I
Vervoer Rijnzout per
schip lijkt haalbaar
Om landen met olietekort te helpen
I
naar Afghanistan”
„Niet meer Russen
Commissie stelt onderzoek in
Brezjnjev verzekert Gandhi:
Suarez bezoekt
Baskenland
Aanval Libiërs
op hoofdstad
Tsjaad gemeld
Oorlogsstemming
in Somalië
In Andes-landen
lijden 15 miljoen
aan ondervoeding
Cuba maakt einde
aan bezetting
missie Vaticaan
„Kerncommissie
draagt schuld
reactorongeval”
Verkiezing Reagan
toont besef voor
NAVO krijgt vloot
„op af roep” voor
Middellandse Zee
wereldproblemen”
^rs
i
I
Amnesty meldt wereld
vol moord en terreur
e
lit.
ad
>e-
ag
1st
üs
rd
sn
ar
ze
)U
Ft?
ri-
k-
et
ilt
e-
>g
il-
in
je
it
2
WOENSDAG
(Van onze redactie buitenland)
1
a
PARIJS. Om te voorko
men dat landen die kampen
met olietekorten tegen zeer ho
ge prijzen olie op de vrije
markt moeten aankopen, is
Nederland bereid extra gas te
produceren.
BINNEN- EN BUITENLAND
aardgas produceren
(Van onze redactie buitenland)
langzamerhand
de
(Van onze redactie buitenland)
Premier Suarez.
L
p
Nederland wil meer
n
n
i de
een
I de
kte.
net
nog
:ket
erd
Tot
ters
het
/as,
/er-
ong,
ade
lden
oen.
een
lage
lad-
n er
auf-
ater
ioei-
len,
ndi-
Dit is gisteren gezegd door minister Van
Aardenne van Economische Zaken op de
tweede en laatste dag van de ministers
conferentie van het Internationaal Ener
gie Agentschap (IEA) in Parijs. Opmerke
lijk is dat de IEA Van Aardenne niet om
een dergelijke maatregel heeft gevraagd.
Besproken werd in Parijs hoe het oliete
kort door de oorlog tussen Irak en Iran
kan worden opgevangen en hoe kan wor
den voorkomen dat de prijzen op de vrije
oliemarkten nog hoger worden. Dit laatste
houdt verband met de verwachting dat de
Organisatie van Olieproducerende Lan
den (OPEC) volgende week op Bali nieu
we olieprijzen zal vaststellen en daarbij
zal kijken naar de prijzen die de westerse
landen en oliemaatschappijen betalen op
de vrije markt.
Tot dusver zijn de onderhandelin-
gen tussen Madrid en de Basken over
deze belangrijke kwesties zonder re
sultaat gebleven. Suarez heeft pas na
lang aarzelen tot het bezoek besloten.
De terreur van de afscheidingsbewe
ging ETA heeft daar aan bijge
dragen.
Minister Van Aardenne zei gisteren te
verwachten dat de oliemaatschappijen
hieraan zullen willen meewerken, maar
hij werd tegengesproken door zijn Noorse
ambtgenoot Johansson. Overigens denkt
Van Aardenne dat als het plan niet zou
Daarnaast vinden de ministers van de
bij het energieagentschap aangesloten
landen, dat de beschikbare olie beter moet
worden verdeeld, vooral ten gunste van
landen als Turkije, dat zeer afhankelijk is
van olie uit Irak en Iran, en Spanje en
Portugal. Zonodig zouden hoeveelheden
olie uit landen met grote voorraden naar
deze staten moeten worden overgeheveld,
zodat deze staten niet worden gedwongen
aankopen te doen op de vrije markt. Hier
bij zijn de IEA-ministers bereid druk uit te
oefenen op de oliemaatschappijen.
Afgesproken werd in Parijs dat de 21
lidstaten in de eerste plaats de eigen voor
raden extra moeten aanspreken. Oor
spronkelijk zou per dag naar schatting
twee miljoen vaten op de voorraden wor
den ingeteerd, met de IEA-ministers wil
len dit verhogen tot 4,2 miljoen vaten per
dag, waardoor de totale olie-invoer in het
eerste kwartaal van komend jaar kan
worden teruggebracht van 264 naar 238
miljoen ton.
