CAO VOOR
Professor Bloemendal na 38 jaar bij Fokker met pensioen
VLIEGERS
De smoesjes rondom de sluiting van Dodewaard
Jaar geëist in
bouwfraudezaak
r
Het belang van ruimtevaart
wordt nog steeds onderschaf’
TEGENSTRIBBELENDE AMBTENAREN GEVEN ONJUISTE INFORMATIE
0
7
6
ZATERDAG
DECEMBER
6
PROVINCIE
19 8 0
(Van een onzer verslaggevers)
Vuile handen
Zwarte Piet
Experiment
^4=1
SCHIPHOL. „Niet iemand
die vanuit een glazen koepel de
zaken regelde”. „Hij was een we
tenschapper die zich volledig in
de problemen van de specialisten
inwerkte en meehielp met het
zoeken van oplossingen”. „Een
manager met een ontwikkeld fïn-
gerspitzengefühl voor waar zich
moeilijkheden binnen de ver
schillende projecten kunnen
voordoen”. „Een harde werker
voor wie een werkdag van 14 of
15 uur normaal scheen”. „Een
stuwende kracht binnen
Fokker”.
"L-,
en
jrk-
.00
00-
en
(Van een onzer verslaggevers)
)0-
door Kees Wiese
sa.
f7.
ur
d-
16
NV
en
er
De kerncentrale te Dodewaard.
Elektricitietis-
mm
n
:e
2
jr
i.
e
s
n
I.
claimen.
e
r
1
gen
Ima
Gewapend met krijt en kleine schaal
modellen toont hij de moeilijkheden
Om ingewikkelde zaken zoals kernfusie
volledig te begrijpen zullen we toch in de
ruimte moeten gaan kijken, omdat derge
lijke processen zich ook daar afspelen”.
reet gericht zijn op een praktisch resultaat
of uit zijn op een direkt toepasbaar nut.
De
iur.
Len-
md-
en
ant-
ir te
Wie met hem spreekt over zijn boeiende
vak begrijpt ook waarom. Een interview
met Bloemendal heeft veel weg van een
college. Binnen enkele ogenblikken doet
hij een ruimtevaartvonk overslaan en ziet
hij kans aannemelijk te maken waarom
de ruimtevaart nut heeft in het algemeen
en in het bijzonder voor Fokker.
We praten over professor W. Bloemen
dal, tot voor kort direkteur Ruimtevaart
bij Fokker. De typeringen zijn opgete
kend uit de mond van medewerkers die
jarenlang met hem aan de verschillende
ruimtevaartprojekten bij Fokker hebben
gewerkt. Want de professor (Bloemendal
geeft enkele uren per week les aan de TH
in Delft) is sinds vandaag met pensioen.
Ruim 38 jaar is hij bij Fokker in dienst
geweest en het is vooral aan zijn inspan
ningen te danken dat Fokker internatio
naal aanzien heeft verworven in de ruim
tevaart.
HAARLEM. Maandag beginnen in
Provinciale Staten de algemene be
schouwingen bij de provinciebegroting
voor 1981. Behalve kwesties als de wo
ningbouw in en rondom Amsterdam, de
bouwmogelijkheden van Haarlem en
Velsen en de problematiek van de duin-
infiltratie, wordt ongetwijfeld de pro
vinciale betrokkenheid bij de kernener
giecentrale in Dodewaard een belang
rijk discussiepunt Bij de begrotingsbe
handeling 1980 hebben de Staten aan
GS een notitie gevraagd over de juridi
sche en financiële gevolgen van een
eventuele aanzijdige Noordhollandse
beslissing om uit het samenwerkings
verband voor Dodewaard te stappen.
Ondanks zijn grenzeloze enthousiasme
heeft Bloemendal zich niet altijd met
ruimtevaart beziggehouden. Van huis uit
is hij wiskundige. Na zijn studie wis- en
natuurkunde aan de universiteit van Am
sterdam trad de heer Bloemendal in
dienst bij Fokker. „Voor hetzelfde geld
had het Philips of een ander bedrijf kun
nen zijn”, zegt hij nu lachend. „Het meest
was ik geïnteresseerd in de toepassing van
de wiskunde”.
waarmee de moderne astronomie kampt
en de oplossingen die wetenschappers
aandragen.
