Gilbert George suggestief in hun uitwerking van mentale stemming
I
The Nits missen node
Opmerkelijke zekerheid
echte intensiteit
bij danskunstenaars
Orchestral Manoeuvres krachtiger dan vroeger
John Lennon
gecremeerd
POSTCODE
fawm weldoen.
Van Gogh-vrienden
streven behoud
werkplaats na
fl
i
w
SBB
te
.3
^DONDERDAG
DECEMBER
1980
17 O <1
David Woodberry, Sarah Vogeler Frank Conversano
Knappe techniek bij Nederlands kwartet
Minimaal instrumentgebruik opvallend bij Britse band
1 1
KUNST
pttpost
Als we nu allemaal altijd de postcode bij ons eigen
adres schrijven, dan maken we het mensen die
tèrugschrijven heel makkelijk!
JW
3
JA GiïOfi/WGEA/
EINDHOVEN. Om in
de stijl van Gilbert Geor
ge te blijven, verzon onder
getekende deze net niet vol
ledige limerick. Het was een
impressie na afloop van de
opening van de tentoonstel
ling van het duo uit Londen,
in het stedelijk Van Abbe-
museum in Eindhoven. Het
gerucht ging dat de beide
heren er ook zouden zijn en
inderdaad, op hun gemak en
gekleed in het vanouds be
kende grauwe kostuum
stonden zij daar te praten
met deze en gene, die dat
aardig vond of die, zoals ik,
om een handtekening kwam
vragen in de catalogus. Het
Van Abbe-museum sluit dit
jaar af met een uitgebreide
kijk op hun fotografische
werken uit de jaren 1971-
1980 Bovendien vergezetl
een dik boekwerk de exposi
tie waarin alle foto’s, van
hun optredens, poses, noti
ties, ontboezemingen, tek
sten, tekeningen, schilde
rijen en opnieuw panelen
met foto’s opgenomen wer
den, het is een heerlijk bla
derboek geworden waarin
tevens een stevige tekst: Gil
bert George and Modem
Life de kunstenaars be
spreekt.
O J
Het leven zelf als kunstvorm
JAM ZUMBRINK
Volgens de voorzitster van de vergade-
3
Sarah Vogeler en David Woodberry in Fish (Foto R. Fischer).
David Woodberry, Sarah Vogeler Frank Conversano, New York: Leverage
JOOST NIEMÖLLER
(ADVERTENTIE)
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. Nadat gisteren in New
York de crematie van John Lennon heeft
plaatsgehad, heeft zijn vrouw Yoko Ono
in een open brief laten weten hoe zij haar
vijfjarig zoontje Sean op de hoogte heeft
gebracht van het gebeurde. Ono heeft de
stille wake om haar man te gedenken
bepaald op zondag om 14 uur (20 uur
Nederlandse tijd) voor de duur van tien
minuten. Inmiddels blijven geschokte
fans overal ter wereld op hartstochtelij
ke wijze reageren en werd zelfs een eerste
geval van zelfmoord gemeld. Een zestien
jarig meisje uit Florida sloeg na het ver-
De onlangs verschenen tweede elpee,
Organisation, getuigt van een verande
ring. Er bleek een nogal nadrukkelijk
aanwezige drummer toegevoegd (Mal
colm Holmes) en door vaak zwaardere
klankkleuren had het geheel een ietwat
somberder „toon” gekregen. Tegelijker
tijd had de band aan speelsheid, en daar
door aan creatieve spanning nogal wat
ingeboet.
Londen. Later heette dit The Sin
ging Sculpture” (1970-1973).
Dat zoiets enerzijds wel een beetje jam
mer is, blijkt uit het verlies van hun char
mante karakter dat met name de num-
The Nits speelde natuurlijk vrijwel hun
hele nieuwe elpee, en daarnaast wat van
Tent, de vorige plaat. De groep vond een
geïnteresseerd, maar nergens warm ont
haal. En dat was precies, zoals je tegeno
ver een groep als The Nits eigenlijk zou
moeten staan.
De deelnemers van het atelier begrijpen
niet dat er op de plaats van de werkplaats
in het museum een informatieafdeling
over Vincent van Gogh moet komen.
Daarvoor, is elders in het museum onbe
nutte ruimte genoeg, zo werd op de bijeen
komst gesteld.