(Van onze redactie buitenland)
MOGADISJOE. De Somalische rege
ring heeft de burgerbevolking opgeroe-
De aanval van de Libiërs werd gemeld
door het door Habre gecontroleerde radi
ostation in de hoofdstad van Tsjaad, maar
journalisten konden die berichten niet be
vestigen omdat ze niet tot het strijdtoneel
worden toegelaten. Wel hebben ze hevig
artillerievuur waargenomen. Volgens ra-
dio-Tjaad zou de aanval zijn afgeslagen.
die nu al deelnemen aan de permanen
te vlooteenheid voor de Atlantische
Oceaan, een schip zullen aanwijzen dat
op korte termijn beschikbaar is. Ne
derland, zo deelde minister De Geus
gisteren in Brussel mede, zal waar
schijnlijk een fregat beschikbaar stel
len, zoals het ook met een fregat, de
Van Galen, deelneemt aan de eenheid
voor de Atlantische Oceaan.
Het voorstel om een tweede perma
nente marine-eenheid te vormen werd
gelanceerd nadat in verband met de
Russische inval in Afghanistan, een
aanzienlijk deel van de Amerikaanse
(Zevende) vloot uit de Middellandse
Zee naar de wateren bij de Indische
Oceaan en de Perzische Golf was gedi
rigeerd. Omdat een permanente twee
de eenheid onder andere voor het oe
fenprogramma te grote nadelen met
zich mee zou hebben gebracht, is nu
voor een „vloot op afroep” gekozen.
t
t
s
l-
g
erd
ira-
bu-
de
'er-
het
en-
ind
lel-
on-
in
ro-
aar
rl),
de
ar
iër
en
>t.
(Van onze redactie buitenland)
BOGOTA. Ongeveer vijftien miljoen
mensen in de landen, van het Andespact
Peru, Colombia, Bolivia, Venezuela en
Ecuador lijden aan ondervoeding.
Dat blijkt uit een studie van Santiago
Tonon, het hoofd van het Colombiaanse
program voor voedsel en voeding. Hij
heeft zijn rapport ingediend bij het eerste
symposium van de vijf landen van het
Andespact over voedselsystemen, dat mo
menteel in Bogota wordt gehouden.
In zijn openingstoespraak zei de Colom
biaanse minister van Gezondheid, Jara
millo Salazar, dat er geen ware democra
tie bestaat wanneer het volk honger lijdt.
Een maatschappij van gelijkwaardigheid
kan slechts gebaseerd zijn op gelijke mo
gelijkheden voor iedereen op het gebied
van voeding, gezondheid en leefklimaat,
zo benadrukte hij.
In meer dan 30 landen worden men
sen om politieke redenen ver
moord of terechtgesteld.
(Van onze redactie buitenland)
MADRID. De Spaanse pre
mier, Adolfo Suarez, is gisteren be
gonnen aan een driedaags bezoek
aan het roerige Baskenland, het eer
ste bezoek aan dit gebied in zijn nu
bijna vijf jaar durende ambtsperio
de. Meteen na aankomst had Suarez
een eerste gesprek met de leiders van
de drie autonome Baskische provin
cies over uitbreiding van de zelfstan
digheid van de Basken met eigen
politie en beperkte financiële en eco
nomische onafhankelijkheid.
STUTTGART. Vervoer van afvalzout met binnenvaartschepen van de
Franse kalimijnen in de Elzas naar zee lijkt de enige haalbare mogelijkheid
om het zoutprobleem met betrekking tot de Rijn tot een oplossing te brengen.
pen zich gereed te houden om zich onmid
dellijk bij hét leger aan te sluiten wanneer
Somalië zou worden aangevallen.
Zondag zei president Siad Barre dat
Ethiopië en Kenia van plan zouden zijn
Somalië aan te vallen. Diezelfde dag nog
besloten de hoogste staatsorganen het
land in staat van verdediging te brengen.
