ZAT
ZAT
ZAT
DAGS
DAGS
DAGS
«VOEGSEL
VOEGSEL
VOEGSEL
DECEMBER 1980
STRIJD TEGEN CORRUPTIE EN CHAOS
i
8
Miscbe==:
^^Óceaan
IJmuider Courant
o
AFRIKA
door Wim Wansink
Op 25 juni 1975 werd Mozambique
onafhankelijk, na jarenlang strijd te
hebben geleverd tegen de Portugese
koloniale overheersing. Het land werd een
socialistische volksrepubliek onder
leiding van president Samora Machel. Vijf
jaar later moet deze toegeven, dat
sindsdien niet alles van een leien dakje is
gegaan en dat er ernstige fouten zijn
gemaakt bij de ontwikkeling van een
nieuwe maatschappij. Onze verslaggever Wim
Wansink bracht onlangs een bezoek aan
Mozambique en zag het resultaat van dit
socialistische experiment.
Corruptie
Fouten
Rijen
Meteen na aankomst op het
vliegveld van de
Mozambiquaanse hoofdstad
Maputo overvalt ons de klamme
atmosfeer van deze tropische
havenstad aan de Indische
Oceaan. Het zweet gutst in
stralen omlaag, terwijl we in een
speciale ruimte worden
opgevangen door leden van het
ministerie van informatie.
Twee uur later kunnen we weer
vertrekken, na eerst op kosten
van de staat een cola te hebben
gedronken in de schaars
aangeklede, maar koelere,
ontvangsthal. Onze passen zijn
inmiddels zoekgeraakt. Twee
vliegtuigen, die vrijwel
tegelijkertijd aankomen, dat
levert te veel problemen op.
In een busje van de ambassade
worden we, gedrieën, naar ons
hotel in de stad gebracht. Achter
ons volgt een bus van het
ministerie met onze koffers en
drie ambtenaren. In het donker
voelen de vele kuilen in de sinds
jaren niet meer geasfalteerde
wegen hard aan: je ziet ze niet.
Wat je wel ziet zijn de vele
krotten, die uit riet, hout,
golfplaten en karton opgetrokken
nuisjes aan de rand van de weg.
En de vergane glorie van wat
sens een fantastische, door
Portugese architecten
aangelegde, stad moet zijn
geweest.
Half afgebouwde flats, kapotte
neonverlichting, auto’s waar de
bodem onderuit zakt, maar die
wonderlijk genoeg nog steeds
rijden. En ook het plein waar de
„helden van de revolutie”
begraven zijn. Fotograferen
verboden, zegt onze gids.
J
Q
z A-,
Tekorten
O
ïA B
^•Mocuba
Bureaucratie
vilaTabral
CL Marrupa‘>74» Montepuez
^vFa'öeGoao Bill)
O
at '“X
i
I
Mozambique is zich
zelf voorbij gehold
MELIA
ZAMBIA
.Antonio Enes
©QUELIMANE:
VChinde—-
Q
SOFA LA
IVilanculos'
IINHAMBANE:
MOZAM
IE
.Nova Mambone:
DE KEN NEMER COL RANT EN HET DAGBLAD VOOR UMVIDEN
Ton Harmsen, voorzitter van Ajax,
heeft heel wat te verduren van kwa
de supporters. Zeker ook van de
jongens van de F-slde. Dat volkje
neemt Harmsen bijvoorbeeld onder
vuur In een vlugschrift. Harmsen
zelf blijft er vrij lakonlek onder. Jan
Preenen had een gesprek met hem.
draaiende gehouden en de
landbouw moest worden
geactiveerd.
REP
ZUID
AFRIKA
De president haalde verder fel uit
naar „corrupte elementen” in de
maatschappij, die het functioneren
van de economie ernstig
belemmerden en de belangrijkste
oorzaak van de produktiedaling
vormden: „De vijand bevindt zich
in de havens, in de ondernemingen,
de ziekenhuizen, de opslagplaatsen,
maar ook in de ambtenarij. Daar
moeten we tegen vechten”, aldus
Machel in zijn offensief tegen de
„wantoestanden”. Korte tijd later
werd een reeks ministers en
topambtenaren aan de kant gezet,
omdat ze „inefficiënt” zouden
hebben gewerkt.
Het nieuwe distributiesysteem
functioneert, een half jaar na
invoering, evenwel nog steeds niet
optimaal. In de
consumentencoöperatie „Bairro da
Malhangalene” die wij in Maputo
bezochten, zijn lang niet alle rekken
gevuld. Zeep is er bijzonder
schaars, evenals meel. Wel staan er
honderden blikken tomaten op sap,
schappen vol, en ook veel pakken
Nestlé melkpoeder. De kopers zijn
allen lid van de coöperatie. Ze
betalen een „entrebedrag” van 2000
Het Is, aldus de pas gepromoveerde Joop
Swlerlnga, een chaotische toestand met dl-
eeten. Hij heeft vla zijn proefschrift
getracht wat orde in de gezonde eterlj te
krijgen.