Het is een voorbeeld wat met zeer vee)
anderen aangevuld zou kunnen worden.
zijn allemaal bij de directie in de prullen
mand beland”, aldus mej. Boissevain.
nemen van de moord op Lennon dinsdag
morgen uit wanhoop de hand aan zich
zelf.
stral Manoeuvres gisteravond gaf in Para
diso. Het is een volwassen rockband ge
worden. Niet alleen genoemde drummer
speelde mee, maar ook een extra-synthesi-
zerbespeler; Martin Cooper. Het was met
name zanger/basgitarist Andy McCluskey
die door krachtige zang en een zelfverze
kerde performance de groep meer body
meegaf dan hij vroeger bezat.
Als eerste daad zal de nieuwe stichting
morgen een zwijgende protestdemonstra
tie ’s ochtends en ’s avonds voor het mu
seum houden, bij de opening van de ten
toonstelling Van Gogh en zijn tijdgenoten.
Ook hun dagelijkse gedrag van
kijken, wandelen langs de Thames-,'
rusten, theedrinken, eten, slapen
werd onderwerp van kunst. Hun
inzet en doorzettingsvermogen was
daarbij erg groot, dat moet ook wel
als je het leven zelf als kunstvorm
beschouwt.
Expositie Gilbert George 1968
to 1980. Stedelijk Van Abbe Mu
seum, Eindhoven. Tot 4 januari
1981. Daarna in Dusseldorf, Bern,
Parijs en Londen. Catalogus 70.
Neem nu zo’n nummer als Holiday on
ice, van die laatste elpee. Het zit niet alleen
ongehoord knap en afgewogen in elkaar,
maar er blijkt ook een integer gebruik van
een nieuw instrument als de synthesizer
uit, terwijl drums op spannende wijze -
zeer modem vervormd - ingevoegd wor
den. Maar daartegenover staat dan weer
een tekst die van afstandelijke lulligheid
aan elkaar hangt; een anekdotische schets
over flirt-achtige situaties tussen mannen
en vrouwen tijdens skilessen in Zwitser
land. Zoiets is verzonnen, niet beleefd en
zeker niet doorleefd.
Uit elke song van The Nits blijkt enerzijds
een knappe instrumentbeheersing, een
originele kijk op muziek en - live - een
goede presentatie, maar van echte intensi
teit is geen sprake. Om maar eens een
vergelijking te trekken met een buiten
landse groep: Devo maakt gebruik van
dezelfde hoekige structurering van songs
(waarbinnen veel interessante „gaatjes”
kunnen vallen), maar daarbij wordt de
uiterlik interessante vorm ook ingevuld
door een inhoud die overeind blijft staan.
mers van die eerste plaat in deze uitvoe
ring krijgen. De milde humor van een
vrijwel instrumentaal nummer als Dan
cing bijvoorbeeld, krijgt nu bijna iets
grimmigs. Anderzijds krijgt de groep door
de nieuwe, bijna agressieve aanpak nu
wel de ruggegraat, die aanvankelijk door
soms wat al te grote vrijblijvendheid af
wezig bleef.
Waren de schilderijen en foto’s
rond 1971 vaak nog opgewekt, fris,
soms clownesk van vorm, zoals
AMSTERDAM. Het laatste nummer wat The Nits gisteravond in Paradiso
speelden was geen nummer van henzelf. Het was namelijk I saw her standing there,
van... (goed geraden) de Beatles. Dat zoiets niet toevallig was, weet een ieder die
gisteren het nieuws gevolgd heeft. Dat dit het enige nummer van de avond was, dat
ook werkelijk vitaliteit uitstraalde, was eigenlijk een nogal pijnlijke gewaarwording.
UTRECHT. Sarah Vogeler zit schrijlings op de schouder van David Woodberry
wanneer ze langzaam binnenkomen voor Leverage. In deze choreografie demonstre
ren ze met name gestileerde elementen uit de contactimprovisatie. Dat zal ook geen
verwondering wekken. Samen met Steve Paxton is Woodberry afkomstig uit de
originele groep die de contactimprovisatie ontwikkelde, de stijl waarbij het repete
rende lichamelijke contact zowel leiddraad als inspiratiebron vormt voor een min of
meer geïmproviseerde bewegingskunst.
AMSTERDAM. Toen vorig jaar een niet al te hoge golf Engelse synthesizerbands
door ons land spoelde, viel daarbij Orchestral Manoeuvres In The Dark door haar
afwijkendheid op. De titelloze debuutelpee van dit duo karakteriseerde zich door een
breekbaar, speels geluid, waarbij de sleutelthema’s varl de synthesizerbeweging
(beklemmend nihilisme, doemdenkerij) afwezig waren. Niettegenstaande hun wat
zwaarlijvige naam leverde Orchestral Manoeuvres lichtvoetige dansmuziek af, met af
en toe ietwat melige grappigheidjes.