De oorlogsactiviteiten in Somalië vol
gen op een bezoek van het Ethiopische
staatshoofd Mengistoe Haile Mariam aan
Kenia. Na afloop deden Kenia en Ethiopië
een beroep op Somalië om af te zien van
aanspraken op gebieden van de buurlan
den Ethiopië, Kenia en Djibouti.
(Van onze redactie buitenland)
BRUSSEL. De NAVO heeft het
Nederlandse voorstel, om zoals ook op
de Atlantische Oceaan het geval is, een
tweede NAVO-marine-eenheid te vor
men voor in het bijzonder de Middel
landse Zee, niet ongewijzigd overgeno
men. Vanmorgen is door veertien van
de vijftien NAVO-landen (Frankrijk
doet „militair” niet mee aan de NAVO)
besloten een „vloot op afroep” samen
te stellen.
Een en ander betekent dat verschil
lende landen, waarschijnlijk dezelfde
HAVANNA (Reuter). Cubaanse vei
ligheidstroepen hebben gisteravond na
een beleg van vijf uur door een bestor
ming een einde gemaakt aan een bezetting
van de pauselijke nuntiatuur in Havanna
door veertien gewapende Cubanen, die
vier nonnen en een Cubaanse portier in
gijzeling hielden. Onder de veertien Cuba
nen, die om politiek asiel hadden ver
zocht, bevonden zich vrouwen en kin
deren.
Volgens het Cubaanse persbureau
Prensa Latina is de portier door de bezet
ters gedood. De vier nonnen, drie Canade
se en een Spaanse, bleven ongedeerd en
alle bezetters werden gearresteerd.
Dit zei O. Vogelenzang, voorzitter van
de raad van bestuur van de AMRO-bank,
gisteren in Amsterdam op een conferentie
over het Europees bankbedrijf, die deze
week door de Financial Times en het
Bankers Magazine wordt georganiseerd.
Vogelenzang noemde het doorbreken van
dit besef bij politici en kiezers het enige
lichtpuntje bij de sombere vooruitzichten
voor de nabije toekomst: geen economi
sche groei, grote en nog toenemende
werkloosheid en nog steeds stijgende in
flatie.
Een Duitse deskundige, professor Dr.
Norbert Walter van het te Kiel gevestigde
instituut voor wereldeconomie (Institut
für Weltwirtschaft) zei gisteren dat de
Westduitse politici en overheid de kiezers
voor de gek hebben gehouden over de
economische situatie in de Bondsrepu
bliek. Hij merkte op dat de overheid nog
steeds niet toegeeft dat West-Duitsland
zich in een recessie bevindt.
De Westduitse regeringspartij SPD
heeft een rapport uitgebracht waarin de
Franse politiek ten opzichte van de vroe
gere kolonie Tsjaad scherp wordt aange
vallen. De Fransen hebben een histori
sche verantwoordelijkheid voor de bur-
geroolog in dat land, die nu al veertien
jaar duurt. Frankrijk heeft nooit opge
houden zich te mengen in de Tsjadische
politiek, aldus de SPD. Zoals bekend
heeft de Franse president Giscard al
maandenlang te maken met heftige aan
vallen op zijn Afrika-politiek. Die beschul
digingen komen voornamelijk uit Frank
rijk zelf.
WASHINGTON (ANP). De eigenaar
van de kerncentrale bij het Amerikaanse
Harrisburg, waar in maart vorig jaar bij
na een ramp gebeurde, heeft de
overheidscommissie voor controle op
kerncentrales NRC aansprakelijk gesteld
voor dit ongeval.
De houdstermaatschappij GPU eist van
de commissie een schadevergoeding van
meer dan acht miljard gulden, omdat de
NRC onvoldoende inlichtingen zou heb
ben gegeven over soortgelijke ongevallen
en niet naar aanleiding van die incidenten
heeft gewaarschuwd. Ook zou de vergun
ning voor de bouw van de kernreactor bij
Harrisburg „op lichtvaardige gronden”
zijn afgegeven.
