Spanning verder toegenomen
Weer rellen in West-Berlijn
Denen eisen
oliecontract
van reder op
EG-lening van
Leger Habre verdreven
uit hoofdstad Tsjaad
Nobelprijs voor heel Latijns-Amerika
drie miljard
voor Italië
I 4
8
Troepen Tanzania
voorlopig niet
Proces in Peking
weg uit Oeganda
opnieuw verdaagd
Esquivel na toekenning op bezoek in Alkmaar:
1
Conferentie over
mensenrechten voorgesteld
VN veroordelen
politiek Israel
pi
,un
Parijs boos over interventie Libië
55
I
2
DINSDAG
1 6
DECEMBER
1980
BINNEN- EN BUITENLAND
3S
(Van onze redactie buitenland)
BELFAST. In de Maze-gevange-
nis in het Noordierse Belfast zijn giste
ren nóg eens 24 leden van het verbo
den Ierse Republikeinse Leger (IRA)
in hongerstaking gegaan.
id
H?
p«
Li
In Noord-Ierland al
42 hongerstakers
(Door Feico Houweling)
(Van onze redactie buitenland)
Obote
I
iff
M
Zij doelden daarmee op het feit dat de
stad in 62 na Christus ook al een keer door
een aardbeving werd verwoest en 17 jaar
later door een uitbarsting van de Vesuvius
onder lava werd bedolven.
De Denen hebben spijt en willen
hun Noordzeebodem terug van de
rijke reder A. P. Möller aan wie
achttien jaar geleden voor een
halve eeuw lang het alleenrecht
werd gegeven naar olie en gas te
zoeken in het Deense deel van de
zee.
(Van onze redactie buitenland)
MADRID. De Verenigde Staten, Canada en Spanje
hebben gisteren op de Europese Veiligheidsconferentie in
Madrid de 35 deelnemende landen voorgesteld een specia
le conferentie te houden, waarop deskundigen uit Oost en
West zich zullen buigen over mensenrechten. In het voor
stel wordt over tijd en plaats van zo’n conferentie niet
gesproken, maar wel wordt gezegd dat de bijeenkomst
niet langer dan vier tot zes weken zou mogen duren en zou
moeten eindigen met aanbevelingen aan de regeringen
van de deelnemende landen.
Volgens Westerse afgevaardigden maakt het voorstel
weinig kans te worden aanvaard door de Sovjet-Unie en
de andere Oostbloklanden. Op de conferentie in Madrid
moeten alle voorstellen met unanieme stemmen worden
aanvaard.
De Verenigde Staten hebben gisteren in Madrid verder
verklaard dat een Russische inval- in Polen een eind zou
maken aan de basis voor Europese veiligheid en samen
werking. „Iedere staat moet de vrijheid hebben te beslis
sen over zijn eigen toekomst”, aldus de Amerikaanse
afgevaardigde Zimmerman.
;r, u
dus
rbin-
ten
id ik
jriek
d de
III
wer-
1986,
dat
rden
t de
Ik
n H.
dat
/am.
586,
we
op
latst
pier
iien-
lijkt
teld
oals
mze
inst
i. Er
zon-
róór
indt
sval
iale
m...
len-
ilijk
niet
om-
zèlf
de
;ne-
sch
i de
lun
tjes
eie,
ich-
jm-
nd.
aar
riij-
ka-
im-
len,
aen
aar
en,
llu-
aen
de-
i.
10t
ile-
m-
tut
jr”
le-
0,5
de
iig
tot
als
mt
di
en
an
ik
an
n”
iet
dt
*n
?n
?n
Jr,
ot
er
n-
er
•r-
nt
ri
jt
ie
>e
r-
al
is
•s
ft
1-
i-
.e
n
P
n
9
n
0
L
t
1
I
heid juist iets agressiefs is, in de betekenis van krachtig;
de aanhouder wint, zoiets. En dat werkt”.
Kort voordat bekend werd gemaakt dat Esquivel de
prijs zou krijgen, had de Argentijnse regering net een wet
ingediend die Argentijnse winnaars van Nobelprijzen
zou verzekeren van een jaarlijkse staatstoelage van forse
omvang. Is Esquivel niet bang dat hij zodoende wordt
ingepakt?