Mozambiquaanse „metikai”,
ongeveer 150 gulden. Daarna
krijgen ze hun distributiekaart,
waarop staat aangegeven wat ze
mogen kopen en wat ze al hebben
gekocht.
Daarbij werden, als vanzelf in een
jong land, fouten gemaakt.
Begin dit jaar erkende ook
president Samora Machel van
Mozambique in een opmerkelijk
openhartige rede, dat zijn land na
de revolutie te hard van stapel was
gelopen. Er was te snel overgegaan
tot nationalisatie van leegstaande
winkels en fabrieken. Het gevolg
was een aanzienlijke
Maar aan de overkant van de straat,
bij de privéwinkels, staan de
mensen in lange rijen op de stoep.
Vanaf ’s ochtends vier, vijf uur, tot
laat in de morgen. Geen wonder.
Hier is veel meer te krijgen. Niet
slechts één soort limonadeglas,
maar wel tien soorten glas,
variërend in dikte, kleur en vorm.
Theepotten, zakjes thee,
afwasmiddel, mineraalwater,
scheermesjes. Allemaal goederen
die in de coöperatie niet te krijgen
zijn. En dat terwijl de van
overheidswege vastgestelde prijs
overal gelijk is.
Professor dr. Van Emde Boas herinnert
zich nog heel goed de tijd dat een weten
schapsman als een viezerd werd be
schouwd, als hl] zich bezig hield met seksu
aliteit. Van Emde Boas heeft afscheid geno
men als bijzonder hoogleraar In de seksuo
logie. Hij nam met verslaggever Hein Dik de
ontwikkeling van zijn vak en alles daarom
heen, door.
produktiedaling en „economische
sabotage”.
Het privé-initiatief, overigens nooit
geheel uit de samenleving
verbannen, diende weer te worden
gestimuleerd, aldus Machel. „De
staat moet zich niet bezighouden
met de detailhandel, kapperszaken,
boutiques en benzinepompstations.
De overheid heeft alleen te maken
met grote ontwikkelingsplannen en
projecten in de voornaamste sociale
gebieden als onderwijs,
gezondheidszorg en rechtspraak”,
stelde hij.
Machel kondigde aan, dat er een
grootscheepse reorganisatie zou
komen van het bestaande
distributieapparaat in
Mozambique. Dit nieuwe apparaat
In het noorden van Mozambique,
bij Naimpula heeft de regering talrijke
nederzettingen laten bouwen met de
bedoeling de economie in dat gedeelte
op gang te brengen.
Vrouwen van de Makondestam be
zig met het maken en versieren van
waterkruiken.
ETE
Vila Coutinho
Cabora Bassadam
x. -
E
zou, aldus de president, worden
opgebouwd met behulp van goed
functionerende zogeheten
consumentencoöperaties en de
sinds 1975 achtergebleven
privéhandelaren.
Voor dit doel werd een voorlopige
rantsoenering ingesteld. Daarbij
kregen de burgers
distributiekaarten uitgereikt, zodat
in ieder geval, althans in theorie,
bepaalde minimumhoeveelheden
aan levensmiddelen gegarandeerd
konden worden.
Tekorten bestaan er nog steeds. Dat
komt door de ondoelmatige
planning in landbouw en industrie
en de gebrekkige verdeling van de
goederen. „Het gaat hier allemaal
met horten en stoten”, legt een
Nederlander, die als technicus
verbonden is aan de universiteit
van Maputo, ons uit: „De ene week
kun je tien kratten bier tegelijk
kopen. De andere week is er geen
druppel meer te krijgen. Zo gaat het
met alle goederen”.
In een grote opslagplaats buiten de
hoofdstad worden wij trots
rondgeleid door de 26-jarige
onderdirecteur en zijn staf. De
zakken meel, blikken olie, de
pakken vruchtensap en de
batterijen liggen klaar om naar de
staatswinkels te worden
getransporteerd. Maar veel ligt er
niet. Bovendien is het triest om te
zien hoe de kleine, roestende,
vrachtwagens voor de loods in de
stromende regen worden ingeladen,
hoe de zakken kapotgaan en het
meel verandert in een grauwe pap,
hoe de flessen olie kapotstoten en
de inhoud door de regen wordt
weggespoeld.
„Het huidige Mozambique heeft één
groot probleem”, vertelt Ruth First,
een Zuidafrikaanse activiste, die nu
in Maputo woont en werkt: „Er is
een overmaat aan planning. De
Mozambiquanen zijn na de
revolutie tè enthousiast aan de slag
gegaan bij het opbouwen van een
nieuwe maatschappij. Het gevolg is,
dat ze zich zelf voorbij hebben
gehold”.