Dit wordt geconcludeerd na afloop van
de vergadering van de Internationale
Rijncommissie gisteren in de Westduitse
stad Stuttgart. De leden van de commis
sie, waartoe alle aan de Rijn liggende
landen en Luxemburg behoren, hadden
een lijst met twaalf mogelijke oplossingen
gemaakt. Acht voorstellen werden echter
direct al als onmogelijk geschrapt en van
de overblijvende vier is bekend dat drie
ervan door verschillende aangesloten sta
ten worden verworpen.
Daarom bleef alleen het op zich vrij
dure voorstel om het zout per binnenschip
naar de Noordzee te vervoeren, als enige
reële mogelijkheid over. Toch zullen ook
de drie andere voorstellen nogmaals wor
den bestudeerd. Deze behelzen injectie
van het zout op een diepte van 1800 meter
onder de grond in de Elzas (een voorstel
dat de Franse regering weigert voor te
leggen aan de volksvertegenwoordiging);
verWerking van het zout in een nieuwe
zoutfabriek (waar West-Duitsland,
Luxemburg en Nederland geen heil in
zien) en tenslotte het storten van het afval
zout in oude mijnen. Dat laatste brengt
gevaar voor explosies en instortingen met
zich mee, zo stellen geologen.
De ministers in Stuttgart hebben afge
sproken voor eind januari een keuze-te
zullen maken uit deze vier mogelijkheden.
Een extra-onderzoek zal worden gedaan
naar de mogelijkheden van vervoer van
zout via binnenschepen, waarbij onder
meer wordt gedacht aan de mogelijkheid
het zout in de Europoort op te slaan. Het is
evenmin bekend of er voldoende scheeps-
ruimte beschikbaar zal zijn, maar volgens
deskundigen bestaan er mogelijkheden
omdat veel binnenschepen met lege rui
men van Basel naar Rotterdam varen.
Verder wordt niet onmogelijk geacht, dat
de Rijncommissie uiteindelijk met een
combinatie van voorstellen zal komen te
neinde alle partijen tevreden te kunnen
stellen.
(Van onze redactie buitenland)
AMSTERDAM. De uitslag van
presidentsverkiezingen in de Verenigde
Staten is een definitieve bevestiging van
een ommekeer in de aanpak van de econo
mische problemen van het geïndustriali
seerde Westen. De politici en kiezers zijn
tenslotte gaan inzien, dat de vicieuze cir
kel van de stagflatie (inflatie gepaard
gaande met stagnatie van de economische
groei) alleen maar kan worden doorbro
ken door onze hooggeïndustrialiseerde
economieën volledig te herstructureren,
een karwei van lange duur.
De Russische president besprak de situ
atie in en rond Afghanistan uitvoerig met
de Indiase premier Gandhi. Mevrouw
Gandhi liet er geen twijfel over dat haar
land geen buitenlandse inmenging wenst
in het zuidelijke deel van Azië. Brezjnjev
stelde dat de situatie in Afghanistan mo
menteel langzamerhand „normaal”
wordt.
De Russische leider benadrukte dat
Moskou geen enkele reden meer heeft om
militairen in Afghanistan te legeren „wan
neer de Amerikaanse en Pakistaanse in
menging ophoudt”. De Verenigde Staten
slagen, het stellen van maximuminvoer-
hoeveelheden de enige uitweg is.
Johansson twijfelde ook aan de bereid
willigheid van andere betrokkenen op de
oliemarkt om mee te werken. Het Interna
tionaal Energie Agentschap zal om het
gedrag van de aangesloten landen in de
gaten te houden, een speciale controle op
de olieaankopen, voorraadvorming en ge
bruik van de voorraden instellen.
Belangrijk is dat ook Frankrijk, dat in
tegenstelling tot de meeste andere wester
se industrielanden geen deel uitmaakt van
het energieagentschap, zich wel heeft aan
gesloten bij de afspraken, omdat de prin
cipes ervan eerder in EG-verband zijn
vastgelegd. Die EG-overeenkomst, twee
weken geleden in Brussel gemaakt, was
een directe reactie op de oproep van de
Saoedische olieminister Jamani, die zei
dat de westerse landen hun voorraden
zullen moeten gebruiken.