„Tja, over die toelage is tot op heden niets meer
Vernomen. Als we er ooit een cent van zien, wordt hij in
ons werk gestoken. Dat is meteen weer een manier om
aandacht voor het werk te trekken. Berichten als zou ik
een dergelijke toelage geweigerd hebben (zoals in een
Nederlandse krant is gemeld, red.), zijn onjuist. Als ze me
geld willen geven, zal ik het met plezier in ontvangst
nemen”.
Hoewel junta, kranten en verschillende maatschappe
lijke groeperingen nogal zuur op de onderscheiding van
hun landgenoot hebben gereageerd („Het had meer weg
van de Nobelprijs voor de oorlog”, zei Esquivel daar
over), is de ware betekenis ervan bij de bevolking goed
doorgedrongen. „Dat er weinig positieve reacties uit
eigen land naar buiten kwamen, komt doordat wij de
publiciteitsorganen niet in de hand hebben. De werkelij
ke reactie was anders. Kort nadat ik een telegram had
ontvangen, ging ik naar een eethuisje, dat vol zat met
arbeiders. Zodra ik binnenkwam, stonden ze spontaan op
en klapten in hun handen. Ik kwam aan eten niet meer
toe. Ik heb alle servetjes van handtekeningen moeten
voorzien. Door het volk zelf is het bericht met enorme
blijdschap ontvangen”.
In West-Berlijn is het gisteravond opnieuw tot ongeregeldheden gekomen toen de politie in actie kwam
tegen 3000 demonstranten die protesteerden tegen recente maatregelen tegen krakers. Het was de derde
maal dat tot gevechten kwam sinds de politie afgelopen vrijdag tegen bezetters van kraakpanden was
opgetreden.
(Van onze redactie buitenland)
PARIJS-KOUSSERI. De door Libië gesteunde troepen van president
Wueddei van Tsjaad zijn er gisteren in geslaag de gehele hoofdstad N’Djame
na te veroveren.
Het leger van oud-minister van Defensie
Habre werd in de loop van de dag uit zijn
laatste stellingen in de hoofdstad verdre
ven. Habre zelf is volgens welingelichte
kringen gevlucht naar het buurland Ka
meroen en vervolgens vertrokken naar de
hoofdstad Lomé van het Afrikaanse kust-
staatje Togo. Daar wil Habre volgens die
zelfde bronnen alsnog de vredesovereen
komst tekenen die al op 28 november
werd getekend door president Wueddei en
de staatshoofden van Togo, Kongo, Gui
nee en Benin.
Enkele jaren geleden steunde Libië het
islamitische opstandelingenleger van Ha
bre, dat vanuit het noorden aanvallen
deed op het christelijke en animitische
(natuür- godsdiensten) zuiden van presi
dent Malloum. Begin dit jaar break in
Tsjaad een hevige burgeroorlog uit, waar
in Libië zijn steun aan Habre introk en de
zuideijke legers bevoordeelde. Achter
grond van deze wijziging in het Libische
beleid, zou de annexatie van Noord-
Tsjaads grondgebied door Libië zijn, wel
ke niet door Habre werd getolereerd.
Volgens president Wueddei levert Libië
alleen militaire adviseurs, maar de Franse
regering heeft in het afgelopen weekeinde
al krachtig gewaarschuwd tegen wat men
noemt „de buitenlandse militaire inter
ventie in Tsjaad”. Parijs drong aan op een
regeling die zou moeten worden getroffen
via de Organisatie voor Afrikaanse Een
heid en liet doorschemeren dat een Frans
militair ingrijpen ten gunste van Habre
niet is uitgesloten.
PEKING (AFP, DPA, UPI). Het pro
ces tegen de zogenoemde Bende van Vier
en de Kliek van Lin Piao in Peking ligt
sinds zaterdag stil. Alleen de weduwe van
Mao moet nog worden verhoord, maar het
is niet duidelijk wanneer zij opnieuw voor
de rechters moet verschijnen.