Maar een land-gebonden afkomst
verloochent zich nooit. Het is hier niet de
ruimte om enigszins gedegen uit te leggen
wat er nu allemaal goed en fout is aan het
fenomeen Nederlandse bands. Maar één
karaktertrek is er grofweg wel te schet
sen: Men is hier heel goed op de hoogte
van wat er aan ontwikkelngen binnen het
popgebeuren gaande is, maar weet daar
maar zeer weinig eigens tegenover te stel
len. The Nits vormen wat dat betreft een
schoolvoorbeeld.
Laten we voorop stellen: The Nits is
zeker geen slechte band. Zeker na hun
laatste elpee New Flat (waarvan deze Pa-
radiso-avond de presentatie vormde) is
het zelfs een van onze meest interessante
bands.
De rug (van Woodberry) krijgt in Leve
rage (Tilwerktuig) een belangrijke rol toe
bedeeld. Als draagvlak voor danseres Vo
geler in tal van staande, zittende en liggen
de houdingen. Als contactvlak door rug
gelings tegen elkaar te leunen, door er
speels overheen te rollen of alleen maar
door aanraken. Sarah Vogeler manifes
teert zich buiten het dansgebied al tien
jaar als dichtster en heeft zojuist ook haar
debuut als actrice gemaakt. In haar solo
Dutch Truths, een première op het dans-
festival, combineert ze beide activiteiten
met haar dansrol bij het uitbeelden van de
thema’s waarheid en leugen. De verschij
ningsvorm van Woodberry en Vogeler in
hun werkstukken treft door een opmerke
lijke zekerheid, wat bij veel Amerikaanse
kunstenaars opvalt. Frank Conversano is
daar evenzeer een opmerkelijk voorbeeld
van. Vele minuten lang bespeelt hij het
publiek met een suggestieve nep-striptea-
se. Onder zijn eerste overall blijkt nog een
tweede exemplaar te zitten. Veel opmer
kelijker valt echter het tweede deel van
zjjn solo uit. Verbaast Frank Conversano
al door zijn opkomst (hij is waarschijnlijk
de zwaarst gebouwde danser ter wereld),
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM Met het doel de werk
plaats in het Van Gogh-museutn te be
houden is gisteravond tijdens een verga
dering in Amsterdam de Stichting Vrien
den Werkplaats Van Gogh opgericht. Zij
wil voorkomen dat het atelier uit het
museum verdwijnt, omdat dan de relatie
met de kunstenaar Van Gogh wordt ver
broken. De hoofddirectie van dit mu
seum is van plan dit atelier volgend jaar
op te heffen. Volgens de directie voldoet
dit atelier niet meer aan het door het
museum te voeren beleid.
Het Engelse blad Daily Mail bracht gis
teren een schokkende foto op de voorpagi
na. De krant had de hand weten te leggen
op een opname waaruit bleek dat Lennon
zes uur voor de aanslag zijn handtekening
voor zijn latere moordenaar zette. De man
die Lennon heeft neergeschoten, Mark
(„Falling” en „Slippery glasses”).
Soms nam de groepering van
zwart-wit foto’s de meest vreemde
vormen aan, maar het gevoel voor
symmetrie heeft hen nooit echt ver
laten bij latere composities. Zo
maakte ik in Dusseldorf in 1974
kennis met een groep van zeven
werkstukken op het thema Human
bondage of menselijke slavernij. Ze
hebben alle de structuur van een
hakenkruis en waren duidelijk spe
ciaal voor de West-Duitse culturele
situatie uitgedacht (in galerie K.
Fischer).
Het werk Dark Shadow, nr. 4 in
de verzameling van museum Boy
mans geeft ook een beeld van
„gloomy”, duistere situaties in
zwart-wit, evenals de groep van zes
werken die Art Project in Am
sterdam toonde in november, 1977.
Graffïtti-titels als „cunt”, commu
nism, queer, pick, piss, bollocks zijn
veelzeggend, het duo schijnt de
Londense ellende op het lijf ge
schreven omdat ze er middenin wo
nen. Ze voelen zich deel van dit
soort anonieme leven, het is onmo
gelijk eraan te ontsnappen. Met de
groep werken Cherry blossom, 1974
en Bloody Life uit 1975 deed dan
ook de kleur rood zijn intrede in de
panelen, maar steeds behoudt de
rangschikking zijn regelmatige
structuur en dat is tot op heden zo
gebleven. Het gebruik van al dat
rood over het zwart-wit van de foto
mag dan wat overdadig overko-
Concert: The Nits. Bezetting: Michiel
Peters; zang, gitaar. Alex Roelofs; bas
gitaar, toetsinstrumenten, zang. Henk
Hofstede; zang, toetsinstrumenten.