De aardgasprijzen die de Nederlandse
Gasunie rekent voor de tuinders in ons
land hebben gisteren geleid tot een heftige
betoging van Belgische boeren bij het EG-
gebouw in Brussel. Dat de Nederlandse
tuinders goedkoper gas krijgen, is volgens
de Belgen concurrentievervalsing. Zij
dreigen met harde acties als er geen ver
andering in komt.
(Van onze redactie buitenland)
NEW DELHI. De Sovjet-Unie is niet van plan meer militairen naar
Afghanistan te zenden. Dat heeft de Russische president Brezjnjev gisteren
verklaard op de tweede dag van zijn bezoek aan India.
en Pakistan zouden hun bemoeienis met
Afghanistan echter hebben geïntensi
veerd, aldus een woordvoerder van
Brezjnjev.
Zowel Gandhi als Brezjnjev vindt dat zo
snel mogelijk moet worden gestreefd naar
een politieke oplossing, waarbij onafhan
kelijkheid, soevereiniteit en niet-gebon-
denheid van Afghanistan worden gega
randeerd. Volgens een Russische woord
voerder doet de Sovjet-Unie er alles aan
om een dergelijke oplossing te bereiken,
maar de volgende stap zou nu van Pakis
tan moeten komen.
In Pakistan wordt het bezoek van
Brezjnjev aan India overigens met span
ning gevolgd, zeker omdat Moskou eerder
dit jaar een verdrag met New Delhi sloot
over militaire hulp ter waarde van onge
veer drie miljard gulden. Brezjnjev bena
drukte gisteren opnieuw dat de Russen
groot belang hechten aan een militair
sterk India met het oog op de stabiliteit in
de regio
President Brezjnjev liet weten dat zijn
land en India een ruimtevlucht voorberei
den waaraan zal worden deelgenomen
door een Russische en een Indiase astro
naut.
De Indiase premier Gandhi en de Russische president Brez/njev, kort voor dat ze gisteren
voor de tweede achtereenvolgende dag met elkaar overlegden.
KOUSSERIE-BONN. Tweeduizend
Libische soldaten zouden gisteren en
maandag met behulp van vijftig tanks en
gevechtsvliegtuigen een aanval hebben
gedaan op het noordelijk deel van N'Dja
mena, de hoofdstad van Tsjaad. Het
noordelijk deel van de stad staat onder
controle van Tsjadische minister van De
fensie Habre, die sedert maart van dit jaar
in een burgeroorlog is gewikkeld tegen
premier Weddeye.
Het aantal doden als gevolg van moor
den of executies in het afgelopen jaar
vormt „een zeer ernstig en dringend
probleem”. Amnesty International
drong een jaar geleden bij de Veilig
heidsraad van de Verenigde Naties
tevergeefs aan op het bespreken van
politieke moorden als „een bedreiging
voor de vrede en de veiligheid in de
wereld”. Nu, een jaar later, blijven
onophoudelijk berichten binnenko
men over ontvoeringen, politieke
moorden en executies.
Dit zegt Amnesty International in het
jaarverslag 1979/1980 dat de organisa
tie vandaag heeft gepubliceerd. De
slachtoffers van politieke moorden en
executies zijn o.m. boerenfamilies in
El Salvador en Guatemala. Leden van
politieke, religieuze of etnische groe
pen in Irak, Iran en Ethiopië en men
sen uit alle lagen van de bevolking in
landen als Afghanistan, Chili en de
Filippijnen. Het jaarverslag geeft in
formatie over 110 landen waar politie
ke detentie, martelingen en de dood
straf voorkomen. Amnesty toont
overigens aan dat schendingen van de
mensenrechten zich voordoen in zowel
geïndustrialiseerde als in ontwikke
lingslanden en dat ze niet beperkt zijn
tot bepaalde politieke of ideologische
systemen.