Vrijdag werd zij door wachters uit de
rechtszaal geleid na een felle woordenwis
seling met de rechters en een getuige.
Zaterdag is het verhoor van Wang Hong-
wen en Zhang Chunquio afgesloten. Het
onderzoek inzake de overige verdachten
was al eerder voltooid. Nadat vandaag
opnieuw werd meegedeeld dat de zitting
was verdaagd, meldde het in Hong Kong
verschijnende pro-communistische blad
Ta Kung Pao dat het proces morgen zal
worden hervat.
(Van onze redactie buitenland)
KAMPALA. Oeganda zal in de nabije
toekomst de aanwezigheid van een Tanza-
niaanse troepenmacht nog nodig hebben.
Dit zei de nieuwe president van Oeganda,
Milton Obote, gisteren na zijn beëdiging.
In een toespraak riep Obote op tot verzoe
ning en eensgezinde wederopbouw.
De nieuwe Oegandese president heeft
gisteren een eerste groep ministers be
noemd en Paulo Moewanga aangewezen
als vice-president. Moewanga was voorzit
ter van de militaire commissie, die Oegan
da bestuurde na de coup tegen president
Binaisa in mei van dit jaar. Hij heeft zich
steeds ingespannen voor een terugkeer
van Obote, die van 1962 tot 1971 president
van Oeganda was. Ex-president Binaisa is
gisteren op last van Obote vrijgelaten.
(Van onze redactie buitenland)
NEW YORK. De Algemene Vergade
ring van de VN heeft gisteren met grote
meerderheid een aantal resoluties aange
nomen waarin krachtig kritiek wordt ge
leverd op het Israëlische beleid ten aan
zien van het Midden-Oosten-conflict. In
een van de resoluties vraagt de Algemene
Vergadering aan de Veiligheidsraad,
sancties te overwegen tegen Israel. De
kans dat de Veiligheidsraad sancties
neemt is echter miniem, omdat de VS
vrijwel zeker hun veto daarover zullen
uitspreken.
In een van de resoluties, die in feite
slechts aanbevelingen zijn, wordt „de vol
ledige en onvoorwaardelijke terugtrek
king van de Israëlische troepen uit alle
Palestijnse en Arabische gebieden” ge
vraagd. Deze resolutie werd aangenomen
met 98 tegen 16 stemmen bij 32 onthou
dingen.
In een andere resolutie wordt Israel „in
de krachtigste bewoordingen” veroor
deeld omdat het via een wet Jeruzalem
heeft uitgeroepen tot zijn ondeelbare, eeu
wige hoofdstad.
Overigens heeft de Israëlische minister
van Godsdienstzaken Sjaron Aboe-Hat-
zeira, die door de justitie wordt verdacht
van omkoperij, gezegd dat hij geen beroep
zal doen op onschendbaarheid. Dat bete
kent dat hij terecht zal kunnen staan.
Aboe-Hatzeira zegt dat hij onschuldig is.
BRUSSEL. De EG-ministers van Fi
nanciën zijn gisteren in Brussel akkoord
gegaan met leningen van in totaal bijna
drie miljard gulden aan het door een
aardbeving getroffen Italië. Het Neder
landse aandeel in de leningen is ongeveer
40 miljoen gulden. De EG-ministers stem
den voorts in met een gift van 110 miljoen
gulden aan Italië. Hieraan draagt Neder
land ongeveer acht miljoen gulden bij. De
gift is bestemd voor voorlopige huisves
ting van de slachtoffers, voedselhulp en
transport. De schade in het rampgebied
bedraagt volgens opgave van Italië onge
veer 24 miljard gulden.
Intussen hebben experts vastgesteld dat
de aardbeving aanzienlijke schade heeft
aangericht in Pompei, de beroemde Ro
meinse stad aan de Golf van Napels waar
zich een groot aantal zeer waardevolle
Romeinse bouwwerken en andere cul
tuurschatten bevindt. Beroemde plaatsen
in Pompei, zoals het huis van Siricus, de
straat met het overhangende balkom en
de hele Via de Nola zijn zwaar getroffen.