In 1958 wordt hij hoofd van de nieuw
opgerichte afdeling boordsystemen bij
Fokker en krijgt hij de supervisie over het
elektronisch laboratorium. In die tijd
raakt de wereld in de ban van de ruimte
vaart. In Rusland worden de eerste Spoet
niks de lucht in geschoten en aan de
andere kant van de Oceaan begint men
gigantische bedragen te pompen in natio
nale ruimtevaartprojekten die het Ameri
kaanse aanzien moeten vergroten. Een
paar jaar later gaat ook Europa meedoen
in de race om de ruimte. Men richt de
ELDO en de ESRO op met het doel Euro
pese wetenschappers in staat te stellen
Een grandioos succes, aldus Bloemendal,
waarmee Nederland zich als elfde ruimte-
vaartnatie klasseerde. Samen met Philips
wordt een satelliet ontworpen die voor de
wetenschap belangrijke dingen ontdekt.
Men meet bronnen van röntgenstraling en
ultravioletstraling en ontdekt pulserende
röntgenbronnen die met regelmaat aan-
en uitgaan.
Zo ook Fokker. Na de eerste ervaringen
met Europese partners begint men in ons
land met een geheel eigen projekt de ANS,
de Astronomische Nederlandse Satelliet.
hun waarnemingen te doen vanuit in Eu
ropa ontworpen en gefabriceerde satellie
ten. Europese industrieën krijgen de kans
zich met de ruimtevaartindustrie bezig te
houden.
Voorlopig blijft Bloemendal zijn gehoor
aan de TH enthousiast maken voor de
ruimtevaart en zal hij zich, door de extra
vrije tijd die hij nu krijgt, nog meer kun
nen verdiepen in de ingewikkelde proble
matiek op dit terrein.
Het doet Bloemendal dan ook een beetje
verdriet dat de raad van advies voor het
wetenschapsbeleid onlangs heeft laten
weten dat het het overwegen waard is om
de financiële bijdrage van de regering in
de Nederlandse ruimtevaartindustrie de
komende jaren op een zacht pitje te zet
ten. „Hiermee maken we ons alleen maar
afhankelijk van de kennis en wetenschap
die men in het buitenland heeft en dat is
een kwalijke zaak”, zegt de professor.
Overigens maakt het voor de burger
niet zo erg veel uit of hij de sluiting van
Dodewaard betaalt via de elektriciteits
rekening of via de rijksbelastingen: be
talen moet hij toch.
k-
0-
0-
nr.
■aar
t.00
uur
19
dag
19
dag
564,
van
van
De notitie, die vóór de begrotingsbe
handeling 1981 in bezit van de Staten
moest zijn, is inderdaad te elfder ure op
de discussietafel beland. In het achter
grondverhaal op deze pagina trekt Kees
Wiese in twijfel of de informatie, die
aan de Staten is verstrekt wel eerlijk is.
ag
30
nst
ter-
0.30
ran,
met
uid:
,.00-
de
se:
at,
m-
>n-
er-
)0-
m,
ein
ek-
Ike
ch-
ek-
ur.
on-
0-
g
en-
lag
za-
ir.
en
en
ag
00
en
ie,
id,
29,
en-
.00
n,
ir
ril-
*0-
C.
>n
n
en
en.
en
00-
En-
)-
ir
(Van onze redactie binnenland)
SCHIPHOL. Transavia Holland en
de Vereniging van Nederlandse Verkeers
vliegers hebben vrijdagmorgen een CAO
afgesloten voor het cockpitpersoneel.
Voor Transavia is het de eerste keer dat
zo’n CAO wordt afgesloten.
De CAO geldt niet alleen de vliegers,
maar ook de boordwerktuigkundigen, een
groep die Transavia alleen voor de inter
continentale Boeing-707 in dienst heeft.
