
ontkende. Op de vragen antwoordde zij
alleen met: „Dat weet ik niet” of „Ik heb
geen idee”.
Asche wordt ervan beschuldigd onge
veer 25.000 Belgische joden naar concen
tratiekampen te hebben gestuurd. Onge
veer tweehonderd Belgen demonstreer
den vreedzaam voor het gerechtsgebouw
in Kiel, waar het proces wordt gehouden.
Voor de rechtbank ontkende Asche elke
medeplichtigheid. „Ik heb berichten ver
zameld en uitgewerkt en rapporten ge
maakt”, zo beschreef hij zijn werkzaam
heden bij de SD in Brussel van januari
1941 tot oktober 1943.
Tot 1945 heette het een krijgsge
vangenenkamp. Maar Majdanek
werd al snel de grootste moordfa-
briek van het nazi-rijk na Ausch
witz-Birkenau.
Minstens 250.000 mensen, vooral joden,
zijn daar vermoord: doodgeslagen,
vergast, verbrand, verdronken, ge
wurgd, opgehangen, neergeschoten,
door honden aan stukken gescheurd.
Mannen en vrouwen, bejaarden en
kinderen. Toen de Russen het kamp
op 22 juli 1944 bevrijdden, vonden zij
820.000 paar schoenen, meer dan 730
kilo mensenhaar, paspoorten van 26
landen.
Na de bevrijding brachten de Polen al
op 27 november van hetzelfde jaar
enkele van de SS-beulen voor de
rechtbank. Het eerste proces wegens
de misdaden in Majdanek voor een
Westduitse rechtbank begon pas op 26
november 1975 in Düsseldorf. Van de
toen 17 aangeklaagden zijn er in het
inmiddels langste strafproces van het
naoorlogse Duitsland nog 9 over. Eén
verdachte is gestorven, drie zijn om
gezondheidsredenen niet in staat aan
het proces deel te nemen en vier zijn
op 19 april 1979, na bijna 330 zittings
dagen en het verhoor van meer dan
200 getuigen, wegens gebrek aan be
wijs vrijgesproken.
Toen de justitie van de Bondsrepubliek
Duitsland in het midden van de jaren
’50 langzaam begon met het aanklagen
van nazi-misdadigers, herhaalde zich
volgens Heiner Lichtenstein, een ex
pert op het gebied van Duitse oorlogs
misdaden, bij elk proces hetzelfde ri
tueel: slachtoffers van de nationaal-
socialistische terreur treden als getui
gen op, begeleid door kampgenoten.
De media berichtten uitvoerig over dat
gene wat Duitsers joden, communis
ten, socialisten, homoseksuelen, bijbe
londerzoekers, Hollanders, Polen,
Fransen hadden aangedaan. Wie die
berichten las of hoorde, werd bevan
gen door schuldgevoelens, schaamte,
medelijden. De publieke opinie stond
aan de kant van de slachtoffers.
Bij het Majdanek-prces, voelt niemand
van de aangeklaagden zich schuldig.
Integendeel, de vroegere SS-beulen
beschouwden zichzelf als slachtoffer
van de justitie. Niemand had iets ge
zien of gehoord, laat staan gedaan.
Dat hebben allen tot de huidige dag
volgehouden.
Veel voormalige gevangenen van het
kamp Lublin-Madjdanek hebben in de
loop van vijf jaar echter waar kunnen
maken dat kampcommandant Hack-
mann en de zijnen zich hebben schul
dig gemaakt aan onvoorstelbare mis
daden. De verhoren van die gevange
nen waren meestal hartverscheurend.
„Na de vrijlating”, zei de getuige Jad-
ziga Stembrowicz, „had ik geen con
tact meer met andere gevangenen. Ik
wilde alles vergeten, omdat het een
nachtmerrie voor mij was”. In Dussel
dorf moest zij alles weer ophalen. Zij
en haar medeslachtoffers van de bar
barij van de nazi’s moesten proberen
alle gruwelijkheden precies weer te
geven.
De weg naar de waarheid is lang en
moeizaam, want het Duitse strafrecht
schrijft voor dat, ook als in de dag
vaarding sprake is van duizendvoudi
ge moord, ten aanzien van elke ver
dachte moet worden bewezen aan wel
ke misdaden hij of zij precies heeft
deelgenomen. Meer dan 35 jaar na het
einde van de nazi-terreur is dat nau
welijks nog vast te stellen.