Achter sommige ingangen liggen nog
slechts puinhopen die nooit meer te her
stellen zijn. „Pompei sterft nogmaals”,
zeiden vaklieden die de schade opnamen.
leden van de paramilitaire organisatie Ulster Defen
ce Association (UDA), in hongerstatdng. Zowel de
IRA-leden als de UDA-leden eisen erkenning als
politieke gevangene. De Britse autoriteiten weigeren
die echter.
Een van de hongerstakers, de 26-jarige Sean
McKenna, loopt het gevaar blind te worden als
gevolg van vitaminegebrek. Hij heeft moeite met
spreken en herkende gisteren nauwelijks zijn moe
der die nu toestemming heeft gekregen hem eenmaal
per week te bezoeken. Volgens zijn broer heeft
McKenna niet lang, meer te leven.
Nu het aantal hongerstakers verder is uitgebreid, is
de spanning in Noord-Ierland opnieuw toegenomen.
Alle politieverloven zijn ingetrokken met het oog op
mogelijke gewelddadigheden bij demonstraties.
Möller was in 1962 een van de zeer
weinige optimisten over de olie- en
aardgasreserves van Denemarken.
Dertig jaar lang was vergeefs gezocht
naar brandstoffen en toen in 1962 Möï-
ler voor een redelijke prijs het alleen
recht vroeg, was de regering in Kopen
hagen bereid dit te geven. Het duurde
echter niet lang voordat de reder olie
en gas vond. Weliswaar niet in zulke
grote hoeveelheden als in Groningen,
Noorwegen of Engeland, maar toch in
behoorlijke velden.
Toen in het begin van de jaren zeventig
de olie- en gasprijzen sterk begonnen
te stijgen, richtte de Deense regering
haar ogen opnieuw op Möller, die in
middels een olie-consortium had ge
vormd waarin de onderneming zelf 30
procent belang had, Shell 40 procent,
Chevron 15 procent en Texaco 15 pro
cent. Danish Underground Consorti
um werd de naam van deze maat
schappij die in een uiterst rustig tem
po de zeebodem ging onderzoeken.
De regering in Kopenhagen kwam ech
ter zwaar onder druk te staan door de
steeds hogere energieprijzen en vroeg
Möller daarom verscheidene malen
sneller te zoeken naar delfstoffen. De
reder was daartoe niet bereid, maar
wilde wel praten over zijn overeen
komst met de Deense staat, die inmid
dels al „het contract van de eeuw”
werd genoemd. Vier jaar geleden
kwam men overeen dat de gebieden
die nog niet waren onderzocht, zouden
worden teruggegeven aan de overheid
in de periode tot 1990.
In die vier jaren maakte Denemarken tal
van kabinetscrises mee en steeg het
tekort op de betalingsbalans tot een
duizelingwekkende hoogte, voorna
melijk als gevolg van de hoge import-
prijzen van energie. En dat terwijl
landen als Nederland, Groot-Brittan-
nië en Noorwegen schatten verdien
den en verdienèn aan de verkoop van
hun gas en olie. Vorig jaar kwam een
minderheidskabinet van sociaal-de-
mocraten onder leiding van premier
Anker Jorgensen aan het bewind, ge
steund door twee linkse partijen.
Aan het eind van dat jaar liet Jörgensen
blijken hoezeer het hem ernst was met
de voornemens meer baten uit de
Noordzeebrandstoffen te krijgen,
door een nieuw ministerie op te rich
ten dai zich onder leiding van „angry
young man” Poul Nielsen moest gaan
bezighouden met energiezaken. Vrij
wel onmiddellijk legde Nielsen een
voorstel aan Möller voor, dat inhield
dat alle niet-onderzochte delen van de
Noordzeebodem binnen vier jaar
moesten worden teruggegeven aan de
regering.
Bovendien werd van Möller geëist dat
hij zou mee werken aan een pijplei-
dingproject, intensiever zou gaan zoe
ken naar olie en gas en dat de staat het
recht zou krijgen 40 procent van alle
gevonden olie aan te kopen. Binnen de
sociaal-democratische partij gingen
inmiddels stemmen op ten gunste van
nationalisatie van de gehele olie-indu-
strie om verdubbeling van de belas
ting op de winst (nu nog 40 procent. In
Noorwegen is dat bijvoorbeeld 80) uit
verkoop.