Rolf Kloet; drums, zang. Paradiso, Am
sterdam. 9 december 1980.
ring, Saskia Boissevain, is het waar dat de
verhouding werkplaats-museum niet
meer goed functioneert. Maar de fout ligt
bij het museum, aldus mej. Boissevain. Zo
heeft volgens haar de staf van het atelier
het laatste jaar ontzettend veel initiatie
ven genomen om tot een goede relatie met
het museum te komen. „Die initiatieven
(David Woodberry/Laurie Spiegel, 1978), I don’t know (Frank Conversano, 1974),
Dutch Truths (Sarah Vogeler/M. Hanish, première), Nijinsky Suicide Health Club
(David Woodberry/Larry Lewis, 1978).
De Blauwe Zaal, Stadsschouwburg Utrecht, 9 december 1980.
men, het mist zijn melodramatisch
effect niet, evenmin het geel- en het
groenfïlter wat bij menig nieuwe
groepering toegepast zóu wórden,
het roept een mentale stemming op.
Het werk is niet zozeer vertellend,
eerder suggestief in zijn uitwer
king.
Vanaf 1977 worden de details op
de „photo-pieces” zoals ze nu heten,
groter. Het vroegere, wat verbrok
kelde beeld verdwijnt meer en
meer, met uitzondering van de
kleurige postcardsculptures, waar
van zij ook talloze exemplaren ge
maakt hebben en die de enige kleu
renfotografie in de expositie zijn.
Nieuwe thema’s, die aanvankelijk
verstopt zaten in de teksten van
hun prachtige boekje Dark Scha-
dow van 1974, doen nog nadrukke
lijker hun intrede: dood, oorlog,
dwaas, schaamte, zelfs een geab
straheerd portret (nou ja „portret”)
van een perzische mullah. Een open
slot is het werk „waiting” waarop
zij zelf in gespreide beenstand en
met de armen over elkaar breed het
beeld in kijken. Ook dat mag erger
nis opwekken dat zij zichzelf tien
tallen malen in beeld en in scène
hebben gezet. Dan moet u beden
ken dat hun leven en werken een
eenheid is geworden, zoals het deze
ongetwijfeld romantische traditio
nalisten past. Vanaf 1968 zagen zij
met vasthoudendheid zich als le
vende sculpturen. Daarbij is het
medium fotografie in hun handen
een machine geworden, die daar
keer op keer, vooral in dit jaar,
bewijs van levert, hoewel in een
„bevroren” pose.
Wie zijn dan wel Gilbert Geor
ge? In het Nederlandse kunstwe-
reldje raakten zij bekend door de
introductie van Ger van Elk en Jan
Dibbets die net als zij in 1968 werk
ten in de Saint Martin’s School of
Art in Londen. Vervolgens kregen
zij, met schoorvoetende tolerantie
van de directie, kans om op de
hoofdtrap van het Stedelijk mu
seum, Amsterdam, een vjjf(!) uur
durende pose uit te voeren: a living
sculpture. Dat was in november
1969 en dat was toen nog heel erg
gek voor meningeen, men vreesde
in het museum het ongewone, om
dat het in die onrustige jaren
schijnbaar allemaal voortkwam uit
de gekke grillen van vrijgevochten
kunstenaars. Maar dat was niet zo
in het geval van Gilbert George.
Natuurlijkerwijs waren zij bezig, in
de vorm van levende sculpturen en
anderszins, hun gevoelens kenbaar
te maken en dit over te dragen, op
hun overtuigende, persoonlijke ma
nier, aan ieder die er kennis van
wilde nemen. En omdat bleek, wat
zij zelf ook wel beseffen, dat ze
tamelijk slechte tekenaars en schil
ders zijn, hebben zij hun realiteit op
een andere manier naar hun hand
gezet. Doorleefde momenten uit
hun dagelijkse realiteit werden
door hen als fotografische kunst
gepresenteerd.