De tweemotorige Boeing-737 heeft een
tweemanscockpit. Voor Transavia teke
nen direkteur P. J. Legro en adjunct-
direkteur A. R. Marx. Voor de vliegers
tekenen VNV-president G. H. Bilderbeek
en W. J. ter Reehorst, voorzitter van de
VNV-ledenraad.
Voor het cockpitpersoneel van Martin
air zal binnenkort een CAO worden afge
sloten, aldus de VNV.
De afdeling ruimtevaart bij Fokker
groeit langzaam maar zeker uit. De twaalf
man die zich in het begin met de astrono
mie bezighouden krijgen er in de loop van
de jaren veel collega’s bij. Thans telt de
afdeling ruim tweehonderd man perso
neel die in een science fïction-achtige
ruimte hun werk verrichten. Binnen de
muren van het complex gebouwen waar
men aan de toekomst knutselt heet wind
nu turbulentie en spreekt men op gedemp
te toon met elkaar. Dankzij de inspannin
gen van Bloemendal en zijn mensen heeft
Fokker momenteel een groot aantal pro-
jekten onder handen, waarvan IRAS het
belangrijkste is. Het ontwerp vergt op vele
punten vergroting van de bestaande tech
nische kennis om de vele problemen be
kwaam op te lossen. Zo zal de telescoop en
de meetapparatuur in het brandvlak er
van moeten worden gekoeld tot nabij het
absolute nulpunt om de eigen warmtestra
ling tegen te gaan. De IRAS zal met een
hoogte van 3.58 m en een totaal gewicht
van 1020 kilo de grootste en zwaarste
Bij Fokker kreeg hij te maken met de
problemen van de aërodynamica, in 1946
werd hem de leiding van de toen opgerich
te groep aërodynamica toevertrouwd en
hield hij zich in de daarop volgende jaren
voornamelijk bezig met de aërodynami
sche conceptie van de S-14 en later de F 27
Friendship. Praten met Bloemendal over
zijn vak heeft iets ongrijpbaars als de
krachten die op een vleugel werken. De
„gewone-mensentaal” wordt doorspekt
met moeilijke begrippen als subsonisch,
transsonisch, maar met behulp van pot
lood en papier wordt het allemaal duide
lijk, wat hij bedoelt.
Ten slotte het argument dat sluiting
van Dodewaard niet helpt, we toch „vui
le handen houden”, omdat de NV SEP
elektriciteit uit het buitenland koopt en
die stroom misschien wel „atoom-
stroom” is. „Om commerciële redenen
zal de leverancier van elektriciteit ook
nooit de centrale vermelden waaruit de
stroom wordt geleverd”, aldus B. en W.
van Amsterdam. Maar dat hoeft toch
ook niet? De leverancier hoeft alleen
maar te verzekeren dat het geen „atoom-
stroom” is.
satelliet zijn die tot dusver in Europa is
gebouwd.
Het Nederlandse aandeel (bouw van het
ruimtevoertuig, het samenstellen en tes
ten van de gehele satelliet en de lanceer-
voorbereiding) staan onder supervisie van
het Nederlands Instituut voor Vliegtuig-
ontwikkeling en Ruimtevaart en een indu
strieel consortium gevormd door Fokker.
Philips draagt zorg voor het beheer en de
uitvoering. Eveneens in Nederland wordt
een aanvullend meetinstrument gebouwd
dat een plaats krijgt naast het hoofdin
strument. In de afgelopen tien jaar zijn er
veel opwindende astronomische ontdek
kingen gedaan, die een geheel andere kijk
hebben gegeven op het heelal.
Dank zij satellieten, vanwaaruit meetin
strumenten zonder hinder van de atmos
feer waarnemingen verrichten, hebben
astronomen een overzicht verkregen van
straling die op aarde niet of nauwelijks
waarneembaar is. „En dat is belangrijker
dan de meeste mensen beseffen”, zegt
Bloemendal. „Wetenschap moet niet di-
de exploitatiekosten doorberekend moe
ten worden.
kan geschieden en de Samenwerkingso
vereenkomst met de NV SEP loopt af.