Tien maanden werd vergeefs onderhan
deld tot in het afgelopen weekeinde
Jörgensen liet blijken het welletjes te
vinden en een nationaliseringsplan
aankondigde dat volgende maand bij
het parlement zal worden ingediend.
Een woedende Möller reageerde on
middellijk met de aankondiging dat
hij de regering wegens contractbreuk
zou aanklagen. Bovendien dreigden
de vier behoudende oppositiepartijen
in het parlement een verzoek tot het
houden van nieuwe algemene verkie
zingen te zullen indienen. Dit laatste
plan zal het vermoedelijk niet halen,
want de vier hebben slechts 55 zetels,
wat vijf zetels te weinig is om zo’n
verzoek te kunnen indienen.
Of de nationalisering het haalt of niet,
zeker is dat A. P. Möller en zijn consor
tium een fikse stap terug zullen moe
ten doen De Deense staat zal meer
greep krijgen op de vijf veelbelovende
olie- en gasvelden. Op dit moment
wordt verwacht dat de olievoorraden
tussen eenderde en de helft van de
Deense oliebehoefte over een periode
van een kwart eeuw zullen kunnen
voldoen. De gasvoorraad zou rond
dertig procent van de binnenlandse
behoefte kunnen gaan dekken vanaf
1984. Voor de Deense regering vormen
deze vooruitzichten vrijwel de enige
oplossing voor de reeks van economi
sche en politieke crises die het land nu
al tien jaar lang plagen.
(Door Kees Tops)
ALKMAAR. De Nobelprijs voor de Vrede
1980, die vorige week woensdag in Oslo werd
uitgereikt aan de Argentijnse beeldhouwer, archi
tect en vrijheidsstrijder Adolfo Perez Esquivel, is
in wezen toegekend aan het geweldloos verzet in
geheel Latijns Amerika.
Dit zei Esquivel gistermiddag op een persconferentie in
Alkmaar De bevrijdingsbewegingen in de verschillende
Latjjnsamerikaanse landen ervaren de toekenning van
de prijs aan Esquivel als een grote stimulans om hun
werk voort te zetten, zo bleek bij deze gelegenheid.
De Nobelprijswinnaar bracht een kort bezoek aan ons
land, onder meer om het zogeheten Ploegschaarfonds
officieel te installeren. Met dit fonds wil de internationale
kerkelijke vredesbeweging Church and Peace onderzoe
ken hoe oorlogsindustrie zonder verlies van werkgele
genheid kan worden omgezet in vredesindustrie. Tevens
zijn de in te zamelen gelden bestemd voor voorlichting
over geweldloze actie in geval van onderdrukking. Esqui
vel is medeoprichter en adviseur van het fonds. Erevoor
zitters zijn de Braziliaanse aartsbisschop Dom Helder
Camara en de Franse dominee Jean Lasserre.
De 58-jarige Esquivel, sinds 1974 algemeen secretaris
van de Servicio Paz y Justicia (Hulp, Vrede en Gerechtig
heid) een oecumenische bevrijdingsbeweging, geves
tigd in Buenos Aires kreeg de Nobelprijs „wegens zijn
geweldloze strijd voor de rechten van de mens in een
situatie die wordt gekenmerkt door terreur”. Gevraagd
Minister Van der Klaauw
Nederland blijft
Suriname ondanks
„zorg” steunen
(Van onze redactie buitenland)
DEN HAAG. Hoewel de ontwikkelin
gen in Suriname de Nederlandse regering
met zorg vervullen, acht zij in de gegeven
„buitengewone en moeilijke omstandighe
den” de bedoelingen van de huidige rege
ring Chin A Sen nog steeds de beste
garantie voor een terugkeer naar demo
cratische verhoudingen in Suriname.