Het vermogen tot herinneren verschilt
van getuige tot getuige. Sommigen
doen uitspraken die niet helemaal met
elkaar in overeenstemming zijn. Vaak
verwisselen ze wat ze zelf hebben ge
zien en ondervonden met wat anderen
hebben verteld. Veel verdedigers van
de voormalige SS’ers hebben dit zoda
nig uitgebuit, dat de getuigen zich
vaak als verdachten voelden.
Er is aan getuigen gevraagd hoe ze wis
ten dat in Majdanek mensen werden
vergast. Of ze dat zelf hadden gezien!
De Poolse Henrica Ostrowoks, die in
het kamp het dodelijke zyklon-5 van
het magazijn naar de gaskamers
moest brengen, werd er door de advo
caat Bock (hij heeft inmiddels zijn
mandaat teruggegeven) van beschul
digd medeplichtig te zijn aan moord.
De advocaat Mundorf wilde dat experts
zouden vaststellen wat precies het ver
schil was tussen verbrand mensen
vlees en dierenvlees. Zijn cliënte Her-
mine Ryan-Braunsteiner, die in het
kamp de „merrie” werd genoemd om
dat zij gevangenen voortdurend
schopte, had namelijk gezegd niets
van gaskamers en crematoria te we
ten. Mundorf heeft overigens zijn spo
ren in het Derde Rijk verdiend.
Het Majdanek-proces had al lang afge
sloten kunnen zijn als de verdedigers
van de vroegere SS’ers zich nu niet
voornamelijk onledig zouden houden
met het indienen van zogenaamde An-
trage. Zij willen nog steeds ontlasten
de getuigen horen, brengen bij wijze
van spreken de rechtbank elke proces
dag weer tot wanhoop door iets te
eisen wat nauwelijks gerechtvaardigd
is.
Het ziet er niettemin naar uit dat het
Openbaar Ministerie nog in december
de eisen zal stellen. Daarna duurt het
nog geruime tijd voordat de verdedi
gers het hunne hebben gezegd en de
oordelen kunnen worden geveld. Wel
licht dat het langdurigste strafproces
in de geschiedenis van de Bondsrepu
bliek Duitsland dan toch niet die rau
we smaak achterlaat waar het in het
begin naar uitzag.
Dit is gisteren gemeld door het Russi
sche persbureau TASS. „De situatie kan
worden verbeterd. Daarvoor is de poli
tieke wil noodzakelijk en een welover
wogen realistisch beleid”, aldus
Brezjnjev.
(Van onze redactie buitenland)
MADRID. Amerikaanse Congresle
den hebben gisteren bij de koffie drie uur
van gedachten gewisseld met de voor
naamste Russische afgevaardigden naar
de Conferentie voor Europese Veiligheid
en Samenwerking (CEVS) in Madrid. Het
ging over Afghanistan de mensenrechten
en de ontwapening. De leider van de Ame
rikaanse Congresdelegatie zei dat de bij
eenkomst „een buitengewoon succes”
was. „We hebben een zeer eerlijke, leven
dige discussie gehad zonder een blad voor
de mond te nemen.” Tijdens het gesprek
raakte de Russische onderminister van
Buitenlandse Zaken Iljitsjev volgens hem
overigens herhaaldelijk zo opgewonden
dat hij met de vuist op tafel sloeg. Een
zegsman van de Russen noemde het ge
sprek met de Amerikanen „zeer produk-
tief’. Hij zei dat „alle problemen van de
conferentie van Madrid op een zeer men
selijke, milde manier werden besproken”.
Van beide kanten is te kennen gegeven
dat het nuttig zou zijn nog eens een ge
sprek te houden.
Overigens drongen de Amerikaanse
zangeres Joan Baez en de Nobelprijswin
naars Mairead Corrigan en Adolfo Perez
Esquivel er gisteren bij de conferentie op
aan. een kernwapenvrije zone in te stellen
van de Russische grens tot de Atlantische
Oceaan.
1
Van Agt gisteren in de Eerste Kamer dat
het overleg met de Scandinavische landen
nog niet is afgerond. Woordvoerders van
de WD en het CDA spraken zich overi
gens tegen een olieboycot uit.
Het bezoek van de voorzitter van het
ANC viel samen met een doodvonnis dat
gisteren in Zuid-Afrika tegen drie leden
van deze organisatie werd uitgesproken.
De Tweede-Kamerleden Relus ter Beek
(PvdA) en Jan Nico Scholten (CDA) heb
ben minister van der Klaauw gisteren
gevraagd tussenbeide te komen in deze
zaak.