Er is te meer niets aan de hand, omdat
de NV GKN en de NV SEP dezelfde elf
aandeelhouders hebben. Het zijn dezelf-
personen, die zowel in GKN als in
:P uitmaken of Dodewaard blijft
doordraien of niet. Personen die hun
ondergeschiktheid aan politieke, be
leidsvormende organen als Provinciale
Staten en gemeenteraden maar al te
graag vergeten.
maatschappij (36), de NV Provinciaal
Limburgse Elektriciteitsmaatschappij
(36), de NV Provinciaal en Gemeentelijk
Utrechts Stroomleveringsbedrijf (36), de
NV Provinciale Gelderse Elektriciteits
maatschappij (63), de NV Elektriciteits
maatschappij IJsselmaatschappij (50)
en de NV Provinciale Zeeuwse Elektrici
teitsmaatschappij (10 aandelen). Dat zijn
de direct eigenaren; indirecte eigenaren
zijn de provincies en gemeenten waar
van het beleid in een parlementaire de
mocratie wordt bepaald door gekozen
staten en gemeenteraden.
Nu er in onder andere Amsterdam,
Noord-Holland en in het Noorden in
staten en gemeenteraden aandrang
wordt uitgeoefend deze kerncentrale di
rect te sluiten, is het logisch dat die
staten en raden alvorens een besluit te
nemen willen weten wat van zo’n
sluiting de financiële en juridische ge
volgen zijn. Die informatie krijgen zij
ofwel rechtstreeks, of via de colleges van
Gedeputeerde Staten of burgemeester
en wethouders van de directies van de
elektriciteitsbedrijven en van de NV
GKN
Even begrijpelijk is het uit dat
gezichtspunt, dat men de kosten van
sluiting hoog opschroeft (al doet de een
dat weer anders en hoger dan de ander)
teneinde een zo hoog mogelijke schade
vergoeding van het rijk te kunnen
I
Het is natuurlijk begrijpelijk, dat de
aandeelhouders van GKN de „Zwarte
Piet” van een eventuele sluiting van Do
dewaard graag afschuiven naar de rijks
overheid, naar de ministers van Sociale
Zaken en van Volksgezondheid en Mi
lieuhygiëne. Sluiting van Dodewaard
door die ministers zou zo schrijven GS
van Noord-Holland doodleuk „als een
onrechtmatige overheidsdaad moeten
worden aangemerkt. Op rijksniveau zou
in zo’n geval een regeling moeten wor
den getroffen voor de ingrijpende finan
ciële gevolgen die de exploitant zou
lijden”.
En dan gaat het fout. Dan slaan de
onwilligen toe met smoesjes, die nergens
op slaan. Met drogredenen, waarvoor zij
zich zouden moeten schamen, maar
waarvan zij hopen dat raads- en staten
leden ze voor zoete koek zullen slikken.
Een argument is dan, dat geen der
aandeelhouders eenzijdig uit de NV
GKN kan stappen, het ontbinden van de
NV nauwelijks mogelijk is en het wijzi
gen der statuten een gekwalificeerde
driekwartmeerderheid vereist. Maar dat
argument kunnen we gevoeglijk over
slaan: de NV GKN moet natuurlijk blij
ven voo tbestaan. Moet ve antwoo de-
lijk blijven voo de stilgelegde ke ncen-
trale met zijn hoog radioactief kemsplij-
tingsafval, in ieder geval totdat de cen
trale na honderd jaar is ontmanteld en
voor de opslag van het puin een oplos
sing is gevonden en eigenlijk tot nog
weer eens zo’n veertig jaar later nie
mand meer schadevergoeding kan clai
men wegens kanker, veroorzaakt door
straling van Dodewaard.
Uiteraard kan geen aandeelhouder
zich aan die verantwoordelijkheid ont
trekken. Dat was de vraag ook helemaal
niet.