Dit blijkt uit een nota over het Neder
lands beleid met betrekking tot Suriname,
die gisteren aan de Tweede Kamer is
aangeboden. In de nota constateert minis
ter Van der Klaaqw weliswaar dat zich in
Suriname ontwikkelingen hebben voorge
daan „die wijzen op een mogelijke verde
re afbrokkeling van de rechtsstaat”, maar
toont bereidheid de huidige Surinaamse
regering te steunen.
De steun die de Nederlandse regering
„gezien het vertrouwen in de regering
Chin A Sen” geeft komt onder meer tot
uitdrukking in de bereidheid het urgentie
programma van de Surinaamse regering
te steunen, waarvoor 500 miljoen gulden
is gereserveerd door de Commissie Ont
wikkelingssamenwerking Nederland-Su
riname (CONS). Bovendien heeft de Ne
derlandse regering positief gereageerd op
het Surinaamse verzoek het verblijf te
verlengen van de militaire missie die is
verbonden aan de Nederlandse ambassa
de in Paramaribo.
In Suriname is gisteren de samenstel
ling van de Nationale Assemblée, het insti
tuut dat in de plaats komt van het parle
ment, bekend gemaakt. Volgens het Suri
naams Nieuwsagentschap zal de Assem
blée bestaan uit 25 leden en een zittings
duur van twee jaar krijgen. De Assemblée
is samengesteld uit vertegenwoordigers
van vakcentrales en volkscomités (elk 4
leden), godsdienstige gemeenschappen,
vrouwenorganisaties en landbouworgani
saties (elk 3 leden) en jongerenorganisa
ties, het bedrijfsleven, culturele organisa
ties en een vertegenwoordiging binnen
land (elk 2 leden). Vanuit Paramaribo
vertrok gisteren verder een delegatie naar
Havanna om het jaarlijkse congres van de
Cubaanse communistische partij bij te
wonen.
of deze motivatie een veroordeling van de Argentijnse
junta inhoudt, zei hij: „Nee. Onze organisatie werkt niet
alleen voor het Argentijnse volk. Wij staan in dienst van
het gehele continent. De prijs kan dus niet worden
opgevat als een oordeel over het regime in één land. De
prijs moet worden opgevat als blijk van waardering voor
alle bewegingen die in Latijns Amerika opkomen voor de
rechten van de mens”.
Wat het praktische effect van de toekenning betreft, zei
Esquivel: „Het is niet zo, dat ónze activiteiten er in die zin
gemakkelijker op worden doordat zij min of meer zouden
worden gelegaliseerd, want we hebben altijd volkomen
openlijk gewerkt zelfs in moeilijke situaties. Feit is, dat
de junta niet blij is met de prijs. Voor ons is dat een
aansporing om gewoon door te gaan met het zoeken van
alternatieven voor een situatie waarin mensen worden
onderdrukt. Vrede moet de vrucht zijn van gerechtig
heid. Onrechtmatige structuren moeten worden
overwonnen”.
Volgens twee Brazilianen en een Chileen die in hun
land vergelijkbaar werk verrichten en die eveneens op de
persconferentie aanwezig waren, is het effect dat de
toekenning van de prijs aan Esquivel heeft zeer groot.
José Alamiro, secretaris van een Braziliaanse vredesbe
weging: „Dat Adolfo de prjjs heeft gekregen, is erg
belangrijk. Het helpt structuren te scheppen die stabiel
zijn”. En zijn landgenoot Joao Breno: „Wat vooral helpt,
is de manier waarop Adolfo geweldloosheid uitdraagt.
Als je dat woord op zich bij ons laat vallen, geven ze geen
sjoege. Geweldloosheid betekent voor hen: wachten tot je
in elkaar geslagen wordt. Wij zeggen nu dat geweldloos-
Zij deden dit uit solidariteit met zeven andere
gevangen IRA-leden die al vijftig dagen weigeren
voedsel tot zich te nemen. In totaal zijn nu in Noord-
Ierland al 42 gevangenen in hongerstaking.
Drie van hen zijn vrouwelijke IRA-leden, die twee
weken geleden in de gevangenis van Armagh met
hun actie begonnen. Ook zijn acht protestanten,