Wat Gilbert en George in feite
uitvoeren tijdens de opname van' de
foto, is meestal geheel en al onbe-
In het slotwerk Nijinsky Suicide Health
Club vinden we veel kwaliteiten terug die
al in de eerder getoonde onderdelen zijn
opgevallen. Bovendien laat Woodberry
een heel mooie demonstratie van bijna
vliegen zien door met hoge sprongen even
stil te blijven hangen. Vogeler daagt de
mannen uit door te roepen „Vang me” en
dan van een ballustrade te springen. Ze
wórdt opgevangen. Conversano en Wood-
berry vormen een schitterend koppel
schijnvechters. Evenals in Conversano’s I
don’t know draagt ook bij dit gestileerde
vechtballet de belichting bij aan een bij
zonder esthetische werking.
JAN BAART.
de souplesse die hij weet op te brengen en
de schitterende kadans die hij weet te
bewerkstelligen door uitsluitend met een
touwknoopwerk rond te tollen is verbluf-
fend. Steeds nieuwe variaties in de stand
van de zes touwfragmenten roepen een
fascinerend werking op binnen de maar
rondtollende combinatie, waarbij Conver
sano noch „dronken” noch moe lijkt te
worden. Het is de meest fraaie solo, dit I
don’t know, van het programma.
Van dat speelse was helemaal weinig
meer over tijdens het concert wat Orche-
Juist de songs van Organisation kregen
live een overtuigender versie mee. Dat
bleek al meteen bij Stanlow, het openings
nummer, dat door omsluitende heigelui-
den en uitgekiende belichting een strakge
trokken draagkracht bezat. Ook Motion
and Heart en - het wel wat erg gemakke
lijk in het gehoor liggende - The more I see
you (van Chris Andrews) wonnen opmer
kelijk aan power en zeggingskracht.
Wat tenslotte bij Orchestral Manoeu
vres als een constante blijft opvallen is het
minimale instrumentsgebruik. Ondanks
de veelal nu grotere klankvolheid, blijven
basgitarist, drummer en synthesizerbe-
spelers zich beperken tot een aangepaste
herhaling van kleine toonreeksen. Het is
dit minimal music-effect dat Orchestral
Manoeuvres ontegenzeggelijk een eigen
geluid blijft meegeven.
JOOST NIEMÖLLER
goed in de expositie te zien is, vanaf
1973 ontstonden er fotogroepen, af
geleid van beelden uit Londen, die
de miserabele kanten van het leven
uitbeelden of die het thema drank
en dronkenschap herhaaldelijk be
speelden. Er ontstond een stort
vloed van eerst losjes gerangschik
te of clusters fotopanelen, later van
min of meer symmetrisch streng
geordende structuren van foto’s.
Het thema drank of borrelen aan
een bar werd rond 1972 bij voor
keur uitgebeeld in tuimelende,
scheve of onscherpe opnamen
Fotowerken van Gilbert George in het Van Abbe Museum in Eindhoven
duidend, maar wel belangrijk als
houding, als uitdrukking van een
bepaald karakter: zij hangen re
laxed over een hek ergens in een
weiland, ze zitten kalm in de venste
ropening een sigaret te roken, ze
staan op de stoep van hun huis met
een tekenrol onder de arm op het
punt naar een expositie te vertrek
ken, ze kijken peinzend in de verte
over de Thames enzovoort. Maar de
meeste aandacht trokken dus hun
„sculptures life”, zoals het optreden
„Underneath the Arches” onder an
dere in een schamele uithoek van
David Chapman, wordt op last van de
Amerikaanse justitie psychiatrisch onder
zocht.
Het Amerikaanse blad Playboy brengt
vandaag vervroegd het januarinummer in
de winkels omdat daar een zeventien pagi
na’s tellend interview met John Lennon
en Yoko Ono in staat afgedrukt, dat enke
le weken geleden in New York werd afge-
nomen. EMI, de platenmaatschappij die
verreweg het meeste repertoire van Len
non heeft uitgebracht, heeft inmiddels la
ten weten geen speciale herdenkingsal-
bums uit te brengen uit gevoelens van
medeleven met de nabestaanden.
In the Herberg’s room and at the
bar
you heard French, Italian, Ger
man, Dutch from so far
a pleasant chat, a nice talk...
and off we walked into the cold
back to Harlem just so old.
Concert; Orchestral Manoeuvres in
the Dark. Bezetting: Paul Hum
phreys; synthesizers, zang. Andy
McCluskey; basgitaar, zang. Martin
Cooper; synthesizers, basgitaar, saxo
foon. Malcolm Holmes; drums.
Paradiso, Amsterdam, 10 december
1980.
j