Maar het is onzin. De elektriciteitsbe
drijven begonnen samen een experi
ment. Welaan: dan hadden zij van het
begin af aan rekening moeten houden
met de kans dat het experiment zou
mislukken en de centrale zou moeten
sluiten voor die economisch afgeschre
ven was. De kosten van zo’n vroegtijdige
sluiting hadden van het begin af aan in
Dat is niet gebeurd: in plaats daarvan
heeft men extra investeringen vanwege
het experimentele karakter van de cen
trale in eenmaal afgeschreven 80 mil
joen?) ten laste van het aandelenkapi
taal, waardoor de schijn werd gewekt
dat Dodewaard goedkoop produceerde.
Dat is zowel een boekhoudkundig trucje
om het experiment te redden, als een
beleidsfout, waarvoor het rijk niet be
hoeft op te draaien.
(Van onze rechtbankverslaggever)
HAARLEM. In de zaak van de
Haarlemse bouwfraude stond giste
ren een 55-jarige bedrijfsleider van
een nu opgeheven betonmaatschap-
pij terecht. In de bouwzwendel is op
grote schaal geknoeid met valse fac
turen, waardoor hoge bedragen aan
loonbelasting en sociale premies niet
werden afgedragen.
Officier van justitie Van Riel achtte de
drie punten uit de tenlastelegging wettig
en overtuigend bewezen. Die betrof het in
de jaren 1977, ’78 en/of ’79 opstellen van
valse facturen door de verdachte. Van
Riel: „Diens verklaring wordt op geen
enkel punt ondersteund. Hij zit hiermee
op een eiland”. De officier eindigde zijn
requisitoir met het eisen van een onvoor
waardelijke gevangenisstraf van een jaar.
De bedrijfsleider ontkende tijdens de
ondervraging door rechtbankpresident
Van Hasselt alles. Zijn geheugen liet hem
daarbij nogal eens in de steek. Zo ant
woordde de verdachte op de vraag of hij
een volmacht had voor optreden namens
zijn zoon, die directeur van de maatschap
pij was: „Dat weet ik niet”. Ook zei hij
over een van de getuigen: „Die was mis
schien een beetje in de war”.
Zijn advocaat, mr. J. van Zinnicq Berg
mann, had zo zijn twijfels over de be
trouwbaarheid van de getuigen. Hij vroeg
vrijspraak. Een van de getuige-deskundi-
gen in een toelichting na de zitting: „Deze
betonmaatschappij had een totale belas
tingschuld van omstreeks negen miljoen
gulden”. Uitspraak 19 december.
?n,
ive
ik,
en
ep
>0-
Dat wil de leverancier denkelijk wel.
Immers: de NV SEP koopt niet alleen in
(als het buitenland te veel elektriciteit
heeft en dus verkopen wil), maar ver
koopt ook stroom (als het buitenland het
nodig heeft). In 1979 werd 830.650 MWh
gekocht en 656.070 MWh verkocht.
En dat betekent een situatie, waarin
onderhandeld wordt. Over de prijs en
over andere voorwaarden. Onderhan
deld door gelijksoortige partners, die
elkaar nodig hebben. De suggestie, dat
Nederland in een middeleeuws isole
ment zou komen te verkeren, alle samen
werking met het buitenland zou moeten
afbreken, als de SEP niet ongezien
stroom koopt, is onwezenlijk en vals.
Hetzelfde geldt voor de SEP-deelne-
ming in kweekreactorprojecten in West-
Duitsland (Kalkar) en Frankrijk (Super-
Phenix). Het hangt van de SEP-aandeel-
houders af of die deelneming al dan niet
wordt beëindigd. Die SEP-aandeelhou-
ders zijn dezelfde als de KGN-aandeel-
houders, zijn de vertegenwoordigers van
de elektriciteitproducerende bedrijven
van de provincies en de gemeenten.