„Daarom moeten ze nu pas op de
plaats maken”, voegt een Belgische
econoom hieraan toe. „Het privé-
initiatief moet weer de ruimte
krijgen. Want waar je grote
ondernemingen en bijvoorbeeld
landbouwbedrijven klakkeloos
nationaliseert en samenvoegt, krijg
je een vermeningvuldiging van
fouten. Tel daarbij op het
ontstellende gebrek aan kennis en
de inefficiëntie, waarmee tot nu toe
werd gewerkt, dan weetje precies
wat er in dit land is gebeurd”.
|x#
Lacerdónia*^
A
pc
Salima*
genomen. Maar dat viel tegen.
Machines waren stukgeslagen en
miljoenen guldens waren
achterovergedrukt door
vertrekkende Portugezen.
Duizenden auto’s waren
verdwenen, archieven geplunderd.
Op dit moment wonen nog slechts
20.000 van de 250.000 Portugezen in
Mozambique.
Het gehele kader iedereen die
leiding kon geven was weg. Er
moest van voren af aan worden
begonnen om de maatschappij, nu
naar Oosteuropees model
socialistisch georiënteerd, op te
bouwen. Scholen moesten worden
opgericht, leerkrachten
aangetrokken en opgeleid,
alfabetiseringscampagnes moesten
worden opgezet, fabrieken
Nova^3^
Freixo
In het hotel in Maputo, dat samen
met de overige hotels in de stad is
„schoongeveegd” om plaats te
kunnen bieden aan de bezoekers
van de economische conferentie die
zich die week afspeelt, wordt ons
gezegd, dat we met zijn tweeën op
één kamer moeten. Daar voelen we
weinig voor. Het duurt een uur,
voordat we dit duidelijk hebben
gemaakt. En dat, terwijl we de
eerste gasten zijn.
Dan komt de derde bus, met onze
passen. Inmiddels drommen acht
ambtenaren van informatie om ons
heen. Slechts een van hen spreekt
redelijk Engels. Geen van ons
Portugees.
Deze ervaring is typerend voor het
huidige Mozambique. Vijfjaar na
de revolutie tegen het Portugese
koloniale bewind kampt het land
nog steeds met een enorm gebrek
aan geschoold kaderpersoneel. De
bureaucratie werkt daardoor
verstikkend.
De Portugezen hadden in het
verleden, in tegenstelling tot de
Britse kolonialisten, vrijwel geen
enkele Mozambiquaan opgeleid.
Alle topposities waren in handen
van de blanken. Vandaar dat nu
vooral jonge mensen hoge posten
bekleden. Een 39-jarige ex-soldaat,
zonder enige economische
vooropleiding, is directeur van de
centrale bank (die overigens verder
vooral door Oosteuropeanen wordt
geleid).
President Samora Machel tijdens
een redevoering.
En een 27-jarige Mozambiquaanse
fabrieksdirecteur, voor de revolutie
lasser, kon tot deze post opklimmen
omdat hij de enige was met een
zekere vakkennis, die overbleef
toen de Portugezen in 1975 massaal
vertrokken en de fabriek
leeggeroofd achterlieten.
Mozambique anno 1980 is nog
steeds een berooid land, met ruim
90 procent analfabeten, een
stagnerende industrie,
voedseltekorten, een haperend
transportsysteem van de 100
onlangs bestelde taxi’s rijden er nog
maar 20, de rest is stuk, niemand
weet hoe ze moeten worden
gerepareerd rijen wachtenden
voor de winkels en een schrijnend
tekort aan buitenlandse deviezen.
Economisch is het land grotendeels
afhankelijk van Zuid-Afrika. Zestig
prooent van de im- en export in de
haven van Maputo komt daar
vandaan. Nog steeds werken 35.000
Mozambiquanen in de
Zuidafrikaanse mijnbouw. Hun
inkomsten betekenen deviezen voor
het land.
Maar het Zuidafrikaanse toerisme,
een van de kurken waar de
Mozambiquaanse economie voor de
onafhankelijkheid op dreef, is
verdwenen. Het betonnen skelet
van het hotel „De vier
jaargetijden”, riant gelegen in de
baai van Maputo, steekt als bewijs
hiervan onafgebouwd in de lucht.
Vijfjaar geleden werd de bouw
gestaakt. Er is geen geld om door te
gaan, ook al is er een groot tekort
aan hotelaccommodatie.
In de bevrijdingsroes na de
revolutie leken alle hindernissen
met gemak te zullen worden
t> <?v v -
Z.
2.X 4 Nacaligg=^
JMOCAMBIQUE^^^z
Mocambique
NAMPULA
s
4
J M A N /JC A
AlVlanica
A'lla Per*y*~>^ /Gi
r E VjbêïSE
4,
400
SALISBURY
Mapai
Hoofdstad
-Districtsgrens
Distnctshoofdplaats
■K-. -Mi Spoorweg
Okm
Mocimbra da Prak
y C A B o
DE LG AD Ofe
T
-■v