Het .jaarboek van de politieke gevange
nen 1979/1980,’ is, zo zegt Amnesty zelf,
een onpartijdig overzicht inzake poli
tieke detentie, marteling en doodstraf
in de gehele wereld. Het rapport weer
spiegelt de enorme schaal waarop
schendingen van de mensenrechten
als politieke moorden en gevangen
schap zonder vorm van proces plaats
vinden. Aan de andere kant maakt het
ook melding van de inspanningen van
mensen in de hele wereld om de inter
nationale normen inzake de rechten
van de mens nageleefd te krijgen. José
Zalaquett, voorzitter van het interna
tionaal bestuur van Amnesty, wijst in
een voorwoord op de „vrijwel dage
lijkse berichten over nieuwe execu
ties” en het voortdurend gebruik van
politieke ontvoeringen die herhaalde-
lijk leiden tot verminking en dood van
de slachtoffers. „Het woord „verdwij
ning”, dat een nieuwe, sinistere bete
kenis heeft gekregen, is nu opgeno
men in de vocabulaire van de journa
listiek en de politieke wetenschap”, zo
voegt Zalaquett daaraan toe.
Amnesty beschrijft de toepassing van
beperkende wetten, werkkampen en
psychiatrische dwangmaatregelen te-„
gen opposanten in de Sovjet-Unie.-
Maar ze vraagt ook aandacht voor
bruut politieoptreden, soms met dode
lijke afloop, tegen etnische minderhe
den in de Verenigde Staten. Jarenlan
ge detentie zonder vorm van proces in
Bangladesj, Singapore en andere lan
den wordt aangeklaagd, het isoleren
met gevaar voor geestelijke en licha
melijke schade van gevangenen in
West-Duitsland die wegens politiek ge
motiveerde misdrijven vastzitten, het
opsluiten van mensen die zonder toe
stemming het land wilden verlaten in
bijvoorbeeld Roemenië en de DDR en
de werkwijze van speciale rechtban
ken zonder jury in Noord-Ierland.
In een aantal Afrikaanse landen vonden,
volgens Amnesty, ingrijpende veran
deringen plaats, die in sommige geval
len leidden tot meer respect voor de
mensenrechten (Zimbabwe en Nige
ria). Maar in andere gevallen bleven
executies, moorden en mishandeling
van gevangenen op grote schaal voort
bestaan. Voorbeelden hiervan zijn
Zaire, met een hoog sterftecijfer onder
politieke gevangenen, Ethiopië, waar
geen einde komt aan „grootschalige
politieke martelingen en moorden”,
Kameroen, met wrede behandeling
van gevangenen, en Zuid-Afrika, waar
ook schoolkinderen behoorden tot die
genen die gedurende lange tijd en zon
der vorm van proces in isolatie gevan
gen zaten.
Uit veel landen in Noord-, Midden- en
Zuid-Amerika kreeg Amnesty berich
ten binnen over martelingen, verdwij
ningen, willekeurige arrestaties en po
litieke moorden. Deze schendingen
van de mensenrechten kwamen op
grote schaal voor in Argentinië, Chili,
El Salvador, Guatemala, Paraguay en
Uruguay. Verdwijningen van activis
ten kwamen trouwens ook voor in
Brazilië, Haïti en Mexico. In El Salva
dor waren er voortdurend ontvoerin
gen van en moorden op vakbondsle
den, boeren, activisten voor de rechten
van de mens.
In Oost-Europa worden nog steeds men
sen om hun mening of geloof gevan
gen gezet op grond van wetten inzake
„anti-Russische-propaganda” (Sovjet-
Unie), of het „aanzetten tot anti-maat-
schappelijk gedrag” (Roemenië). De
omstandigheden in Russische gevan
genissen en werkkampen werden en
worden nog steeds gekenmerkt door
ondervoeding, inadequate medische
hulp en zware, vaak gevaarlijke ar
beid. In de DDR kwamen mensen in
de cel terecht omdat ze bleven volhar
den in pogingen een uitreisvisum te
krijgen. Een missie van Amnesty be
zocht Spanje, concludeerde dat er nog
steeds gevangenen worden gemarteld
of mishandeld, en registreerde dat
Spanje een van de Westeuropese lan
den is met wetten die kunnen worden
gebruikt om de vrijheid van de me
ningsuiting en politieke kritiek in het
algemeen te beknotten. Amnesty
maakt zich ook bezorgd om toepassing
van wetten tegen „belastering van de
staat” (de Bondsrepubliek) of „morele
medeplichtigheid aan terroristische
misdrijven” (Frankrijk, Portugal).