Die vertegenwoordigers behoren in
een parlementaire democratie hun (zeer
zelfstandige) beleid te richten naar de
wensen van de politiek verantwoordelij
ke Provinciale Staten en gemeentera
den. En zij behoren die staten en ge
meenteraden eerlijk en loyaal voor te
lichten, zonder boekhoudkundige truc
jes en juridische hoogstandjes ten be
hoeve van hun „gelijk” en hun zelfstan
digheid. Doen zij dat niet, dan behoren
zij scherp tot de orde te worden ge
roepen.
irk,
00-
Het argument is ook eigenlijk alleen
maar interessant als de statuten de on
middellijke sluiting van de Dodewaard
niet zouden toestaan. En dat suggeren
EGD-bestuur, GS van Noord-Holland en
B. en W. van Amsterdam dan ook, de een
wat nadrukkelijker dan de ander. Maar
waar is het niet.
Artikel 2 van de GKN-statuten luidt,
dat „de vennootschap ten doel heeft het
stichten en exploiteren van de eerste
Nederlandse kernenergiecentrale, met
het oogmerk de Nederlandse elektrici-
teitsproduktiebedrijven in de gelegen
heid te stellen praktische ervaring en
kennis op te doen ten aanzien van de
opwekking van elektrische energie door
middel van kernsplijting”.
Dat betekent, dat de eenvoudige con
statering dat voldoende praktische erva
ring en kennis is opgedaan een rechts
geldig argument is de centrale te sluiten.
Dodewaard is tenslotte een experimen
tele kerncentrale: experimenten stopt
men als het beoogde resultaat is verkre
gen. Dat resqltaat kan negatief zijn;
daarmee behoort men altijd rekening te
houden als men een experiment begint.
Voor de eenvoudige constatering dat
genoeg kennis en ervaring is opgedaan,
is een gewone meerderheid op de aan
deelhoudersvergadering van de GKN
voldoende.
Ook de zogenaamde Samenwerkings
overeenkomst met de NV Samenwer
kende Elektriciteits Produktiebedrijven
(SEP) zou sluiting van de kerncentrale
juridisch in de weg staan. Door die
overeenkomst immers zijn „de deelne
mers gehouden om, ieder voor hun deel,
medewerking te verlenen tot het door
tussenkomst van SEP verkrijgen van
een zo groot mogelijke nuttige afgifte
van elektriciteit door Dodewaard en tot
het afhemen van die elektriciteit”.
Ook dat argument wordt uitvoerig in
de officiële stukken van EGD, GS
Noord-Holland en B. en W. Amsterdam
uit de doeken gedaan: deze overeen
komst is ook al weer niet eenzijdig op te
zeggen of tussentijds te beëindigen
men zit er aan gebakken, of men wil of
niet.
Maar zo is het niet. Immers: artikel 8,
lid, van de Samenwerkingsovereen
komst zegt, dat de overeenkomst „expi
reert” (afloopt) „op het tijdstip dat de
kerncentrale definitief buiten dienst zal
zijn gesteld”. Niets aan de hand dus: de
GKN legt de kerncentrale definitief
stil omdat voldoende kennis en ervaring
is opgedaan om te weten, dat elektrici-
teitsopwerking door middel van kern
splijting niet op voldoende veilige wijze
achtergrond
GRONINGEN/HAARLEM. Het
is met onwillige honden slecht ha
zen vangen en het is met tegenstrib
belende ambtenaren moeilijk een
beleid uit te voeren. De voorbeelden
liggen voor de hand (PTT-verzet te
gen spreidingsoperatie) en daar
komt nu een nieuwe bij: de directe
sluiting van de kernenergiecentrale
Dodewaard van de NV Gemeen
schappelijke Kernenergiecentrale
Nederland (GKN).
Even ter herinnering: de NV GKN is in
1965 opgericht door de elektriciteitsbe
drijven, die op hun beurt weer in handen
zijn van lagere overheden als provincies
en gemeenten. Aandeelhouders van de
NV KGN zijn het EGD (Elektriciteitsbe
drijf Groningen en Drenthe) (29 aande
len), de provincie Friesland (15), de pro
vincie Noord-Holland (63), de gemeente
Amsterdam (59), de NV Elektriciteitsbe
drijf Zuid-Holland (139), de NV Provin
ciale Noord-Brabantse
Professor
Bloemendal.
o
